📜

4. පකිණ්ණකකථා

තත්ර ඨත්වා රඤෙඤො උප්පත්ති කථෙතබ්බා. (සො පන) අම්හාකං සත්ථුනො බොධිප්පත්තිතො පුරෙතරමෙව මහාමලය රට්ඨෙ වනචරකං පටිච්ච තස්ස භරියාය කුච්ඡියං පටිසන්ධිං ගණ්හි. නවඩ්ඪමාසාවසානෙ මාතුකුච්ඡිතො නික්ඛමිත්වා කමෙන වඩ්ඪන්තො විඤ්ඤුභාවං පාපුණි. තස්ස පිතා එකං දාරිකං ආනෙත්වා පුත්තස්ස ගෙහෙ අකාසි. අපරභාගෙ තස්ස පිතා කාලමකාසි. කුමාරො’චරකො’ති පඤ්ඤායි. සො තතො පට්ඨාය පච්චෙකබුද්ධං උපට්ඨහි. චරකො අත්තනො නිවාසවත්ථුස්මිං කදලිපනසාදීනි රොපෙත්වා ඵලාරාමං අකාසි. තතො අපරභාගෙ තෙන රොපිතපනසරුක්ඛො මහන්තං චාටිප්පමාණං පනසඵලං ගණ්හි. චරකො අත්තනො වත්ථුං ගන්ත්වා සාඛාය සුපක්කං පනසඵලං පස්සිත්වා ඡින්දිත්වා ගෙහං ආහරිත්වා අපස්සායං ලුඤ්චිත්වා උපධාරෙසි. තතො සමන්තා චතුමධුරං විය යූසං ඔතරිත්වා අපස්සයං අපනීත ආවාටං පූරෙත්වා අට්ඨාසි. තතො චරකො එවං චින්තෙසි. ඉමං පනසඵලං අම්හාකං පච්චෙකබුද්ධෙන විනා අඤ්ඤෙසං නානුච්ඡවිකන්ති. පටිසාමෙත්වා ඨපෙසි.

පුනදිවසෙ පච්චෙකබුද්ධො ලෙනතො නික්ඛමිත්වා සරීරපටිජග්ගනං කත්වා සුරත්තපල්ලවසදිසං අන්තරවාසකං පරිමණ්ඩලං කත්වා නිවාසෙත්වා බහලපවරමහාපංසුකූලචීවරං පාරුපිත්වා නීලභමරවණ්ණං පත්තං හත්ථෙන ගහෙත්වා ආකාසෙන ආගන්ත්වා තස්ස කුටිද්වාරෙ පාකටො අහොසි. චරකො කුටිතො නික්ඛමිත්වා තං වන්දිත්වා හත්ථතො පත්තං ගහෙත්වා ගෙහං පවෙසෙත්වා පීඨෙ නිසීදාපෙත්වා අත්තනා ඨපිතට්ඨානතො පනසඵලං ගහෙත්වා යූසං පත්තෙ පූරෙත්වා පටිග්ගහාපෙසි. පච්චෙකබුද්ධො තං පරිභුඤ්ජිත්වා ආකාසතො අත්තනො වසනට්ඨානමෙව ගතො. අථෙකදිවසං චරකො පරදෙසා ගච්ඡන්තො භරියං පක්කොසාපෙත්වා;’ අම්ම, අය්යස්ස අප්පමත්තො හුත්වා දානං දෙහී’ති සබ්බූපකරණං නිය්යාදෙත්වා පරදෙසං ගතො. පුනදිවසෙ පච්චෙකබුද්ධො ලෙනතො නික්ඛමිත්වා චීවරං පාරුපිත්වා පත්තමාදාය ආකාසතො ආගන්ත්වා කුටිද්වාරෙ ඔතරිත්වා අට්ඨාසි. තස්මිං ඛණෙ චරකස්ස භරියා කුටිතො නික්ඛමිත්වා පච්චෙකබුද්ධස්ස හත්ථතො පත්තං ගහෙත්වා ගෙහෙ නිසීදාපෙත්වා භත්තං අදාසි.

තෙන භත්තකිච්චෙ පරිනිට්ඨිතෙ සා තරුණපච්චෙකබුද්ධං පස්සිත්වා කිලෙසපටිසංයුත්තං චිත්තං උප්පාදෙත්වා පච්චෙකබුද්ධස්ස අත්තනො අජ්ඣාසයං කථෙසි. පච්චෙකබුද්ධො තස්සා කථං සුත්වා ජිගුච්ඡමානො උප්පතිත්වා ආකාසතො අත්තනො වසනට්ඨානමෙව ගතො. සා පච්චෙකබුද්ධස්ස ගතකාලෙ අත්තනො සරීරං තෙලෙන මක්ඛෙත්වා භණ්ඩනකා විය නිත්ථුනමානා මඤ්චෙ නිපජ්ජි. චරකො පරදෙසතො ආගන්ත්වා භරියං නිපජ්ජමානං එවමාහ?’භද්දෙ, කිං අය්යස්ස භික්ඛං අදාසී’ති. සා නිත්ථුනමානා ආහ? මා පුච්ඡ තව අය්යස්ස කම්මන්ති. කථෙහි භද්දෙ, කිං තෙන කම්මං කතන්ති. සො අත්තනා සද්ධිං කිලෙසවස්නෙ ඔකාසං කාරාපෙතුං වායමිත්වා මයා අයුත්තන්ති වුත්තෙ මම කෙසෙ ගහෙත්වා හත්ථපාදෙහි ආකොටෙත්වා සරීරං නඛෙන ඔත්ථරිත්වා සීසෙ පහරිත්වා ගතො’ති වුත්තෙ චරකො තං සුත්වා අසහන්තො (එසො මයා) එවරූපස්ස අස්සමණකම්මස්ස පොසිතො’ති වත්වා තස්සා සොකං විනොදෙත්වා ධනුං ආදාය තික්ඛසරං ගහෙත්වා එතං මාරෙත්වා ආගමිස්සාමී’ති වත්වා වසනට්ඨානං අගමාසි.

තස්මිං සමයෙ පච්චෙකබුද්ධො නහානත්ථාය ගතො. ගන්ත්වා ච පන කායබන්ධනං ආකාසෙ චීවරවංසං විය කත්වා නිවාසනපාපුරණං තස්මිං ඨපෙත්වා ජලසාටකං නිවාසෙත්වා උදකමත්ථකා ආකාසෙ නිසීදිත්වා නහායිතුං ආරභි. චරකො පච්චෙකබුද්ධස්ස ගරුගාරවකාරණං පස්සන්තො ගුම්බන්තරෙ නිලීනො අට්ඨාසි. ඨත්වා ච පන එවරූපං අච්ඡරියං දිස්වා චින්තෙසි? අයඤ්ච එවරූපං න කරොති, අද්ධා එසා මුසාවාදා’ති. අහං එතිස්සා වචනං ගහෙත්වා එවරූපස්ස සමණස්ස අකාරණෙ අපරාධං කතං. එසො තාදිසං න කරොතී’ති චින්තෙත්වා පච්චෙකබුද්ධස්ස නහත්වා ඨීතකාලෙ ගන්ත්වා පාදෙසු නිපතිත්වා?’මය්හං ඛමථ අය්යා’ති ආහ. පච්චෙක බුද්ධො? කිං කථෙසි උපාසකා’ති. සො අත්තනො මාතුගාමස්ස කථිතං ආචික්ඛි. එවඤ්හි සති උපාසක තුම්හාකං ආගතකම්මං නිට්ඨපෙත්වා ගන්තුං වට්ටතී’ති ආහ. මා එවං කථෙථ සාමි, අහං අඤ්ඤාණභාවෙන තස්සා වචනං ගහෙත්වා තුම්හාකං අකාරණෙ දුබ්භිතුං ආගතොම්හි’ති සබ්බං අත්තනා චින්තිතං ආචික්ඛි.

පච්චෙකබුද්ධො? ආම උපාසක, සා අත්තනා සද්ධිං අසද්ධම්මපටිසංයුත්තකථං කථෙසී’ති ආහ. සො තස්සා කුජ්ඣිත්වා අහං එතං නිස්සාය ඉමස්ස අපරජ්ඣාමි. ගන්ත්වා තං මාරෙස්සාමී’ති පච්චෙකබුද්ධං පඤ්චපතිට්ඨිතෙන වන්දිත්වා නික්ඛමි. පච්චෙකබුද්ධො තං නිවත්තෙත්වා මාතුගාමං මා මාරෙහී’ති අනෙකවිධානි කාරණානි කථෙත්වා පඤ්චසීලෙ පතිට්ඨපෙත්වා තස්ස ධම්මං දෙසෙන්තො ඉමං ගාථමාහ?

යො අප්පදුට්ඨස්ස නරස්ස දුස්සති,

සුද්ධස්ස පොසස්ස අනඞ්ගණස්ස;

තමෙව බාලං පච්චෙති පාපං,

සුඛුමො රජො පටිවාතංව ඛිත්තො’ති;

චරකො තස්ස ධම්මදෙසනං සුත්වා පසන්තචිත්තො හුත්වා පඤ්චපතිට්ඨිතෙන වන්දිත්වා ගෙහං ගන්ත්වා තාය සද්ධිං සමග්ගවාසං වසිත්වා තතො පට්ඨාය යාවජීවං පච්චෙකබුද්ධස්ස චීවරපිණ්ඩපාතසෙනාසනගිලානපච්චයභෙසජ්ජපරික්ඛාරාදයො පරික්ඛාරෙ ච දත්වා පටිජග්ගි. සො තස්මිංයෙව ලෙනෙ වසන්තො අපරභාගෙ අනුපාදිසෙසාය නිබ්බානධාතුයා පරිනිබ්බායි.

සයම්භුඤාණෙන විගය්හ ධම්මං,

දුක්ඛං අනන්තං සකලං පහාය;

සමාධිඣානාභිරතො යසස්සි,

ගතො විනාසං පවරො යසස්සි.

අථ පච්ඡා චරකො කාලං කත්වා සග්ගෙ නිබ්බත්ති. තත්ථ චිරං දිබ්බසම්පත්තිං අනුභවිත්වා දෙවලොකතො චවිත්වා ඉමස්මිං දීපෙ මලය රට්ඨෙ අමරුප්පල ලෙනස්ස ආසන්නට්ඨානෙ උපචරකස්ස පුත්තො හුත්වා නිබ්බත්ති. සො නවමාසඩ්ඪපරියොසානෙ මාතුකුච්ඡිතො නික්ඛමි. තස්ස නාමගහණදිවසෙ ඤාතකා අමරුප්පල කුමාරොති නාමං අකංසු. සො පන අපරභාගෙ වඩ්ඪෙන්තො දාරකෙහි සද්ධිං කීළන්තො පත්තපුටෙන වාලුකභත්තං පචිත්වා, දාරකා ඉමෙ සමණාති වත්වා පටිපාටියා නිසීදාපෙත්වා දානං දස්සාමී’ති වත්වා කීළාදානං දෙති. එකදිවසං අමරුප්පල කුමාරො වාලුකථුපං කත්වා අත්තනො නිවාසනවත්ථදුස්සං ගහෙත්වා ඛුද්දකදණ්ඩකෙ බන්ධිත්වා පටාකං කත්වා පූජනත්ථාය ඨපෙසි. අමරුප්පල ලෙනවාසී මලිය දෙවත්ථෙරං නිස්සාය දානාදීනි පුඤ්ඤානි කත්වා තතො චුතො ඉමස්මිංයෙව දීපෙ මහාගාමෙ ගොඨාභයමහාරාජස්ස අග්ගමහෙසියා කුච්ඡිම්හි පටිසන්ධිං ගණ්හි. සො නවමාසඩ්ඪපරියොසානෙ මාතුකුච්ඡිතො නික්ඛමි. තස්ස නාමගහණ දිවසෙ’කාකවණ්ණතිස්සො’ති නාමං අකංසු. සො අනුපුබ්බෙන වඩ්ඪිත්වා පිතු අච්චයෙන ඡත්තං උස්සාපෙත්වා කාකවණ්ණතිස්සමහාරාජා අහොසි. තස්ස ඡත්තෙ උස්සාපිතෙයෙව සකලරට්ඨං සුභික්ඛං අහොසි. පඤ්ච වා ද්වාදස වා දිවසෙ අනතික්කමිත්වා දෙවො සම්මා වස්සති. වෙස්සන්තරබොධිසත්තස්ස දානග්ගෙ යාචකානං හත්ථෙ භික්ඛාභාජනං විය තස්මිං කාලෙ වාපීපොක්ඛරණී-නදී-කන්දර-සොබ්භ-ජාතසරාදයො වස්සොදකෙන පූරිතා අහෙසුං. පඤ්චවිධපදුමසඤ්ඡන්නා අනෙකදිජසමාකිණ්ණා නානාරුක්ඛෙහි විරොචිතා අහෙසුං. නානා සස්සානි සම්පජ්ජිංසු, උත්තරකුරු ආලකමන්දා රාජධානිසදිසංව හිරඤ්ඤසුවණ්ණාදි රතනට්ඨානං.

සො රාජා සද්ධාය සම්පන්නො මහාභික්ඛුසඞ්ඝස්ස චත්තාරො පච්චයෙ අනූනං කත්වා දාපෙසි. සට්ඨිමත්තානං තිපිටකධරානං චන්දනදොණියා සතපාකතෙලස්ස පූරාපෙත්වා යාවපිට්ඨිපාදං තාව ඔසීදාපෙත්වා නිසින්නානං ලට්ඨිම ධුදන්තකට්ඨං චතුමධුරං පක්ඛිපිත්වා දාපෙසි. උච්ඡුකණ්ඩ-සක්ඛරා-නාලිකෙර-ඵලමූලඛන්ධඛාදනඤ්ච නානාවිධමච්ඡරසෙහි සුගන්ධසාලිතණ්ඩුලෙන සාධිතයාගුභත්තඤ්ච පාතොව අදාසි. අන්තරාභත්තෙ අට්ඨාරසවිධ-අන්තරඛජ්ජකඤ්ච උච්ඡුකදලිපනසඵලාදයො ච නානාවිධොත්තරිභඞ්ගෙන සද්ධිං සුගන්ධසාලිතණ්ඩුලභත්තං නානග්ගරසං දාපෙත්වා පච්ඡාභත්තං අට්ඨවිධකප්පීයපානකෙ ච දාපෙසි. අඤ්ඤෙ සමණපරික්ඛාරෙ ච දාපෙසි. ඉමිනා නියාමෙනෙව භික්ඛුසඞ්ඝස්ස තිපිටකධරභික්ඛූනඤ්ච නිරන්තරං මහා දානං දත්වා වසති.

අථාපරෙන සමයෙන කල්යාණියං සිවො නාම මහාරාජා අත්තනො භාගිනෙය්යස්ස අභයකුමාරස්ස කාකවණ්ණතිස්ස රඤ්ඤො භගිනියා සොමදෙවියා නාම රාජපුත්තියා ආවාහමඞ්ගලං කත්වා ආනෙත්වා පාදපරිචාරිකං දාපෙසි. දත්වා ච පන අභය කුමාරං ගිරිනගරම්හි නිසීදාපෙසී. සො ගිරිනගරෙ රජ්ජං කාරාපෙත්වා ගිරිඅභයො නාම රාජා හුත්වා මහන්තං සම්පත්තිං අනුභවමානො විහාසි. තතො අපරභාගෙ කාකවණ්ණතිස්ස මහාරාජා මහාගාමෙ විහරන්තො අඤ්ඤතරස්ස භික්ඛුස්ස ගත්තෙ මඞ්කුනා දට්ඨට්ඨානෙ ගණ්ඩං උට්ඨිතං දිස්වා කිමෙතං අය්යා’ති පුච්ඡි. මඞ්කුනා දට්ඨට්ඨානං මහාරාජාති. තං සුත්වා සංවෙගප්පත්තො, භන්තෙ මඞ්කුනා කිස්මිං න භවන්ති’ති පුච්ඡි. පට්ටසාටකෙ න භවන්ති’ති. ඉමෙ පන භද්දන්තා පට්ටසාටකෙ කුතො ලභන්තී’ති චින්තෙත්වා ගතො. තං දිවසමෙව පානීයමාළකෙ නිසින්නො තිපිටකතිස්සත්ථෙරො නාම රඤ්ඤො බුද්ධසීහනාදසුත්තං නාම කථෙසි. සො ථෙරෙ පසන්නො; උත්තරාසඞ්ගෙ දීයමානෙ’එකසාටකො භවිස්සාමි’ තස්මා ඉමමෙව දාතුං න සක්කා, කථං කරිස්සාමී’ති චින්තෙන්තො ථෙරෙන සද්ධිං කථයමානො තත්ථ මාළකෙයෙව අට්ඨාසි. තස්මිං ඛණෙ එකො කාකො අම්බසාඛන්තරෙ නිසීදිත්වා

සද්දං කරොන්තො එවමාචික්ඛි. අය්ය කාකවණ්ණතිස්සමහාරාජ, තුම්හාකං කඞ්ඛා නාම නත්ථී, පසාදක්ඛණෙ ධම්මකථිකස්ස උත්තරාසඞ්ගං දෙහී’ති ආහ.

(කාකො සො කාකවණ්ණස්ස වදෙති වචනක්ඛමො,

පසාදජාතො ථෙරස්ස තුවං සද්ධම්මදෙසනෙ;

දදාහි උත්තරාසඞ්ගං මහාථෙරස්ස භූමිපා’ති.)

මහාරාජ, අහං තුම්හාකං පඤ්චසාසනං ගහෙත්වා ආගතො. විහාරදෙවි පුත්තං විජායි. ඉදමෙකං සාසනං. එකා කරෙණුකා සුවීරහත්ථිපොතකං තිත්ථසරෙ විජායී. ඉදං දුතියං සාසනං. ගොඨසමුද්දමජ්ඣෙන සත්තමත්තා නාවා පට්ටනෙ පච්චුට්ඨිතා, ඉදං තතියං සාසනං උත්තර වඩ්ඪමානපබ්බතපාදෙ ද්විකරීසප්පමාණෙ ඛෙත්තෙ තරුණතාලක්ඛන්ධප්පමාණා සුවණ්ණක්ඛන්ධා උග්ගච්ඡිංසු, ඉදං චතුත්ථං සාසනං. ගිරිපබ්බතපාදෙ කොට රට්ඨක විහාරෙ කොටරට්ඨකො නාම ථෙරො මග්ගොපසමං වත්වා ගිරිපබ්බතමත්ථකෙ සත්තතාලප්පමාණං උග්ගන්ත්වා ආකාසෙ නිසින්නො පරිනිබ්බායි, ඉදං පඤ්චමං සාසනං.

(පුත්තො හත්ථී ච නාවා ච චතුත්ථං හෙමඛන්ධකං;

ථෙරස්ස පරිනිබ්බානං පඤ්චමං සාසනං ඉදං.

ඉමං ගහෙත්වාන අහං ආගතො තව සන්තිකං;

සාසනං ඊදිසං සුත්වා පුඤ්ඤකම්මෙ රතො භව.

වත්ථං සහසා දාපෙහි කතො සබ්බසමාගමො;

ඉදං නිච්චං ජානන්තො කිං ලග්ගො උත්තරාසඞ්ගෙ’ති.)

රාජා කාකස්ස වචනං සුත්වා හසි. ථෙරො? කස්මා මහාරාජ හසී’ති පුච්ඡි. භන්තෙ, එතස්මිං අම්බසාඛන්තරෙ නිසීදිත්වා සද්දං කරොන්තස්ස කාකස්ස කථං සුත්වා හසින්ති සබ්බං ආරොචෙසි. ථෙරො’පි රඤ්ඤා පුරිමත්තභාවෙ කතකම්මං පස්සිත්වා හසි. රාජා කස්මා අය්යො හසී’ති පුච්ඡි. මහාරාජ, තුම්හාකං අනන්තරෙ අත්තභාවෙ මලයරට්ඨෙ අමරුප්පල නාම කාලෙ කතකම්මං පස්සිත්වා හසිත්ති. තෙන පුට්ඨො කතකුසලකම්මං සබ්බං විත්ථාරෙන තස්ස ආචික්ඛි. රාජා සොමනස්සප්පත්තො අත්තනො උත්තරාසඞ්ගං දත්වා ථෙරං වන්දිත්වා ගෙහං ගතො. කොටරට්ඨකවිහාරං ගන්ත්වා ථෙරස්ස සරීරජ්ඣාපනං කාරාපෙත්වා ධාතුං ආදාය චෙතියං කාරාපෙත්වා මහන්තං පූජං කත්වා මහාගාමං ගතො. සුවණ්ණං ආහරාපෙත්වා රාජඞ්ගණෙ ඨපාපෙසි. ගොඨසමුද්දකුච්ඡියං පත්ත නාවාතො වත්ථානි ආහරාපෙත්වා භික්ඛුසඞ්ඝස්ස චීවරත්ථාය දාපෙත්වා මහාදානං පවත්තෙත්වා මහාගාමසමීපෙ විහාරං කාරාපෙත්වා විහරන්තො අත්තනො පුත්තං දුට්ඨගාමණිං පක්කොසාපෙත්වා; තාත, ත්වං ගන්ත්වා ගිරිම්හි නගරෙ නිසීදා’ති වත්වා අමච්චඤ්චස්ස පිතුට්ඨානෙ ඨපෙත්වා ගිරිනගරං පාහෙසි. තං දිස්වා ගිරිඅභය කුමාරො කුමාරෙන සද්ධිං ආගතබළස්ස වත්ථාහාරාදීනි දාපෙත්වා මහන්තං සම්මානං අකාසි. රාජකුමාරො ගිරිපබ්බතපාදෙ විහාසි.

තතො අපරභාගෙ ජාතිං නිස්සාය ඛත්තියානං විවාදො අහොසි. සො අභයරාජා කිං මෙවිවාදෙනා’ති අත්තනො භරියාය සොමදෙවියා සද්ධිං බලවාහනං ගහෙත්වා අනුක්කමෙන ගච්ඡන්තො සෙරුනගරෙ රජ්ජං කාරෙන්තං අත්තසහායං සිවරාජං සන්ධාය තස්ස සන්තිකං ආගඤ්ජි. සො’පි සිවරාජා ගිරිඅභයරඤ්ඤා සද්ධිං ආගතබළස්ස මහන්තං සක්කාරං කාරෙත්වා අහතවත්ථතිලතණ්ඩුලාදීනි ආහරාපෙත්වා දාපෙසි. කතිපාහච්චයෙ; සම්ම, කස්මා ආගතොසි’ති පුච්ඡි. සො ආගතකාරණං සබ්බමස්ස ආචික්ඛි. භද්දකං සම්ම, තෙ කතං ආගන්තබ්බමෙව ආගතො. අහං තෙ කත්තබ්බං ජානිස්සාමි. ත්වං මා චින්තයී’ති වත්වා තස්ස වසනත්ථාය නගරභූමිං ගවෙසන්තො සරකොටියං අතිරමණීයභූමිං පස්සිත්වා තස්මිං භූමිභාගෙ සො නගරං මාපෙත්වා දෙවියා එකසදිසනාමං කරිස්සාමී’ති සොමනගරන්ති නාමං අකාසි. තං නගරං සුසමිද්ධං සම්පන්නධනධඤ්ඤාදීහි උපකරණෙහි ද්වාරට්ටාලකගොපුරපරිඛාපොක්ඛර-ණියාදීහි සහිතං හත්ථිඅස්සරථපත්තිආදීහි සමාකුලං සඞ්ඛපණවභෙරිසද්දාදීහි සමාකිණ්ණං නගරං අහොසි. සො අභයො චිරං සොමනගරෙ මහන්තං ඉස්සරියං අනුභවන්තො විහාසි.

අථාපරස්මිං කාලෙ සොමදෙවී රඤ්ඤා සද්ධිං කථෙසි; අය්ය අම්හාකං පටිසරණං චෙතියඤ්ච විහාරඤ්ච කාරෙතුං වට්ටතී’ති. භද්දකං තෙ කථිතන්ති සොමනස්සප්පත්තො හුත්වා විහාරභූමිං ගවෙසන්තො නගරතො නාතිදුරෙ නාච්චාසන්නෙ මහන්තං සාලවනං අත්ථි. තං පස්සිතුං ගතො. තදා තස්මිං සාලවනෙ මහාඅරිට්ඨත්ථෙරස්ස වංසෙ මහාමහින්දත්ථෙරො නාම එකො ථෙරො අත්ථි. සො සට්ඨිමත්තෙ භික්ඛූ ගහෙත්වා විහරති. තං දිස්වා ඉරියාපථෙ පසන්නො ථෙරං එවමාහ; ‘අය්ය තුම්හාකං ඉමස්මිං සාලවනෙ විහාරං කරිස්සාමි’ති. ථෙරො තස්ස වචනං සුත්වා තුණ්හීහාවෙන අධිවාසෙසි. රාජා සොමනස්සප්පත්තො ථෙරං වන්දිත්වා නගරමෙව ගන්ත්වා සොමදෙවිං ආමන්තෙත්වා; භද්දෙසොමදෙවි, අම්හාකං මනොරථො මත්ථකං පත්තො. විහාරකරණත්ථාය මනාපො භූමිභාගො ලද්ධො. තත්ථ ච මහින්දො නාම ථෙරො සමණානං සට්ඨිමත්තං ගහෙත්වා විහරති. තං වන්දිත්වා විහරණත්ථාය පටිඤ්ඤං ගහෙත්වා ආගතො. තත්ථ විහාරං කරිස්සාමී’ති ආහ. සා තං සුත්වා සොමනස්සප්පත්තා සාධූ’ති සම්පටිච්ඡි. පුනදිවසෙ දෙවියා සද්ධිං ථෙරස්ස සන්තිකං ගන්ත්වා වන්දිත්වා එකමන්තං නිසීදි. ථෙරො තෙසං මහාසමයසුත්තං කථෙසි. තෙ උභො’පි ධම්මං සුත්වා සොමනස්සජාතා අහෙසුං. අථ රාජා අය්ය ධාතුං කුතො ලභිස්සාමා’ති ථෙරං පුච්ඡි. මා චින්තයි මහාරාජ, ධාතුං අම්හෙ ජානිස්සාමා’ති ආචික්ඛි.

සො තතො පට්ඨාය විහාරභුමිං සොධාපෙත්වා ඛාණුකණ්ටකාදයො නීහරිත්වා භෙරිතලමිව රමණීයං සමං කාරාපෙත්වා ඉට්ඨකවඩ්ඪකිං පක්කොසාපෙත්වා ඉට්ඨචිතං කාරාපෙත්වා චෙතියකම්මං පට්ඨපෙසි. වඩ්ඪකී චෙතියං චිනන්තො කතිපාහෙන පුප්ඵාධානත්තයං නිට්ඨපෙත්වා ධාතුගබ්භෙ සබ්බං කත්තබ්බං කම්මං නිට්ඨපෙත්වා රඤ්ඤො පටිවෙදෙසි. රාජා, ආගන්ත්වා ථෙරස්ස ආරොචෙසි. නිට්ඨාපිතො අය්ය ධාතු ගබ්භො’ති. ථෙරො රඤ්ඤො වචනං සුත්වා අත්තනා පරිහරිතං තථාගතස්ස දක්ඛිණදාඨාධාතුං තස්ස අදාසි. රාජා ධාතුං ගහෙත්වා සුනක්ඛත්තෙන සුමුහුත්තෙන මහතා පරිවාරෙන ධාතුගබ්භෙ නිදහිත්වා අතිමනොරමං උදකබුබ්බුළකෙලාසකුටපටිභාගං චෙතියං කාරාපෙසි.

සද්ධාදිගුණසම්පන්නො ලොකසාසනරක්ඛකො;

සචෙතියං මහාරාජා කාරාපෙසි විහාරකං.

තතො ථෙරස්ස සන්තිකෙ සට්ඨිමත්තානං භික්ඛුනං අත්ථාය සට්ඨිමත්තානි පරිවෙණානි කාරාපෙත්වා ද්වාරට්ටාලකපාකාරෙහි සොභිතං විහාරං නිට්ඨපෙත්වා අත්තනො දෙවියා එකනාමං කත්වා මහින්දත්ථෙරස්ස දක්ඛිණොදකං දත්වා ගන්ධමාලාධූපධජෙහි පූජං කරොන්තො දිවසස්ස තික්ඛත්තුං ධාතුපට්ඨානං ගන්ත්වා දානාදීනි පුඤ්ඤානි කුරුමානො ගිරිඅභයරාජා මහන්තං සම්පත්තිං අනුභවමානො සොමනගරං පටිවසති.

(නගරෙ සොමනාමම්හි රමණීයෙ මනොරමෙ;

දෙවියා සහ මොදන්තො රජ්ජං කාරෙසි නායකො.)

තතො විහාරදෙවියා භාතා චුල්ලපිණ්ඩපාතියතිස්සත්ථෙරො නාම එකදිවසං කාකවණ්ණතිස්සමහාරඤ්ඤො ආයුසඞ්ඛාරමොලොකෙන්තො න චිරප්පවත්තනභාවං ඤත්වා පුනදිවසෙ රඤ්ඤො සන්තිකං ගන්ත්වා තෙන සද්ධිං කථෙසි. මහාරාජ තුම්හාකං නලාටධාතුයා සත්ථාරා බ්යාකරණං දින්නං;’මහාවාලුකගඞ්ගාය දක්ඛිණභාගෙ සෙරු නාම දහස්ස අන්තෙ වරාහ නාම සොණ්ඩියා මත්ථකෙ අනාගතෙ කාකවණ්ණතිස්සො නාම මහාරාජා මය්හං නලාටධාතුං පතිට්ඨපෙස්සතී’ති වත්වා තං සන්ධාය භගවා සමාපත්තිං සමාපජ්ජිත්වා ගතො. තස්ස වචනං මනසිකරොහී’ති ආහ. තස්ස කථං සුත්වා අම්හාකං කුසලසම්පත්තිං අවිනාසෙත්වා අය්යස්ස වචනමුද්දිස්ස චෙතියං කාරාපනත්ථාය ගන්තබ්බන්ති මන්ත්වා භද්දකං අය්යා’ති ථෙරස්ස වචනං සම්පටිච්ඡිත්වා අත්තනො පුත්තං දුට්ඨගාමණිං ගිරිනගරතො පක්කොසාපෙත්වා මහාගාමෙ නිසීදාපෙත්වා නගරෙ භෙරිං චරාපෙසි; අහං මහාවාලුකාය ගඞ්ගාය සමීපෙ සෙරු නාම දහස්ස අන්තෙ වරාහ නාම සොණ්ඩියා මත්ථකෙ චෙතියං කාරාපනත්ථාය ගමිස්සාමි, සබ්බසෙනියො ච මහා ජනො ච මයා සද්ධිං ආගච්ඡන්තු’ති වත්වා රාජා චුලපිණ්ඩපාතියතිස්සත්ථෙරස්ස තිස්සමහාවිහාරෙ සාගලත්ථෙරස්ස ච සන්තිකං ගන්ත්වා භන්තෙ තුම්හාකං පරිවාරෙ පඤ්චසතමත්තෙ භික්ඛු ගහෙත්වා ධාතුං උපට්ඨහන්තා මයා සද්ධිංයෙව ආගච්ඡථා’ති වත්වා භද්දමාසෙ භද්දදිවසෙ සුනක්ඛත්තෙ සුමුහුත්තෙ බන්ධාවාරං සජ්ජෙත්වා ධාතුඝරතො ධාතුකරණ්ඩකං නීහරිත්වා සුසජ්ජිතරථෙ ඨපෙත්වා උපරි සෙතච්ඡත්තඤ්ච කත්වා පුරතො පුරතො රතනමණඩපෙ කාරාපෙත්වා පුරෙතරමකාසි.

තතො රාජා පුත්තං දුට්ඨගාමණිං පක්කොසාපෙත්වා අනුසාසිත්වා පුත්තං සද්ධාතිස්සකුමාරඤ්ච විහාරදෙවිඤ්ච ගහෙත්වා සීඝං නික්ඛමි. චූළපිණ්ඩපාතියතිස්සත්ථෙරො ච අත්තනො පරිවාරෙ පඤ්චසතභික්ඛූ ගහෙත්වා ධාතුං උපට්ඨහන්තො පච්ඡතො ආගඤ්ඡි. සබ්බසෙනියො ච රාජා ච භික්ඛුසඞ්ඝස්ස මහාදානං දත්වා භික්ඛු සඞ්ඝෙන සද්ධිං ගන්ත්වා දීඝවාපිං පාපුණිංසු. තස්මිං සද්ධාතිස්සකුමාරං නිසීදාපෙත්වා අනුක්කමෙන ආගන්ත්වා සුමනමාලාපිට්ඨියං ඛන්ධවාරං බන්ධිත්වා නිසීදි. කස්මා පන තං ඨානං එවං නාමකං ජාතන්ති. සුමනනාගරාජා සත්තදිවසානි නාගසම්පත්තිං අභිරමමානො (නලාටධාතුං විස්සරි.) සත්තාහච්චයෙන නලාටධාතුං අනුස්සරිත්වා පච්ඡා ආවජ්ජමානො රඤ්ඤො ධාතුං ගහෙත්වා ආගතභාවං ඤත්වා මහන්තං සොමනස්සං පත්තො මහන්තජ්ඣාසයො අත්තනො පරිවාරෙ ඡකොටිමත්තෙ නාගෙ ගහෙත්වා ධාතුපටිපථං ගන්ත්වා ධාතුපතිට්ඨිතට්ඨානෙව පථවියං නාභිප්පමාණතො සුමනමාලාවස්සං වස්සෙසි. තස්මා තං ඨානං සුමනමාලාපිට්ඨිති ජාතං. පුනදිවසෙ රාජා ධාතුං ගහෙත්වා වරාහ නාම සොණ්ඩිං පාපුණි. සම්පත්තාය ධාතුයා තස්මිං ඨානෙ සුමනනාගරාජා රථචක්කෙ යාව නාභිං තාව ඔසීදාපෙත්වා අපරිවත්තනං අකාසි. තං දිස්වා රාජා සංවෙගප්පත්තො ථෙරං පුච්ඡි. මා භායි මහාරාජ, ධාතු පතිට්ඨානට්ඨානං ආගතො. ඉමස්මිං ඨානෙ පතිට්ඨහිස්සතී’ති ආහ.

තං සුත්වා රාජා ධාතුපතිට්ඨාන භූමිභාගං භවිස්සතී’ති චින්තෙත්වා තත්ථෙව සෙනංනිවෙසෙත්වා ඉදං ඨානං සමන්තතො සකණ්ටකං වනං නීහරාපෙත්වා භූමිභාගං අතිරමණීයං භෙරිතලමිව සමං කාරාපෙත්වා සෙනියපාමොක්ඛං ආමන්තෙත්වා තුම්හෙ ධාතුං ඨපනත්ථාය පඨමං ධාතුඝරං කාරාපෙත්වා ධාතු ගබ්භං පතිට්ඨාපෙත්වා නිවෙදෙසි. රාජා අන්තො ධාතුඝරෙ තස්මිං ධාතුගබ්භෙ ධාතුකරණ්ඩකං පතිට්ඨපෙත්වා බහි ආරක්ඛං සංවිධාය තත්ථ මහන්තං පූජාවිධානං කාරාපෙත්වා ධාතුඝරං චතුජාතියගන්ධෙන විලිම්පාපෙසි. තදුපාදාය තං ගෙහං ගන්ධමූලං නාම ජාතං. තස්මිං ඨානෙ බහූ සන්නිපතිංසු. තත්ථ මහින්දො නාම ථෙරො ආගන්තුක භික්ඛූනං වත්තපටිවත්තං අකාසි. පුනදිවසෙ රාජා විහාරං ගන්ත්වා සුඛෙන වසිත්ථ අය්යා’ති පුච්ඡිත්වා සබ්බෙ භික්ඛු නිමන්තෙත්වා රාජගෙහෙ නිසීදාපෙත්වා යාගුභත්තං සක්කච්චං දත්වා පච්ඡා භත්තං අනුමොදනං සුත්වා නිසින්නකාලෙ ථෙරො ඔවදන්තො මහාරාජ, පමාදෙන වසිතුං න වට්ටති ජීවිතං නාම න චිරට්ඨිතිකං, ධාතුපතිට්ඨාපනං පපඤ්චං අකත්වා කාරෙහී’ති වත්වා ගාථමාහ?

යස්මා හි ජීවිතං නාම අප්පං බුබ්බුලකුපමං;

තස්මා හි පණ්ඩිතො පොසො කරෙය්ය කුසලං සදා’ති.

ඉමිනා නයෙන ධම්මං කථෙත්වා චූළපිණ්ඩපාතියතිස්ස ත්ථෙරො ච සාගලත්ථෙරො ච මහින්දත්ථෙරො චා’ති තයො ථෙරා අත්තනො අත්තනො පරිවාරෙ භික්ඛූ ගහෙත්වා ධාතු පරිහරණත්ථාය ආගච්ඡිංසු.

විපුලයසො පරහිතාවහන්තො,

සුජනහිතො ධිතිමා අවීතසද්ධො;

සුපරිවුතො මහතියා හි පරිසා,

රාජසෙට්ඨො පවරථූපමාරභී’ති.

ඉති අරියජනප්පසාදනත්ථාය කතෙ ධාතුවංසෙ

පකිණ්ණකො නාම

චතුත්ථො පරිච්ඡෙදො.