📜

10. සුභසුත්තවණ්ණනා

සුභමාණවකවත්ථුවණ්ණනා

444. එවංමෙ සුතං…පෙ… සාවත්ථියන්ති සුභසුත්තං. තත්රායං අනුත්තානපදවණ්ණනා. අචිරපරිනිබ්බුතෙ භගවතීති අචිරං පරිනිබ්බුතෙ භගවති, පරිනිබ්බානතො උද්ධං මාසමත්තෙ කාලෙ. නිදානවණ්ණනායං වුත්තනයෙනෙව භගවතො පත්තචීවරං ආදාය ආගන්ත්වා ඛීරවිරෙචනං පිවිත්වා විහාරෙ නිසින්නදිවසං සන්ධායෙතං වුත්තං. තොදෙය්යපුත්තොති තොදෙය්යබ්රාහ්මණස්ස පුත්තො, සො කිර සාවත්ථියා අවිදූරෙ තුදිගාමො නාම අත්ථි, තස්ස අධිපතිත්තා තොදෙය්යොති සඞ්ඛ්යං ගතො. මහද්ධනො පන හොති පඤ්චචත්තාලීසකොටිවිභවො, පරමමච්ඡරී – ‘‘දදතො භොගානං අපරික්ඛයො නාම නත්ථී’’ති චින්තෙත්වා කස්සචි කිඤ්චි න දෙති, පුත්තම්පි ආහ –

‘‘අඤ්ජනානං ඛයං දිස්වා, වම්මිකානඤ්ච සඤ්චයං;

මධූනඤ්ච සමාහාරං, පණ්ඩිතො ඝරමාවසෙ’’ති.

එවං අදානමෙව සික්ඛාපෙත්වා කායස්ස භෙදා තස්මිංයෙව ඝරෙ සුනඛො හුත්වා නිබ්බත්තො. සුභො තං සුනඛං අතිවිය පියායති. අත්තනො භුඤ්ජනකභත්තංයෙව භොජෙති, උක්ඛිපිත්වා වරසයනෙ සයාපෙති. අථ භගවා එකදිවසං නික්ඛන්තෙ මාණවෙ තං ඝරං පිණ්ඩාය පාවිසි. සුනඛො භගවන්තං දිස්වා භුක්කාරං කරොන්තො භගවතො සමීපං ගතො. තතො නං භගවා අවොච ‘‘තොදෙය්ය ත්වං පුබ්බෙපි මං ‘භො, භො’ති පරිභවිත්වා සුනඛො ජාතො, ඉදානිපි භුක්කාරං කත්වා අවීචිං ගමිස්සසී’’ති. සුනඛො තං කථං සුත්වා විප්පටිසාරී හුත්වා උද්ධනන්තරෙ ඡාරිකාය නිපන්නො, මනුස්සා නං උක්ඛිපිත්වා සයනෙ සයාපෙතුං නාසක්ඛිංසු .

සුභො ආගන්ත්වා ‘‘කෙනායං සුනඛො සයනා ඔරොපිතො’’ති ආහ. මනුස්සා ‘‘න කෙනචී’’ති වත්වා තං පවත්තිං ආරොචෙසුං. මාණවො සුත්වා ‘‘මම පිතා බ්රහ්මලොකෙ නිබ්බත්තො, සමණො පන ගොතමො මෙ පිතරං සුනඛං කරොති යං කිඤ්චි එස මුඛාරූළ්හං භාසතී’’ති කුජ්ඣිත්වා භගවන්තං මුසාවාදෙන චොදෙතුකාමො විහාරං ගන්ත්වා තං පවත්තිං පුච්ඡි. භගවා තස්ස තථෙව වත්වා අවිසංවාදනත්ථං ආහ – ‘‘අත්ථි පන තෙ, මාණව, පිතරා න අක්ඛාතං ධන’’න්ති. අත්ථි, භො ගොතම, සතසහස්සග්ඝනිකා සුවණ්ණමාලා, සතසහස්සග්ඝනිකා සුවණ්ණපාදුකා, සතසහස්සග්ඝනිකා සුවණ්ණපාති, සතසහස්සඤ්ච කහාපණන්ති. ගච්ඡ තං සුනඛං අප්පොදකං මධුපායාසං භොජෙත්වා සයනං ආරොපෙත්වා ඊසකං නිද්දං ඔක්කන්තකාලෙ පුච්ඡ, සබ්බං තෙ ආචික්ඛිස්සති, අථ නං ජානෙය්යාසි – ‘‘පිතා මෙ එසො’’ති. සො තථා අකාසි. සුනඛො සබ්බං ආචික්ඛි, තදා නං – ‘‘පිතා මෙ’’ති ඤත්වා භගවති පසන්නචිත්තො ගන්ත්වා භගවන්තංචුද්දස පඤ්හෙ පුච්ඡිත්වා විස්සජ්ජනපරියොසානෙ භගවන්තං සරණං ගතො, තං සන්ධාය වුත්තං ‘‘සුභො මාණවො තොදෙය්යපුත්තො’’ති. සාවත්ථියං පටිවසතීති අත්තනො භොගගාමතො ආගන්ත්වා වසති.

445-446. අඤ්ඤතරං මාණවකං ආමන්තෙසීති සත්ථරි පරිනිබ්බුතෙ ‘‘ආනන්දත්ථෙරො කිරස්ස පත්තචීවරං ගහෙත්වා ආගතො, මහාජනො තං දස්සනත්ථාය උපසඞ්කමතී’’ති සුත්වා ‘‘විහාරං ඛො පන ගන්ත්වා මහාජනමජ්ඣෙ න සක්කා සුඛෙන පටිසන්ථාරං වා කාතුං, ධම්මකථං වා සොතුං ගෙහං ආගතංයෙව නං දිස්වා සුඛෙන පටිසන්ථාරං කරිස්සාමි, එකා ච මෙ කඞ්ඛා අත්ථි, තම්පි නං පුච්ඡිස්සාමී’’ති චින්තෙත්වා අඤ්ඤතරං මාණවකං ආමන්තෙසි. අප්පාබාධන්තිආදීසු ආබාධොති විසභාගවෙදනා වුච්චති, යා එකදෙසෙ උප්පජ්ජිත්වා චත්තාරො ඉරියාපථෙ අයපට්ටෙන ආබන්ධිත්වා විය ගණ්හති, තස්සා අභාවං පුච්ඡාති වදති. අප්පාතඞ්කොති කිච්ඡජීවිතකරො රොගො වුච්චති, තස්සාපි අභාවං පුච්ඡාති වදති. ගිලානස්සෙව ච උට්ඨානං නාම ගරුකං හොති, කායෙ බලං න හොති, තස්මා නිග්ගෙලඤ්ඤභාවඤ්ච බලඤ්ච පුච්ඡාති වදති. ඵාසුවිහාරන්ති ගමනඨානනිසජ්ජසයනෙසු චතූසු ඉරියාපථෙසු සුඛවිහාරං පුච්ඡාති වදති. අථස්ස පුච්ඡිතබ්බාකාරං දස්සෙන්තො ‘‘සුභො’’තිආදිමාහ.

447. කාලඤ්ච සමයඤ්ච උපාදායාති කාලඤ්ච සමයඤ්ච පඤ්ඤාය ගහෙත්වා උපධාරෙත්වාති අත්ථො. සචෙ අම්හාකං ස්වෙ ගමනකාලො භවිස්සති, කායෙ බලමත්තා චෙව ඵරිස්සති, ගමනපච්චයා ච අඤ්ඤො අඵාසුවිහාරො න භවිස්සති, අථෙතං කාලඤ්ච ගමනකාරණසමවායසඞ්ඛාතං සමයඤ්ච උපධාරෙත්වා – ‘‘අපි එව නාම ස්වෙ ආගච්ඡෙය්යාමා’’ති වුත්තං හොති.

448. චෙතකෙනභික්ඛුනාති චෙතිරට්ඨෙ ජාතත්තා චෙතකොති එවං ලද්ධනාමෙන. සම්මොදනීයං කථං සාරණීයන්ති භො, ආනන්ද, දසබලස්ස කො නාම ආබාධො අහොසි, කිං භගවා පරිභුඤ්ජි. අපි ච සත්ථු පරිනිබ්බානෙන තුම්හාකං සොකො උදපාදි, සත්ථා නාම න කෙවලං තුම්හාකංයෙව පරිනිබ්බුතො, සදෙවකස්ස ලොකස්ස මහාජානි, කො දානි අඤ්ඤො මරණා මුච්චිස්සති, යත්ර සො සදෙවකස්ස ලොකස්ස අග්ගපුග්ගලො පරිනිබ්බුතො, ඉදානි කං අඤ්ඤං දිස්වා මච්චුරාජා ලජ්ජිස්සතීති එවමාදිනා නයෙන මරණපටිසංයුත්තං සම්මොදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරෙත්වා ථෙරස්ස හිය්යො පීතභෙසජ්ජානුරූපං ආහාරං දත්වා භත්තකිච්චාවසානෙ එකමන්තං නිසීදි.

උපට්ඨාකො සන්තිකාවචරොති උපට්ඨාකො හුත්වා සන්තිකාවචරො, න රන්ධගවෙසී. න වීමංසනාධිප්පායො. සමීපචාරීති ඉදං පුරිමපදස්සෙව වෙවචනං. යෙසං සො භවං ගොතමොති කස්මා පුච්ඡති? තස්ස කිර එවං අහොසි ‘‘යෙසු ධම්මෙසු භවං ගොතමො ඉමං ලොකං පතිට්ඨපෙසි, තෙ තස්ස අච්චයෙන නට්ඨා නු ඛො, ධරන්ති නු ඛො, සචෙ ධරන්ති, ආනන්දො ජානිස්සති, හන්ද නං පුච්ඡාමී’’ති, තස්මා පුච්ඡි.

449. අථස්ස ථෙරො තීණි පිටකානි තීහි ඛන්ධෙහි සඞ්ගහෙත්වා දස්සෙන්තො ‘‘තිණ්ණං ඛො’’තිආදිමාහ. මාණවො සඞ්ඛිත්තෙන කථිතං අසල්ලක්ඛෙන්තො – ‘‘විත්ථාරතො පුච්ඡිස්සාමී’’ති චින්තෙත්වා ‘‘කතමෙසං තිණ්ණ’’න්තිආදිමාහ.

සීලක්ඛන්ධවණ්ණනා

450-453. තතො ථෙරෙන ‘‘අරියස්ස සීලක්ඛන්ධස්සා’’ති තෙසු දස්සිතෙසු පුන ‘‘කතමො පන සො, භො ආනන්ද, අරියො සීලක්ඛන්ධො’’ති එකෙකං පුච්ඡි. ථෙරොපිස්ස බුද්ධුප්පාදං දස්සෙත්වා තන්තිධම්මං දෙසෙන්තො අනුක්කමෙන භගවතා වුත්තනයෙනෙව සබ්බං විස්සජ්ජෙසි. තත්ථ අත්ථිචෙවෙත්ථ උත්තරිකරණීයන්ති එත්ථ භගවතො සාසනෙ න සීලමෙව සාරො, කෙවලඤ්හෙතං පතිට්ඨාමත්තමෙව හොති. ඉතො උත්තරි පන අඤ්ඤම්පි කත්තබ්බං අත්ථි යෙවාති දස්සෙසි. ඉතො බහිද්ධාති බුද්ධසාසනතො බහිද්ධා.

සමාධික්ඛන්ධවණ්ණනා

454. කථඤ්ච, මාණව, භික්ඛු ඉන්ද්රියෙසු ගුත්තද්වාරො හොතීති ඉදමායස්මා ආනන්දො ‘‘කතමො පන සො, භො ආනන්ද, අරියො සමාධික්ඛන්ධො’’ති එවං සමාධික්ඛන්ධං පුට්ඨොපි යෙ තෙ ‘‘සීලසම්පන්නො ඉන්ද්රියෙසු ගුත්තද්වාරො සතිසම්පජඤ්ඤෙන සමන්නාගතො සන්තුට්ඨො’’ති එවං සීලානන්තරං ඉන්ද්රියසංවරාදයො සීලසමාධීනං අන්තරෙ උභින්නම්පි උපකාරකධම්මා උද්දිට්ඨා, තෙ නිද්දිසිත්වා සමාධික්ඛන්ධං දස්සෙතුකාමො ආරභි. එත්ථ ච රූපජ්ඣානානෙව ආගතානි, න අරූපජ්ඣානානි, ආනෙත්වා පන දීපෙතබ්බානි. චතුත්ථජ්ඣානෙන හි අසඞ්ගහිතා අරූපසමාපත්ති නාම නත්ථියෙව.

471-480. අත්ථි චෙවෙත්ථ උත්තරිකරණීයන්ති එත්ථ භගවතො සාසනෙ න චිත්තෙකග්ගතාමත්තකෙනෙව පරියොසානප්පත්ති නාම අත්ථි, ඉතොපි උත්තරි පන අඤ්ඤං කත්තබ්බං අත්ථි යෙවාති දස්සෙති. නත්ථි චෙවෙත්ථ උත්තරිකරණීයන්ති එත්ථ භගවතො සාසනෙ ඉතො උත්තරි කාතබ්බං නාම නත්ථියෙව, අරහත්තපරියොසානඤ්හි භගවතො සාසනන්ති දස්සෙති. සෙසං සබ්බත්ථ උත්තානත්ථමෙවාති.

ඉති සුමඞ්ගලවිලාසිනියා දීඝනිකායට්ඨකථායං

සුභසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.