📜
12. ලොහිච්චසුත්තවණ්ණනා
ලොහිච්චබ්රාහ්මණවත්ථුවණ්ණනා
501. සාලවතිකාති ¶ ¶ ¶ ඉත්ථිලිඞ්ගවසෙන තස්ස ගාමස්ස නාමං. ගාමණිකාභාවෙනාති කෙචි. ලොහිතො නාම තස්ස කුලෙ පුබ්බපුරිසො, තස්ස වසෙන ලොහිච්චොති තස්ස බ්රාහ්මණස්ස ගොත්තතො ආගතං නාමං.
502. ‘‘දිට්ඨිගත’’න්ති ලද්ධිමත්තං අධිප්පෙතන්ති ආහ ‘‘න පන උච්ඡෙදසස්සතානං අඤ්ඤතර’’න්ති. න හි උච්ඡෙදසස්සතගාහවිනිමුත්තො කොචි දිට්ඨිගාහො අත්ථි. ‘‘භාසති යෙවා’’ති තස්සා ලද්ධියා ලොකෙ පාකටභාවං දස්සෙති. අත්තතො අඤ්ඤො පරොති යථා අනුසාසකතො අනුසාසිතබ්බො පරො, එවං අනුසාසිතබ්බතොපි අනුසාසකො පරොති වුත්තං ‘‘පරො පරස්සාති පරො යො’’තිආදි. කිං-සද්දාපෙක්ඛාය චෙත්ථ ‘‘කරිස්සතී’’ති අනාගතකාලවචනං, අනාගතෙපි වා තෙන තස්ස කාතබ්බං නත්ථීති දස්සනත්ථං. කුසලං ධම්මන්ති අනවජ්ජධම්මං නික්කිලෙසධම්මං විමොක්ඛධම්මන්ති අත්ථො. ‘‘පරෙසං ධම්මං කථෙස්සාමී’’ති තෙහි අත්තානං පරිවාරාපෙත්වා විචරණං කිං අත්ථියං ආසයබුද්ධස්සාපි අනුරොධෙන විනා තං න හොතීති තස්මා අත්තනා පටිලද්ධං…පෙ… විහාතබ්බන්ති වදති. තෙනාහ ‘‘එවං සම්පදමිදං පාපකං ලොභධම්මං වදාමී’’ති.
508. කථාඵාසුකත්ථන්ති කථාසුඛත්ථං, සුඛෙන කථං කථෙතුඤ්චෙව සොතුඤ්චාති අත්ථො. අප්පෙව නාම සියාති එත්ථ පීතිවසෙන ආමෙඩිතං දට්ඨබ්බං. තථා හි තං ‘‘බුද්ධගජ්ජිත’’න්ති වුච්චති ¶ . භගවා හි ¶ ඊදිසෙසු ඨානෙසු විසෙසතො පීතිසොමනස්සජාතො හොති. තෙනාහ ‘‘අයං කිරෙත්ථ අධිප්පායො’’තිආදි.
ලොහිච්චබ්රාහ්මණානුයොගවණ්ණනා
509. සමුදයසඤ්ජාතීති ආයුප්පාදො. අනුපුබ්බො කම්පී-සද්දො ආකඞ්ඛනත්ථො හොතීති ‘‘ඉච්ඡතීති අත්ථො’’ති වුත්තං. සාතිසයෙන වා ¶ හිතෙන අනුකම්පකො අනුග්ගණ්හනකො හිතානුකම්පී. සම්පජ්ජතීති ආසෙවනලාභෙන නිප්පජ්ජති බලවතී හොති, අවග්ගහාති අත්ථො, තෙනාහ ‘‘නියතා හොතී’’ති. නිරයෙ නිබ්බත්තති මිච්ඡාදිට්ඨිකො.
510-11. දුතියං උපපත්තින්ති ‘‘නනු රාජා පසෙනදී කොසලො’’තිආදිනා දුතියං උපපත්තිං සාධනයුත්තිං. කාරණඤ්හි භගවා උපමාමුඛෙන දස්සෙති. යෙ චිමෙති යෙ ච ඉමෙ කුලපුත්තා දිබ්බා ගබ්භා පරිපාචෙන්තීති යොජනා. අසක්කුණන්තා උපනිස්සයසම්පත්තියා, ඤාණපරිපාකස්ස වා අභාවෙන. යෙ පන ‘‘පරිපච්චන්තී’’ති පඨන්ති, තෙසං ‘‘දිබ්බෙ ගබ්භෙ’’ති වචනවිපල්ලාසෙන පයොජනං නත්ථි. අත්ථො ච දුතියවිකප්පෙ වුත්තනයෙන වෙදිතබ්බො. අහිතානුකම්පිතා ච තංසමඞ්ගිසත්තවසෙන. දිවි භවාති දිබ්බා. ගබ්භෙන්ති පරිපච්චනවසෙන සන්තානං පබන්ධෙන්තීති ගබ්භා. ‘‘ඡන්නං දෙවලොකාන’’න්ති නිදස්සනවචනමෙතං. බ්රහ්මලොකස්සාපි හි දිබ්බගබ්භභාවො ලබ්භතෙව දිබ්බවිහාරහෙතුකත්තා. එවඤ්ච කත්වා ‘‘භාවනං භාවයමානා’’ති ඉදම්පි වචනං සමත්ථිතං හොති. භවන්ති එත්ථ යථාරුචි සුඛසමප්පිතාති භවා, විමානානි. දෙවභාවාවහත්තා දිබ්බා. වුත්තනයෙනෙව ගබ්භා. දානාදයො දෙවලොකසංවත්තනියපුඤ්ඤවිසෙසා.දිබ්බා භවාති දෙවලොකපරියාපන්නා උපපත්තිභවා. තදාවහො හි කම්මභවො පුබ්බෙ ගහිතො.
තයොචොදනාරහවණ්ණනා
513. අනියමිතෙනෙවාති අනියමෙනෙව ‘‘ත්වං එවංදිට්ඨිකො එවං සත්තානං අනත්ථස්ස කාරකො’’ති එවං අනුද්දෙසිකෙනෙව ¶ . මානන්ති ‘‘අහමෙතං ජානාමි, අහමෙතං පස්සාමී’’ති එවං පණ්ඩිතමානං. භින්දිත්වාති විධමෙත්වා, ජහාපෙත්වාති අත්ථො. තයො සත්ථාරෙති අසම්පාදිතඅත්තහිතො අනොවාදකරසාවකො, අසම්පාදිතඅත්තහිතො ඔවාදකරසාවකො, සම්පාදිතඅත්තහිතො අනොවාදකරසාවකොති ඉමෙ තයො සත්ථාරෙ. චතුත්ථො පන සම්මාසම්බුද්ධො න චොදනාරහො හොතීති ‘‘තෙන පුච්ඡිතෙ එව කථෙස්සාමී’’ති චොදනාරහෙ තයො සත්ථාරෙ පඨමං දස්සෙසි ¶ , පච්ඡා චතුත්ථංසත්ථාරං. කාමඤ්චෙත්ථ චතුත්ථො සත්ථා එකො අදුතියො අනඤ්ඤසාධාරණො, තථාපි සො යෙසං උත්තරිමනුස්සධම්මානං ¶ වසෙන ‘‘ධම්මමයො කායො’’ති වුච්චති, තෙසං සමුදායභූතොපි තෙ ගුණාවයවෙ සත්ථුට්ඨානියෙ කත්වා දස්සෙන්තො භගවා ‘‘අයම්පි ඛො, ලොහිච්ච, සත්ථා’’ති අභාසි.
අඤ්ඤාති ය-කාරලොපෙන නිද්දෙසො ‘‘සයං අභිඤ්ඤා’’ති ආදීසු (දී. නි. 1.28, 37, 52; ම. නි. 1.284; 2.341; අ. නි. 2.5; 10.11; මහාව. 11; ධ. ප. 353; කථා. 405) විය. අඤ්ඤායාති ච තදත්ථියෙ සම්පදානවචනන්ති ආහ ‘‘ආජානනත්ථායා’’ති. සාවකත්තං පටිජානිත්වා ඨිතත්තා එකදෙසෙනස්ස සාසනං කරොන්තීති ආහ ‘‘නිරන්තරං තස්ස සාසනං අකත්වා’’ති. උක්කමිත්වා වත්තන්තීති යථිච්ඡිතං කරොන්තීති අත්ථො. පටික්කමන්තියාති අනභිරතියා අගාරවෙන අපගච්ඡන්තියා, තෙනාහ ‘‘අනිච්ඡන්තියා’’තිආදි. එකායාති එකාය ඉත්ථියා. එකො ඉච්ඡෙය්යාති එකො පුරිසො තාය අනිච්ඡන්තියා සම්පයොගං කාමෙය්ය. ඔසක්කනාදිමුඛෙන ¶ ඉත්ථිපුරිසසම්බන්ධනිදස්සනං ගෙහසිතඅපෙක්ඛාවසෙන තස්ස සත්ථුනො සාවකෙසු පටිපත්තීති දස්සෙති. අතිවිය විරත්තභාවතො දට්ඨුම්පි අනිච්ඡමානං. ලොභෙනාති පරිවාරවසෙන උප්පජ්ජනකලාභසක්කාරලොභෙන. තත්ථ සම්පාදෙහීති තස්මිං පටිපත්තිධම්මෙ පතිට්ඨිතං කත්වා සම්පාදෙහි. උජුං කරොහි කායවඞ්කාදිවිගමෙන.
515. එවං චොදනං අරහතීති එවං වුත්තනයෙන සාවකෙසු අප්පොස්සුක්කභාවාපාදනෙ නියොජනවසෙන චොදනං අරහති, න පඨමො විය ‘‘එවරූපො තව ලොභධම්මො’’තිආදිනා, න ච දුතියො විය ‘‘අත්තානමෙව තාව තත්ථ සම්පාදෙහී’’තිආදිනා. කස්මා? සම්පාදිතඅත්තහිතතාය තතියස්ස.
නචොදනාරහසත්ථුවණ්ණනා
516. ‘‘න චොදනාරහො’’ති එත්ථ යස්මා චොදනාරහතා නාම සත්ථුවිප්පටිපත්තියා වා සාවකවිප්පටිපත්තියා වා උභයවිප්පටිපත්තියා වා, තයිදං සබ්බම්පි ඉමස්මිං සත්ථරි නත්ථි, තස්මා න චොදනාරහොති ඉමමත්ථං දස්සෙතුං ‘‘අයඤ්හී’’තිආදි වුත්තං.
517. මයා ¶ ගහිතාය දිට්ඨියාති සබ්බසො අනවජ්ජෙ සම්මාපටිපන්නෙ පරෙසං සම්මදෙව සම්මාපටිපත්තිං දෙස්සෙන්තෙ සත්ථරි අභූතදොසාරොපනවසෙන මිච්ඡාගහිතාය නිරයගාමිනියා පාපදිට්ඨියා ¶ . නරකපපාතන්ති නරකසඞ්ඛාතං මහාපපාතං. පපතන්ති තත්ථාති හි පපාතො. සග්ගමග්ගථලෙති සග්ගගාමිමග්ගභූතෙ පුඤ්ඤධම්මථලෙ. සෙසං සුවිඤ්ඤෙය්යමෙව.
ලොහිච්චසුත්තවණ්ණනාය ලීනත්ථප්පකාසනා.