📜

11. කෙවට්ටසුත්තවණ්ණනා

කෙවට්ටගහපතිපුත්තවත්ථුවණ්ණනා

481. එවංමෙ සුතං…පෙ… නාළන්දායන්ති කෙවට්ටසුත්තං. තත්රායං අපුබ්බපදවණ්ණනා. පාවාරිකම්බවනෙති පාවාරිකස්ස අම්බවනෙ. කෙවට්ටොති ඉදං තස්ස ගහපතිපුත්තස්ස නාමං. සො කිර චත්තාලීසකොටිධනො ගහපතිමහාසාලො අතිවිය සද්ධො පසන්නො අහොසි. සො සද්ධාධිකත්තායෙව ‘‘සචෙ එකො භික්ඛු අඩ්ඪමාසන්තරෙන වා මාසන්තරෙන වා සංවච්ඡරෙන වා ආකාසෙ උප්පතිත්වා විවිධානි පාටිහාරියානි දස්සෙය්ය, සබ්බො ජනො අතිවිය පසීදෙය්ය. යංනූනාහං භගවන්තං යාචිත්වා පාටිහාරියකරණත්ථාය එකං භික්ඛුං අනුජානාපෙය්ය’’න්ති චින්තෙත්වා භගවන්තං උපසඞ්කමිත්වා එවමාහ.

තත්ථ ඉද්ධාති සමිද්ධා ඵීතාති නානාභණ්ඩඋස්සන්නතාය වුද්ධිප්පත්තා. ආකිණ්ණමනුස්සාති අංසකූටෙන අංසකූටං පහරිත්වා විය විචරන්තෙහි මනුස්සෙහි ආකිණ්ණා. සමාදිසතූති ආණාපෙතු ඨානන්තරෙ ඨපෙතු. උත්තරිමනුස්සධම්මාති උත්තරිමනුස්සානං ධම්මතො, දසකුසලසඞ්ඛාතතො වා මනුස්සධම්මතො උත්තරි. භිය්යොසොමත්තායාති පකතියාපි පජ්ජලිතපදීපො තෙලස්නෙහං ලභිත්වා විය අතිරෙකප්පමාණෙන අභිප්පසීදිස්සති. න ඛො අහන්ති භගවා රාජගහසෙට්ඨිවත්ථුස්මිං සික්ඛාපදං පඤ්ඤපෙසි, තස්මා ‘‘න ඛො අහ’’න්තිආදිමාහ.

482. න ධංසෙමීති න ගුණවිනාසනෙන ධංසෙමි, සීලභෙදං පාපෙත්වා අනුපුබ්බෙන උච්චට්ඨානතො ඔතාරෙන්තො නීචට්ඨානෙ න ඨපෙමි, අථ ඛො අහං බුද්ධසාසනස්ස වුද්ධිං පච්චාසීසන්තො කථෙමීති දස්සෙති. තතියම්පි ඛොති යාවතතියං බුද්ධානං කථං පටිබාහිත්වා කථෙතුං විසහන්තො නාම නත්ථි. අයං පන භගවතා සද්ධිං විස්සාසිකො විස්සාසං වඩ්ඪෙත්වා වල්ලභො හුත්වා අත්ථකාමොස්මීති තික්ඛත්තුං කථෙසි.

ඉද්ධිපාටිහාරියවණ්ණනා

483-484. අථ භගවා අයං උපාසකො මයි පටිබාහන්තෙපි පුනප්පුනං යාචතියෙව. ‘‘හන්දස්ස පාටිහාරියකරණෙ ආදීනවං දස්සෙමී’’ති චින්තෙත්වා ‘‘තීණි ඛො’’තිආදිමාහ. තත්ථ අමාහං භික්ඛුන්ති අමුං අහං භික්ඛුං. ගන්ධාරීති ගන්ධාරෙන නාම ඉසිනා කතා, ගන්ධාරරට්ඨෙ වා උප්පන්නා විජ්ජා. තත්ථ කිර බහූ ඉසයො වසිංසු, තෙසු එකෙන කතා විජ්ජාති අධිප්පායො. අට්ටීයාමීති අට්ටො පීළිතො විය හොමි. හරායාමීති ලජ්ජාමි. ජිගුච්ඡාමීති ගූථං දිස්වා විය ජිගුච්ඡං උප්පාදෙමි.

ආදෙසනාපාටිහාරියවණ්ණනා

485. පරසත්තානන්ති අඤ්ඤෙසං සත්තානං. දුතියං තස්සෙව වෙවචනං. ආදිසතීති කථෙති. චෙතසිකන්ති සොමනස්සදොමනස්සං අධිප්පෙතං. එවම්පි තෙ මනොති එවං තව මනො සොමනස්සිතො වා දොමනස්සිතො වා කාමවිතක්කාදිසම්පයුත්තො වා. දුතියං තස්සෙව වෙවචනං. ඉතිපි තෙ චිත්තන්ති ඉති තව චිත්තං, ඉදඤ්චිදඤ්ච අත්ථං චින්තයමානං පවත්තතීති අත්ථො. මණිකා නාම විජ්ජාති චින්තාමණීති එවං ලද්ධනාමා ලොකෙ එකා විජ්ජා අත්ථි. තාය පරෙසං චිත්තං ජානාතීති දීපෙති.

අනුසාසනීපාටිහාරියවණ්ණනා

486. එවං විතක්කෙථාති නෙක්ඛම්මවිතක්කාදයො එවං පවත්තෙන්තා විතක්කෙථ. මා එවං විතක්කයිත්ථාති එවං කාමවිතක්කාදයො පවත්තෙන්තා මා විතක්කයිත්ථ. එවං මනසි කරොථාති එවං අනිච්චසඤ්ඤමෙව, දුක්ඛසඤ්ඤාදීසු වා අඤ්ඤතරං මනසි කරොථ. මාඑවන්ති ‘‘නිච්ච’’න්තිආදිනා නයෙන මා මනසි කරිත්ථ. ඉදන්ති ඉදං පඤ්චකාමගුණිකරාගං පජහථ. ඉදං උපසම්පජ්ජාති ඉදං චතුමග්ගඵලප්පභෙදං ලොකුත්තරධම්මමෙව උපසම්පජ්ජ පාපුණිත්වා නිප්ඵාදෙත්වා විහරථ. ඉති භගවා ඉද්ධිවිධං ඉද්ධිපාටිහාරියන්ති දස්සෙති, පරස්ස චිත්තං ඤත්වා කථනං ආදෙසනාපාටිහාරියන්ති. සාවකානඤ්ච බුද්ධානඤ්ච සතතං ධම්මදෙසනා අනුසාසනීපාටිහාරියන්ති.

තත්ථ ඉද්ධිපාටිහාරියෙන අනුසාසනීපාටිහාරියං මහාමොග්ගල්ලානස්ස ආචිණ්ණං, ආදෙසනාපාටිහාරියෙන අනුසාසනීපාටිහාරියං ධම්මසෙනාපතිස්ස. දෙවදත්තෙ සංඝං භින්දිත්වා පඤ්ච භික්ඛුසතානි ගහෙත්වා ගයාසීසෙ බුද්ධලීළාය තෙසං ධම්මං දෙසන්තෙ හි භගවතා පෙසිතෙසු ද්වීසු අග්ගසාවකෙසු ධම්මසෙනාපති තෙසං චිත්තාචාරං ඤත්වා ධම්මං දෙසෙසි , ථෙරස්ස ධම්මදෙසනං සුත්වා පඤ්චසතා භික්ඛූ සොතාපත්තිඵලෙ පතිට්ඨහිංසු. අථ නෙසං මහාමොග්ගල්ලානො විකුබ්බනං දස්සෙත්වා දස්සෙත්වා ධම්මං දෙසෙසි, තං සුත්වා සබ්බෙ අරහත්තඵලෙ පතිට්ඨහිංසු. අථ ද්වෙපි මහානාගා පඤ්ච භික්ඛුසතානි ගහෙත්වා වෙහාසං අබ්භුග්ගන්ත්වා වෙළුවනමෙවාගමිංසු. අනුසාසනීපාටිහාරියං පන බුද්ධානං සතතං ධම්මදෙසනා, තෙසු ඉද්ධිපාටිහාරියආදෙසනාපාටිහාරියානි සඋපාරම්භානි සදොසානි, අද්ධානං න තිට්ඨන්ති, අද්ධානං අතිට්ඨනතො න නිය්යන්ති. අනුසාසනීපාටිහාරියං අනුපාරම්භං නිද්දොසං, අද්ධානං තිට්ඨති, අද්ධානං තිට්ඨනතො නිය්යාති. තස්මා භගවා ඉද්ධිපාටිහාරියඤ්ච ආදෙසනාපාටිහාරියඤ්ච ගරහති, අනුසාසනීපාටිහාරියංයෙව පසංසති.

භූතනිරොධෙසකවත්ථුවණ්ණනා

487. භූතපුබ්බන්ති ඉදං කස්මා භගවතා ආරද්ධං. ඉද්ධිපාටිහාරියආදෙසනාපාටිහාරියානං අනිය්යානිකභාවදස්සනත්ථං, අනුසාසනීපාටිහාරියස්සෙව නිය්යානිකභාවදස්සනත්ථං. අපි ච සබ්බබුද්ධානං මහාභූතපරියෙසකො නාමෙකො භික්ඛු හොතියෙව. යො මහාභූතෙ පරියෙසන්තො යාව බ්රහ්මලොකා විචරිත්වා විස්සජ්ජෙතාරං අලභිත්වා ආගම්ම බුද්ධමෙව පුච්ඡිත්වා නික්කඞ්ඛො හොති. තස්මා බුද්ධානං මහන්තභාවප්පකාසනත්ථං, ඉදඤ්ච කාරණං පටිච්ඡන්නං, අථ නං විවටං කත්වා දෙසෙන්තොපි භගවා ‘‘භූතපුබ්බ’’න්තිආදිමාහ.

තත්ථ කත්ථ නු ඛොති කිස්මිං ඨානෙ කිං ආගම්ම කිං පත්තස්ස තෙ අනවසෙසා අප්පවත්තිවසෙන නිරුජ්ඣන්ති. මහාභූතකථා පනෙසා සබ්බාකාරෙන විසුද්ධිමග්ගෙ වුත්තා, තස්මා සා තතොව ගහෙතබ්බා.

488. දෙවයානියො මග්ගොති පාටියෙක්කො දෙවලොකගමනමග්ගො නාම නත්ථි, ඉද්ධිවිධඤාණස්සෙව පනෙතං අධිවචනං. තෙන හෙස යාව බ්රහ්මලොකාපි කායෙන වසං වත්තෙන්තො දෙවලොකං යාති. තස්මා ‘‘තං දෙවයානියො මග්ගො’’ති වුත්තං. යෙන චාතුමහාරාජිකාති සමීපෙ ඨිතම්පි භගවන්තං අපුච්ඡිත්වා ධම්මතාය චොදිතො දෙවතා මහානුභාවාති මඤ්ඤමානො උපසඞ්කමි. මයම්පි ඛො, භික්ඛු, න ජානාමාති බුද්ධවිසයෙ පඤ්හං පුච්ඡිතා දෙවතා න ජානන්ති , තෙනෙවමාහංසු. අථ ඛො සො භික්ඛු ‘‘මම ඉමං පඤ්හං න කථෙතුං න ලබ්භා, සීඝං කථෙථා’’ති තා දෙවතා අජ්ඣොත්ථරති, පුනප්පුනං පුච්ඡති, තා ‘‘අජ්ඣොත්ථරති නො අයං භික්ඛු, හන්ද නං හත්ථතො මොචෙස්සාමා’’ති චින්තෙත්වා ‘‘අත්ථි ඛො භික්ඛු චත්තාරො මහාරාජානො’’තිආදිමාහංසු. තත්ථ අභික්කන්තතරාති අතික්කම්ම කන්තතරා. පණීතතරාති වණ්ණයසඉස්සරියාදීහි උත්තමතරා එතෙන නයෙන සබ්බවාරෙසු අත්ථො වෙදිතබ්බො.

491-493. අයං පන විසෙසො – සක්කො කිර දෙවරාජා චින්තෙසි ‘‘අයං පඤ්හො බුද්ධවිසයො, න සක්කා අඤ්ඤෙන විස්සජ්ජිතුං, අයඤ්ච භික්ඛු අග්ගිං පහාය ඛජ්ජොපනකං ධමන්තො විය, භෙරිං පහාය උදරං වාදෙන්තො විය ච, ලොකෙ අග්ගපුග්ගලං සම්මාසම්බුද්ධං පහාය දෙවතා පුච්ඡන්තො විචරති, පෙසෙමි නං සත්ථුසන්තික’’න්ති. තතො පුනදෙව සො චින්තෙසි ‘‘සුදූරම්පි ගන්ත්වා සත්ථු සන්තිකෙව නික්කඞ්ඛො භවිස්සති . අත්ථි චෙව පුග්ගලො නාමෙස, ථොකං තාව ආහිණ්ඩන්තො කිලමතු පච්ඡා ජානිස්සතී’’ති. තතො තං ‘‘අහම්පි ඛො’’තිආදිමාහ. බ්රහ්මයානියොපි දෙවයානියසදිසොව. දෙවයානියමග්ගොති වා බ්රහ්මයානියමග්ගොති වා ධම්මසෙතූති වා එකචිත්තක්ඛණිකඅප්පනාති වා සන්නිට්ඨානිකචෙතනාති වා මහග්ගතචිත්තන්ති වා අභිඤ්ඤාඤාණන්ති වා සබ්බමෙතං ඉද්ධිවිධඤාණස්සෙව නාමං.

494. පුබ්බනිමිත්තන්ති ආගමනපුබ්බභාගෙ නිමිත්තං සූරියස්ස උදයතො අරුණුග්ගං විය. තස්මා ඉදානෙව බ්රහ්මා ආගමිස්සති, එවං මයං ජානාමාති දීපයිංසු. පාතුරහොසීති පාකටො අහොසි. අථ ඛො සො බ්රහ්මා තෙන භික්ඛුනා පුට්ඨො අත්තනො අවිසයභාවං ඤත්වා සචාහං ‘‘න ජානාමී’’ති වක්ඛාමි, ඉමෙ මං පරිභවිස්සන්ති, අථ ජානන්තො විය යං කිඤ්චි කථෙස්සාමි, අයං මෙ භික්ඛු වෙය්යාකරණෙන අනාරද්ධචිත්තො වාදං ආරොපෙස්සති. ‘‘අහමස්මි භික්ඛු බ්රහ්මා’’තිආදීනි පන මෙ භණන්තස්ස න කොචි වචනං සද්දහිස්සති. යංනූනාහං වික්ඛෙපං කත්වා ඉමං භික්ඛුං සත්ථුසන්තිකංයෙව පෙසෙය්යන්ති චින්තෙත්වා ‘‘අහමස්මි භික්ඛු බ්රහ්මා’’තිආදිමාහ.

495-496. එකමන්තංඅපනෙත්වාති කස්මා එවමකාසි? කුහකත්තා. බහිද්ධා පරියෙට්ඨින්ති තෙලත්ථිකො වාලිකං නිප්පීළියමානො විය යාව බ්රහ්මලොකා බහිද්ධා පරියෙසනං ආපජ්ජති.

497. සකුණන්ති කාකං වා කුලලං වා. න ඛො එසො, භික්ඛු, පඤ්හො එවං පුච්ඡිතබ්බොති ඉදං භගවා යස්මා පදෙසෙනෙස පඤ්හො පුච්ඡිතබ්බො, අයඤ්ච ඛො භික්ඛු අනුපාදින්නකෙපි ගහෙත්වා නිප්පදෙසතො පුච්ඡති, තස්මා පටිසෙධෙති. ආචිණ්ණං කිරෙතං බුද්ධානං, පුච්ඡාමූළ්හස්ස ජනස්ස පුච්ඡාය දොසං දස්සෙත්වා පුච්ඡං සික්ඛාපෙත්වා පුච්ඡාවිස්සජ්ජනං. කස්මා? පුච්ඡිතුං අජානිත්වා පරිපුච්ඡන්තො දුවිඤ්ඤාපයො හොති. පඤ්හං සික්ඛාපෙන්තො පන ‘‘කත්ථ ආපො චා’’තිආදිමාහ.

498. තත්ථ න ගාධතීති න පතිට්ඨාති, ඉමෙ චත්තාරො මහාභූතා කිං ආගම්ම අප්පතිට්ඨා භවන්තීති අත්ථො. උපාදින්නංයෙව සන්ධාය පුච්ඡති. දීඝඤ්ච රස්සඤ්චාති සණ්ඨානවසෙන උපාදාරූපං වුත්තං. අණුං ථූලන්ති ඛුද්දකං වා මහන්තං වා, ඉමිනාපි උපාදාරූපෙ වණ්ණමත්තමෙව කථිතං. සුභාසුභන්ති සුභඤ්ච අසුභඤ්ච උපාදාරූපමෙව කථිතං. කිං පන උපාදාරූපං සුභන්ති අසුභන්ති අත්ථි? නත්ථි. ඉට්ඨානිට්ඨාරම්මණං පනෙව කථිතං. නාමඤ්ච රූපඤ්චාති නාමඤ්ච දීඝාදිභෙදං රූපඤ්ච. උපරුජ්ඣතීති නිරුජ්ඣති, කිං ආගම්ම අසෙසමෙතං නප්පවත්තතීති.

එවං පුච්ඡිතබ්බං සියාති පුච්ඡං දස්සෙත්වා ඉදානි විස්සජ්ජනං දස්සෙන්තො තත්ර වෙය්යාකරණං භවතීති වත්වා – ‘‘විඤ්ඤාණ’’න්තිආදිමාහ.

499. තත්ථ විඤ්ඤාතබ්බන්ති විඤ්ඤාණං නිබ්බානස්සෙතං නාමං, තදෙතං නිදස්සනාභාවතො අනිදස්සනං. උප්පාදන්තො වා වයන්තො වා ඨිතස්ස අඤ්ඤථත්තන්තො වා එතස්ස නත්ථීති අනන්තං. පභන්ති පනෙතං කිර තිත්ථස්ස නාමං, තඤ්හි පපන්ති එත්ථාති පපං, පකාරස්ස පන භකාරො කතො. සබ්බතො පභමස්සාති සබ්බතොපභං. නිබ්බානස්ස කිර යථා මහාසමුද්දස්ස යතො යතො ඔතරිතුකාමා හොන්ති, තං තදෙව තිත්ථං, අතිත්ථං නාම නත්ථි. එවමෙව අට්ඨතිංසාය කම්මට්ඨානෙසු යෙන යෙන මුඛෙන නිබ්බානං ඔතරිතුකාමා හොන්ති, තං තදෙව තිත්ථං, නිබ්බානස්ස අතිත්ථං නාම නත්ථි. තෙන වුත්තං ‘‘සබ්බතොපභ’’න්ති. එත්ථ ආපො චාති එත්ථ නිබ්බානෙ ඉදං නිබ්බානං ආගම්ම සබ්බමෙතං ආපොතිආදිනා නයෙන වුත්තං උපාදින්නක ධම්මජාතං නිරුජ්ඣති, අප්පවත්තං හොතීති.

ඉදානිස්ස නිරුජ්ඣනූපායං දස්සෙන්තො ‘‘විඤ්ඤාණස්ස නිරොධෙන එත්ථෙතං උපරුජ්ඣතී’’ති ආහ. තත්ථ විඤ්ඤාණන්ති චරිමකවිඤ්ඤාණම්පි අභිසඞ්ඛාරවිඤ්ඤාණම්පි , චරිමකවිඤ්ඤාණස්සාපි හි නිරොධෙන එත්ථෙතං උපරුජ්ඣති. විජ්ඣාතදීපසිඛා විය අපණ්ණත්තිකභාවං යාති. අභිසඞ්ඛාරවිඤ්ඤාණස්සාපි අනුප්පාදනිරොධෙන අනුප්පාදවසෙන උපරුජ්ඣති. යථාහ ‘‘සොතාපත්තිමග්ගඤාණෙන අභිසඞ්ඛාරවිඤ්ඤාණස්ස නිරොධෙන ඨපෙත්වා සත්තභවෙ අනමතග්ගෙ සංසාරෙ යෙ උප්පජ්ජෙය්යුං නාමඤ්ච රූපඤ්ච එත්ථෙතෙ නිරුජ්ඣන්තී’’ති සබ්බං චූළනිද්දෙසෙ වුත්තනයෙනෙව වෙදිතබ්බං. සෙසං සබ්බත්ථ උත්තානමෙවාති.

ඉති සුමඞ්ගලවිලාසිනියා දීඝනිකායට්ඨකථායං

කෙවට්ටසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.