📜

2. සීහනාදවග්ගො

1. චූළසීහනාදසුත්තං

139. එවං ¶ ¶ ¶ මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා සාවත්ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමෙ. තත්ර ඛො භගවා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘භික්ඛවො’’ති. ‘‘භදන්තෙ’’ති තෙ භික්ඛූ භගවතො පච්චස්සොසුං. භගවා එතදවොච –

‘‘ඉධෙව, භික්ඛවෙ, සමණො, ඉධ දුතියො සමණො, ඉධ තතියො සමණො, ඉධ චතුත්ථො සමණො; සුඤ්ඤා පරප්පවාදා සමණෙභි ¶ අඤ්ඤෙහීති [සමණෙහි අඤ්ඤෙති (සී. පී. ක.) එත්ථ අඤ්ඤෙහීති සකාය පටිඤ්ඤාය සච්චාභිඤ්ඤෙහීති අත්ථො වෙදිතබ්බො]. එවමෙතං [එවමෙව (ස්යා. ක.)], භික්ඛවෙ, සම්මා සීහනාදං නදථ.

140. ‘‘ඨානං ඛො පනෙතං, භික්ඛවෙ, විජ්ජති යං අඤ්ඤතිත්ථියා පරිබ්බාජකා එවං වදෙය්යුං – ‘කො පනායස්මන්තානං අස්සාසො, කිං බලං, යෙන තුම්හෙ ආයස්මන්තො එවං වදෙථ – ඉධෙව සමණො, ඉධ දුතියො සමණො, ඉධ තතියො සමණො, ඉධ චතුත්ථො සමණො; සුඤ්ඤා පරප්පවාදා සමණෙභි අඤ්ඤෙහී’ති? එවංවාදිනො, භික්ඛවෙ, අඤ්ඤතිත්ථියා පරිබ්බාජකා එවමස්සු වචනීයා – ‘අත්ථි ඛො නො, ආවුසො, තෙන භගවතා ජානතා පස්සතා අරහතා සම්මාසම්බුද්ධෙන චත්තාරො ධම්මා අක්ඛාතා යෙ මයං අත්තනි සම්පස්සමානා එවං වදෙම – ඉධෙව සමණො, ඉධ දුතියො සමණො, ඉධ තතියො සමණො, ඉධ ¶ චතුත්ථො සමණො; සුඤ්ඤා පරප්පවාදා සමණෙභි අඤ්ඤෙහීති. කතමෙ චත්තාරො? අත්ථි ඛො නො, ආවුසො, සත්ථරි පසාදො, අත්ථි ධම්මෙ පසාදො, අත්ථි සීලෙසු පරිපූරකාරිතා; සහධම්මිකා ඛො පන පියා මනාපා – ගහට්ඨා චෙව පබ්බජිතා ච. ඉමෙ ඛො නො, ආවුසො, තෙන භගවතා ජානතා පස්සතා අරහතා සම්මාසම්බුද්ධෙන චත්තාරො ධම්මා අක්ඛාතා යෙ මයං අත්තනි සම්පස්සමානා එවං වදෙම – ඉධෙව සමණො, ඉධ දුතියො සමණො, ඉධ තතියො සමණො, ඉධ චතුත්ථො සමණො; සුඤ්ඤා පරප්පවාදා සමණෙභි අඤ්ඤෙහී’ති.

141. ‘‘ඨානං ¶ ¶ ඛො පනෙතං, භික්ඛවෙ, විජ්ජති යං අඤ්ඤතිත්ථියා පරිබ්බාජකා එවං වදෙය්යුං – ‘අම්හාකම්පි ඛො, ආවුසො, අත්ථි සත්ථරි පසාදො යො අම්හාකං සත්ථා, අම්හාකම්පි අත්ථි ධම්මෙ පසාදො යො අම්හාකං ධම්මො, මයම්පි සීලෙසු පරිපූරකාරිනො යානි අම්හාකං සීලානි, අම්හාකම්පි සහධම්මිකා පියා මනාපා – ගහට්ඨා චෙව පබ්බජිතා ච. ඉධ නො, ආවුසො, කො විසෙසො කො අධිප්පයාසො [අධිප්පායො (ක. සී. ස්යා. පී.), අධිප්පයොගො (ක.)] කිං නානාකරණං යදිදං තුම්හාකඤ්චෙව අම්හාකඤ්චා’ති?

‘‘එවංවාදිනො, භික්ඛවෙ, අඤ්ඤතිත්ථියා පරිබ්බාජකා එවමස්සු වචනීයා – ‘කිං පනාවුසො, එකා නිට්ඨා, උදාහු පුථු නිට්ඨා’ති? සම්මා බ්යාකරමානා, භික්ඛවෙ, අඤ්ඤතිත්ථියා පරිබ්බාජකා එවං බ්යාකරෙය්යුං – ‘එකාවුසො, නිට්ඨා, න පුථු නිට්ඨා’ති.

‘‘‘සා පනාවුසො, නිට්ඨා සරාගස්ස උදාහු වීතරාගස්සා’ති? සම්මා බ්යාකරමානා, භික්ඛවෙ, අඤ්ඤතිත්ථියා පරිබ්බාජකා ¶ එවං බ්යාකරෙය්යුං – ‘වීතරාගස්සාවුසො, සා නිට්ඨා, න සා නිට්ඨා සරාගස්සා’ති.

‘‘‘සා පනාවුසො, නිට්ඨා සදොසස්ස උදාහු වීතදොසස්සා’ති? සම්මා බ්යාකරමානා, භික්ඛවෙ, අඤ්ඤතිත්ථියා පරිබ්බාජකා එවං බ්යාකරෙය්යුං – ‘වීතදොසස්සාවුසො, සා නිට්ඨා, න සා නිට්ඨා සදොසස්සා’ති.

‘‘‘සා පනාවුසො, නිට්ඨා සමොහස්ස උදාහු වීතමොහස්සා’ති? සම්මා බ්යාකරමානා, භික්ඛවෙ, අඤ්ඤතිත්ථියා පරිබ්බාජකා එවං බ්යාකරෙය්යුං – ‘වීතමොහස්සාවුසො, සා නිට්ඨා, න සා නිට්ඨා සමොහස්සා’ති.

‘‘‘සා පනාවුසො, නිට්ඨා සතණ්හස්ස උදාහු වීතතණ්හස්සා’ති? සම්මා ¶ බ්යාකරමානා, භික්ඛවෙ, අඤ්ඤතිත්ථියා පරිබ්බාජකා එවං බ්යාකරෙය්යුං – ‘වීතතණ්හස්සාවුසො, සා නිට්ඨා, න සා නිට්ඨා සතණ්හස්සා’ති.

‘‘‘සා පනාවුසො, නිට්ඨා සඋපාදානස්ස උදාහු අනුපාදානස්සා’ති? සම්මා බ්යාකරමානා, භික්ඛවෙ ¶ , අඤ්ඤතිත්ථියා පරිබ්බාජකා එවං බ්යාකරෙය්යුං – ‘අනුපාදානස්සාවුසො, සා නිට්ඨා, න සා නිට්ඨා සඋපාදානස්සා’ති.

‘‘‘සා ¶ පනාවුසො, නිට්ඨා විද්දසුනො උදාහු අවිද්දසුනො’ති? සම්මා බ්යාකරමානා, භික්ඛවෙ, අඤ්ඤතිත්ථියා පරිබ්බාජකා එවං බ්යාකරෙය්යුං – ‘විද්දසුනො, ආවුසො, සා නිට්ඨා, න සා නිට්ඨා අවිද්දසුනො’ති.

‘‘‘සා පනාවුසො, නිට්ඨා අනුරුද්ධප්පටිවිරුද්ධස්ස උදාහු අනනුරුද්ධඅප්පටිවිරුද්ධස්සා’ති? සම්මා බ්යාකරමානා, භික්ඛවෙ, අඤ්ඤතිත්ථියා පරිබ්බාජකා එවං බ්යාකරෙය්යුං – ‘අනනුරුද්ධඅප්පටිවිරුද්ධස්සාවුසො, සා නිට්ඨා, න සා නිට්ඨා අනුරුද්ධප්පටිවිරුද්ධස්සා’ති.

‘‘‘සා ¶ පනාවුසො, නිට්ඨා පපඤ්චාරාමස්ස පපඤ්චරතිනො උදාහු නිප්පපඤ්චාරාමස්ස නිප්පපඤ්චරතිනො’ති? සම්මා බ්යාකරමානා, භික්ඛවෙ, අඤ්ඤතිත්ථියා පරිබ්බාජකා එවං බ්යාකරෙය්යුං – ‘නිප්පපඤ්චාරාමස්සාවුසො, සා නිට්ඨා නිප්පපඤ්චරතිනො, න සා නිට්ඨා පපඤ්චාරාමස්ස පපඤ්චරතිනො’ති.

142. ‘‘ද්වෙමා, භික්ඛවෙ, දිට්ඨියො – භවදිට්ඨි ච විභවදිට්ඨි ච. යෙ හි කෙචි, භික්ඛවෙ, සමණා වා බ්රාහ්මණා වා භවදිට්ඨිං අල්ලීනා භවදිට්ඨිං උපගතා භවදිට්ඨිං අජ්ඣොසිතා, විභවදිට්ඨියා තෙ පටිවිරුද්ධා. යෙ හි කෙචි, භික්ඛවෙ, සමණා වා බ්රාහ්මණා වා විභවදිට්ඨිං අල්ලීනා විභවදිට්ඨිං උපගතා විභවදිට්ඨිං අජ්ඣොසිතා, භවදිට්ඨියා තෙ පටිවිරුද්ධා. යෙ හි කෙචි, භික්ඛවෙ, සමණා වා බ්රාහ්මණා වා ඉමාසං ද්වින්නං දිට්ඨීනං සමුදයඤ්ච අත්ථඞ්ගමඤ්ච අස්සාදඤ්ච ආදීනවඤ්ච නිස්සරණඤ්ච යථාභූතං නප්පජානන්ති, ‘තෙ සරාගා තෙ සදොසා තෙ සමොහා තෙ සතණ්හා තෙ සඋපාදානා තෙ අවිද්දසුනො තෙ අනුරුද්ධප්පටිවිරුද්ධා තෙ පපඤ්චාරාමා පපඤ්චරතිනො; තෙ න පරිමුච්චන්ති ජාතියා ජරාය මරණෙන සොකෙහි පරිදෙවෙහි දුක්ඛෙහි දොමනස්සෙහි උපායාසෙහි; න පරිමුච්චන්ති දුක්ඛස්මා’ති වදාමි. යෙ ච ඛො කෙචි, භික්ඛවෙ, සමණා වා බ්රාහ්මණා වා ඉමාසං ද්වින්නං දිට්ඨීනං සමුදයඤ්ච අත්ථඞ්ගමඤ්ච අස්සාදඤ්ච ආදීනවඤ්ච නිස්සරණඤ්ච යථාභූතං පජානන්ති, ‘තෙ වීතරාගා තෙ වීතදොසා තෙ වීතමොහා තෙ වීතතණ්හා තෙ ¶ අනුපාදානා තෙ විද්දසුනො තෙ අනනුරුද්ධඅප්පටිවිරුද්ධා තෙ නිප්පපඤ්චාරාමා නිප්පපඤ්චරතිනො; තෙ පරිමුච්චන්ති ජාතියා ජරාය ¶ මරණෙන සොකෙහි පරිදෙවෙහි දුක්ඛෙහි දොමනස්සෙහි උපායාසෙහි; පරිමුච්චන්ති දුක්ඛස්මා’ති වදාමි.

143. ‘‘චත්තාරිමානි ¶ ¶ , භික්ඛවෙ, උපාදානානි. කතමානි චත්තාරි? කාමුපාදානං, දිට්ඨුපාදානං, සීලබ්බතුපාදානං, අත්තවාදුපාදානං. සන්ති, භික්ඛවෙ, එකෙ සමණබ්රාහ්මණා සබ්බුපාදානපරිඤ්ඤාවාදා පටිජානමානා. තෙ න සම්මා සබ්බුපාදානපරිඤ්ඤං පඤ්ඤපෙන්ති – කාමුපාදානස්ස පරිඤ්ඤං පඤ්ඤපෙන්ති, න දිට්ඨුපාදානස්ස පරිඤ්ඤං පඤ්ඤපෙන්ති, න සීලබ්බතුපාදානස්ස පරිඤ්ඤං පඤ්ඤපෙන්ති, න අත්තවාදුපාදානස්ස පරිඤ්ඤං පඤ්ඤපෙන්ති. තං කිස්ස හෙතු? ඉමානි හි තෙ භොන්තො සමණබ්රාහ්මණා තීණි ඨානානි යථාභූතං නප්පජානන්ති. තස්මා තෙ භොන්තො සමණබ්රාහ්මණා සබ්බුපාදානපරිඤ්ඤාවාදා පටිජානමානා; තෙ න සම්මා සබ්බුපාදානපරිඤ්ඤං පඤ්ඤපෙන්ති – කාමුපාදානස්ස පරිඤ්ඤං පඤ්ඤපෙන්ති, න දිට්ඨුපාදානස්ස පරිඤ්ඤං පඤ්ඤපෙන්ති, න සීලබ්බතුපාදානස්ස පරිඤ්ඤං පඤ්ඤපෙන්ති, න අත්තවාදුපාදානස්ස පරිඤ්ඤං පඤ්ඤපෙන්ති.

‘‘සන්ති, භික්ඛවෙ, එකෙ සමණබ්රාහ්මණා සබ්බුපාදානපරිඤ්ඤාවාදා පටිජානමානා. තෙ න සම්මා සබ්බුපාදානපරිඤ්ඤං පඤ්ඤපෙන්ති – කාමුපාදානස්ස පරිඤ්ඤං පඤ්ඤපෙන්ති, දිට්ඨුපාදානස්ස පරිඤ්ඤං පඤ්ඤපෙන්ති, න සීලබ්බතුපාදානස්ස ¶ පරිඤ්ඤං පඤ්ඤපෙන්ති, න අත්තවාදුපාදානස්ස පරිඤ්ඤං පඤ්ඤපෙන්ති. තං කිස්ස හෙතු? ඉමානි හි තෙ භොන්තො සමණබ්රාහ්මණා ද්වෙ ඨානානි යථාභූතං නප්පජානන්ති. තස්මා තෙ භොන්තො සමණබ්රාහ්මණා සබ්බුපාදානපරිඤ්ඤාවාදා පටිජානමානා; තෙ න සම්මා [පටිජානමානා න සම්මා (?)] සබ්බුපාදානපරිඤ්ඤං පඤ්ඤපෙන්ති – කාමුපාදානස්ස පරිඤ්ඤං පඤ්ඤපෙන්ති, දිට්ඨුපාදානස්ස පරිඤ්ඤං පඤ්ඤපෙන්ති, න සීලබ්බතුපාදානස්ස පරිඤ්ඤං පඤ්ඤපෙන්ති, න අත්තවාදුපාදානස්ස පරිඤ්ඤං පඤ්ඤපෙන්ති.

‘‘සන්ති, භික්ඛවෙ, එකෙ සමණබ්රාහ්මණා සබ්බුපාදානපරිඤ්ඤාවාදා පටිජානමානා. තෙ න සම්මා සබ්බුපාදානපරිඤ්ඤං පඤ්ඤපෙන්ති – කාමුපාදානස්ස පරිඤ්ඤං පඤ්ඤපෙන්ති, දිට්ඨුපාදානස්ස පරිඤ්ඤං පඤ්ඤපෙන්ති, සීලබ්බතුපාදානස්ස පරිඤ්ඤං පඤ්ඤපෙන්ති, න අත්තවාදුපාදානස්ස පරිඤ්ඤං පඤ්ඤපෙන්ති. තං කිස්ස හෙතු? ඉමඤ්හි තෙ භොන්තො සමණබ්රාහ්මණා එකං ඨානං යථාභූතං නප්පජානන්ති. තස්මා තෙ භොන්තො සමණබ්රාහ්මණා සබ්බුපාදානපරිඤ්ඤාවාදා පටිජානමානා; තෙ න සම්මා [පටිජානමානා න සම්මා (?)] සබ්බුපාදානපරිඤ්ඤං පඤ්ඤපෙන්ති – කාමුපාදානස්ස පරිඤ්ඤං පඤ්ඤපෙන්ති, දිට්ඨුපාදානස්ස පරිඤ්ඤං ¶ පඤ්ඤපෙන්ති, සීලබ්බතුපාදානස්ස පරිඤ්ඤං පඤ්ඤපෙන්ති, න අත්තවාදුපාදානස්ස පරිඤ්ඤං පඤ්ඤපෙන්ති.

‘‘එවරූපෙ ¶ ඛො, භික්ඛවෙ, ධම්මවිනයෙ යො සත්ථරි පසාදො සො න සම්මග්ගතො අක්ඛායති; යො ¶ ධම්මෙ පසාදො සො න සම්මග්ගතො අක්ඛායති; යා සීලෙසු පරිපූරකාරිතා සා න සම්මග්ගතා අක්ඛායති; යා සහධම්මිකෙසු පියමනාපතා සා න සම්මග්ගතා අක්ඛායති. තං කිස්ස හෙතු? එවඤ්හෙතං, භික්ඛවෙ, හොති යථා තං දුරක්ඛාතෙ ¶ ධම්මවිනයෙ දුප්පවෙදිතෙ අනිය්යානිකෙ අනුපසමසංවත්තනිකෙ අසම්මාසම්බුද්ධප්පවෙදිතෙ.

144. ‘‘තථාගතො ච ඛො, භික්ඛවෙ, අරහං සම්මාසම්බුද්ධො සබ්බුපාදානපරිඤ්ඤාවාදො පටිජානමානො සම්මා සබ්බුපාදානපරිඤ්ඤං පඤ්ඤපෙති – කාමුපාදානස්ස පරිඤ්ඤං පඤ්ඤපෙති, දිට්ඨුපාදානස්ස පරිඤ්ඤං පඤ්ඤපෙති, සීලබ්බතුපාදානස්ස පරිඤ්ඤං පඤ්ඤපෙති, අත්තවාදුපාදානස්ස පරිඤ්ඤං පඤ්ඤපෙති. එවරූපෙ ඛො, භික්ඛවෙ, ධම්මවිනයෙ යො සත්ථරි පසාදො සො සම්මග්ගතො අක්ඛායති; යො ධම්මෙ පසාදො සො සම්මග්ගතො අක්ඛායති; යා සීලෙසු පරිපූරකාරිතා සා සම්මග්ගතා අක්ඛායති; යා සහධම්මිකෙසු පියමනාපතා සා සම්මග්ගතා අක්ඛායති. තං කිස්ස හෙතු? එවඤ්හෙතං, භික්ඛවෙ, හොති යථා තං ස්වාක්ඛාතෙ ධම්මවිනයෙ සුප්පවෙදිතෙ නිය්යානිකෙ උපසමසංවත්තනිකෙ සම්මාසම්බුද්ධප්පවෙදිතෙ.

145. ‘‘ඉමෙ ච, භික්ඛවෙ, චත්තාරො උපාදානා. කිංනිදානා කිංසමුදයා කිංජාතිකා කිංපභවා? ඉමෙ චත්තාරො උපාදානා තණ්හානිදානා තණ්හාසමුදයා ¶ තණ්හාජාතිකා තණ්හාපභවා. තණ්හා චායං, භික්ඛවෙ, කිංනිදානා කිංසමුදයා කිංජාතිකා කිංපභවා? තණ්හා වෙදනානිදානා වෙදනාසමුදයා වෙදනාජාතිකා වෙදනාපභවා. වෙදනා චායං, භික්ඛවෙ, කිංනිදානා කිංසමුදයා කිංජාතිකා කිංපභවා? වෙදනා ඵස්සනිදානා ඵස්සසමුදයා ඵස්සජාතිකා ඵස්සපභවා. ඵස්සො චායං, භික්ඛවෙ, කිංනිදානො කිංසමුදයො කිංජාතිකො කිංපභවො? ඵස්සො සළායතනනිදානො සළායතනසමුදයො සළායතනජාතිකො සළායතනපභවො. සළායතනඤ්චිදං, භික්ඛවෙ, කිංනිදානං කිංසමුදයං කිංජාතිකං කිංපභවං? සළායතනං නාමරූපනිදානං නාමරූපසමුදයං නාමරූපජාතිකං නාමරූපපභවං. නාමරූපඤ්චිදං, භික්ඛවෙ, කිංනිදානං කිංසමුදයං කිංජාතිකං කිංපභවං? නාමරූපං විඤ්ඤාණනිදානං විඤ්ඤාණසමුදයං විඤ්ඤාණජාතිකං විඤ්ඤාණපභවං. විඤ්ඤාණඤ්චිදං, භික්ඛවෙ ¶ , කිංනිදානං කිංසමුදයං කිංජාතිකං ¶ කිංපභවං? විඤ්ඤාණං සඞ්ඛාරනිදානං සඞ්ඛාරසමුදයං සඞ්ඛාරජාතිකං සඞ්ඛාරපභවං. සඞ්ඛාරා චිමෙ, භික්ඛවෙ, කිංනිදානා කිංසමුදයා කිංජාතිකා කිංපභවා? සඞ්ඛාරා අවිජ්ජානිදානා අවිජ්ජාසමුදයා අවිජ්ජාජාතිකා අවිජ්ජාපභවා.

‘‘යතො ච ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො අවිජ්ජා පහීනා හොති විජ්ජා උප්පන්නා, සො අවිජ්ජාවිරාගා විජ්ජුප්පාදා නෙව කාමුපාදානං උපාදියති, න දිට්ඨුපාදානං උපාදියති, න සීලබ්බතුපාදානං උපාදියති, න අත්තවාදුපාදානං උපාදියති. අනුපාදියං න පරිතස්සති, අපරිතස්සං පච්චත්තඤ්ඤෙව පරිනිබ්බායති. ‘ඛීණා ජාති, වුසිතං ¶ බ්රහ්මචරියං, කතං කරණීයං, නාපරං ඉත්ථත්තායා’ති පජානාතී’’ති.

ඉදමවොච ¶ භගවා. අත්තමනා තෙ භික්ඛූ භගවතො භාසිතං අභිනන්දුන්ති.

චූළසීහනාදසුත්තං නිට්ඨිතං පඨමං.

2. මහාසීහනාදසුත්තං

146. එවං ¶ ¶ මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා වෙසාලියං විහරති බහිනගරෙ අපරපුරෙ වනසණ්ඩෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන සුනක්ඛත්තො ලිච්ඡවිපුත්තො අචිරපක්කන්තො හොති ඉමස්මා ධම්මවිනයා. සො වෙසාලියං පරිසති [පරිසතිං (සී. පී.)] එවං [එතං (පී. ක.)] වාචං භාසති – ‘‘නත්ථි සමණස්ස ගොතමස්ස උත්තරි [උත්තරිං (පී.)] මනුස්සධම්මා අලමරියඤාණදස්සනවිසෙසො. තක්කපරියාහතං සමණො ගොතමො ධම්මං දෙසෙති වීමංසානුචරිතං සයංපටිභානං. යස්ස ච ඛ්වාස්ස අත්ථාය ධම්මො දෙසිතො සො නිය්යාති තක්කරස්ස සම්මා දුක්ඛක්ඛයායා’’ති.

අථ ඛො ආයස්මා සාරිපුත්තො පුබ්බණ්හසමයං නිවාසෙත්වා පත්තචීවරමාදාය වෙසාලිං පිණ්ඩාය පාවිසි. අස්සොසි ඛො ආයස්මා සාරිපුත්තො සුනක්ඛත්තස්ස ලිච්ඡවිපුත්තස්ස වෙසාලියං පරිසති එවං වාචං භාසමානස්ස – ‘‘නත්ථි සමණස්ස ගොතමස්ස උත්තරිමනුස්සධම්මා අලමරියඤාණදස්සනවිසෙසො. තක්කපරියාහතං සමණො ගොතමො ධම්මං දෙසෙති ¶ වීමංසානුචරිතං සයංපටිභානං. යස්ස ච ඛ්වාස්ස අත්ථාය ධම්මො දෙසිතො සො නිය්යාති තක්කරස්ස සම්මා දුක්ඛක්ඛයායා’’ති.

අථ ඛො ආයස්මා සාරිපුත්තො වෙසාලියං පිණ්ඩාය චරිත්වා ¶ පච්ඡාභත්තං පිණ්ඩපාතපටික්කන්තො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො ආයස්මා සාරිපුත්තො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘සුනක්ඛත්තො, භන්තෙ, ලිච්ඡවිපුත්තො අචිරපක්කන්තො ඉමස්මා ධම්මවිනයා. සො වෙසාලියං පරිසති එවං වාචං භාසති – ‘නත්ථි සමණස්ස ගොතමස්ස උත්තරිමනුස්සධම්මා අලමරියඤාණදස්සනවිසෙසො. තක්කපරියාහතං සමණො ගොතමො ධම්මං දෙසෙති වීමංසානුචරිතං සයංපටිභානං. යස්ස ච ඛ්වාස්ස අත්ථාය ධම්මො දෙසිතො සො නිය්යාති තක්කරස්ස සම්මා දුක්ඛක්ඛයායා’’’ති.

147. ‘‘කොධනො හෙසො, සාරිපුත්ත, සුනක්ඛත්තො මොඝපුරිසො. කොධා ච පනස්ස එසා වාචා භාසිතා. ‘අවණ්ණං භාසිස්සාමී’ති ඛො, සාරිපුත්ත, සුනක්ඛත්තො මොඝපුරිසො වණ්ණංයෙව තථාගතස්ස ¶ භාසති ¶ . වණ්ණො හෙසො, සාරිපුත්ත, තථාගතස්ස යො එවං වදෙය්ය – ‘යස්ස ච ඛ්වාස්ස අත්ථාය ධම්මො දෙසිතො සො නිය්යාති තක්කරස්ස සම්මා දුක්ඛක්ඛයායා’ති.

‘‘අයම්පි හි නාම, සාරිපුත්ත, සුනක්ඛත්තස්ස මොඝපුරිසස්ස මයි ධම්මන්වයො න භවිස්සති – ‘ඉතිපි සො භගවා අරහං සම්මාසම්බුද්ධො විජ්ජාචරණසම්පන්නො සුගතො ලොකවිදූ අනුත්තරො පුරිසදම්මසාරථි, සත්ථා දෙවමනුස්සානං, බුද්ධො භගවා’ති.

‘‘අයම්පි හි නාම, සාරිපුත්ත, සුනක්ඛත්තස්ස මොඝපුරිසස්ස මයි ¶ ධම්මන්වයො න භවිස්සති – ‘ඉතිපි සො භගවා අනෙකවිහිතං ඉද්ධිවිධං පච්චනුභොති – එකොපි හුත්වා බහුධා හොති, බහුධාපි හුත්වා එකො හොති; ආවිභාවං, තිරොභාවං; තිරොකුට්ටං තිරොපාකාරං තිරොපබ්බතං අසජ්ජමානො ගච්ඡති, සෙය්යථාපි ආකාසෙ; පථවියාපි උම්මුජ්ජනිමුජ්ජං කරොති, සෙය්යථාපි උදකෙ; උදකෙපි අභිජ්ජමානො ගච්ඡති, සෙය්යථාපි පථවියං; ආකාසෙපි පල්ලඞ්කෙන කමති, සෙය්යථාපි පක්ඛී සකුණො; ඉමෙපි චන්දිමසූරියෙ එවංමහිද්ධිකෙ එවංමහානුභාවෙ පාණිනා පරිමසති පරිමජ්ජති; යාව බ්රහ්මලොකාපි කායෙන වසං වත්තෙතී’ති.

‘‘අයම්පි ¶ හි නාම, සාරිපුත්ත, සුනක්ඛත්තස්ස මොඝපුරිසස්ස මයි ධම්මන්වයො න භවිස්සති – ‘ඉතිපි සො භගවා දිබ්බාය සොතධාතුයා විසුද්ධාය අතික්කන්තමානුසිකාය උභො සද්දෙ සුණාති – දිබ්බෙ ච මානුසෙ ච, යෙ දූරෙ සන්තිකෙ චා’ති.

‘‘අයම්පි හි නාම, සාරිපුත්ත, සුනක්ඛත්තස්ස මොඝපුරිසස්ස මයි ධම්මන්වයො න භවිස්සති – ‘ඉතිපි සො භගවා පරසත්තානං පරපුග්ගලානං චෙතසා චෙතො පරිච්ච පජානාති – සරාගං වා චිත්තං සරාගං චිත්තන්ති පජානාති, වීතරාගං වා චිත්තං වීතරාගං චිත්තන්ති පජානාති; සදොසං වා චිත්තං සදොසං චිත්තන්ති පජානාති, වීතදොසං වා චිත්තං වීතදොසං චිත්තන්ති පජානාති; සමොහං වා චිත්තං සමොහං චිත්තන්ති පජානාති, වීතමොහං වා චිත්තං වීතමොහං චිත්තන්ති පජානාති; සංඛිත්තං වා චිත්තං සංඛිත්තං චිත්තන්ති පජානාති ¶ , වික්ඛිත්තං වා චිත්තං වික්ඛිත්තං චිත්තන්ති පජානාති; මහග්ගතං වා චිත්තං මහග්ගතං චිත්තන්ති පජානාති, අමහග්ගතං වා චිත්තං අමහග්ගතං චිත්තන්ති පජානාති; සඋත්තරං වා චිත්තං සඋත්තරං චිත්තන්ති පජානාති, අනුත්තරං වා චිත්තං අනුත්තරං චිත්තන්ති පජානාති; සමාහිතං වා චිත්තං සමාහිතං චිත්තන්ති ¶ පජානාති, අසමාහිතං වා චිත්තං අසමාහිතං චිත්තන්ති පජානාති; විමුත්තං වා චිත්තං විමුත්තං චිත්තන්ති පජානාති, අවිමුත්තං වා චිත්තං අවිමුත්තං චිත්තන්ති පජානාතී’ති.

148. ‘‘දස ඛො පනිමානි, සාරිපුත්ත, තථාගතස්ස තථාගතබලානි යෙහි බලෙහි සමන්නාගතො තථාගතො ආසභං ඨානං පටිජානාති, පරිසාසු සීහනාදං නදති, බ්රහ්මචක්කං පවත්තෙති. කතමානි දස?

‘‘ඉධ, සාරිපුත්ත, තථාගතො ඨානඤ්ච ඨානතො අට්ඨානඤ්ච අට්ඨානතො යථාභූතං පජානාති. යම්පි, සාරිපුත්ත, තථාගතො ඨානඤ්ච ඨානතො අට්ඨානඤ්ච අට්ඨානතො යථාභූතං පජානාති, ඉදම්පි, සාරිපුත්ත, තථාගතස්ස ¶ තථාගතබලං හොති යං බලං ආගම්ම තථාගතො ආසභං ඨානං පටිජානාති, පරිසාසු සීහනාදං නදති, බ්රහ්මචක්කං පවත්තෙති.

‘‘පුන චපරං, සාරිපුත්ත, තථාගතො අතීතානාගතපච්චුප්පන්නානං කම්මසමාදානානං ඨානසො හෙතුසො විපාකං යථාභූතං පජානාති. යම්පි, සාරිපුත්ත, තථාගතො අතීතානාගතපච්චුප්පන්නානං කම්මසමාදානානං ඨානසො හෙතුසො විපාකං යථාභූතං පජානාති, ඉදම්පි, සාරිපුත්ත, තථාගතස්ස තථාගතබලං හොති යං බලං ආගම්ම තථාගතො ආසභං ¶ ඨානං පටිජානාති, පරිසාසු සීහනාදං නදති, බ්රහ්මචක්කං පවත්තෙති.

‘‘පුන චපරං, සාරිපුත්ත, තථාගතො සබ්බත්ථගාමිනිං පටිපදං යථාභූතං පජානාති. යම්පි ¶ , සාරිපුත්ත, තථාගතො සබ්බත්ථගාමිනිං පටිපදං යථාභූතං පජානාති, ඉදම්පි, සාරිපුත්ත, තථාගතස්ස තථාගතබලං හොති යං බලං ආගම්ම තථාගතො ආසභං ඨානං පටිජානාති, පරිසාසු සීහනාදං නදති, බ්රහ්මචක්කං පවත්තෙති.

‘‘පුන චපරං, සාරිපුත්ත, තථාගතො අනෙකධාතුනානාධාතුලොකං යථාභූතං පජානාති. යම්පි, සාරිපුත්ත, තථාගතො අනෙකධාතුනානාධාතුලොකං යථාභූතං පජානාති, ඉදම්පි, සාරිපුත්ත, තථාගතස්ස තථාගතබලං හොති යං බලං ආගම්ම තථාගතො ආසභං ඨානං පටිජානාති, පරිසාසු සීහනාදං නදති, බ්රහ්මචක්කං පවත්තෙති.

‘‘පුන ¶ චපරං, සාරිපුත්ත, තථාගතො සත්තානං නානාධිමුත්තිකතං යථාභූතං පජානාති. යම්පි, සාරිපුත්ත, තථාගතො සත්තානං නානාධිමුත්තිකතං යථාභූතං පජානාති, ඉදම්පි, සාරිපුත්ත, තථාගතස්ස තථාගතබලං හොති යං බලං ආගම්ම තථාගතො ආසභං ඨානං පටිජානාති, පරිසාසු සීහනාදං නදති, බ්රහ්මචක්කං පවත්තෙති.

‘‘පුන චපරං, සාරිපුත්ත, තථාගතො පරසත්තානං පරපුග්ගලානං ඉන්ද්රියපරොපරියත්තං යථාභූතං පජානාති. යම්පි, සාරිපුත්ත, තථාගතො පරසත්තානං පරපුග්ගලානං ඉන්ද්රියපරොපරියත්තං යථාභූතං පජානාති, ඉදම්පි, සාරිපුත්ත, තථාගතස්ස තථාගතබලං හොති යං බලං ආගම්ම තථාගතො ආසභං ඨානං පටිජානාති, පරිසාසු සීහනාදං නදති, බ්රහ්මචක්කං පවත්තෙති.

‘‘පුන චපරං, සාරිපුත්ත, තථාගතො ඣානවිමොක්ඛසමාධිසමාපත්තීනං සංකිලෙසං වොදානං වුට්ඨානං යථාභූතං පජානාති. යම්පි, සාරිපුත්ත, තථාගතො ඣානවිමොක්ඛසමාධිසමාපත්තීනං ¶ සංකිලෙසං වොදානං වුට්ඨානං යථාභූතං පජානාති, ඉදම්පි, සාරිපුත්ත, තථාගතස්ස තථාගතබලං හොති යං බලං ආගම්ම තථාගතො ආසභං ඨානං පටිජානාති, පරිසාසු සීහනාදං නදති, බ්රහ්මචක්කං පවත්තෙති.

‘‘පුන ¶ චපරං, සාරිපුත්ත, තථාගතො අනෙකවිහිතං පුබ්බෙනිවාසං අනුස්සරති, සෙය්යථිදං – එකම්පි ජාතිං ද්වෙපි ජාතියො තිස්සොපි ජාතියො චතස්සොපි ජාතියො පඤ්චපි ජාතියො දසපි ජාතියො වීසම්පි ජාතියො තිංසම්පි ජාතියො චත්තාලීසම්පි ජාතියො පඤ්ඤාසම්පි ජාතියො ජාතිසතම්පි ජාතිසහස්සම්පි ජාතිසතසහස්සම්පි අනෙකෙපි සංවට්ටකප්පෙ අනෙකෙපි විවට්ටකප්පෙ අනෙකෙපි සංවට්ටවිවට්ටකප්පෙ – ‘අමුත්රාසිං එවංනාමො එවංගොත්තො එවංවණ්ණො එවමාහාරො එවංසුඛදුක්ඛප්පටිසංවෙදී එවමායුපරියන්තො, සො තතො චුතො අමුත්ර උදපාදිං; තත්රාපාසිං එවංනාමො එවංගොත්තො එවංවණ්ණො එවමාහාරො එවංසුඛදුක්ඛප්පටිසංවෙදී එවමායුපරියන්තො, සො තතො චුතො ඉධූපපන්නො’ති. ඉති සාකාරං සඋද්දෙසං අනෙකවිහිතං පුබ්බෙනිවාසං අනුස්සරති. යම්පි, සාරිපුත්ත, තථාගතො අනෙකවිහිතං පුබ්බෙනිවාසං අනුස්සරති, සෙය්යථිදං – එකම්පි ජාතිං ද්වෙපි ජාතියො…පෙ… ඉති සාකාරං සඋද්දෙසං අනෙකවිහිතං පුබ්බෙනිවාසං අනුස්සරති, ඉදම්පි, සාරිපුත්ත, තථාගතස්ස තථාගතබලං හොති යං බලං ආගම්ම තථාගතො ආසභං ඨානං පටිජානාති, පරිසාසු සීහනාදං නදති, බ්රහ්මචක්කං පවත්තෙති.

‘‘පුන චපරං, සාරිපුත්ත, තථාගතො දිබ්බෙන චක්ඛුනා විසුද්ධෙන අතික්කන්තමානුසකෙන ¶ සත්තෙ පස්සති චවමානෙ උපපජ්ජමානෙ හීනෙ පණීතෙ සුවණ්ණෙ දුබ්බණ්ණෙ සුගතෙ දුග්ගතෙ යථාකම්මූපගෙ ¶ සත්තෙ පජානාති – ‘ඉමෙ වත භොන්තො සත්තා කායදුච්චරිතෙන සමන්නාගතා වචීදුච්චරිතෙන සමන්නාගතා මනොදුච්චරිතෙන සමන්නාගතා අරියානං උපවාදකා මිච්ඡාදිට්ඨිකා මිච්ඡාදිට්ඨිකම්මසමාදානා, තෙ කායස්ස භෙදා ¶ පරං මරණා අපායං දුග්ගතිං විනිපාතං නිරයං උපපන්නා. ඉමෙ වා පන භොන්තො සත්තා කායසුචරිතෙන සමන්නාගතා වචීසුචරිතෙන සමන්නාගතා මනොසුචරිතෙන සමන්නාගතා අරියානං අනුපවාදකා සම්මාදිට්ඨිකා සම්මාදිට්ඨිකම්මසමාදානා, තෙ කායස්ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්ගං ලොකං උපපන්නා’ති. ඉති දිබ්බෙන චක්ඛුනා විසුද්ධෙන අතික්කන්තමානුසකෙන සත්තෙ පස්සති චවමානෙ උපපජ්ජමානෙ හීනෙ ¶ පණීතෙ සුවණ්ණෙ දුබ්බණ්ණෙ සුගතෙ දුග්ගතෙ යථාකම්මූපගෙ සත්තෙ පජානාති. යම්පි, සාරිපුත්ත, තථාගතො දිබ්බෙන චක්ඛුනා විසුද්ධෙන අතික්කන්තමානුසකෙන සත්තෙ පස්සති චවමානෙ උපපජ්ජමානෙ හීනෙ පණීතෙ සුවණ්ණෙ දුබ්බණ්ණෙ සුගතෙ දුග්ගතෙ යථාකම්මූපගෙ සත්තෙ පජානාති – ‘ඉමෙ වත භොන්තො සත්තා කායදුච්චරිතෙන සමන්නාගතා වචීදුච්චරිතෙන සමන්නාගතා මනොදුච්චරිතෙන සමන්නාගතා අරියානං උපවාදකා මිච්ඡාදිට්ඨිකා මිච්ඡාදිට්ඨිකම්මසමාදානා, තෙ කායස්ස භෙදා පරං මරණා අපායං දුග්ගතිං විනිපාතං නිරයං උපපන්නා. ඉමෙ වා පන භොන්තො සත්තා කායසුචරිතෙන සමන්නාගතා වචීසුචරිතෙන සමන්නාගතා මනොසුචරිතෙන සමන්නාගතා අරියානං අනුපවාදකා සම්මාදිට්ඨිකා සම්මාදිට්ඨිකම්මසමාදානා, තෙ කායස්ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්ගං ලොකං උපපන්නා’ති. ඉති දිබ්බෙන චක්ඛුනා විසුද්ධෙන අතික්කන්තමානුසකෙන සත්තෙ පස්සති චවමානෙ උපපජ්ජමානෙ හීනෙ පණීතෙ සුවණ්ණෙ දුබ්බණ්ණෙ සුගතෙ දුග්ගතෙ යථාකම්මූපගෙ සත්තෙ පජානාති. ඉදම්පි, සාරිපුත්ත, තථාගතස්ස තථාගතබලං හොති යං බලං ආගම්ම තථාගතො ආසභං ඨානං පටිජානාති, පරිසාසු සීහනාදං නදති, බ්රහ්මචක්කං පවත්තෙති.

‘‘පුන චපරං, සාරිපුත්ත, තථාගතො ආසවානං ඛයා අනාසවං චෙතොවිමුත්තිං පඤ්ඤාවිමුත්තිං දිට්ඨෙව ධම්මෙ සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහරති. යම්පි, සාරිපුත්ත, තථාගතො ආසවානං ඛයා අනාසවං චෙතොවිමුත්තිං පඤ්ඤාවිමුත්තිං දිට්ඨෙව ධම්මෙ සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහරති, ඉදම්පි, සාරිපුත්ත, තථාගතස්ස තථාගතබලං හොති යං බලං ආගම්ම තථාගතො ආසභං ඨානං පටිජානාති, පරිසාසු සීහනාදං නදති, බ්රහ්මචක්කං පවත්තෙති.

‘‘ඉමානි ඛො, සාරිපුත්ත, දස තථාගතස්ස තථාගතබලානි යෙහි බලෙහි සමන්නාගතො තථාගතො ආසභං ඨානං පටිජානාති, පරිසාසු සීහනාදං නදති, බ්රහ්මචක්කං පවත්තෙති.

149. ‘‘යො ¶ ඛො මං, සාරිපුත්ත, එවං ජානන්තං එවං පස්සන්තං එවං වදෙය්ය – ‘නත්ථි සමණස්ස ගොතමස්ස උත්තරිමනුස්සධම්මා අලමරියඤාණදස්සනවිසෙසො; තක්කපරියාහතං ¶ සමණො ගොතමො ධම්මං දෙසෙති වීමංසානුචරිතං සයංපටිභාන’න්ති, තං, සාරිපුත්ත, වාචං අප්පහාය තං චිත්තං අප්පහාය තං දිට්ඨිං අප්පටිනිස්සජ්ජිත්වා යථාභතං නික්ඛිත්තො එවං නිරයෙ. සෙය්යථාපි, සාරිපුත්ත, භික්ඛු සීලසම්පන්නො සමාධිසම්පන්නො පඤ්ඤාසම්පන්නො දිට්ඨෙව ධම්මෙ ¶ අඤ්ඤං ආරාධෙය්ය, එවං සම්පදමිදං, සාරිපුත්ත, වදාමි. තං වාචං අප්පහාය, තං චිත්තං අප්පහාය තං දිට්ඨිං අප්පටිනිස්සජ්ජිත්වා යථාභතං නික්ඛිත්තො එවං නිරයෙ.

150. ‘‘චත්තාරිමානි, සාරිපුත්ත, තථාගතස්ස වෙසාරජ්ජානි යෙහි වෙසාරජ්ජෙහි සමන්නාගතො තථාගතො ආසභං ඨානං පටිජානාති, පරිසාසු සීහනාදං නදති, බ්රහ්මචක්කං පවත්තෙති. කතමානි චත්තාරි?

‘‘‘සම්මාසම්බුද්ධස්ස තෙ පටිජානතො ඉමෙ ධම්මා අනභිසම්බුද්ධා’ති. තත්ර වත මං සමණො වා බ්රාහ්මණො වා දෙවො වා මාරො වා බ්රහ්මා වා කොචි වා ලොකස්මිං සහධම්මෙන ¶ පටිචොදෙස්සතීති නිමිත්තමෙතං, සාරිපුත්ත, න සමනුපස්සාමි. එතමහං [එතම්පහං (සී. පී.)], සාරිපුත්ත, නිමිත්තං අසමනුපස්සන්තො ඛෙමප්පත්තො අභයප්පත්තො වෙසාරජ්ජප්පත්තො විහරාමි.

‘‘‘ඛීණාසවස්ස තෙ පටිජානතො ඉමෙ ආසවා අපරික්ඛීණා’ති. තත්ර වත මං සමණො වා බ්රාහ්මණො වා දෙවො වා මාරො වා බ්රහ්මා වා කොචි වා ලොකස්මිං සහධම්මෙන පටිචොදෙස්සතීති නිමිත්තමෙතං, සාරිපුත්ත, න සමනුපස්සාමි. එතමහං, සාරිපුත්ත, නිමිත්තං අසමනුපස්සන්තො ඛෙමප්පත්තො අභයප්පත්තො ¶ වෙසාරජ්ජප්පත්තො විහරාමි.

‘‘‘යෙ ඛො පන තෙ අන්තරායිකා ධම්මා වුත්තා, තෙ පටිසෙවතො නාලං අන්තරායායා’ති. තත්ර වත මං සමණො වා බ්රාහ්මණො වා දෙවො වා මාරො වා බ්රහ්මා වා කොචි වා ලොකස්මිං සහධම්මෙන පටිචොදෙස්සතීති නිමිත්තමෙතං, සාරිපුත්ත, න සමනුපස්සාමි. එතමහං, සාරිපුත්ත, නිමිත්තං අසමනුපස්සන්තො ඛෙමප්පත්තො අභයප්පත්තො වෙසාරජ්ජප්පත්තො විහරාමි.

‘‘‘යස්ස ඛො පන තෙ අත්ථාය ධම්මො දෙසිතො, සො න නිය්යාති තක්කරස්ස සම්මා දුක්ඛක්ඛයායා’ති ¶ . තත්ර වත මං සමණො වා බ්රාහ්මණො වා දෙවො වා මාරො වා බ්රහ්මා වා කොචි වා ලොකස්මිං සහධම්මෙන පටිචොදෙස්සතී’ති නිමිත්තමෙතං, සාරිපුත්ත, න සමනුපස්සාමි. එතමහං, සාරිපුත්ත, නිමිත්තං අසමනුපස්සන්තො ඛෙමප්පත්තො අභයප්පත්තො වෙසාරජ්ජප්පත්තො විහරාමි.

‘‘ඉමානි ¶ ඛො, සාරිපුත්ත, චත්තාරි තථාගතස්ස වෙසාරජ්ජානි යෙහි වෙසාරජ්ජෙහි සමන්නාගතො තථාගතො ආසභං ඨානං පටිජානාති, පරිසාසු සීහනාදං නදති, බ්රහ්මචක්කං පවත්තෙති.

‘‘යො ඛො මං, සාරිපුත්ත, එවං ජානන්තං එවං පස්සන්තං එවං වදෙය්ය – ‘නත්ථි සමණස්ස ගොතමස්ස උත්තරිමනුස්සධම්මා අලමරියඤාණදස්සනවිසෙසො, තක්කපරියාහතං සමණො ගොතමො ධම්මං දෙසෙති වීමංසානුචරිතං සයංපටිභාන’න්ති, තං, සාරිපුත්ත, වාචං අප්පහාය තං චිත්තං අප්පහාය තං දිට්ඨිං අප්පටිනිස්සජ්ජිත්වා යථාභතං නික්ඛිත්තො එවං නිරයෙ. සෙය්යථාපි, සාරිපුත්ත, භික්ඛු සීලසම්පන්නො සමාධිසම්පන්නො පඤ්ඤාසම්පන්නො දිට්ඨෙව ධම්මෙ ¶ අඤ්ඤං ආරාධෙය්ය, එවං සම්පදමිදං, සාරිපුත්ත, වදාමි. තං වාචං අප්පහාය තං චිත්තං අප්පහාය තං දිට්ඨිං අප්පටිනිස්සජ්ජිත්වා යථාභතං නික්ඛිත්තො එවං නිරයෙ.

151. ‘‘අට්ඨ ඛො ඉමා, සාරිපුත්ත, පරිසා. කතමා අට්ඨ? ඛත්තියපරිසා, බ්රාහ්මණපරිසා, ගහපතිපරිසා, සමණපරිසා, චාතුමහාරාජිකපරිසා [චාතුම්මහාරාජිකා (සී. ස්යා. පී.)], තාවතිංසපරිසා, මාරපරිසා, බ්රහ්මපරිසා – ඉමා ඛො, සාරිපුත්ත, අට්ඨ පරිසා. ඉමෙහි ඛො, සාරිපුත්ත, චතූහි වෙසාරජ්ජෙහි සමන්නාගතො තථාගතො ඉමා අට්ඨ පරිසා උපසඞ්කමති අජ්ඣොගාහති. අභිජානාමි ඛො පනාහං, සාරිපුත්ත, අනෙකසතං ඛත්තියපරිසං උපසඞ්කමිතා. තත්රපි මයා සන්නිසින්නපුබ්බඤ්චෙව, සල්ලපිතපුබ්බඤ්ච, සාකච්ඡා ච සමාපජ්ජිතපුබ්බා. තත්ර වත මං භයං වා සාරජ්ජං වා ඔක්කමිස්සතීති නිමිත්තමෙතං, සාරිපුත්ත, න සමනුපස්සාමි. එතමහං, සාරිපුත්ත, නිමිත්තං අසමනුපස්සන්තො ඛෙමප්පත්තො අභයප්පත්තො වෙසාරජ්ජප්පත්තො විහරාමි.

‘‘අභිජානාමි ඛො පනාහං, සාරිපුත්ත, අනෙකසතං බ්රාහ්මණපරිසං…පෙ… ගහපතිපරිසං… සමණපරිසං… චාතුමහාරාජිකපරිසං… තාවතිංසපරිසං… මාරපරිසං… බ්රහ්මපරිසං උපසඞ්කමිතා. තත්රපි මයා සන්නිසින්නපුබ්බඤ්චෙව, සල්ලපිතපුබ්බඤ්ච, සාකච්ඡා ච සමාපජ්ජිතපුබ්බා. තත්ර වත මං භයං වා සාරජ්ජං වා ඔක්කමිස්සතීති නිමිත්තමෙතං, සාරිපුත්ත ¶ , න සමනුපස්සාමි. එතමහං, සාරිපුත්ත, නිමිත්තං අසමනුපස්සන්තො ඛෙමප්පත්තො අභයප්පත්තො වෙසාරජ්ජප්පත්තො ¶ විහරාමි.

‘‘යො ¶ ඛො මං, සාරිපුත්ත, එවං ජානන්තං එවං පස්සන්තං එවං වදෙය්ය – ‘නත්ථි සමණස්ස ගොතමස්ස උත්තරිමනුස්සධම්මා ¶ අලමරියඤාණදස්සනවිසෙසො, තක්කපරියාහතං සමණො ගොතමො ධම්මං දෙසෙති වීමංසානුචරිතං සයංපටිභාන’න්ති, තං, සාරිපුත්ත, වාචං අප්පහාය තං චිත්තං අප්පහාය තං දිට්ඨිං අප්පටිනිස්සජ්ජිත්වා යථාභතං නික්ඛිත්තො එවං නිරයෙ. සෙය්යථාපි, සාරිපුත්ත, භික්ඛු සීලසම්පන්නො සමාධිසම්පන්නො පඤ්ඤාසම්පන්නො දිට්ඨෙව ධම්මෙ අඤ්ඤං ආරාධෙය්ය, එවං සම්පදමිදං, සාරිපුත්ත, වදාමි. තං වාචං අප්පහාය තං චිත්තං අප්පහාය තං දිට්ඨිං අප්පටිනිස්සජ්ජිත්වා යථාභතං නික්ඛිත්තො එවං නිරයෙ.

152. ‘‘චතස්සො ඛො ඉමා, සාරිපුත්ත, යොනියො. කතමා චතස්සො? අණ්ඩජා යොනි, ජලාබුජා යොනි, සංසෙදජා යොනි, ඔපපාතිකා යොනි. කතමා ච, සාරිපුත්ත, අණ්ඩජා යොනි? යෙ ඛො තෙ, සාරිපුත්ත, සත්තා අණ්ඩකොසං අභිනිබ්භිජ්ජ ජායන්ති – අයං වුච්චති, සාරිපුත්ත, අණ්ඩජා යොනි. කතමා ච, සාරිපුත්ත, ජලාබුජා යොනි? යෙ ඛො තෙ, සාරිපුත්ත, සත්තා වත්ථිකොසං අභිනිබ්භිජ්ජ ජායන්ති – අයං වුච්චති, සාරිපුත්ත, ජලාබුජා යොනි. කතමා ච, සාරිපුත්ත, සංසෙදජා යොනි? යෙ ඛො තෙ, සාරිපුත්ත, සත්තා පූතිමච්ඡෙ වා ජායන්ති පූතිකුණපෙ වා පූතිකුම්මාසෙ වා චන්දනිකායෙ වා ඔළිගල්ලෙ වා ජායන්ති – අයං වුච්චති, සාරිපුත්ත, සංසෙදජා යොනි. කතමා ච, සාරිපුත්ත, ඔපපාතිකා යොනි? දෙවා, නෙරයිකා, එකච්චෙ ච මනුස්සා, එකච්චෙ ච විනිපාතිකා – අයං වුච්චති, සාරිපුත්ත, ඔපපාතිකා යොනි. ඉමා ඛො, සාරිපුත්ත, චතස්සො යොනියො.

‘‘යො ¶ ඛො මං, සාරිපුත්ත, එවං ජානන්තං එවං පස්සන්තං එවං වදෙය්ය – ‘නත්ථි සමණස්ස ගොතමස්ස උත්තරිමනුස්සධම්මා අලමරියඤාණදස්සනවිසෙසො, තක්කපරියාහතං සමණො ගොතමො ධම්මං දෙසෙති වීමංසානුචරිතං සයංපටිභාන’න්ති, තං, සාරිපුත්ත, වාචං අප්පහාය තං චිත්තං අප්පහාය තං දිට්ඨිං අප්පටිනිස්සජ්ජිත්වා යථාභතං නික්ඛිත්තො එවං නිරයෙ. සෙය්යථාපි, සාරිපුත්ත, භික්ඛු සීලසම්පන්නො සමාධිසම්පන්නො පඤ්ඤාසම්පන්නො දිට්ඨෙව ධම්මෙ අඤ්ඤං ආරාධෙය්ය, එවං ¶ සම්පදමිදං, සාරිපුත්ත, වදාමි. තං වාචං අප්පහාය තං චිත්තං අප්පහාය තං දිට්ඨිං අප්පටිනිස්සජ්ජිත්වා යථාභතං නික්ඛිත්තො එවං නිරයෙ.

153. ‘‘පඤ්ච ¶ ඛො ඉමා, සාරිපුත්ත, ගතියො. කතමා පඤ්ච? නිරයො, තිරච්ඡානයොනි, පෙත්තිවිසයො, මනුස්සා, දෙවා. නිරයඤ්චාහං, සාරිපුත්ත, පජානාමි, නිරයගාමිඤ්ච මග්ගං, නිරයගාමිනිඤ්ච පටිපදං; යථා පටිපන්නො ච කායස්ස භෙදා පරං මරණා අපායං දුග්ගතිං විනිපාතං නිරයං උපපජ්ජති තඤ්ච පජානාමි. තිරච්ඡානයොනිඤ්චාහං, සාරිපුත්ත, පජානාමි, තිරච්ඡානයොනිගාමිඤ්ච මග්ගං, තිරච්ඡානයොනිගාමිනිඤ්ච පටිපදං; යථා පටිපන්නො ච කායස්ස භෙදා පරං මරණා තිරච්ඡානයොනිං උපපජ්ජති තඤ්ච පජානාමි. පෙත්තිවිසයං චාහං, සාරිපුත්ත, පජානාමි, පෙත්තිවිසයගාමිඤ්ච මග්ගං, පෙත්තිවිසයගාමිනිඤ්ච පටිපදං; යථා පටිපන්නො ච කායස්ස භෙදා පරං මරණා පෙත්තිවිසයං උපපජ්ජති තඤ්ච පජානාමි. මනුස්සෙ චාහං, සාරිපුත්ත, පජානාමි, මනුස්සලොකගාමිඤ්ච මග්ගං ¶ , මනුස්සලොකගාමිනිඤ්ච පටිපදං; යථා පටිපන්නො ච කායස්ස භෙදා පරං මරණා මනුස්සෙසු උපපජ්ජති තඤ්ච පජානාමි. දෙවෙ චාහං, සාරිපුත්ත, පජානාමි, දෙවලොකගාමිඤ්ච මග්ගං, දෙවලොකගාමිනිඤ්ච පටිපදං; යථා පටිපන්නො ච කායස්ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්ගං ලොකං උපපජ්ජති තඤ්ච පජානාමි. නිබ්බානඤ්චාහං, සාරිපුත්ත, පජානාමි, නිබ්බානගාමිඤ්ච මග්ගං, නිබ්බානගාමිනිඤ්ච ¶ පටිපදං; යථා පටිපන්නො ච ආසවානං ඛයා අනාසවං චෙතොවිමුත්තිං පඤ්ඤාවිමුත්තිං දිට්ඨෙව ධම්මෙ සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහරති තඤ්ච පජානාමි.

154. ‘‘ඉධාහං, සාරිපුත්ත, එකච්චං පුග්ගලං එවං චෙතසා චෙතො පරිච්ච පජානාමි – තථායං පුග්ගලො පටිපන්නො තථා ච ඉරියති තඤ්ච මග්ගං සමාරූළ්හො, යථා කායස්ස භෙදා පරං මරණා අපායං දුග්ගතිං විනිපාතං නිරයං උපපජ්ජිස්සතීති. තමෙනං පස්සාමි අපරෙන සමයෙන දිබ්බෙන චක්ඛුනා විසුද්ධෙන අතික්කන්තමානුසකෙන කායස්ස භෙදා පරං මරණා අපායං දුග්ගතිං විනිපාතං නිරයං උපපන්නං, එකන්තදුක්ඛා තිබ්බා කටුකා වෙදනා වෙදයමානං. සෙය්යථාපි, සාරිපුත්ත, අඞ්ගාරකාසු සාධිකපොරිසා පූරා අඞ්ගාරානං වීතච්චිකානං වීතධූමානං. අථ පුරිසො ආගච්ඡෙය්ය ඝම්මාභිතත්තො ඝම්මපරෙතො කිලන්තො තසිතො පිපාසිතො එකායනෙන මග්ගෙන තමෙව අඞ්ගාරකාසුං පණිධාය. තමෙනං චක්ඛුමා පුරිසො දිස්වා එවං වදෙය්ය – ‘තථායං භවං පුරිසො පටිපන්නො තථා ච ¶ ඉරියති තඤ්ච මග්ගං සමාරූළ්හො, යථා ඉමංයෙව අඞ්ගාරකාසුං ආගමිස්සතී’ති ¶ . තමෙනං පස්සෙය්ය අපරෙන සමයෙන තස්සා අඞ්ගාරකාසුයා ¶ පතිතං, එකන්තදුක්ඛා තිබ්බා කටුකා වෙදනා වෙදයමානං. එවමෙව ඛො අහං, සාරිපුත්ත, ඉධෙකච්චං පුග්ගලං එවං චෙතසා චෙතො පරිච්ච පජානාමි – තථායං පුග්ගලො පටිපන්නො තථා ච ඉරියති තඤ්ච මග්ගං සමාරූළ්හො යථා කායස්ස භෙදා පරං මරණා අපායං දුග්ගතිං විනිපාතං නිරයං උපපජ්ජිස්සතීති. තමෙනං පස්සාමි අපරෙන සමයෙන දිබ්බෙන චක්ඛුනා විසුද්ධෙන අතික්කන්තමානුසකෙන කායස්ස භෙදා පරං මරණා අපායං දුග්ගතිං විනිපාතං නිරයං උපපන්නං, එකන්තදුක්ඛා තිබ්බා කටුකා වෙදනා වෙදයමානං.

‘‘ඉධ පනාහං, සාරිපුත්ත, එකච්චං පුග්ගලං එවං චෙතසා චෙතො පරිච්ච පජානාමි – තථායං පුග්ගලො පටිපන්නො තථා ච ඉරියති තඤ්ච මග්ගං සමාරූළ්හො, යථා කායස්ස භෙදා පරං මරණා තිරච්ඡානයොනිං උපපජ්ජිස්සතීති. තමෙනං පස්සාමි අපරෙන සමයෙන දිබ්බෙන චක්ඛුනා විසුද්ධෙන අතික්කන්තමානුසකෙන කායස්ස භෙදා පරං මරණා තිරච්ඡානයොනිං උපපන්නං, දුක්ඛා තිබ්බා කටුකා වෙදනා වෙදයමානං. සෙය්යථාපි, සාරිපුත්ත, ගූථකූපො සාධිකපොරිසො, පූරො ගූථස්ස. අථ පුරිසො ආගච්ඡෙය්ය ඝම්මාභිතත්තො ඝම්මපරෙතො ¶ කිලන්තො තසිතො පිපාසිතො එකායනෙන මග්ගෙන තමෙව ගූථකූපං පණිධාය. තමෙනං චක්ඛුමා පුරිසො දිස්වා එවං වදෙය්ය – ‘තථායං භවං පුරිසො පටිපන්නො තථා ¶ ච ඉරියති තඤ්ච මග්ගං සමාරූළ්හො යථා ඉමංයෙව ගූථකූපං ආගමිස්සතී’ති. තමෙනං පස්සෙය්ය අපරෙන සමයෙන තස්මිං ගූථකූපෙ පතිතං, දුක්ඛා තිබ්බා කටුකා වෙදනා වෙදයමානං. එවමෙව ඛො අහං, සාරිපුත්ත, ඉධෙකච්චං පුග්ගලං එවං චෙතසා චෙතො පරිච්ච පජානාමි – තථායං පුග්ගලො පටිපන්නො තථා ච ඉරියති තඤ්ච මග්ගං සමාරූළ්හො, යථා කායස්ස භෙදා පරං මරණා තිරච්ඡානයොනිං උපපජ්ජිස්සතීති. තමෙනං පස්සාමි අපරෙන සමයෙන දිබ්බෙන චක්ඛුනා විසුද්ධෙන අතික්කන්තමානුසකෙන කායස්ස භෙදා පරං මරණා තිරච්ඡානයොනිං උපපන්නං, දුක්ඛා තිබ්බා කටුකා වෙදනා වෙදයමානං.

‘‘ඉධ පනාහං, සාරිපුත්ත, එකච්චං පුග්ගලං එවං චෙතසා චෙතො පරිච්ච පජානාමි – තථායං පුග්ගලො පටිපන්නො තථා ච ඉරියති තඤ්ච මග්ගං සමාරූළ්හො, යථා කායස්ස භෙදා පරං මරණා පෙත්තිවිසයං උපපජ්ජිස්සතීති. තමෙනං ¶ පස්සාමි අපරෙන සමයෙන දිබ්බෙන චක්ඛුනා විසුද්ධෙන අතික්කන්තමානුසකෙන කායස්ස භෙදා පරං මරණා පෙත්තිවිසයං උපපන්නං, දුක්ඛබහුලා වෙදනා වෙදයමානං. සෙය්යථාපි, සාරිපුත්ත, රුක්ඛො විසමෙ භූමිභාගෙ ජාතො තනුපත්තපලාසො කබරච්ඡායො ¶ . අථ පුරිසො ආගච්ඡෙය්ය ඝම්මාභිතත්තො ඝම්මපරෙතො කිලන්තො තසිතො පිපාසිතො එකායනෙන මග්ගෙන තමෙව රුක්ඛං පණිධාය. තමෙනං චක්ඛුමා පුරිසො දිස්වා එවං වදෙය්ය – ‘තථායං භවං පුරිසො පටිපන්නො තථා ච ඉරියති තඤ්ච මග්ගං සමාරූළ්හො, යථා ඉමංයෙව රුක්ඛං ආගමිස්සතී’ති. තමෙනං පස්සෙය්ය ¶ , අපරෙන සමයෙන තස්ස රුක්ඛස්ස ඡායාය නිසින්නං වා නිපන්නං වා දුක්ඛබහුලා වෙදනා වෙදයමානං. එවමෙව ඛො අහං, සාරිපුත්ත, ඉධෙකච්චං පුග්ගලං එවං චෙතසා චෙතො පරිච්ච පජානාමි – තථායං පුග්ගලො පටිපන්නො තථා ච ඉරියති තඤ්ච මග්ගං සමාරූළ්හො, යථා කායස්ස භෙදා පරං මරණා පෙත්තිවිසයං උපපජ්ජිස්සතීති. තමෙනං පස්සාමි අපරෙන සමයෙන දිබ්බෙන චක්ඛුනා විසුද්ධෙන අතික්කන්තමානුසකෙන කායස්ස භෙදා පරං මරණා පෙත්තිවිසයං උපපන්නං, දුක්ඛබහුලා වෙදනා වෙදයමානං.

‘‘ඉධ පනාහං, සාරිපුත්ත, එකච්චං පුග්ගලං එවං චෙතසා චෙතො පරිච්ච පජානාමි – තථායං පුග්ගලො පටිපන්නො තථා ච ඉරියති තඤ්ච මග්ගං සමාරූළ්හො යථා කායස්ස භෙදා පරං මරණා මනුස්සෙසු උපපජ්ජිස්සතීති. තමෙනං පස්සාමි අපරෙන සමයෙන දිබ්බෙන චක්ඛුනා විසුද්ධෙන අතික්කන්තමානුසකෙන කායස්ස භෙදා පරං මරණා මනුස්සෙසු උපපන්නං, සුඛබහුලා වෙදනා වෙදයමානං. සෙය්යථාපි, සාරිපුත්ත, රුක්ඛො සමෙ භූමිභාගෙ ජාතො බහලපත්තපලාසො සන්දච්ඡායො [සණ්ඩච්ඡායො (ස්යා.), සන්තච්ඡායො (ක.)]. අථ පුරිසො ආගච්ඡෙය්ය ඝම්මාභිතත්තො ඝම්මපරෙතො කිලන්තො තසිතො පිපාසිතො එකායනෙන මග්ගෙන තමෙව රුක්ඛං පණිධාය. තමෙනං චක්ඛුමා පුරිසො දිස්වා එවං වදෙය්ය – ‘තථායං භවං පුරිසො පටිපන්නො තථා ච ඉරියති තඤ්ච මග්ගං සමාරූළ්හො, යථා ඉමමෙව රුක්ඛං ආගමිස්සතී’ති. තමෙනං පස්සෙය්ය අපරෙන සමයෙන තස්ස රුක්ඛස්ස ඡායාය නිසින්නං වා නිපන්නං වා සුඛබහුලා වෙදනා වෙදයමානං. එවමෙව ඛො අහං, සාරිපුත්ත, ඉධෙකච්චං ¶ පුග්ගලං එවං චෙතසා චෙතො පරිච්ච පජානාමි – තථායං පුග්ගලො පටිපන්නො තථා ච ඉරියති තඤ්ච මග්ගං සමාරූළ්හො යථා කායස්ස භෙදා පරං මරණා ¶ මනුස්සෙසු උපපජ්ජිස්සතීති. තමෙනං පස්සාමි අපරෙන සමයෙන දිබ්බෙන චක්ඛුනා විසුද්ධෙන අතික්කන්තමානුසකෙන කායස්ස භෙදා පරං මරණා මනුස්සෙසු උපපන්නං, සුඛබහුලා වෙදනා වෙදයමානං.

‘‘ඉධ ¶ පනාහං, සාරිපුත්ත, එකච්චං පුග්ගලං එවං චෙතසා චෙතො පරිච්ච පජානාමි – තථායං පුග්ගලො පටිපන්නො තථා ච ඉරියති තඤ්ච මග්ගං සමාරූළ්හො, යථා කායස්ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්ගං ලොකං උපපජ්ජිස්සතී’ති. තමෙනං පස්සාමි අපරෙන සමයෙන දිබ්බෙන චක්ඛුනා ¶ විසුද්ධෙන අතික්කන්තමානුසකෙන කායස්ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්ගං ලොකං උපපන්නං, එකන්තසුඛා වෙදනා වෙදයමානං. සෙය්යථාපි, සාරිපුත්ත, පාසාදො, තත්රාස්ස කූටාගාරං උල්ලිත්තාවලිත්තං නිවාතං ඵුසිතග්ගළං පිහිතවාතපානං. තත්රාස්ස පල්ලඞ්කො ගොනකත්ථතො පටිකත්ථතො පටලිකත්ථතො කදලිමිගපවරපච්චත්ථරණො සඋත්තරච්ඡදො උභතොලොහිතකූපධානො. අථ පුරිසො ආගච්ඡෙය්ය ඝම්මාභිතත්තො ඝම්මපරෙතො කිලන්තො තසිතො පිපාසිතො එකායනෙන මග්ගෙන තමෙව පාසාදං පණිධාය. තමෙනං චක්ඛුමා පුරිසො දිස්වා එවං වදෙය්ය – ‘තථායං භවං පුරිසො පටිපන්නො තථා ච ඉරියති තඤ්ච මග්ගං සමාරූළ්හො, යථා ඉමංයෙව පාසාදං ආගමිස්සතී’ති. තමෙනං පස්සෙය්ය අපරෙන සමයෙන තස්මිං පාසාදෙ තස්මිං කූටාගාරෙ තස්මිං පල්ලඞ්කෙ නිසින්නං වා නිපන්නං වා එකන්තසුඛා වෙදනා වෙදයමානං. එවමෙව ඛො අහං, සාරිපුත්ත, ඉධෙකච්චං පුග්ගලං එවං චෙතසා චෙතො පරිච්ච පජානාමි – තථායං ¶ පුග්ගලො පටිපන්නො තථා ච ඉරියති තඤ්ච මග්ගං සමාරූළ්හො යථා කායස්ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්ගං ලොකං උපපජ්ජිස්සතීති. තමෙනං පස්සාමි අපරෙන සමයෙන දිබ්බෙන චක්ඛුනා විසුද්ධෙන අතික්කන්තමානුසකෙන කායස්ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්ගං ලොකං උපපන්නං, එකන්තසුඛා වෙදනා වෙදයමානං.

‘‘ඉධ පනාහං, සාරිපුත්ත, එකච්චං පුග්ගලං චෙතසා චෙතො පරිච්ච පජානාමි – තථායං පුග්ගලො පටිපන්නො තථා ච ඉරියති තඤ්ච මග්ගං සමාරූළ්හො, යථා ආසවානං ඛයා අනාසං චෙතොවිමුත්තිං පඤ්ඤාවිමුත්තිං දිට්ඨෙව ධම්මෙ සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහරිස්සතීති. තමෙනං පස්සාමි අපරෙන සමයෙන ආසවානං ඛයා අනාසවං චෙතොවිමුත්තිං පඤ්ඤාවිමුත්තිං දිට්ඨෙව ධම්මෙ සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහරන්තං, එකන්තසුඛා වෙදනා වෙදයමානං. සෙය්යථාපි, සාරිපුත්ත, පොක්ඛරණී අච්ඡොදකා ¶ සාතොදකා සීතොදකා සෙතකා සුපතිත්ථා රමණීයා. අවිදූරෙ චස්සා තිබ්බො වනසණ්ඩො. අථ පුරිසො ආගච්ඡෙය්ය ඝම්මාභිතත්තො ඝම්මපරෙතො කිලන්තො තසිතො පිපාසිතො එකායනෙන මග්ගෙන තමෙව පොක්ඛරණිං පණිධාය. තමෙනං චක්ඛුමා පුරිසො දිස්වා එවං වදෙය්ය – ‘තථා භවං පුරිසො පටිපන්නො තථා ච ඉරියති තඤ්ච මග්ගං සමාරූළ්හො, යථා ඉමංයෙව පොක්ඛරණිං ආගමිස්සතී’ති. තමෙනං පස්සෙය්ය අපරෙන සමයෙන තං පොක්ඛරණිං ඔගාහෙත්වා න්හායිත්වා ච පිවිත්වා ච සබ්බදරථකිලමථපරිළාහං පටිප්පස්සම්භෙත්වා ¶ පච්චුත්තරිත්වා තස්මිං වනසණ්ඩෙ නිසින්නං වා නිපන්නං ¶ වා, එකන්තසුඛා වෙදනා වෙදයමානං. එවමෙව ඛො අහං, සාරිපුත්ත, ඉධෙකච්චං පුග්ගලං එවං චෙතසා චෙතො පරිච්ච පජානාමි – තථායං පුග්ගලො පටිපන්නො තථා ච ඉරියති තඤ්ච මග්ගං සමාරූළ්හො, යථා ආසවානං ඛයා අනාසවං චෙතොවිමුත්තිං පඤ්ඤාවිමුත්තිං දිට්ඨෙව ධම්මෙ සයං ¶ අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහරිස්සතී’ති. තමෙනං පස්සාමි අපරෙන සමයෙන ආසවානං ඛයා අනාසවං චෙතොවිමුත්තිං පඤ්ඤාවිමුත්තිං දිට්ඨෙව ධම්මෙ සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහරන්තං, එකන්තසුඛා වෙදනා වෙදයමානං. ඉමා ඛො, සාරිපුත්ත, පඤ්ච ගතියො.

‘‘යො ඛො මං, සාරිපුත්ත, එවං ජානන්තං එවං පස්සන්තං එවං වදෙය්ය – ‘නත්ථි සමණස්ස ගොතමස්ස උත්තරිමනුස්සධම්මා අලමරියඤාණදස්සනවිසෙසො; තක්කපරියාහතං සමණො ගොතමො ධම්මං දෙසෙති වීමංසානුචරිතං සයංපටිභාන’න්ති තං, සාරිපුත්ත, වාචං අප්පහාය තං චිත්තං අප්පහාය තං දිට්ඨිං අප්පටිනිස්සජ්ජිත්වා යථාභතං නික්ඛිත්තො එවං නිරයෙ. සෙය්යථාපි, සාරිපුත්ත, භික්ඛු සීලසම්පන්නො සමාධිසම්පන්නො පඤ්ඤාසම්පන්නො දිට්ඨෙව ධම්මෙ අඤ්ඤං ආරාධෙය්ය, එවං සම්පදමිදං, සාරිපුත්ත, වදාමි ‘තං වාචං අප්පහාය තං චිත්තං අප්පහාය තං දිට්ඨිං අප්පටිනිස්සජ්ජිත්වා යථාභතං නික්ඛිත්තො එවං නිරයෙ’.

155. ‘‘අභිජානාමි ඛො පනාහං, සාරිපුත්ත, චතුරඞ්ගසමන්නාගතං බ්රහ්මචරියං ¶ චරිතා [චරිත්වා (ක.)] – තපස්සී සුදං හොමි පරමතපස්සී, ලූඛො සුදං [ලූඛස්සුදං (සී. පී.)] හොමි පරමලූඛො, ජෙගුච්ඡී සුදං හොමි පරමජෙගුච්ඡී, පවිවිත්තො සුදං [පවිවිත්තස්සුදං (සී. පී.)] හොමි පරමපවිවිත්තො ¶ . තත්රාස්සු මෙ ඉදං, සාරිපුත්ත, තපස්සිතාය හොති – අචෙලකො හොමි මුත්තාචාරො හත්ථාපලෙඛනො [හත්ථාවලෙඛනො (ස්යා.)], න එහිභද්දන්තිකො න තිට්ඨභද්දන්තිකො; නාභිහටං න උද්දිස්සකතං න නිමන්තනං සාදියාමි. සො න කුම්භිමුඛා පටිග්ගණ්හාමි, න කළොපිමුඛා පටිග්ගණ්හාමි, න එළකමන්තරං, න දණ්ඩමන්තරං, න මුසලමන්තරං, න ද්වින්නං භුඤ්ජමානානං, න ගබ්භිනියා, න පායමානාය [පායන්තියා (ක.)], න පුරිසන්තරගතාය, න සඞ්කිත්තීසු, න යත්ථ සා උපට්ඨිතො හොති, න යත්ථ මක්ඛිකා සණ්ඩසණ්ඩචාරිනී; න මච්ඡං න මංසං න සුරං න මෙරයං න ථුසොදකං පිවාමි; සො එකාගාරිකො වා හොමි එකාලොපිකො, ද්වාගාරිකො ¶ වා හොමි ද්වාලොපිකො…පෙ… සත්තාගාරිකො වා හොමි සත්තාලොපිකො; එකිස්සාපි දත්තියා යාපෙමි, ද්වීහිපි දත්තීහි යාපෙමි…පෙ… සත්තහිපි දත්තීහි යාපෙමි; එකාහිකම්පි ආහාරං ආහාරෙමි, ද්වීහිකම්පි ආහාරං ආහාරෙමි…පෙ… සත්තාහිකම්පි ආහාරං ආහාරෙමි; ඉති එවරූපං අද්ධමාසිකම්පි පරියායභත්තභොජනානුයොගමනුයුත්තො විහරාමි.

‘‘සො සාකභක්ඛො වා හොමි, සාමාකභක්ඛො වා හොමි, නීවාරභක්ඛො වා හොමි, දද්දුලභක්ඛො වා හොමි, හටභක්ඛො වා හොමි, කණභක්ඛො වා ¶ හොමි, ආචාමභක්ඛො වා හොමි ¶ , පිඤ්ඤාකභක්ඛො වා හොමි, තිණභක්ඛො වා හොමි, ගොමයභක්ඛො වා හොමි, වනමූලඵලාහාරො යාපෙමි පවත්තඵලභොජී.

‘‘සො සාණානිපි ධාරෙමි, මසාණානිපි ධාරෙමි, ඡවදුස්සානිපි ධාරෙමි, පංසුකූලානිපි ධාරෙමි, තිරීටානිපි ධාරෙමි, අජිනම්පි ධාරෙමි, අජිනක්ඛිපම්පි ධාරෙමි, කුසචීරම්පි ධාරෙමි, වාකචීරම්පි ධාරෙමි, ඵලකචීරම්පි ධාරෙමි, කෙසකම්බලම්පි ධාරෙමි, වාළකම්බලම්පි ධාරෙමි, උලූකපක්ඛම්පි ධාරෙමි; කෙසමස්සුලොචකොපි හොමි කෙසමස්සුලොචනානුයොගමනුයුත්තො; උබ්භට්ඨකොපි හොමි ආසනපටික්ඛිත්තො; උක්කුටිකොපි හොමි උක්කුටිකප්පධානමනුයුත්තො; කණ්ටකාපස්සයිකොපි හොමි කණ්ටකාපස්සයෙ සෙය්යං කප්පෙමි [ඉමස්සානන්තරෙ අඤ්ඤොපි කොචි පාඨපදෙසො අඤ්ඤෙසු ආජීවකවතදීපකසුත්තෙසු දිස්සති]; සායතතියකම්පි උදකොරොහනානුයොගමනුයුත්තො විහරාමි – ඉති එවරූපං අනෙකවිහිතං කායස්ස ¶ ආතාපනපරිතාපනානුයොගමනුයුත්තො විහරාමි. ඉදංසු මෙ, සාරිපුත්ත, තපස්සිතාය හොති.

156. ‘‘තත්රාස්සු මෙ ඉදං, සාරිපුත්ත, ලූඛස්මිං හොති – නෙකවස්සගණිකං රජොජල්ලං කායෙ සන්නිචිතං හොති පපටිකජාතං. සෙය්යථාපි, සාරිපුත්ත, තින්දුකඛාණු නෙකවස්සගණිකො සන්නිචිතො හොති පපටිකජාතො, එවමෙවාස්සු මෙ, සාරිපුත්ත, නෙකවස්සගණිකං රජොජල්ලං කායෙ සන්නිචිතං හොති පපටිකජාතං. තස්ස මය්හං, සාරිපුත්ත, න එවං හොති – ‘අහො වතාහං ඉමං රජොජල්ලං පාණිනා පරිමජ්ජෙය්යං, අඤ්ඤෙ වා පන මෙ ඉමං රජොජල්ලං පාණිනා පරිමජ්ජෙය්යු’න්ති. එවම්පි මෙ, සාරිපුත්ත ¶ , න හොති. ඉදංසු මෙ, සාරිපුත්ත, ලූඛස්මිං හොති.

‘‘තත්රාස්සු මෙ ඉදං, සාරිපුත්ත, ජෙගුච්ඡිස්මිං හොති – සො ඛො අහං, සාරිපුත්ත, සතොව අභික්කමාමි, සතොව පටික්කමාමි, යාව උදකබින්දුම්හිපි මෙ දයා පච්චුපට්ඨිතා හොති – ‘මාහං ඛුද්දකෙ පාණෙ විසමගතෙ සඞ්ඝාතං ආපාදෙසි’න්ති. ඉදංසු මෙ, සාරිපුත්ත, ජෙගුච්ඡිස්මිං හොති.

‘‘තත්රාස්සු මෙ ඉදං, සාරිපුත්ත, පවිවිත්තස්මිං හොති – සො ඛො ¶ අහං, සාරිපුත්ත, අඤ්ඤතරං අරඤ්ඤායතනං අජ්ඣොගාහෙත්වා විහරාමි. යදා පස්සාමි ගොපාලකං වා පසුපාලකං වා තිණහාරකං වා කට්ඨහාරකං වා වනකම්මිකං වා, වනෙන වනං ගහනෙන ගහනං නින්නෙන නින්නං ථලෙන ථලං සංපතාමි [පපතාමි (සී. ස්යා. පී.)]. තං කිස්ස හෙතු? මා මං තෙ අද්දසංසු අහඤ්ච මා තෙ අද්දසන්ති. සෙය්යථාපි, සාරිපුත්ත, ආරඤ්ඤකො මගො මනුස්සෙ දිස්වා වනෙන වනං ගහනෙන ගහනං නින්නෙන නින්නං ¶ ථලෙන ථලං සංපතති, එවමෙව ඛො අහං, සාරිපුත්ත, යදා පස්සාමි ගොපාලකං වා පසුපාලකං වා තිණහාරකං වා කට්ඨහාරකං වා වනකම්මිකං වා වනෙන වනං ගහනෙන ගහනං නින්නෙන නින්නං ථලෙන ථලං සංපතාමි. තං කිස්ස හෙතු? මා මං තෙ අද්දසංසු අහඤ්ච මා තෙ අද්දසන්ති. ඉදංසු මෙ, සාරිපුත්ත, පවිවිත්තස්මිං හොති.

‘‘සො ඛො අහං, සාරිපුත්ත, යෙ තෙ ගොට්ඨා පට්ඨිතගාවො අපගතගොපාලකා, තත්ථ චතුක්කුණ්ඩිකො උපසඞ්කමිත්වා යානි තානි වච්ඡකානං ¶ තරුණකානං ධෙනුපකානං ගොමයානි තානි සුදං ආහාරෙමි. යාවකීවඤ්ච මෙ ¶ , සාරිපුත්ත, සකං මුත්තකරීසං අපරියාදින්නං හොති, සකංයෙව සුදං මුත්තකරීසං ආහාරෙමි. ඉදංසු මෙ, සාරිපුත්ත, මහාවිකටභොජනස්මිං හොති.

157. ‘‘සො ඛො අහං, සාරිපුත්ත, අඤ්ඤතරං භිංසනකං වනසණ්ඩං අජ්ඣොගාහෙත්වා විහරාමි. තත්රාස්සුදං, සාරිපුත්ත, භිංසනකස්ස වනසණ්ඩස්ස භිංසනකතස්මිං හොති – යො කොචි අවීතරාගො තං වනසණ්ඩං පවිසති, යෙභුය්යෙන ලොමානි හංසන්ති. සො ඛො අහං, සාරිපුත්ත, යා තා රත්තියො සීතා හෙමන්තිකා අන්තරට්ඨකා හිමපාතසමයා [අන්තරට්ඨකෙ හිමපාතසමයෙ (සී. පී.)] තථාරූපාසු රත්තීසු රත්තිං අබ්භොකාසෙ විහරාමි, දිවා වනසණ්ඩෙ; ගිම්හානං පච්ඡිමෙ මාසෙ දිවා අබ්භොකාසෙ විහරාමි, රත්තිං වනසණ්ඩෙ. අපිස්සු මං, සාරිපුත්ත, අයං අනච්ඡරියගාථා පටිභාසි පුබ්බෙ අස්සුතපුබ්බා –

‘‘සොතත්තො සොසින්නො [සොසීනො (සී. පී. ක.), සොසිනො (ස්යා.), සොසින්දො (සද්දනීති)] චෙව, එකො භිංසනකෙ වනෙ;

නග්ගො න චග්ගිමාසීනො, එසනාපසුතො මුනී’’ති.

‘‘සො ඛො අහං, සාරිපුත්ත, සුසානෙ සෙය්යං කප්පෙමි ඡවට්ඨිකානි උපධාය. අපිස්සු මං, සාරිපුත්ත, ගාමණ්ඩලා [ගොමණ්ඩලා (බහූසු) චරියාපිටකඅට්ඨකථා ඔලොකෙතබ්බා] උපසඞ්කමිත්වා ඔට්ඨුභන්තිපි, ඔමුත්තෙන්තිපි, පංසුකෙනපි ඔකිරන්ති, කණ්ණසොතෙසුපි සලාකං පවෙසෙන්ති. න ඛො පනාහං, සාරිපුත්ත, අභිජානාමි තෙසු පාපකං චිත්තං උප්පාදෙතා. ඉදංසු මෙ, සාරිපුත්ත, උපෙක්ඛාවිහාරස්මිං හොති.

158. ‘‘සන්ති ¶ ¶ ඛො පන, සාරිපුත්ත, එකෙ සමණබ්රාහ්මණා එවංවාදිනො එවංදිට්ඨිනො – ‘ආහාරෙන ¶ සුද්ධී’ති. තෙ එවමාහංසු – ‘කොලෙහි යාපෙමා’ති. තෙ කොලම්පි ඛාදන්ති, කොලචුණ්ණම්පි ඛාදන්ති, කොලොදකම්පි පිවන්ති – අනෙකවිහිතම්පි කොලවිකතිං පරිභුඤ්ජන්ති. අභිජානාමි ඛො පනාහං, සාරිපුත්ත, එකංයෙව කොලං ආහාරං ආහාරිතා. සියා ඛො පන තෙ, සාරිපුත්ත, එවමස්ස – ‘මහා නූන තෙන සමයෙන කොලො අහොසී’ති. න ඛො පනෙතං, සාරිපුත්ත, එවං දට්ඨබ්බං. තදාපි එතපරමොයෙව කොලො අහොසි සෙය්යථාපි එතරහි. තස්ස මය්හං, සාරිපුත්ත, එකංයෙව ¶ කොලං ආහාරං ආහාරයතො අධිමත්තකසිමානං පත්තො කායො හොති. සෙය්යථාපි නාම ආසීතිකපබ්බානි වා කාළපබ්බානි වා, එවමෙවස්සු මෙ අඞ්ගපච්චඞ්ගානි භවන්ති තායෙවප්පාහාරතාය. සෙය්යථාපි නාම ඔට්ඨපදං, එවමෙවස්සු මෙ ආනිසදං හොති තායෙවප්පාහාරතාය. සෙය්යථාපි නාම වට්ටනාවළී, එවමෙවස්සු මෙ පිට්ඨිකණ්ටකො උන්නතාවනතො හොති තායෙවප්පාහාරතාය. සෙය්යථාපි නාම ජරසාලාය ගොපානසියො ඔලුග්ගවිලුග්ගා භවන්ති, එවමෙවස්සු මෙ ඵාසුළියො ඔලුග්ගවිලුග්ගා භවන්ති තායෙවප්පාහාරතාය. සෙය්යථාපි නාම ගම්භීරෙ උදපානෙ උදකතාරකා ගම්භීරගතා ඔක්ඛායිකා දිස්සන්ති, එවමෙවස්සු මෙ අක්ඛිකූපෙසු අක්ඛිතාරකා ගම්භීරගතා ඔක්ඛායිකා දිස්සන්ති තායෙවප්පාහාරතාය. සෙය්යථාපි නාම තිත්තකාලාබුආමකච්ඡින්නො වාතාතපෙන සංඵුටිතො [සම්ඵුසිතො (ස්යා.), සංපුටිතො (පී. ක.) එත්ථ සංඵුටිතොති සඞ්කුචිතොති අත්ථො] හොති සම්මිලාතො, එවමෙවස්සු ¶ මෙ සීසච්ඡවි සංඵුටිතා හොති සම්මිලාතා තායෙවප්පාහාරතාය. සො ඛො අහං, සාරිපුත්ත, ‘උදරච්ඡවිං පරිමසිස්සාමී’ති පිට්ඨිකණ්ටකංයෙව පරිග්ගණ්හාමි, ‘පිට්ඨිකණ්ටකං පරිමසිස්සාමී’ති උදරච්ඡවිංයෙව පරිග්ගණ්හාමි, යාවස්සු මෙ, සාරිපුත්ත, උදරච්ඡවි පිට්ඨිකණ්ටකං අල්ලීනා හොති තායෙවප්පාහාරතාය. සො ඛො අහං, සාරිපුත්ත, ‘වච්චං වා මුත්තං වා කරිස්සාමී’ති තත්ථෙව අවකුජ්ජො පපතාමි තායෙවප්පාහාරතාය. සො ඛො අහං, සාරිපුත්ත, තමෙව කායං අස්සාසෙන්තො පාණිනා ගත්තානි අනොමජ්ජාමි. තස්ස මය්හං, සාරිපුත්ත, පාණිනා ගත්තානි අනොමජ්ජතො පූතිමූලානි ලොමානි කායස්මා පතන්ති තායෙවප්පාහාරතාය.

159. ‘‘සන්ති ඛො පන, සාරිපුත්ත, එකෙ සමණබ්රාහ්මණා එවංවාදිනො එවංදිට්ඨිනො – ‘ආහාරෙන සුද්ධී’ති. තෙ එවමාහංසු – ‘මුග්ගෙහි යාපෙම…පෙ… තිලෙහි යාපෙම…පෙ… තණ්ඩුලෙහි යාපෙමා’ති. තෙ තණ්ඩුලම්පි ඛාදන්ති, තණ්ඩුලචුණ්ණම්පි ඛාදන්ති, තණ්ඩුලොදකම්පි ¶ පිවන්ති – අනෙකවිහිතම්පි තණ්ඩුලවිකතිං පරිභුඤ්ජන්ති. අභිජානාමි ඛො පනාහං, සාරිපුත්ත, එකංයෙව තණ්ඩුලං ආහාරං ආහාරිතා. සියා ඛො පන තෙ, සාරිපුත්ත, එවමස්ස – ‘මහා නූන තෙන සමයෙන තණ්ඩුලො අහොසී’ති. න ඛො පනෙතං, සාරිපුත්ත, එවං දට්ඨබ්බං. තදාපි එතපරමොයෙව තණ්ඩුලො අහොසි ¶ , සෙය්යථාපි ¶ එතරහි. තස්ස මය්හං, සාරිපුත්ත, එකංයෙව තණ්ඩුලං ආහාරං ආහාරයතො අධිමත්තකසිමානං ¶ පත්තො කායො හොති. සෙය්යථාපි නාම ආසීතිකපබ්බානි වා කාළපබ්බානි වා, එවමෙවස්සු මෙ අඞ්ගපච්චඞ්ගානි භවන්ති තායෙවප්පාහාරතාය. සෙය්යථාපි නාම ඔට්ඨපදං, එවමෙවස්සු මෙ ආනිසදං හොති තායෙවප්පාහාරතාය. සෙය්යථාපි නාම වට්ටනාවළී, එවමෙවස්සු මෙ පිට්ඨිකණ්ටකො උන්නතාවනතො හොති තායෙවප්පාහාරතාය. සෙය්යථාපි නාම ජරසාලාය ගොපානසියො ඔලුග්ගවිලුග්ගා භවන්ති, එවමෙවස්සු මෙ ඵාසුළියො ඔලුග්ගවිලුග්ගා භවන්ති තායෙවප්පාහාරතාය. සෙය්යථාපි නාම ගම්භීරෙ උදපානෙ උදකතාරකා ගම්භීරගතා ඔක්ඛායිකා දිස්සන්ති, එවමෙවස්සු මෙ අක්ඛිකූපෙසු අක්ඛිතාරකා ගම්භීරගතා ඔක්ඛායිකා දිස්සන්ති තායෙවප්පාහාරතාය. සෙය්යථාපි නාම තිත්තකාලාබු ආමකච්ඡින්නො වාතාතපෙන සංඵුටිතො හොති සම්මිලාතො, එවමෙවස්සු මෙ සීසච්ඡවි සංඵුටිතා හොති සම්මිලාතා තායෙවප්පාහාරතාය. සො ඛො අහං, සාරිපුත්ත, ‘උදරච්ඡවිං පරිමසිස්සාමී’ති පිට්ඨිකණ්ටකංයෙව පරිග්ගණ්හාමි, ‘පිට්ඨිකණ්ටකං පරිමසිස්සාමී’ති උදරච්ඡවිංයෙව පරිග්ගණ්හාමි. යාවස්සු මෙ, සාරිපුත්ත, උදරච්ඡවි පිට්ඨිකණ්ටකං අල්ලීනා හොති තායෙවප්පාහාරතාය. සො ඛො අහං, සාරිපුත්ත, ‘වච්චං වා මුත්තං වා කරිස්සාමී’ති තත්ථෙව අවකුජ්ජො පපතාමි තායෙවප්පාහාරතාය. සො ඛො අහං, සාරිපුත්ත, තමෙව කායං අස්සාසෙන්තො පාණිනා ගත්තානි අනොමජ්ජාමි. තස්ස මය්හං, සාරිපුත්ත, පාණිනා ගත්තානි අනොමජ්ජතො පූතිමූලානි ලොමානි කායස්මා පතන්ති තායෙවප්පාහාරතාය.

‘‘තායපි ඛො අහං, සාරිපුත්ත, ඉරියාය තාය පටිපදාය තාය දුක්කරකාරිකාය නාජ්ඣගමං උත්තරිං මනුස්සධම්මා අලමරියඤාණදස්සනවිසෙසං. තං කිස්ස හෙතු? ඉමිස්සායෙව අරියාය පඤ්ඤාය අනධිගමා, යායං අරියා පඤ්ඤා අධිගතා අරියා නිය්යානිකා, නිය්යාති තක්කරස්ස සම්මා දුක්ඛක්ඛයාය.

160. ‘‘සන්ති ඛො පන, සාරිපුත්ත, එකෙ සමණබ්රාහ්මණා එවංවාදිනො එවංදිට්ඨිනො – ‘සංසාරෙන සුද්ධී’ති. න ඛො පන සො [න ඛො පනෙසො (සී. ස්යා.)], සාරිපුත්ත, සංසාරො සුලභරූපො ¶ යො මයා අසංසරිතපුබ්බො ¶ ඉමිනා දීඝෙන අද්ධුනා, අඤ්ඤත්ර සුද්ධාවාසෙහි දෙවෙහි. සුද්ධාවාසෙ චාහං, සාරිපුත්ත, දෙවෙ සංසරෙය්යං, නයිමං ලොකං පුනරාගච්ඡෙය්යං.

‘‘සන්ති ඛො පන, සාරිපුත්ත, එකෙ සමණබ්රාහ්මණා එවංවාදිනො එවංදිට්ඨිනො – ‘උපපත්තියා ¶ සුද්ධී’ති. න ඛො පන සා, සාරිපුත්ත ¶ , උපපත්ති සුලභරූපා යා මයා අනුපපන්නපුබ්බා ඉමිනා දීඝෙන අද්ධුනා, අඤ්ඤත්ර සුද්ධාවාසෙහි දෙවෙහි. සුද්ධාවාසෙ චාහං, සාරිපුත්ත, දෙවෙ උපපජ්ජෙය්යං, නයිමං ලොකං පුනරාගච්ඡෙය්යං.

‘‘සන්ති ඛො පන, සාරිපුත්ත, එකෙ සමණබ්රාහ්මණා එවංවාදිනො එවංදිට්ඨිනො – ‘ආවාසෙන සුද්ධී’ති. න ඛො පන සො, සාරිපුත්ත, ආවාසො සුලභරූපො යො මයා අනාවුට්ඨපුබ්බො [අනාවුත්ථපුබ්බො (සී. පී.)] ඉමිනා දීඝෙන අද්ධුනා, අඤ්ඤත්ර සුද්ධාවාසෙහි දෙවෙහි. සුද්ධාවාසෙ චාහං, සාරිපුත්ත, දෙවෙ ආවසෙය්යං, නයිමං ලොකං පුනරාගච්ඡෙය්යං.

‘‘සන්ති ඛො පන, සාරිපුත්ත, එකෙ සමණබ්රාහ්මණා එවංවාදිනො එවංදිට්ඨිනො – ‘යඤ්ඤෙන සුද්ධී’ති. න ඛො පන සො, සාරිපුත්ත, යඤ්ඤො සුලභරූපො යො මයා අයිට්ඨපුබ්බො ඉමිනා දීඝෙන අද්ධුනා, තඤ්ච ඛො රඤ්ඤා වා සතා ඛත්තියෙන මුද්ධාවසිත්තෙන බ්රාහ්මණෙන වා මහාසාලෙන.

‘‘සන්ති ඛො පන, සාරිපුත්ත, එකෙ සමණබ්රාහ්මණා එවංවාදිනො එවංදිට්ඨිනො – ‘අග්ගිපරිචරියාය සුද්ධී’ති. න ඛො පන සො, සාරිපුත්ත, අග්ගි සුලභරූපො යො මයා අපරිචිණ්ණපුබ්බො ඉමිනා දීඝෙන අද්ධුනා, තඤ්ච ඛො රඤ්ඤා වා සතා ඛත්තියෙන මුද්ධාවසිත්තෙන බ්රාහ්මණෙන වා මහාසාලෙන.

161. ‘‘සන්ති ඛො පන, සාරිපුත්ත, එකෙ සමණබ්රාහ්මණා එවංවාදිනො එවංදිට්ඨිනො – ‘යාවදෙවායං භවං පුරිසො දහරො හොති යුවා ¶ සුසුකාළකෙසො භද්රෙන යොබ්බනෙන සමන්නාගතො පඨමෙන වයසා තාවදෙව පරමෙන පඤ්ඤාවෙය්යත්තියෙන සමන්නාගතො හොති. යතො ච ඛො අයං භවං පුරිසො ජිණ්ණො හොති වුද්ධො මහල්ලකො අද්ධගතො වයොඅනුප්පත්තො, ආසීතිකො වා නාවුතිකො වා වස්සසතිකො වා ජාතියා, අථ තම්හා පඤ්ඤාවෙය්යත්තියා, පරිහායතී’ති. න ඛො පනෙතං, සාරිපුත්ත ¶ , එවං දට්ඨබ්බං. අහං ඛො පන, සාරිපුත්ත, එතරහි ජිණ්ණො වුද්ධො මහල්ලකො අද්ධගතො වයොඅනුප්පත්තො, ආසීතිකො මෙ වයො වත්තති. ඉධ මෙ අස්සු, සාරිපුත්ත, චත්තාරො සාවකා වස්සසතායුකා වස්සසතජීවිනො, පරමාය සතියා ච ගතියා ච ධිතියා ච සමන්නාගතා පරමෙන ච පඤ්ඤාවෙය්යත්තියෙන. සෙය්යථාපි, සාරිපුත්ත, දළ්හධම්මා [දළ්හධම්මො (බහූසු) ටීකා ච මොග්ගල්ලානබ්යාකරණං ච ඔලොකෙතබ්බං] ධනුග්ගහො සික්ඛිතො කතහත්ථො කතූපාසනො ලහුකෙන අසනෙන අප්පකසිරෙනෙව තිරියං තාලච්ඡායං අතිපාතෙය්ය, එවං අධිමත්තසතිමන්තො ¶ එවං අධිමත්තගතිමන්තො එවං ¶ අධිමත්තධිතිමන්තො එවං පරමෙන පඤ්ඤාවෙය්යත්තියෙන සමන්නාගතා. තෙ මං චතුන්නං සතිපට්ඨානානං උපාදායුපාදාය පඤ්හං පුච්ඡෙය්යුං, පුට්ඨො පුට්ඨො චාහං තෙසං බ්යාකරෙය්යං, බ්යාකතඤ්ච මෙ බ්යාකතතො ධාරෙය්යුං, න ච මං දුතියකං උත්තරි පටිපුච්ඡෙය්යුං. අඤ්ඤත්ර අසිතපීතඛායිතසායිතා අඤ්ඤත්ර උච්චාරපස්සාවකම්මා, අඤ්ඤත්ර නිද්දාකිලමථපටිවිනොදනා අපරියාදින්නායෙවස්ස, සාරිපුත්ත, තථාගතස්ස ධම්මදෙසනා, අපරියාදින්නංයෙවස්ස තථාගතස්ස ධම්මපදබ්යඤ්ජනං, අපරියාදින්නංයෙවස්ස තථාගතස්ස පඤ්හපටිභානං ¶ . අථ මෙ තෙ චත්තාරො සාවකා වස්සසතායුකා වස්සසතජීවිනො වස්සසතස්ස අච්චයෙන කාලං කරෙය්යුං. මඤ්චකෙන චෙපි මං, සාරිපුත්ත, පරිහරිස්සථ, නෙවත්ථි තථාගතස්ස පඤ්ඤාවෙය්යත්තියස්ස අඤ්ඤථත්තං. යං ඛො තං [යං ඛො පනෙතං (සී.)], සාරිපුත්ත, සම්මා වදමානො වදෙය්ය – ‘අසම්මොහධම්මො සත්තො ලොකෙ උප්පන්නො බහුජනහිතාය බහුජනසුඛාය ලොකානුකම්පාය අත්ථාය හිතාය සුඛාය දෙවමනුස්සාන’න්ති, මමෙව තං සම්මා වදමානො වදෙය්ය ‘අසම්මොහධම්මො සත්තො ලොකෙ උප්පන්නො බහුජනහිතාය බහුජනසුඛාය ලොකානුකම්පාය අත්ථාය හිතාය සුඛාය දෙවමනුස්සාන’’’න්ති.

162. තෙන ඛො පන සමයෙන ආයස්මා නාගසමාලො භගවතො පිට්ඨිතො ඨිතො හොති භගවන්තං බීජයමානො. අථ ඛො ආයස්මා නාගසමාලො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘අච්ඡරියං, භන්තෙ, අබ්භුතං, භන්තෙ! අපි හි මෙ, භන්තෙ, ඉමං ධම්මපරියායං සුත්වා ලොමානි හට්ඨානි. කොනාමො අයං, භන්තෙ, ධම්මපරියායො’’ති? ‘‘තස්මාතිහ ත්වං, නාගසමාල, ඉමං ධම්මපරියායං ලොමහංසනපරියායො ත්වෙව නං ධාරෙහී’’ති.

ඉදමවොච ¶ භගවා. අත්තමනො ආයස්මා නාගසමාලො භගවතො භාසිතං අභිනන්දීති.

මහාසීහනාදසුත්තං නිට්ඨිතං දුතියං.

3. මහාදුක්ඛක්ඛන්ධසුත්තං

163. එවං ¶ ¶ මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා සාවත්ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමෙ. අථ ඛො සම්බහුලා භික්ඛූ පුබ්බණ්හසමයං නිවාසෙත්වා පත්තචීවරමාදාය ¶ සාවත්ථිං පිණ්ඩාය පාවිසිංසු. අථ ඛො තෙසං භික්ඛූනං එතදහොසි – ‘‘අතිප්පගො ඛො තාව සාවත්ථියං පිණ්ඩාය චරිතුං, යං නූන මයං යෙන අඤ්ඤතිත්ථියානං පරිබ්බාජකානං ආරාමො තෙනුපසඞ්කමෙය්යාමා’’ති. අථ ඛො තෙ භික්ඛූ යෙන අඤ්ඤතිත්ථියානං පරිබ්බාජකානං ආරාමො තෙනුපසඞ්කමිංසු; උපසඞ්කමිත්වා තෙහි අඤ්ඤතිත්ථියෙහි පරිබ්බාජකෙහි සද්ධිං සම්මොදිංසු; සම්මොදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරෙත්වා එකමන්තං නිසීදිංසු. එකමන්තං නිසින්නෙ ඛො තෙ භික්ඛූ තෙ අඤ්ඤතිත්ථියා පරිබ්බාජකා එතදවොචුං – ‘‘සමණො, ආවුසො, ගොතමො කාමානං පරිඤ්ඤං පඤ්ඤපෙති, මයම්පි කාමානං පරිඤ්ඤං පඤ්ඤපෙම; සමණො, ආවුසො, ගොතමො රූපානං පරිඤ්ඤං පඤ්ඤපෙති, මයම්පි රූපානං පරිඤ්ඤං පඤ්ඤපෙම; සමණො, ආවුසො, ගොතමො වෙදනානං පරිඤ්ඤං පඤ්ඤපෙති, මයම්පි වෙදනානං පරිඤ්ඤං පඤ්ඤපෙම; ඉධ නො, ආවුසො, කො විසෙසො, කො අධිප්පයාසො, කිං නානාකරණං සමණස්ස වා ගොතමස්ස අම්හාකං වා – යදිදං ධම්මදෙසනාය වා ධම්මදෙසනං, අනුසාසනියා වා අනුසාසනි’’න්ති? අථ ඛො තෙ භික්ඛූ තෙසං අඤ්ඤතිත්ථියානං පරිබ්බාජකානං භාසිතං නෙව ¶ අභිනන්දිංසු, නප්පටික්කොසිංසු; අනභිනන්දිත්වා අප්පටික්කොසිත්වා උට්ඨායාසනා පක්කමිංසු – ‘‘භගවතො සන්තිකෙ එතස්ස භාසිතස්ස අත්ථං ආජානිස්සාමා’’ති.

164. අථ ඛො තෙ භික්ඛූ සාවත්ථියං පිණ්ඩාය චරිත්වා පච්ඡාභත්තං පිණ්ඩපාතපටික්කන්තා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමිංසු; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදිංසු. එකමන්තං නිසින්නා ඛො තෙ භික්ඛූ භගවන්තං එතදවොචුං – ‘‘ඉධ මයං, භන්තෙ, පුබ්බණ්හසමයං නිවාසෙත්වා පත්තචීවරමාදාය සාවත්ථිං ¶ පිණ්ඩාය පාවිසිම්හ. තෙසං නො, භන්තෙ, අම්හාකං එතදහොසි – ‘අතිප්පගො ඛො තාව සාවත්ථියං පිණ්ඩාය චරිතුං, යං නූන මයං යෙන අඤ්ඤතිත්ථියානං පරිබ්බාජකානං ආරාමො තෙනුපසඞ්කමෙය්යාමා’ති. අථ ඛො මයං, භන්තෙ, යෙන අඤ්ඤතිත්ථියානං පරිබ්බාජකානං ආරාමො තෙනුපසඞ්කමිම්හ; උපසඞ්කමිත්වා තෙහි අඤ්ඤතිත්ථියෙහි ¶ පරිබ්බාජකෙහි සද්ධිං සම්මොදිම්හ; සම්මොදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරෙත්වා එකමන්තං නිසීදිම්හ. එකමන්තං නිසින්නෙ ඛො අම්හෙ, භන්තෙ, තෙ අඤ්ඤතිත්ථියා පරිබ්බාජකා එතදවොචුං – ‘සමණො, ආවුසො, ගොතමො කාමානං පරිඤ්ඤං පඤ්ඤපෙති, මයම්පි කාමානං පරිඤ්ඤං පඤ්ඤපෙම ¶ . සමණො, ආවුසො, ගොතමො රූපානං පරිඤ්ඤං පඤ්ඤපෙති, මයම්පි රූපානං පරිඤ්ඤං පඤ්ඤපෙම. සමණො, ආවුසො, ගොතමො වෙදනානං පරිඤ්ඤං පඤ්ඤපෙති, මයම්පි වෙදනානං පරිඤ්ඤං පඤ්ඤපෙම. ඉධ නො, ආවුසො, කො විසෙසො, කො අධිප්පයාසො, කිං නානාකරණං ¶ සමණස්ස වා ගොතමස්ස අම්හාකං වා, යදිදං ධම්මදෙසනාය වා ධම්මදෙසනං අනුසාසනියා වා අනුසාසනි’න්ති. අථ ඛො මයං, භන්තෙ, තෙසං අඤ්ඤතිත්ථියානං පරිබ්බාජකානං භාසිතං නෙව අභිනන්දිම්හ, නප්පටික්කොසිම්හ; අනභිනන්දිත්වා අප්පටික්කොසිත්වා උට්ඨායාසනා පක්කමිම්හ – ‘භගවතො සන්තිකෙ එතස්ස භාසිතස්ස අත්ථං ආජානිස්සාමා’’’ති.

165. ‘‘එවංවාදිනො, භික්ඛවෙ, අඤ්ඤතිත්ථියා පරිබ්බාජකා එවමස්සු වචනීයා – ‘කො පනාවුසො, කාමානං අස්සාදො, කො ආදීනවො, කිං නිස්සරණං? කො රූපානං අස්සාදො, කො ආදීනවො, කිං නිස්සරණං? කො වෙදනානං අස්සාදො, කො ආදීනවො, කිං නිස්සරණ’න්ති? එවං පුට්ඨා, භික්ඛවෙ, අඤ්ඤතිත්ථියා පරිබ්බාජකා න චෙව සම්පායිස්සන්ති, උත්තරිඤ්ච විඝාතං ආපජ්ජිස්සන්ති. තං කිස්ස හෙතු? යථා තං, භික්ඛවෙ, අවිසයස්මිං. නාහං තං, භික්ඛවෙ, පස්සාමි සදෙවකෙ ලොකෙ සමාරකෙ සබ්රහ්මකෙ සස්සමණබ්රාහ්මණියා පජාය සදෙවමනුස්සාය යො ඉමෙසං පඤ්හානං වෙය්යාකරණෙන චිත්තං ආරාධෙය්ය, අඤ්ඤත්ර තථාගතෙන වා තථාගතසාවකෙන වා, ඉතො වා පන සුත්වා.

166. ‘‘කො ච, භික්ඛවෙ, කාමානං අස්සාදො? පඤ්චිමෙ, භික්ඛවෙ, කාමගුණා. කතමෙ පඤ්ච? චක්ඛුවිඤ්ඤෙය්යා රූපා ඉට්ඨා කන්තා මනාපා පියරූපා කාමූපසංහිතා රජනීයා, සොතවිඤ්ඤෙය්යා සද්දා…පෙ… ඝානවිඤ්ඤෙය්යා ගන්ධා ¶ … ජිව්හාවිඤ්ඤෙය්යා රසා… කායවිඤ්ඤෙය්යා ඵොට්ඨබ්බා ඉට්ඨා කන්තා මනාපා පියරූපා කාමූපසංහිතා රජනීයා – ඉමෙ ¶ ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්ච කාමගුණා. යං ඛො, භික්ඛවෙ, ඉමෙ පඤ්ච කාමගුණෙ පටිච්ච උප්පජ්ජති සුඛං සොමනස්සං – අයං කාමානං අස්සාදො.

167. ‘‘කො ච, භික්ඛවෙ, කාමානං ආදීනවො? ඉධ, භික්ඛවෙ, කුලපුත්තො යෙන සිප්පට්ඨානෙන ¶ ජීවිකං කප්පෙති – යදි මුද්දාය යදි ගණනාය යදි සඞ්ඛානෙන [සඞ්ඛාය (ක.)] යදි කසියා යදි වණිජ්ජාය යදි ගොරක්ඛෙන යදි ඉස්සත්ථෙන යදි රාජපොරිසෙන යදි සිප්පඤ්ඤතරෙන – සීතස්ස පුරක්ඛතො උණ්හස්ස පුරක්ඛතො ඩංසමකසවාතාතපසරීංසපසම්ඵස්සෙහි රිස්සමානො [ඊරයමානො (ක.), සම්ඵස්සමානො (චූළනි. ඛග්ගවිසාණසුත්ත 136)] ඛුප්පිපාසාය මීයමානො; අයම්පි, භික්ඛවෙ, කාමානං ආදීනවො සන්දිට්ඨිකො, දුක්ඛක්ඛන්ධො කාමහෙතු කාමනිදානං කාමාධිකරණං ¶ කාමානමෙව හෙතු.

‘‘තස්ස චෙ, භික්ඛවෙ, කුලපුත්තස්ස එවං උට්ඨහතො ඝටතො වායමතො තෙ භොගා නාභිනිප්ඵජ්ජන්ති. සො සොචති කිලමති පරිදෙවති උරත්තාළිං කන්දති, සම්මොහං ආපජ්ජති – ‘මොඝං වත මෙ උට්ඨානං, අඵලො වත මෙ වායාමො’ති. අයම්පි, භික්ඛවෙ, කාමානං ආදීනවො සන්දිට්ඨිකො දුක්ඛක්ඛන්ධො කාමහෙතු කාමනිදානං කාමාධිකරණං කාමානමෙව හෙතු.

‘‘තස්ස චෙ, භික්ඛවෙ, කුලපුත්තස්ස එවං උට්ඨහතො ඝටතො වායමතො තෙ භොගා අභිනිප්ඵජ්ජන්ති. සො තෙසං භොගානං ආරක්ඛාධිකරණං දුක්ඛං දොමනස්සං පටිසංවෙදෙති – ‘කින්ති මෙ භොගෙ නෙව රාජානො හරෙය්යුං, න චොරා හරෙය්යුං, න අග්ගි දහෙය්ය, න උදකං වහෙය්ය [වාහෙය්ය (ක.)], න අප්පියා දායාදා හරෙය්යු’න්ති. තස්ස ¶ එවං ආරක්ඛතො ගොපයතො තෙ භොගෙ රාජානො වා හරන්ති, චොරා වා හරන්ති, අග්ගි වා දහති, උදකං වා වහති, අප්පියා වා දායාදා හරන්ති. සො සොචති කිලමති පරිදෙවති උරත්තාළිං කන්දති, සම්මොහං ආපජ්ජති – ‘යම්පි මෙ අහොසි තම්පි නො නත්ථී’ති. අයම්පි, භික්ඛවෙ, කාමානං ආදීනවො සන්දිට්ඨිකො, දුක්ඛක්ඛන්ධො කාමහෙතු කාමනිදානං කාමාධිකරණං කාමානමෙව හෙතු.

168. ‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, කාමහෙතු කාමනිදානං කාමාධිකරණං කාමානමෙව හෙතු රාජානොපි රාජූහි විවදන්ති, ඛත්තියාපි ඛත්තියෙහි විවදන්ති ¶ , බ්රාහ්මණාපි බ්රාහ්මණෙහි විවදන්ති, ගහපතීපි ගහපතීහි විවදන්ති, මාතාපි පුත්තෙන විවදති, පුත්තොපි මාතරා විවදති, පිතාපි පුත්තෙන විවදති, පුත්තොපි පිතරා විවදති, භාතාපි භාතරා විවදති, භාතාපි භගිනියා විවදති, භගිනීපි භාතරා විවදති, සහායොපි සහායෙන විවදති. තෙ තත්ථ කලහවිග්ගහවිවාදාපන්නා අඤ්ඤමඤ්ඤං පාණීහිපි උපක්කමන්ති, ලෙඩ්ඩූහිපි උපක්කමන්ති, දණ්ඩෙහිපි උපක්කමන්ති, සත්ථෙහිපි උපක්කමන්ති. තෙ තත්ථ මරණම්පි නිගච්ඡන්ති, මරණමත්තම්පි දුක්ඛං ¶ . අයම්පි, භික්ඛවෙ, කාමානං ආදීනවො සන්දිට්ඨිකො, දුක්ඛක්ඛන්ධො කාමහෙතු කාමනිදානං කාමාධිකරණං කාමානමෙව හෙතු.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, කාමහෙතු කාමනිදානං කාමාධිකරණං කාමානමෙව හෙතු අසිචම්මං ගහෙත්වා, ධනුකලාපං සන්නය්හිත්වා, උභතොබ්යූළ්හං සඞ්ගාමං පක්ඛන්දන්ති උසූසුපි ඛිප්පමානෙසු ¶ , සත්තීසුපි ඛිප්පමානාසු, අසීසුපි විජ්ජොතලන්තෙසු. තෙ තත්ථ උසූහිපි විජ්ඣන්ති, සත්තියාපි විජ්ඣන්ති, අසිනාපි සීසං ඡින්දන්ති. තෙ තත්ථ මරණම්පි නිගච්ඡන්ති, මරණමත්තම්පි දුක්ඛං. අයම්පි, භික්ඛවෙ, කාමානං ආදීනවො සන්දිට්ඨිකො, දුක්ඛක්ඛන්ධො කාමහෙතු කාමනිදානං කාමාධිකරණං කාමානමෙව හෙතු.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, කාමහෙතු කාමනිදානං කාමාධිකරණං කාමානමෙව හෙතු අසිචම්මං ගහෙත්වා, ධනුකලාපං සන්නය්හිත්වා, අද්දාවලෙපනා [අට්ටාවලෙපනා (ස්යා. ක.)] උපකාරියො පක්ඛන්දන්ති උසූසුපි ඛිප්පමානෙසු, සත්තීසුපි ඛිප්පමානාසු ¶ , අසීසුපි විජ්ජොතලන්තෙසු. තෙ තත්ථ උසූහිපි විජ්ඣන්ති, සත්තියාපි විජ්ඣන්ති, ඡකණකායපි [පකට්ඨියාපි (සී.)] ඔසිඤ්චන්ති, අභිවග්ගෙනපි ඔමද්දන්ති, අසිනාපි සීසං ඡින්දන්ති. තෙ තත්ථ මරණම්පි නිගච්ඡන්ති, මරණමත්තම්පි දුක්ඛං. අයම්පි, භික්ඛවෙ, කාමානං ආදීනවො සන්දිට්ඨිකො, දුක්ඛක්ඛන්ධො කාමහෙතු කාමනිදානං කාමාධිකරණං කාමානමෙව හෙතු.

169. ‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, කාමහෙතු කාමනිදානං කාමාධිකරණං කාමානමෙව හෙතු සන්ධිම්පි ඡින්දන්ති, නිල්ලොපම්පි හරන්ති, එකාගාරිකම්පි කරොන්ති, පරිපන්ථෙපි තිට්ඨන්ති, පරදාරම්පි ගච්ඡන්ති. තමෙනං රාජානො ගහෙත්වා විවිධා කම්මකාරණා කාරෙන්ති – කසාහිපි තාළෙන්ති, වෙත්තෙහිපි තාළෙන්ති, අඩ්ඪදණ්ඩකෙහිපි තාළෙන්ති; හත්ථම්පි ඡින්දන්ති, පාදම්පි ඡින්දන්ති, හත්ථපාදම්පි ¶ ඡින්දන්ති, කණ්ණම්පි ඡින්දන්ති, නාසම්පි ඡින්දන්ති, කණ්ණනාසම්පි ඡින්දන්ති; බිලඞ්ගථාලිකම්පි කරොන්ති ¶ , සඞ්ඛමුණ්ඩිකම්පි කරොන්ති, රාහුමුඛම්පි කරොන්ති, ජොතිමාලිකම්පි කරොන්ති, හත්ථපජ්ජොතිකම්පි කරොන්ති, එරකවත්තිකම්පි කරොන්ති, චීරකවාසිකම්පි කරොන්ති, එණෙය්යකම්පි කරොන්ති, බළිසමංසිකම්පි කරොන්ති, කහාපණිකම්පි කරොන්ති, ඛාරාපතච්ඡිකම්පි කරොන්ති, පලිඝපරිවත්තිකම්පි කරොන්ති, පලාලපීඨකම්පි කරොන්ති, තත්තෙනපි තෙලෙන ඔසිඤ්චන්ති, සුනඛෙහිපි ඛාදාපෙන්ති, ජීවන්තම්පි සූලෙ උත්තාසෙන්ති, අසිනාපි සීසං ඡින්දන්ති ¶ . තෙ තත්ථ මරණම්පි නිගච්ඡන්ති, මරණමත්තම්පි දුක්ඛං. අයම්පි, භික්ඛවෙ, කාමානං ආදීනවො සන්දිට්ඨිකො, දුක්ඛක්ඛන්ධො කාමහෙතු කාමනිදානං කාමාධිකරණං කාමානමෙව හෙතු.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, කාමහෙතු කාමනිදානං කාමාධිකරණං කාමානමෙව හෙතු කායෙන දුච්චරිතං චරන්ති, වාචාය දුච්චරිතං චරන්ති, මනසා දුච්චරිතං චරන්ති. තෙ කායෙන දුච්චරිතං චරිත්වා, වාචාය දුච්චරිතං චරිත්වා, මනසා දුච්චරිතං චරිත්වා, කායස්ස භෙදා පරං මරණා අපායං දුග්ගතිං විනිපාතං නිරයං උපපජ්ජන්ති. අයම්පි, භික්ඛවෙ, කාමානං ආදීනවො සම්පරායිකො, දුක්ඛක්ඛන්ධො කාමහෙතු කාමනිදානං කාමාධිකරණං කාමානමෙව හෙතු.

170. ‘‘කිඤ්ච, භික්ඛවෙ, කාමානං නිස්සරණං? යො ඛො, භික්ඛවෙ, කාමෙසු ඡන්දරාගවිනයො ඡන්දරාගප්පහානං – ඉදං කාමානං නිස්සරණං.

‘‘යෙ හි කෙචි, භික්ඛවෙ, සමණා වා බ්රාහ්මණා වා එවං ¶ කාමානං අස්සාදඤ්ච අස්සාදතො ආදීනවඤ්ච ආදීනවතො නිස්සරණඤ්ච නිස්සරණතො යථාභූතං නප්පජානන්ති තෙ වත සාමං වා කාමෙ පරිජානිස්සන්ති, පරං වා තථත්තාය සමාදපෙස්සන්ති යථා පටිපන්නො කාමෙ පරිජානිස්සතීති – නෙතං ඨානං විජ්ජති. යෙ ච ඛො කෙචි, භික්ඛවෙ, සමණා වා බ්රාහ්මණා වා ¶ එවං කාමානං අස්සාදඤ්ච අස්සාදතො ආදීනවඤ්ච ආදීනවතො නිස්සරණඤ්ච නිස්සරණතො යථාභූතං පජානන්ති, තෙ වත සාමං වා කාමෙ පරිජානිස්සන්ති පරං වා තථත්තාය සමාදපෙස්සන්ති යථා පටිපන්නො කාමෙ පරිජානිස්සතීති – ඨානමෙතං විජ්ජති.

171. ‘‘කො ච, භික්ඛවෙ, රූපානං අස්සාදො? සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, ඛත්තියකඤ්ඤා වා බ්රාහ්මණකඤ්ඤා වා ගහපතිකඤ්ඤා වා පන්නරසවස්සුද්දෙසිකා වා සොළසවස්සුද්දෙසිකා වා, නාතිදීඝා නාතිරස්සා නාතිකිසා නාතිථූලා නාතිකාළී නාච්චොදාතා පරමා සා, භික්ඛවෙ, තස්මිං සමයෙ සුභා ¶ වණ්ණනිභාති? ‘එවං, භන්තෙ’. යං ඛො, භික්ඛවෙ, සුභං වණ්ණනිභං පටිච්ච උප්පජ්ජති සුඛං සොමනස්සං – අයං රූපානං අස්සාදො.

‘‘කො ච, භික්ඛවෙ, රූපානං ආදීනවො? ඉධ, භික්ඛවෙ, තමෙව භගිනිං පස්සෙය්ය අපරෙන සමයෙන ආසීතිකං වා නාවුතිකං වා වස්සසතිකං වා ජාතියා, ජිණ්ණං ගොපානසිවඞ්කං ¶ භොග්ගං දණ්ඩපරායනං පවෙධමානං ගච්ඡන්තිං ආතුරං ගතයොබ්බනං ඛණ්ඩදන්තං [ඛණ්ඩදන්තිං (සී. පී.)] පලිතකෙසං [පලිතකෙසිං], විලූනං ඛලිතසිරං වලිනං තිලකාහතගත්තං [තිලකාහතගත්තිං (බහූසු) අට්ඨකථා ටීකා ඔලොකෙතබ්බා]. තං කිං මඤ්ඤථ, භික්ඛවෙ, යා පුරිමා සුභා වණ්ණනිභා ¶ සා අන්තරහිතා, ආදීනවො පාතුභූතොති? ‘එවං, භන්තෙ’. අයම්පි, භික්ඛවෙ, රූපානං ආදීනවො.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, තමෙව භගිනිං පස්සෙය්ය ආබාධිකං දුක්ඛිතං බාළ්හගිලානං, සකෙ මුත්තකරීසෙ පලිපන්නං සෙමානං [සෙය්යමානං (ක.)], අඤ්ඤෙහි වුට්ඨාපියමානං, අඤ්ඤෙහි සංවෙසියමානං. තං කිං මඤ්ඤථ, භික්ඛවෙ, යා පුරිමා සුභා වණ්ණනිභා සා අන්තරහිතා, ආදීනවො පාතුභූතොති? ‘එවං, භන්තෙ’. අයම්පි, භික්ඛවෙ, රූපානං ආදීනවො.

172. ‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, තමෙව භගිනිං පස්සෙය්ය සරීරං සිවථිකාය ඡඩ්ඩිතං – එකාහමතං වා ද්වීහමතං වා තීහමතං වා, උද්ධුමාතකං විනීලකං විපුබ්බකජාතං. තං කිං මඤ්ඤථ, භික්ඛවෙ, යා පුරිමා සුභා වණ්ණනිභා සා අන්තරහිතා, ආදීනවො පාතුභූතොති? ‘එවං, භන්තෙ’. අයම්පි, භික්ඛවෙ, රූපානං ආදීනවො.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, තමෙව භගිනිං පස්සෙය්ය සරීරං සිවථිකාය ඡඩ්ඩිතං – කාකෙහි වා ඛජ්ජමානං, කුලලෙහි වා ඛජ්ජමානං, ගිජ්ඣෙහි වා ඛජ්ජමානං, කඞ්කෙහි වා ඛජ්ජමානං, සුනඛෙහි වා ඛජ්ජමානං, බ්යග්ඝෙහි වා ඛජ්ජමානං, දීපීහි වා ඛජ්ජමානං, සිඞ්ගාලෙහි වා ඛජ්ජමානං, විවිධෙහි වා පාණකජාතෙහි ඛජ්ජමානං. තං කිං මඤ්ඤථ, භික්ඛවෙ ¶ , යා පුරිමා සුභා වණ්ණනිභා සා අන්තරහිතා, ආදීනවො පාතුභූතොති? ‘එවං, භන්තෙ’. අයම්පි, භික්ඛවෙ, රූපානං ආදීනවො.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, තමෙව භගිනිං පස්සෙය්ය සරීරං සිවථිකාය ඡඩ්ඩිතං – අට්ඨිකසඞ්ඛලිකං සමංසලොහිතං න්හාරුසම්බන්ධං, අට්ඨිකසඞ්ඛලිකං ¶ නිමංසලොහිතමක්ඛිතං ¶ න්හාරුසම්බන්ධං, අට්ඨිකසඞ්ඛලිකං අපගතමංසලොහිතං න්හාරුසම්බන්ධං, අට්ඨිකානි අපගතසම්බන්ධානි දිසාවිදිසාවික්ඛිත්තානි – අඤ්ඤෙන හත්ථට්ඨිකං, අඤ්ඤෙන පාදට්ඨිකං, අඤ්ඤෙන ගොප්ඵකට්ඨිකං, අඤ්ඤෙන ජඞ්ඝට්ඨිකං, අඤ්ඤෙන ඌරුට්ඨිකං, අඤ්ඤෙන කටිට්ඨිකං, අඤ්ඤෙන ඵාසුකට්ඨිකං, අඤ්ඤෙන පිට්ඨිට්ඨිකං, අඤ්ඤෙන ඛන්ධට්ඨිකං, අඤ්ඤෙන ගීවට්ඨිකං, අඤ්ඤෙන හනුකට්ඨිකං, අඤ්ඤෙන දන්තට්ඨිකං, අඤ්ඤෙන ¶ සීසකටාහං. තං කිං මඤ්ඤථ, භික්ඛවෙ, යා පුරිමා සුභා වණ්ණනිභා සා අන්තරහිතා, ආදීනවො පාතුභූතොති? ‘එවං, භන්තෙ’. අයම්පි, භික්ඛවෙ, රූපානං ආදීනවො.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, තමෙව භගිනිං පස්සෙය්ය සරීරං සිවථිකාය ඡඩ්ඩිතං – අට්ඨිකානි සෙතානි සඞ්ඛවණ්ණපටිභාගානි, අට්ඨිකානි පුඤ්ජකිතානි තෙරොවස්සිකානි, අට්ඨිකානි පූතීනි චුණ්ණකජාතානි. තං කිං මඤ්ඤථ, භික්ඛවෙ, යා පුරිමා සුභා වණ්ණනිභා සා අන්තරහිතා, ආදීනවො පාතුභූතොති? ‘එවං, භන්තෙ’. අයම්පි, භික්ඛවෙ, රූපානං ආදීනවො.

‘‘කිඤ්ච, භික්ඛවෙ, රූපානං නිස්සරණං? යො, භික්ඛවෙ, රූපෙසු ඡන්දරාගවිනයො ඡන්දරාගප්පහානං – ඉදං රූපානං නිස්සරණං.

‘‘යෙ හි කෙචි, භික්ඛවෙ, සමණා වා බ්රාහ්මණා වා එවං රූපානං අස්සාදඤ්ච අස්සාදතො ආදීනවඤ්ච ආදීනවතො නිස්සරණඤ්ච නිස්සරණතො යථාභූතං නප්පජානන්ති තෙ වත සාමං වා රූපෙ පරිජානිස්සන්ති, පරං වා තථත්තාය සමාදපෙස්සන්ති යථා පටිපන්නො රූපෙ පරිජානිස්සතීති – නෙතං ඨානං විජ්ජති. යෙ ච ඛො කෙචි, භික්ඛවෙ, සමණා වා බ්රාහ්මණා වා එවං රූපානං අස්සාදඤ්ච අස්සාදතො ආදීනවඤ්ච ආදීනවතො නිස්සරණඤ්ච නිස්සරණතො යථාභූතං පජානන්ති තෙ වත සාමං වා රූපෙ පරිජානිස්සන්ති පරං වා තථත්තාය සමාදපෙස්සන්ති යථා පටිපන්නො රූපෙ පරිජානිස්සතීති ¶ – ඨානමෙතං විජ්ජති.

173. ‘‘කො ච, භික්ඛවෙ, වෙදනානං අස්සාදො? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු විවිච්චෙව කාමෙහි විවිච්ච අකුසලෙහි ධම්මෙහි සවිතක්කං සවිචාරං විවෙකජං පීතිසුඛං පඨමං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති. යස්මිං සමයෙ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු විවිච්චෙව කාමෙහි විවිච්ච අකුසලෙහි ධම්මෙහි සවිතක්කං සවිචාරං විවෙකජං පීතිසුඛං පඨමං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති, නෙව තස්මිං සමයෙ අත්තබ්යාබාධායපි චෙතෙති, න පරබ්යාබාධායපි චෙතෙති, න උභයබ්යාබාධායපි ¶ චෙතෙති ¶ ; අබ්යාබජ්ඣංයෙව තස්මිං සමයෙ වෙදනං වෙදෙති. අබ්යාබජ්ඣපරමාහං, භික්ඛවෙ, වෙදනානං අස්සාදං වදාමි.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, භික්ඛු විතක්කවිචාරානං වූපසමා අජ්ඣත්තං සම්පසාදනං චෙතසො එකොදිභාවං ¶ අවිතක්කං අවිචාරං සමාධිජං පීතිසුඛං දුතියං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති…පෙ… යස්මිං සමයෙ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු පීතියා ච විරාගා, උපෙක්ඛකො ච විහරති, සතො ච සම්පජානො සුඛඤ්ච කායෙන පටිසංවෙදෙති යං තං අරියා ¶ ආචික්ඛන්ති – ‘උපෙක්ඛකො සතිමා සුඛවිහාරී’ති තතියං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති…පෙ… යස්මිං සමයෙ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සුඛස්ස ච පහානා දුක්ඛස්ස ච පහානා පුබ්බෙව සොමනස්සදොමනස්සානං අත්ථඞ්ගමා අදුක්ඛමසුඛං උපෙක්ඛාසතිපාරිසුද්ධිං චතුත්ථං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති, නෙව තස්මිං සමයෙ අත්තබ්යාබාධායපි චෙතෙති, න පරබ්යාබාධායපි චෙතෙති, න උභයබ්යාබාධායපි චෙතෙති; අබ්යාබජ්ඣංයෙව තස්මිං සමයෙ වෙදනං වෙදෙති. අබ්යාබජ්ඣපරමාහං, භික්ඛවෙ, වෙදනානං අස්සාදං වදාමි.

174. ‘‘කො ච, භික්ඛවෙ, වෙදනානං ආදීනවො? යං, භික්ඛවෙ, වෙදනා අනිච්චා දුක්ඛා විපරිණාමධම්මා – අයං වෙදනානං ආදීනවො.

‘‘කිඤ්ච, භික්ඛවෙ, වෙදනානං නිස්සරණං? යො, භික්ඛවෙ, වෙදනාසු ඡන්දරාගවිනයො, ඡන්දරාගප්පහානං – ඉදං වෙදනානං නිස්සරණං.

‘‘යෙ හි කෙචි, භික්ඛවෙ, සමණා වා බ්රාහ්මණා වා එවං වෙදනානං අස්සාදඤ්ච අස්සාදතො ආදීනවඤ්ච ආදීනවතො නිස්සරණඤ්ච නිස්සරණතො යථාභූතං නප්පජානන්ති, තෙ වත සාමං වා වෙදනං පරිජානිස්සන්ති, පරං වා තථත්තාය සමාදපෙස්සන්ති යථා පටිපන්නො වෙදනං පරිජානිස්සතීති – නෙතං ඨානං විජ්ජති. යෙ ච ඛො ¶ කෙචි, භික්ඛවෙ, සමණා වා බ්රාහ්මණා වා එවං වෙදනානං අස්සාදඤ්ච අස්සාදතො ආදීනවඤ්ච ආදීනවතො නිස්සරණඤ්ච නිස්සරණතො යථාභූතං පජානන්ති තෙ වත සාමං වා වෙදනං පරිජානිස්සන්ති, පරං වා තථත්තාය සමාදපෙස්සන්ති යථා පටිපන්නො වෙදනං පරිජානිස්සතීති – ඨානමෙතං විජ්ජතී’’ති.

ඉදමවොච භගවා. අත්තමනා තෙ භික්ඛූ භගවතො භාසිතං අභිනන්දුන්ති.

මහාදුක්ඛක්ඛන්ධසුත්තං නිට්ඨිතං තතියං.

4. චූළදුක්ඛක්ඛන්ධසුත්තං

175. එවං ¶ ¶ ¶ ¶ මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා සක්කෙසු විහරති කපිලවත්ථුස්මිං නිග්රොධාරාමෙ. අථ ඛො මහානාමො සක්කො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො මහානාමො සක්කො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘දීඝරත්තාහං, භන්තෙ, භගවතා එවං ධම්මං දෙසිතං ආජානාමි – ‘ලොභො චිත්තස්ස උපක්කිලෙසො, දොසො චිත්තස්ස උපක්කිලෙසො, මොහො චිත්තස්ස උපක්කිලෙසො’ති. එවඤ්චාහං [එවංපාහං (ක.)], භන්තෙ, භගවතා ධම්මං දෙසිතං ආජානාමි – ‘ලොභො චිත්තස්ස උපක්කිලෙසො, දොසො චිත්තස්ස උපක්කිලෙසො, මොහො චිත්තස්ස උපක්කිලෙසො’ති. අථ ච පන මෙ එකදා ලොභධම්මාපි චිත්තං පරියාදාය තිට්ඨන්ති, දොසධම්මාපි චිත්තං පරියාදාය තිට්ඨන්ති, මොහධම්මාපි චිත්තං පරියාදාය තිට්ඨන්ති. තස්ස මය්හං, භන්තෙ, එවං හොති – ‘කොසු නාම මෙ ධම්මො අජ්ඣත්තං අප්පහීනො යෙන මෙ එකදා ලොභධම්මාපි චිත්තං පරියාදාය තිට්ඨන්ති, දොසධම්මාපි චිත්තං පරියාදාය තිට්ඨන්ති, මොහධම්මාපි චිත්තං පරියාදාය තිට්ඨන්තී’’’ති.

176. ‘‘සො එව ඛො තෙ, මහානාම, ධම්මො අජ්ඣත්තං අප්පහීනො යෙන තෙ එකදා ලොභධම්මාපි චිත්තං පරියාදාය තිට්ඨන්ති, දොසධම්මාපි චිත්තං පරියාදාය තිට්ඨන්ති, මොහධම්මාපි චිත්තං පරියාදාය තිට්ඨන්ති. සො ච හි තෙ, මහානාම, ධම්මො අජ්ඣත්තං පහීනො අභවිස්ස, න ත්වං අගාරං අජ්ඣාවසෙය්යාසි, න කාමෙ පරිභුඤ්ජෙය්යාසි. යස්මා ච ඛො තෙ, මහානාම, සො එව ධම්මො අජ්ඣත්තං අප්පහීනො තස්මා ත්වං අගාරං අජ්ඣාවසසි, කාමෙ පරිභුඤ්ජසි.

177. ‘‘‘අප්පස්සාදා ¶ කාමා බහුදුක්ඛා බහුපායාසා, ආදීනවො [බහූපායාසා (සී. ස්යා. පී.)] එත්ථ භිය්යො’ති – ඉති චෙපි, මහානාම, අරියසාවකස්ස යථාභූතං සම්මප්පඤ්ඤාය සුදිට්ඨං හොති, සො ච [සොව (ක.)] අඤ්ඤත්රෙව කාමෙහි අඤ්ඤත්ර අකුසලෙහි ධම්මෙහි පීතිසුඛං නාධිගච්ඡති, අඤ්ඤං වා තතො සන්තතරං; අථ ඛො සො නෙව තාව අනාවට්ටී කාමෙසු හොති. යතො ච ඛො, මහානාම, අරියසාවකස්ස ‘අප්පස්සාදා කාමා බහුදුක්ඛා බහුපායාසා, ආදීනවො ¶ එත්ථ භිය්යො’ති – එවමෙතං යථාභූතං සම්මප්පඤ්ඤාය ¶ සුදිට්ඨං හොති, සො ච අඤ්ඤත්රෙව කාමෙහි අඤ්ඤත්ර අකුසලෙහි ධම්මෙහි පීතිසුඛං අධිගච්ඡති අඤ්ඤං වා තතො සන්තතරං; අථ ඛො සො අනාවට්ටී කාමෙසු හොති.

‘‘මය්හම්පි ඛො, මහානාම ¶ , පුබ්බෙව සම්බොධා, අනභිසම්බුද්ධස්ස බොධිසත්තස්සෙව සතො, ‘අප්පස්සාදා කාමා බහුදුක්ඛා බහුපායාසා, ආදීනවො එත්ථ භිය්යො’ති – එවමෙතං යථාභූතං සම්මප්පඤ්ඤාය සුදිට්ඨං හොති, සො ච අඤ්ඤත්රෙව කාමෙහි අඤ්ඤත්ර අකුසලෙහි ධම්මෙහි පීතිසුඛං නාජ්ඣගමං, අඤ්ඤං වා තතො සන්තතරං; අථ ඛ්වාහං නෙව තාව අනාවට්ටී කාමෙසු පච්චඤ්ඤාසිං. යතො ච ඛො මෙ, මහානාම, ‘අප්පස්සාදා කාමා බහුදුක්ඛා බහුපායාසා, ආදීනවො එත්ථ භිය්යො’ති – එවමෙතං යථාභූතං සම්මප්පඤ්ඤාය සුදිට්ඨං අහොසි, සො ච [සොව (ක.)] අඤ්ඤත්රෙව කාමෙහි අඤ්ඤත්ර අකුසලෙහි ධම්මෙහි පීතිසුඛං අජ්ඣගමං, අඤ්ඤං වා තතො සන්තතරං; අථාහං අනාවට්ටී කාමෙසු පච්චඤ්ඤාසිං.

178. ‘‘කො ච, මහානාම, කාමානං අස්සාදො? පඤ්චිමෙ, මහානාම, කාමගුණා. කතමෙ පඤ්ච? චක්ඛුවිඤ්ඤෙය්යා රූපා ඉට්ඨා කන්තා මනාපා පියරූපා කාමූපසංහිතා රජනීයා; සොතවිඤ්ඤෙය්යා සද්දා…පෙ… ඝානවිඤ්ඤෙය්යා ගන්ධා… ජිව්හාවිඤ්ඤෙය්යා රසා… කායවිඤ්ඤෙය්යා ඵොට්ඨබ්බා ඉට්ඨා කන්තා මනාපා පියරූපා කාමූපසංහිතා රජනීයා – ඉමෙ ඛො, මහානාම, පඤ්ච කාමගුණා. යං ඛො, මහානාම, ඉමෙ පඤ්ච කාමගුණෙ පටිච්ච උප්පජ්ජති සුඛං සොමනස්සං – අයං කාමානං අස්සාදො.

‘‘කො ච, මහානාම, කාමානං ආදීනවො? ඉධ, මහානාම, කුලපුත්තො යෙන සිප්පට්ඨානෙන ජීවිකං කප්පෙති – යදි මුද්දාය යදි ගණනාය යදි සඞ්ඛානෙන යදි කසියා යදි වණිජ්ජාය යදි ගොරක්ඛෙන යදි ඉස්සත්ථෙන යදි රාජපොරිසෙන යදි සිප්පඤ්ඤතරෙන, සීතස්ස පුරක්ඛතො උණ්හස්ස පුරක්ඛතො ඩංසමකසවාතාතපසරීංසපසම්ඵස්සෙහි රිස්සමානො ඛුප්පිපාසාය මීයමානො; අයම්පි, මහානාම, කාමානං ආදීනවො සන්දිට්ඨිකො දුක්ඛක්ඛන්ධො කාමහෙතු කාමනිදානං ¶ කාමාධිකරණං කාමානමෙව හෙතු.

‘‘තස්ස ¶ චෙ මහානාම කුලපුත්තස්ස එවං උට්ඨහතො ඝටතො වායමතො තෙ භොගා නාභිනිප්ඵජ්ජන්ති, සො සොචති කිලමති පරිදෙවති උරත්තාළිං කන්දති සම්මොහං ආපජ්ජති ‘මොඝං ¶ වත මෙ උට්ඨානං, අඵලො වත මෙ වායාමො’ති. අයම්පි, මහානාම, කාමානං ආදීනවො සන්දිට්ඨිකො දුක්ඛක්ඛන්ධො කාමහෙතු කාමනිදානං කාමාධිකරණං කාමානමෙව හෙතු.

‘‘තස්ස චෙ, මහානාම, කුලපුත්තස්ස එවං උට්ඨහතො ඝටතො වායමතො තෙ භොගා අභිනිප්ඵජ්ජන්ති. සො තෙසං භොගානං ආරක්ඛාධිකරණං දුක්ඛං දොමනස්සං පටිසංවෙදෙති – ‘කින්ති මෙ භොගෙ නෙව රාජානො හරෙය්යුං, න චොරා හරෙය්යුං, න අග්ගි දහෙය්ය, න උදකං වහෙය්ය, න අප්පියා වා දායාදා හරෙය්යු’න්ති. තස්ස එවං ආරක්ඛතො ගොපයතො තෙ භොගෙ රාජානො වා හරන්ති, චොරා වා හරන්ති, අග්ගි වා දහති, උදකං වා වහති, අප්පියා වා දායාදා හරන්ති. සො සොචති කිලමති පරිදෙවති උරත්තාළිං කන්දති සම්මොහං ආපජ්ජති – ‘යම්පි මෙ අහොසි තම්පි නො නත්ථී’ති. අයම්පි, මහානාම, කාමානං ආදීනවො සන්දිට්ඨිකො දුක්ඛක්ඛන්ධො කාමහෙතු කාමනිදානං කාමාධිකරණං කාමානමෙව හෙතු.

‘‘පුන චපරං, මහානාම, කාමහෙතු කාමනිදානං කාමාධිකරණං කාමානමෙව හෙතු රාජානොපි රාජූහි විවදන්ති, ඛත්තියාපි ඛත්තියෙහි විවදන්ති, බ්රාහ්මණාපි බ්රාහ්මණෙහි විවදන්ති, ගහපතීපි ගහපතීහි විවදන්ති, මාතාපි පුත්තෙන විවදති, පුත්තොපි මාතරා විවදති, පිතාපි පුත්තෙන විවදති, පුත්තොපි පිතරා විවදති, භාතාපි භාතරා විවදති, භාතාපි භගිනියා විවදති, භගිනීපි භාතරා විවදති, සහායොපි සහායෙන විවදති. තෙ තත්ථ කලහවිග්ගහවිවාදාපන්නා අඤ්ඤමඤ්ඤං පාණීහිපි උපක්කමන්ති, ලෙඩ්ඩූහිපි උපක්කමන්ති, දණ්ඩෙහිපි උපක්කමන්ති, සත්ථෙහිපි උපක්කමන්ති. තෙ තත්ථ මරණම්පි නිගච්ඡන්ති, මරණමත්තම්පි දුක්ඛං ¶ . අයම්පි, මහානාම, කාමානං ආදීනවො සන්දිට්ඨිකො දුක්ඛක්ඛන්ධො කාමහෙතු කාමනිදානං කාමාධිකරණං කාමානමෙව හෙතු.

‘‘පුන චපරං, මහානාම, කාමහෙතු කාමනිදානං කාමාධිකරණං කාමානමෙව හෙතු අසිචම්මං ගහෙත්වා, ධනුකලාපං සන්නය්හිත්වා, උභතොබ්යූළ්හං සඞ්ගාමං පක්ඛන්දන්ති උසූසුපි ඛිප්පමානෙසු, සත්තීසුපි ඛිප්පමානාසු, අසීසුපි විජ්ජොතලන්තෙසු. තෙ තත්ථ උසූහිපි විජ්ඣන්ති, සත්තියාපි විජ්ඣන්ති, අසිනාපි සීසං ¶ ඡින්දන්ති. තෙ තත්ථ මරණම්පි නිගච්ඡන්ති, මරණමත්තම්පි දුක්ඛං. අයම්පි, මහානාම, කාමානං ආදීනවො සන්දිට්ඨිකො දුක්ඛක්ඛන්ධො කාමහෙතු කාමනිදානං කාමාධිකරණං කාමානමෙව හෙතු.

‘‘පුන චපරං, මහානාම, කාමහෙතු කාමනිදානං කාමාධිකරණං කාමානමෙව හෙතු අසිචම්මං ¶ ගහෙත්වා, ධනුකලාපං සන්නය්හිත්වා, අද්දාවලෙපනා උපකාරියො පක්ඛන්දන්ති උසූසුපි ඛිප්පමානෙසු, සත්තීසුපි ඛිප්පමානාසු, අසීසුපි විජ්ජොතලන්තෙසු. තෙ තත්ථ උසූහිපි විජ්ඣන්ති, සත්තියාපි විජ්ඣන්ති, ඡකණකායපි ඔසිඤ්චන්ති, අභිවග්ගෙනපි ඔමද්දන්ති, අසිනාපි සීසං ඡින්දන්ති. තෙ තත්ථ මරණම්පි නිගච්ඡන්ති, මරණමත්තම්පි දුක්ඛං. අයම්පි, මහානාම, කාමානං ආදීනවො සන්දිට්ඨිකො දුක්ඛක්ඛන්ධො කාමහෙතු කාමනිදානං කාමාධිකරණං කාමානමෙව හෙතු.

‘‘පුන චපරං, මහානාම, කාමහෙතු කාමනිදානං කාමාධිකරණං කාමානමෙව හෙතු සන්ධිම්පි ඡින්දන්ති, නිල්ලොපම්පි හරන්ති, එකාගාරිකම්පි ¶ කරොන්ති, පරිපන්ථෙපි තිට්ඨන්ති, පරදාරම්පි ගච්ඡන්ති. තමෙනං රාජානො ගහෙත්වා විවිධා කම්මකාරණා කාරෙන්ති – කසාහිපි තාළෙන්ති, වෙත්තෙහිපි තාළෙන්ති, අඩ්ඪදණ්ඩකෙහිපි තාළෙන්ති; හත්ථම්පි ඡින්දන්ති, පාදම්පි ඡින්දන්ති, හත්ථපාදම්පි ඡින්දන්ති, කණ්ණම්පි ඡින්දන්ති, නාසම්පි ඡින්දන්ති, කණ්ණනාසම්පි ඡින්දන්ති; බිලඞ්ගථාලිකම්පි කරොන්ති, සඞ්ඛමුණ්ඩිකම්පි කරොන්ති, රාහුමුඛම්පි කරොන්ති, ජොතිමාලිකම්පි කරොන්ති, හත්ථපජ්ජොතිකම්පි කරොන්ති, එරකවත්තිකම්පි කරොන්ති, චීරකවාසිකම්පි කරොන්ති, එණෙය්යකම්පි කරොන්ති, බළිසමංසිකම්පි කරොන්ති, කහාපණිකම්පි කරොන්ති, ඛාරාපතච්ඡිකම්පි කරොන්ති, පලිඝපරිවත්තිකම්පි කරොන්ති, පලාලපීඨකම්පි කරොන්ති, තත්තෙනපි තෙලෙන ඔසිඤ්චන්ති, සුනඛෙහිපි ඛාදාපෙන්ති, ජීවන්තම්පි සූලෙ උත්තාසෙන්ති, අසිනාපි සීසං ඡින්දන්ති. තෙ තත්ථ මරණම්පි නිගච්ඡන්ති, මරණමත්තම්පි දුක්ඛං. අයම්පි, මහානාම, කාමානං ආදීනවො සන්දිට්ඨිකො දුක්ඛක්ඛන්ධො කාමහෙතු කාමනිදානං කාමාධිකරණං කාමානමෙව හෙතු.

‘‘පුන චපරං, මහානාම, කාමහෙතු කාමනිදානං කාමාධිකරණං කාමානමෙව හෙතු කායෙන දුච්චරිතං චරන්ති, වාචාය දුච්චරිතං චරන්ති, මනසා දුච්චරිතං චරන්ති. තෙ කායෙන දුච්චරිතං චරිත්වා, වාචාය දුච්චරිතං චරිත්වා, මනසා දුච්චරිතං චරිත්වා, කායස්ස භෙදා පරං මරණා, අපායං දුග්ගතිං විනිපාතං නිරයං උපපජ්ජන්ති. අයම්පි, මහානාම, කාමානං ආදීනවො සම්පරායිකො ¶ , දුක්ඛක්ඛන්ධො කාමහෙතු කාමනිදානං කාමාධිකරණං කාමානමෙව හෙතු.

179. ‘‘එකමිදාහං, මහානාම, සමයං රාජගහෙ විහරාමි ගිජ්ඣකූටෙ පබ්බතෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන සම්බහුලා නිගණ්ඨා [නිගන්ථා (ස්යා. ක.)] ඉසිගිලිපස්සෙ කාළසිලායං ¶ උබ්භට්ඨකා හොන්ති ආසනපටික්ඛිත්තා, ඔපක්කමිකා දුක්ඛා තිබ්බා ඛරා කටුකා වෙදනා වෙදයන්ති. අථ ඛ්වාහං, මහානාම, සායන්හසමයං පටිසල්ලානා වුට්ඨිතො යෙන ඉසිගිලිපස්සෙ කාළසිලා යෙන තෙ නිගණ්ඨා ¶ තෙනුපසඞ්කමිං; උපසඞ්කමිත්වා තෙ නිගණ්ඨෙ එතදවොචං – ‘කින්නු තුම්හෙ, ආවුසො, නිගණ්ඨා උබ්භට්ඨකා ආසනපටික්ඛිත්තා, ඔපක්කමිකා දුක්ඛා තිබ්බා ඛරා කටුකා වෙදනා වෙදයථා’ති? එවං වුත්තෙ, මහානාම, තෙ නිගණ්ඨා මං එතදවොචුං – ‘නිගණ්ඨො, ආවුසො, නාටපුත්තො [නාථපුත්තො (සී. පී.)] සබ්බඤ්ඤූ සබ්බදස්සාවී අපරිසෙසං ඤාණදස්සනං පටිජානාති – ‘‘චරතො ච මෙ තිට්ඨතො ච සුත්තස්ස ච ජාගරස්ස ¶ ච සතතං සමිතං ඤාණදස්සනං පච්චුපට්ඨිත’’න්ති. සො එවමාහ – ‘‘අත්ථි ඛො වො [අත්ථි ඛො භො (ස්යා. ක.)], නිගණ්ඨා, පුබ්බෙ පාපකම්මං කතං, තං ඉමාය කටුකාය දුක්කරකාරිකාය නිජ්ජීරෙථ [නිජ්ජරෙථ (සී. ස්යා. පී.)]; යං පනෙත්ථ [මයං පනෙත්ථ (ක.)] එතරහි කායෙන සංවුතා වාචාය සංවුතා මනසා සංවුතා තං ආයතිං පාපස්ස කම්මස්ස අකරණං; ඉති පුරාණානං කම්මානං තපසා බ්යන්තිභාවා, නවානං කම්මානං අකරණා, ආයතිං අනවස්සවො; ආයතිං අනවස්සවා කම්මක්ඛයො, කම්මක්ඛයා දුක්ඛක්ඛයො, දුක්ඛක්ඛයා වෙදනාක්ඛයො, වෙදනාක්ඛයා සබ්බං දුක්ඛං නිජ්ජිණ්ණං භවිස්සතී’’ති. තඤ්ච පනම්හාකං රුච්චති චෙව ඛමති ච, තෙන චම්හ අත්තමනා’ති.

180. ‘‘එවං ¶ වුත්තෙ, අහං, මහානාම, තෙ නිගණ්ඨෙ එතදවොචං – ‘කිං පන තුම්හෙ, ආවුසො නිගණ්ඨා, ජානාථ – අහුවම්හෙව මයං පුබ්බෙ න නාහුවම්හා’ති? ‘නො හිදං, ආවුසො’. ‘කිං පන තුම්හෙ, ආවුසො නිගණ්ඨා, ජානාථ – අකරම්හෙව මයං පුබ්බෙ පාපකම්මං න නාකරම්හා’ති? ‘නො හිදං, ආවුසො’. ‘කිං පන තුම්හෙ, ආවුසො නිගණ්ඨා, ජානාථ – එවරූපං වා එවරූපං වා පාපකම්මං අකරම්හා’ති? ‘නො හිදං, ආවුසො’. ‘කිං පන තුම්හෙ, ආවුසො නිගණ්ඨා, ජානාථ – එත්තකං වා දුක්ඛං නිජ්ජිණ්ණං, එත්තකං වා දුක්ඛං නිජ්ජීරෙතබ්බං ¶ , එත්තකම්හි වා දුක්ඛෙ නිජ්ජිණ්ණෙ සබ්බං දුක්ඛං නිජ්ජිණ්ණං භවිස්සතී’ති? ‘නො හිදං, ආවුසො’. ‘කිං පන තුම්හෙ, ආවුසො නිගණ්ඨා, ජානාථ – දිට්ඨෙව ධම්මෙ අකුසලානං ධම්මානං පහානං, කුසලානං ධම්මානං උපසම්පද’න්ති? ‘නො හිදං, ආවුසො’.

‘‘‘ඉති කිර තුම්හෙ, ආවුසො නිගණ්ඨා, න ජානාථ – අහුවම්හෙව මයං පුබ්බෙ න නාහුවම්හාති, න ජානාථ – අකරම්හෙව මයං පුබ්බෙ පාපකම්මං න නාකරම්හාති, න ජානාථ – එවරූපං වා එවරූපං වා පාපකම්මං අකරම්හාති, න ජානාථ – එත්තකං වා දුක්ඛං නිජ්ජිණ්ණං, එත්තකං වා දුක්ඛං නිජ්ජීරෙතබ්බං, එත්තකම්හි වා දුක්ඛෙ නිජ්ජිණ්ණෙ සබ්බං දුක්ඛං නිජ්ජිණ්ණං භවිස්සතීති. න ජානාථ – දිට්ඨෙව ධම්මෙ අකුසලානං ධම්මානං පහානං, කුසලානං ධම්මානං උපසම්පදං. එවං සන්තෙ, ආවුසො නිගණ්ඨා, යෙ ලොකෙ ලුද්දා ලොහිතපාණිනො කුරූරකම්මන්තා මනුස්සෙසු ¶ පච්චාජාතා තෙ නිගණ්ඨෙසු පබ්බජන්තී’ති? ‘න ¶ ඛො, ආවුසො ගොතම, සුඛෙන සුඛං අධිගන්තබ්බං, දුක්ඛෙන ඛො සුඛං අධිගන්තබ්බං; සුඛෙන චාවුසො ¶ ගොතම, සුඛං අධිගන්තබ්බං අභවිස්ස, රාජා මාගධො සෙනියො බිම්බිසාරො සුඛං අධිගච්ඡෙය්ය, රාජා මාගධො සෙනියො බිම්බිසාරො සුඛවිහාරිතරො ආයස්මතා ගොතමෙනා’ති.

‘‘‘අද්ධායස්මන්තෙහි නිගණ්ඨෙහි සහසා අප්පටිසඞ්ඛා වාචා භාසිතා – න ඛො, ආවුසො ගොතම, සුඛෙන සුඛං අධිගන්තබ්බං, දුක්ඛෙන ඛො සුඛං අධිගන්තබ්බං; සුඛෙන චාවුසො ගොතම, සුඛං අධිගන්තබ්බං අභවිස්ස, රාජා මාගධො සෙනියො බිම්බිසාරො සුඛං අධිගච්ඡෙය්ය, රාජා මාගධො සෙනියො බිම්බිසාරො සුඛවිහාරිතරො ආයස්මතා ගොතමෙනා’’ති. අපි ච අහමෙව තත්ථ පටිපුච්ඡිතබ්බො – කො නු ඛො ආයස්මන්තානං සුඛවිහාරිතරො රාජා වා මාගධො සෙනියො බිම්බිසාරො ආයස්මා වා ගොතමො’ති? අද්ධාවුසො ගොතම, අම්හෙහි සහසා අප්පටිසඞ්ඛා වාචා භාසිතා, න ඛො, ආවුසො ගොතම, සුඛෙන සුඛං අධිගන්තබ්බං, දුක්ඛෙන ඛො සුඛං අධිගන්තබ්බං; සුඛෙන චාවුසො ගොතම, සුඛං අධිගන්තබ්බං අභවිස්ස, රාජා මාගධො සෙනියො බිම්බිසාරො සුඛං අධිගච්ඡෙය්ය, රාජා මාගධො සෙනියො බිම්බිසාරො සුඛවිහාරිතරො ආයස්මතා ගොතමෙනාති. අපි ච තිට්ඨතෙතං, ඉදානිපි මයං ආයස්මන්තං ගොතමං පුච්ඡාම – කො නු ඛො ආයස්මන්තානං සුඛවිහාරිතරො රාජා වා මාගධො සෙනියො බිම්බිසාරො ආයස්මා වා ගොතමො’ති?

‘‘‘තෙන ¶ හාවුසො නිගණ්ඨා, තුම්හෙව තත්ථ පටිපුච්ඡිස්සාමි, යථා වො ඛමෙය්ය තථා නං බ්යාකරෙය්යාථ. තං කිං මඤ්ඤථාවුසො නිගණ්ඨා, පහොති රාජා මාගධො සෙනියො බිම්බිසාරො, අනිඤ්ජමානො ¶ කායෙන, අභාසමානො වාචං, සත්ත රත්තින්දිවානි එකන්තසුඛං පටිසංවෙදී විහරිතු’න්ති? ‘නො හිදං, ආවුසො’.

‘‘‘තං කිං මඤ්ඤථාවුසො නිගණ්ඨා, පහොති රාජා මාගධො සෙනියො බිම්බිසාරො, අනිඤ්ජමානො කායෙන, අභාසමානො වාචං, ඡ රත්තින්දිවානි…පෙ… පඤ්ච රත්තින්දිවානි… චත්තාරි රත්තින්දිවානි… තීණි රත්තින්දිවානි… ද්වෙ රත්තින්දිවානි… එකං රත්තින්දිවං එකන්තසුඛං පටිසංවෙදී විහරිතු’න්ති? ‘නො හිදං, ආවුසො’.

‘‘‘අහං ¶ ඛො, ආවුසො නිගණ්ඨා, පහොමි අනිඤ්ජමානො කායෙන, අභාසමානො වාචං, එකං රත්තින්දිවං එකන්තසුඛං පටිසංවෙදී විහරිතුං. අහං ඛො, ආවුසො නිගණ්ඨා, පහොමි අනිඤ්ජමානො කායෙන, අභාසමානො වාචං, ද්වෙ රත්තින්දිවානි… තීණි රත්තින්දිවානි… චත්තාරි රත්තින්දිවානි… පඤ්ච රත්තින්දිවානි… ඡ රත්තින්දිවානි… සත්ත රත්තින්දිවානි එකන්තසුඛං පටිසංවෙදී විහරිතුං. තං කිං මඤ්ඤථාවුසො නිගණ්ඨා, එවං සන්තෙ කො සුඛවිහාරිතරො රාජා වා මාගධො සෙනියො බිම්බිසාරො අහං වා’ති? ‘එවං සන්තෙ ආයස්මාව ගොතමො ¶ සුඛවිහාරිතරො රඤ්ඤා මාගධෙන සෙනියෙන බිම්බිසාරෙනා’’’ති.

ඉදමවොච භගවා. අත්තමනො මහානාමො සක්කො භගවතො භාසිතං අභිනන්දීති.

චූළදුක්ඛක්ඛන්ධසුත්තං නිට්ඨිතං චතුත්ථං.

5. අනුමානසුත්තං

181. එවං ¶ ¶ මෙ සුතං – එකං සමයං ආයස්මා මහාමොග්ගල්ලානො භග්ගෙසු විහරති සුසුමාරගිරෙ [සුංසුමාරගිරෙ (සී. ස්යා. පී.)] භෙසකළාවනෙ මිගදායෙ. තත්ර ඛො ආයස්මා මහාමොග්ගල්ලානො භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘ආවුසො, භික්ඛවො’’ති. ‘‘ආවුසො’’ති ඛො තෙ භික්ඛූ ආයස්මතො මහාමොග්ගල්ලානස්ස පච්චස්සොසුං. ආයස්මා මහාමොග්ගල්ලානො එතදවොච –

‘‘පවාරෙති ¶ චෙපි, ආවුසො, භික්ඛු – ‘වදන්තු මං ආයස්මන්තො, වචනීයොම්හි ආයස්මන්තෙහී’ති, සො ච හොති දුබ්බචො, දොවචස්සකරණෙහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො, අක්ඛමො අප්පදක්ඛිණග්ගාහී අනුසාසනිං, අථ ඛො නං සබ්රහ්මචාරී න චෙව වත්තබ්බං මඤ්ඤන්ති, න ච අනුසාසිතබ්බං මඤ්ඤන්ති, න ච තස්මිං පුග්ගලෙ විස්සාසං ආපජ්ජිතබ්බං මඤ්ඤන්ති.

‘‘කතමෙ චාවුසො, දොවචස්සකරණා ධම්මා? ඉධාවුසො, භික්ඛු පාපිච්ඡො හොති, පාපිකානං ඉච්ඡානං වසං ගතො. යම්පාවුසො, භික්ඛු පාපිච්ඡො හොති, පාපිකානං ඉච්ඡානං වසං ගතො – අයම්පි ධම්මො දොවචස්සකරණො.

‘‘පුන චපරං, ආවුසො, භික්ඛු අත්තුක්කංසකො හොති පරවම්භී. යම්පාවුසො, භික්ඛු අත්තුක්කංසකො හොති පරවම්භී – අයම්පි ධම්මො දොවචස්සකරණො.

‘‘පුන චපරං, ආවුසො, භික්ඛු කොධනො හොති කොධාභිභූතො. යම්පාවුසො, භික්ඛු කොධනො හොති කොධාභිභූතො – අයම්පි ධම්මො දොවචස්සකරණො.

‘‘පුන චපරං, ආවුසො ¶ , භික්ඛු කොධනො හොති කොධහෙතු උපනාහී. යම්පාවුසො, භික්ඛු කොධනො හොති කොධහෙතු උපනාහී – අයම්පි ධම්මො දොවචස්සකරණො.

‘‘පුන චපරං, ආවුසො, භික්ඛු කොධනො හොති කොධහෙතු අභිසඞ්ගී. යම්පාවුසො, භික්ඛු කොධනො හොති කොධහෙතු අභිසඞ්ගී – අයම්පි ධම්මො දොවචස්සකරණො.

‘‘පුන ¶ චපරං, ආවුසො, භික්ඛු කොධනො හොති කොධසාමන්තා [කොධසාමන්තං (ස්යා. පී. ක.)] වාචං නිච්ඡාරෙතා. යම්පාවුසො, භික්ඛු කොධනො හොති කොධසාමන්තා වාචං නිච්ඡාරෙතා – අයම්පි ධම්මො දොවචස්සකරණො.

‘‘පුන චපරං, ආවුසො, භික්ඛු චොදිතො [චුදිතො (සී. ස්යා. පී.)] චොදකෙන චොදකං පටිප්ඵරති. යම්පාවුසො, භික්ඛු චොදිතො චොදකෙන චොදකං පටිප්ඵරති – අයම්පි ධම්මො දොවචස්සකරණො.

‘‘පුන ¶ චපරං, ආවුසො, භික්ඛු චොදිතො චොදකෙන චොදකං අපසාදෙති. යම්පාවුසො, භික්ඛු චොදිතො චොදකෙන චොදකං අපසාදෙති – අයම්පි ධම්මො දොවචස්සකරණො.

‘‘පුන චපරං ¶ , ආවුසො, භික්ඛු චොදිතො චොදකෙන චොදකස්ස පච්චාරොපෙති. යම්පාවුසො, භික්ඛු චොදිතො චොදකෙන චොදකස්ස පච්චාරොපෙති – අයම්පි ධම්මො දොවචස්සකරණො.

‘‘පුන චපරං, ආවුසො, භික්ඛු චොදිතො චොදකෙන අඤ්ඤෙනඤ්ඤං පටිචරති, බහිද්ධා කථං අපනාමෙති, කොපඤ්ච දොසඤ්ච අප්පච්චයඤ්ච පාතුකරොති. යම්පාවුසො, භික්ඛු චොදිතො චොදකෙන අඤ්ඤෙනඤ්ඤං පටිචරති, බහිද්ධා කථං අපනාමෙති, කොපඤ්ච දොසඤ්ච අප්පච්චයඤ්ච පාතුකරොති – අයම්පි ධම්මො දොවචස්සකරණො.

‘‘පුන චපරං, ආවුසො, භික්ඛු චොදිතො චොදකෙන අපදානෙ ¶ න සම්පායති. යම්පාවුසො, භික්ඛු චොදිතො චොදකෙන අපදානෙ න සම්පායති – අයම්පි ධම්මො දොවචස්සකරණො.

‘‘පුන චපරං, ආවුසො, භික්ඛු මක්ඛී හොති පළාසී. යම්පාවුසො, භික්ඛු මක්ඛී හොති පළාසී – අයම්පි ධම්මො දොවචස්සකරණො.

‘‘පුන චපරං, ආවුසො, භික්ඛු ඉස්සුකී හොති මච්ඡරී. යම්පාවුසො, භික්ඛු ඉස්සුකී හොති මච්ඡරී – අයම්පි ධම්මො දොවචස්සකරණො.

‘‘පුන චපරං, ආවුසො, භික්ඛු සඨො හොති මායාවී. යම්පාවුසො, භික්ඛු සඨො හොති මායාවී – අයම්පි ධම්මො දොවචස්සකරණො.

‘‘පුන ¶ චපරං, ආවුසො, භික්ඛු ථද්ධො හොති අතිමානී. යම්පාවුසො, භික්ඛු ථද්ධො හොති අතිමානී – අයම්පි ධම්මො දොවචස්සකරණො.

‘‘පුන චපරං, ආවුසො, භික්ඛු සන්දිට්ඨිපරාමාසී හොති ආධානග්ගාහී දුප්පටිනිස්සග්ගී. යම්පාවුසො, භික්ඛු සන්දිට්ඨිපරාමාසී හොති ආධානග්ගාහී දුප්පටිනිස්සග්ගී – අයම්පි ධම්මො දොවචස්සකරණො. ඉමෙ වුච්චන්තාවුසො, දොවචස්සකරණා ධම්මා.

182. ‘‘නො ¶ චෙපි, ආවුසො, භික්ඛු පවාරෙති – ‘වදන්තු මං ආයස්මන්තො, වචනීයොම්හි ආයස්මන්තෙහී’ති, සො ච හොති සුවචො, සොවචස්සකරණෙහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො, ඛමො පදක්ඛිණග්ගාහී අනුසාසනිං, අථ ඛො නං සබ්රහ්මචාරී වත්තබ්බඤ්චෙව මඤ්ඤන්ති, අනුසාසිතබ්බඤ්ච මඤ්ඤන්ති, තස්මිඤ්ච පුග්ගලෙ විස්සාසං ආපජ්ජිතබ්බං මඤ්ඤන්ති.

‘‘කතමෙ චාවුසො, සොවචස්සකරණා ධම්මා? ඉධාවුසො, භික්ඛු න පාපිච්ඡො හොති, න පාපිකානං ඉච්ඡානං වසං ගතො. යම්පාවුසො, භික්ඛු න පාපිච්ඡො හොති න ¶ පාපිකානං ඉච්ඡානං වසං ගතො – අයම්පි ධම්මො සොවචස්සකරණො.

‘‘පුන චපරං, ආවුසො, භික්ඛු අනත්තුක්කංසකො හොති අපරවම්භී. යම්පාවුසො, භික්ඛු අනත්තුක්කංසකො හොති අපරවම්භී – අයම්පි ධම්මො සොවචස්සකරණො.

‘‘පුන චපරං, ආවුසො, භික්ඛු න කොධනො හොති න කොධාභිභූතො. යම්පාවුසො, භික්ඛු න කොධනො හොති න කොධාභිභූතො – අයම්පි ධම්මො සොවචස්සකරණො.

‘‘පුන චපරං, ආවුසො, භික්ඛු න කොධනො හොති න කොධහෙතු උපනාහී. යම්පාවුසො, භික්ඛු න කොධනො හොති න කොධහෙතු උපනාහී – අයම්පි ධම්මො සොවචස්සකරණො.

‘‘පුන චපරං, ආවුසො, භික්ඛු න කොධනො හොති න කොධහෙතු අභිසඞ්ගී. යම්පාවුසො, භික්ඛු න කොධනො හොති න කොධහෙතු අභිසඞ්ගී – අයම්පි ධම්මො සොවචස්සකරණො.

‘‘පුන චපරං, ආවුසො, භික්ඛු න කොධනො හොති න කොධසාමන්තා වාචං නිච්ඡාරෙතා. යම්පාවුසො ¶ , භික්ඛු න කොධනො හොති න කොධසාමන්තා වාචං නිච්ඡාරෙතා – අයම්පි ධම්මො සොවචස්සකරණො.

‘‘පුන චපරං, ආවුසො, භික්ඛු චොදිතො චොදකෙන චොදකං නප්පටිප්ඵරති. යම්පාවුසො, භික්ඛු චොදිතො චොදකෙන චොදකං නප්පටිප්ඵරති – අයම්පි ධම්මො සොවචස්සකරණො ¶ .

‘‘පුන ¶ චපරං, ආවුසො, භික්ඛු චොදිතො චොදකෙන චොදකං න අපසාදෙති. යම්පාවුසො, භික්ඛු චොදිතො චොදකෙන චොදකං න අපසාදෙති – අයම්පි ධම්මො ¶ සොවචස්සකරණො.

‘‘පුන චපරං, ආවුසො, භික්ඛු චොදිතො චොදකෙන චොදකස්ස න පච්චාරොපෙති. යම්පාවුසො, භික්ඛු චොදිතො චොදකෙන චොදකස්ස න පච්චාරොපෙති – අයම්පි ධම්මො සොවචස්සකරණො.

‘‘පුන චපරං, ආවුසො, භික්ඛු චොදිතො චොදකෙන න අඤ්ඤෙනඤ්ඤං පටිචරති, න බහිද්ධා කථං අපනාමෙති, න කොපඤ්ච දොසඤ්ච අප්පච්චයඤ්ච පාතුකරොති. යම්පාවුසො, භික්ඛු චොදිතො චොදකෙන න අඤ්ඤෙනඤ්ඤං පටිචරති, න බහිද්ධා කථං අපනාමෙති, න කොපඤ්ච දොසඤ්ච අප්පච්චයඤ්ච පාතුකරොති – අයම්පි ධම්මො සොවචස්සකරණො.

‘‘පුන චපරං, ආවුසො, භික්ඛු චොදිතො චොදකෙන අපදානෙ සම්පායති. යම්පාවුසො, භික්ඛු චොදිතො චොදකෙන අපදානෙ සම්පායති – අයම්පි ධම්මො සොවචස්සකරණො.

‘‘පුන චපරං, ආවුසො, භික්ඛු අමක්ඛී හොති අපළාසී. යම්පාවුසො, භික්ඛු අමක්ඛී හොති අපළාසී – අයම්පි ධම්මො සොවචස්සකරණො.

‘‘පුන චපරං, ආවුසො, භික්ඛු අනිස්සුකී හොති අමච්ඡරී. යම්පාවුසො, භික්ඛු අනිස්සුකී හොති අමච්ඡරී – අයම්පි ධම්මො සොවචස්සකරණො.

‘‘පුන ¶ චපරං, ආවුසො, භික්ඛු අසඨො හොති අමායාවී. යම්පාවුසො, භික්ඛු අසඨො හොති අමායාවී – අයම්පි ධම්මො සොවචස්සකරණො.

‘‘පුන චපරං, ආවුසො, භික්ඛු අත්ථද්ධො හොති අනතිමානී. යම්පාවුසො, භික්ඛු අත්ථද්ධො හොති අනතිමානී – අයම්පි ධම්මො සොවචස්සකරණො.

‘‘පුන චපරං, ආවුසො, භික්ඛු අසන්දිට්ඨිපරාමාසී හොති අනාධානග්ගාහී සුප්පටිනිස්සග්ගී. යම්පාවුසො, භික්ඛු අසන්දිට්ඨිපරාමාසී හොති, අනාධානග්ගාහී සුප්පටිනිස්සග්ගී ¶ – අයම්පි ධම්මො සොවචස්සකරණො. ඉමෙ වුච්චන්තාවුසො, සොවචස්සකරණා ධම්මා.

183. ‘‘තත්රාවුසො ¶ , භික්ඛුනා අත්තනාව අත්තානං එවං අනුමිනිතබ්බං [අනුමානිතබ්බං (සී.)] – ‘යො ඛ්වායං පුග්ගලො පාපිච්ඡො, පාපිකානං ඉච්ඡානං වසං ගතො, අයං මෙ පුග්ගලො අප්පියො අමනාපො; අහඤ්චෙව ඛො පනස්සං පාපිච්ඡො පාපිකානං ඉච්ඡානං වසං ගතො, අහංපාස්සං පරෙසං අප්පියො අමනාපො’ති. එවං ජානන්තෙනාවුසො, භික්ඛුනා ‘න පාපිච්ඡො භවිස්සාමි, න පාපිකානං ඉච්ඡානං වසං ගතො’ති චිත්තං උප්පාදෙතබ්බං.

‘‘‘යො ඛ්වායං පුග්ගලො අත්තුක්කංසකො පරවම්භී, අයං මෙ පුග්ගලො අප්පියො අමනාපො; අහඤ්චෙව ඛො පනස්සං අත්තුක්කංසකො පරවම්භී, අහංපාස්සං පරෙසං අප්පියො අමනාපො’ති. එවං ජානන්තෙනාවුසො, භික්ඛුනා ‘අනත්තුක්කංසකො භවිස්සාමි අපරවම්භී’ති චිත්තං උප්පාදෙතබ්බං.

‘‘‘යො ඛ්වායං පුග්ගලො කොධනො කොධාභිභූතො, අයං මෙ පුග්ගලො අප්පියො අමනාපො. අහඤ්චෙව ඛො පනස්සං කොධනො කොධාභිභූතො, අහංපාස්සං පරෙසං අප්පියො අමනාපො’ති. එවං ජානන්තෙනාවුසො, භික්ඛුනා ‘න කොධනො භවිස්සාමි න කොධාභිභූතො’ති චිත්තං උප්පාදෙතබ්බං.

‘‘‘යො ඛ්වායං පුග්ගලො කොධනො කොධහෙතු උපනාහී, අයං මෙ පුග්ගලො අප්පියො අමනාපො; අහඤ්චෙව ඛො පනස්සං කොධනො කොධහෙතු උපනාහී, අහංපාස්සං පරෙසං අප්පියො අමනාපො’ති. එවං ජානන්තෙනාවුසො, භික්ඛුනා ‘න කොධනො භවිස්සාමි න කොධහෙතු උපනාහී’ති චිත්තං උප්පාදෙතබ්බං.

‘‘‘යො ¶ ඛ්වායං පුග්ගලො කොධනො කොධහෙතු අභිසඞ්ගී, අයං මෙ පුග්ගලො අප්පියො අමනාපො; අහඤ්චෙව ¶ ඛො පනස්සං කොධනො කොධහෙතු අභිසඞ්ගී, අහංපාස්සං පරෙසං අප්පියො අමනාපො’ති. එවං ජානන්තෙනාවුසො, භික්ඛුනා ‘න කොධනො භවිස්සාමි න කොධහෙතු අභිසඞ්ගී’ති චිත්තං උප්පාදෙතබ්බං.

‘‘‘යො ¶ ඛ්වායං පුග්ගලො කොධනො කොධසාමන්තා වාචං නිච්ඡාරෙතා, අයං මෙ පුග්ගලො අප්පියො අමනාපො; අහඤ්චෙව ඛො පනස්සං කොධනො කොධසාමන්තා වාචං නිච්ඡාරෙතා, අහංපාස්සං පරෙසං අප්පියො අමනාපො’ති. එවං ජානන්තෙනාවුසො, භික්ඛුනා ‘න කොධනො භවිස්සාමි න කොධසාමන්තා වාචං නිච්ඡාරෙස්සාමී’ති චිත්තං උප්පාදෙතබ්බං.

‘‘‘යො ඛ්වායං පුග්ගලො චොදිතො චොදකෙන චොදකං පටිප්ඵරති, අයං මෙ පුග්ගලො අප්පියො අමනාපො; අහඤ්චෙව ඛො පන චොදිතො චොදකෙන චොදකං පටිප්ඵරෙය්යං ¶ , අහංපාස්සං පරෙසං අප්පියො අමනාපො’ති. එවං ජානන්තෙනාවුසො, භික්ඛුනා ‘චොදිතො චොදකෙන චොදකං නප්පටිප්ඵරිස්සාමී’ති චිත්තං උප්පාදෙතබ්බං.

‘‘‘යො ඛ්වායං පුග්ගලො චොදිතො චොදකෙන චොදකං අපසාදෙති, අයං මෙ පුග්ගලො අප්පියො අමනාපො; අහඤ්චෙව ඛො පන චොදිතො චොදකෙන චොදකං අපසාදෙය්යං, අහංපාස්සං පරෙසං අප්පියො අමනාපො’ති. එවං ජානන්තෙනාවුසො, භික්ඛුනා ‘චොදිතො චොදකෙන චොදකං න අපසාදෙස්සාමී’ති චිත්තං උප්පාදෙතබ්බං.

‘‘‘යො ඛ්වායං පුග්ගලො චොදිතො චොදකෙන චොදකස්ස පච්චාරොපෙති, අයං මෙ පුග්ගලො අප්පියො අමනාපො; අහඤ්චෙව ඛො පන චොදිතො චොදකෙන චොදකස්ස පච්චාරොපෙය්යං, අහංපාස්සං පරෙසං අප්පියො අමනාපො’ති. එවං ¶ ජානන්තෙනාවුසො, භික්ඛුනා ‘චොදිතො චොදකෙන චොදකස්ස න පච්චාරොපෙස්සාමී’ති චිත්තං උප්පාදෙතබ්බං.

‘‘‘යො ඛ්වායං පුග්ගලො චොදිතො චොදකෙන අඤ්ඤෙනඤ්ඤං පටිචරති, බහිද්ධා කථං අපනාමෙති, කොපඤ්ච දොසඤ්ච අප්පච්චයඤ්ච පාතුකරොති, අයං මෙ පුග්ගලො අප්පියො අමනාපො; අහඤ්චෙව ඛො පන චොදිතො චොදකෙන අඤ්ඤෙනඤ්ඤං පටිචරෙය්යං, බහිද්ධා කථං අපනාමෙය්යං ¶ , කොපඤ්ච දොසඤ්ච අප්පච්චයඤ්ච පාතුකරෙය්යං, අහංපාස්සං පරෙසං අප්පියො අමනාපො’ති. එවං ජානන්තෙනාවුසො, භික්ඛුනා ‘චොදිතො චොදකෙන න අඤ්ඤෙනඤ්ඤං පටිචරිස්සාමි, න බහිද්ධා කථං අපනාමෙස්සාමි, න කොපඤ්ච දොසඤ්ච අප්පච්චයඤ්ච පාතුකරිස්සාමී’ති චිත්තං උප්පාදෙතබ්බං.

‘‘‘යො ¶ ඛ්වායං පුග්ගලො චොදිතො චොදකෙන අපදානෙ න සම්පායති, අයං මෙ පුග්ගලො අප්පියො අමනාපො; අහඤ්චෙව ඛො පන චොදිතො චොදකෙන අපදානෙ න සම්පායෙය්යං, අහංපාස්සං පරෙසං අප්පියො අමනාපො’ති. එවං ජානන්තෙනාවුසො, භික්ඛුනා ‘චොදිතො චොදකෙන අපදානෙ සම්පායිස්සාමී’ති චිත්තං උප්පාදෙතබ්බං.

‘‘‘යො ඛ්වායං පුග්ගලො මක්ඛී පළාසී, අයං මෙ පුග්ගලො අප්පියො අමනාපො; අහඤ්චෙව ඛො පනස්සං මක්ඛී පළාසී, අහංපාස්සං පරෙසං අප්පියො අමනාපො’ති. එවං ජානන්තෙනාවුසො, භික්ඛුනා ‘අමක්ඛී භවිස්සාමි අපළාසී’ති චිත්තං උප්පාදෙතබ්බං.

‘‘‘යො ඛ්වායං පුග්ගලො ඉස්සුකී මච්ඡරී, අයං මෙ පුග්ගලො අප්පියො අමනාපො; අහඤ්චෙව ඛො පනස්සං ¶ ඉස්සුකී මච්ඡරී, අහංපාස්සං පරෙසං අප්පියො අමනාපො’ති. එවං ජානන්තෙනාවුසො, භික්ඛුනා ‘අනිස්සුකී භවිස්සාමි අමච්ඡරී’ති චිත්තං උප්පාදෙතබ්බං.

‘‘‘යො ඛ්වායං පුග්ගලො සඨො මායාවී, අයං මෙ පුග්ගලො අප්පියො අමනාපො; අහඤ්චෙව ඛො පනස්සං සඨො මායාවී, අහංපාස්සං පරෙසං අප්පියො අමනාපො’ති. එවං ජානන්තෙනාවුසො, භික්ඛුනා ‘අසඨො භවිස්සාමි අමායාවී’ති චිත්තං උප්පාදෙතබ්බං.

‘‘‘යො ඛ්වායං පුග්ගලො ථද්ධො අතිමානී, අයං මෙ පුග්ගලො අප්පියො අමනාපො; අහඤ්චෙව ඛො පනස්සං ථද්ධො අතිමානී, අහංපාස්සං පරෙසං අප්පියො අමනාපො’ති. එවං ජානන්තෙනාවුසො, භික්ඛුනා ‘අත්ථද්ධො භවිස්සාමි අනතිමානී’ති චිත්තං උප්පාදෙතබ්බං.

‘‘‘යො ඛ්වායං පුග්ගලො සන්දිට්ඨිපරාමාසී ආධානග්ගාහී දුප්පටිනිස්සග්ගී, අයං මෙ පුග්ගලො අප්පියො අමනාපො; අහඤ්චෙව ඛො පනස්සං සන්දිට්ඨිපරාමාසී ආධානග්ගාහී දුප්පටිනිස්සග්ගී, අහංපාස්සං පරෙසං අප්පියො අමනාපො’ති. එවං ජානන්තෙනාවුසො, භික්ඛුනා ‘අසන්දිට්ඨිපරාමාසී භවිස්සාමි අනාධානග්ගාහී සුප්පටිනිස්සග්ගී’ති චිත්තං උප්පාදෙතබ්බං.

184. ‘‘තත්රාවුසො ¶ , භික්ඛුනා අත්තනාව අත්තානං එවං පච්චවෙක්ඛිතබ්බං – ‘කිං නු ඛොම්හි පාපිච්ඡො, පාපිකානං ඉච්ඡානං වසං ගතො’ති? සචෙ, ආවුසො ¶ , භික්ඛු පච්චවෙක්ඛමානො එවං ජානාති – ‘පාපිච්ඡො ඛොම්හි, පාපිකානං ඉච්ඡානං වසං ගතො’ති, තෙනාවුසො, භික්ඛුනා තෙසංයෙව පාපකානං අකුසලානං ධම්මානං පහානාය වායමිතබ්බං. සචෙ පනාවුසො, භික්ඛු පච්චවෙක්ඛමානො ¶ එවං ජානාති – ‘න ඛොම්හි පාපිච්ඡො, න පාපිකානං ඉච්ඡානං වසං ගතො’ති, තෙනාවුසො, භික්ඛුනා තෙනෙව පීතිපාමොජ්ජෙන විහාතබ්බං අහොරත්තානුසික්ඛිනා කුසලෙසු ධම්මෙසු.

‘‘පුන චපරං, ආවුසො, භික්ඛුනා අත්තනාව අත්තානං එවං පච්චවෙක්ඛිතබ්බං – ‘කිං නු ඛොම්හි අත්තුක්කංසකො පරවම්භී’ති? සචෙ, ආවුසො, භික්ඛු පච්චවෙක්ඛමානො එවං ජානාති – ‘අත්තුක්කංසකො ඛොම්හි පරවම්භී’ති, තෙනාවුසො, භික්ඛුනා තෙසංයෙව පාපකානං අකුසලානං ධම්මානං පහානාය වායමිතබ්බං. සචෙ පනාවුසො, භික්ඛු පච්චවෙක්ඛමානො එවං ජානාති – ‘අනත්තුක්කංසකො ¶ ඛොම්හි අපරවම්භී’ති, තෙනාවුසො, භික්ඛුනා තෙනෙව පීතිපාමොජ්ජෙන විහාතබ්බං අහොරත්තානුසික්ඛිනා කුසලෙසු ධම්මෙසු.

‘‘පුන චපරං, ආවුසො, භික්ඛුනා අත්තනාව අත්තානං එවං පච්චවෙක්ඛිතබ්බං – ‘කිං නු ඛොම්හි කොධනො කොධාභිභූතො’ති? සචෙ, ආවුසො, භික්ඛු පච්චවෙක්ඛමානො එවං ජානාති – ‘කොධනො ඛොම්හි කොධාභිභූතො’ති, තෙනාවුසො, භික්ඛුනා තෙසංයෙව පාපකානං අකුසලානං ධම්මානං පහානාය වායමිතබ්බං. සචෙ පනාවුසො, භික්ඛු පච්චවෙක්ඛමානො එවං ජානාති – ‘න ඛොම්හි කොධනො කොධාභිභූතො’ති, තෙනාවුසො, භික්ඛුනා තෙනෙව පීතිපාමොජ්ජෙන විහාතබ්බං අහොරත්තානුසික්ඛිනා කුසලෙසු ධම්මෙසු.

‘‘පුන චපරං, ආවුසො, භික්ඛුනා අත්තනාව අත්තානං එවං පච්චවෙක්ඛිතබ්බං – ‘කිං නු ඛොම්හි කොධනො කොධහෙතු උපනාහී’ති? සචෙ, ආවුසො, භික්ඛු පච්චවෙක්ඛමානො එවං ජානාති ‘කොධනො ඛොම්හි කොධහෙතු උපනාහී’ති, තෙනාවුසො, භික්ඛුනා තෙසංයෙව ¶ පාපකානං අකුසලානං ධම්මානං පහානාය වායමිතබ්බං. සචෙ පනාවුසො, භික්ඛු පච්චවෙක්ඛමානො එවං ජානාති ‘න ඛොම්හි කොධනො කොධහෙතු උපනාහී’ති, තෙනාවුසො, භික්ඛුනා තෙනෙව පීතිපාමොජ්ජෙන විහාතබ්බං අහොරත්තානුසික්ඛිනා කුසලෙසු ධම්මෙසු.

‘‘පුන ¶ ¶ චපරං, ආවුසො, භික්ඛුනා අත්තනාව අත්තානං එවං පච්චවෙක්ඛිතබ්බං – ‘කිං නු ඛොම්හි කොධනො කොධහෙතු අභිසඞ්ගී’ති? සචෙ, ආවුසො, භික්ඛු පච්චවෙක්ඛමානො එවං ජානාති – ‘කොධනො ඛොම්හි කොධහෙතු අභිසඞ්ගී’ති, තෙනාවුසො, භික්ඛුනා තෙසංයෙව පාපකානං අකුසලානං ධම්මානං පහානාය වායමිතබ්බං. සචෙ පනාවුසො, භික්ඛු පච්චවෙක්ඛමානො එවං ජානාති – ‘න ඛොම්හි කොධනො කොධහෙතු අභිසඞ්ගී’ති, තෙනාවුසො, භික්ඛුනා තෙනෙව පීතිපාමොජ්ජෙන විහාතබ්බං අහොරත්තානුසික්ඛිනා කුසලෙසු ධම්මෙසු.

‘‘පුන චපරං, ආවුසො, භික්ඛුනා අත්තනාව අත්තානං එවං පච්චවෙක්ඛිතබ්බං – ‘කිං නු ඛොම්හි කොධනො කොධසාමන්තා වාචං නිච්ඡාරෙතා’ති? සචෙ, ආවුසො, භික්ඛු පච්චවෙක්ඛමානො එවං ජානාති – ‘කොධනො ඛොම්හි කොධසාමන්තා වාචං නිච්ඡාරෙතා’ති, තෙනාවුසො, භික්ඛුනා තෙසංයෙව පාපකානං අකුසලානං ධම්මානං පහානාය වායමිතබ්බං. සචෙ පනාවුසො, භික්ඛු පච්චවෙක්ඛමානො එවං ජානාති – ‘න ඛොම්හි කොධනො කොධසාමන්තා වාචං නිච්ඡාරෙතා’ති, තෙනාවුසො, භික්ඛුනා තෙනෙව පීතිපාමොජ්ජෙන විහාතබ්බං අහොරත්තානුසික්ඛිනා කුසලෙසු ධම්මෙසු.

‘‘පුන චපරං, ආවුසො, භික්ඛුනා අත්තනාව අත්තානං එවං පච්චවෙක්ඛිතබ්බං – ‘කිං නු ඛොම්හි චොදිතො චොදකෙන චොදකං ¶ පටිප්ඵරාමී’ති? සචෙ, ආවුසො, භික්ඛු පච්චවෙක්ඛමානො එවං ජානාති ‘චොදිතො ඛොම්හි චොදකෙන චොදකං පටිප්ඵරාමී’ති, තෙනාවුසො, භික්ඛුනා තෙසංයෙව පාපකානං අකුසලානං ධම්මානං පහානාය වායමිතබ්බං. සචෙ පනාවුසො, භික්ඛු පච්චවෙක්ඛමානො එවං ජානාති – ‘චොදිතො ඛොම්හි චොදකෙන චොදකං නප්පටිප්ඵරාමී’ති, තෙනාවුසො, භික්ඛුනා තෙනෙව පීතිපාමොජ්ජෙන විහාතබ්බං අහොරත්තානුසික්ඛිනා කුසලෙසු ධම්මෙසු.

‘‘පුන චපරං, ආවුසො, භික්ඛුනා අත්තනාව අත්තානං එවං පච්චවෙක්ඛිතබ්බං – ‘කිං නු ඛොම්හි චොදිතො චොදකෙන චොදකං අපසාදෙමී’ති? සචෙ, ආවුසො, භික්ඛු පච්චවෙක්ඛමානො එවං ජානාති ‘චොදිතො ඛොම්හි චොදකෙන චොදකං අපසාදෙමී’ති, තෙනාවුසො, භික්ඛුනා තෙසංයෙව පාපකානං අකුසලානං ධම්මානං පහානාය වායමිතබ්බං. සචෙ පනාවුසො, භික්ඛු පච්චවෙක්ඛමානො එවං ජානාති – ‘චොදිතො ඛොම්හි චොදකෙන චොදකං ¶ න අපසාදෙමී’ති, තෙනාවුසො, භික්ඛුනා තෙනෙව පීතිපාමොජ්ජෙන විහාතබ්බං අහොරත්තානුසික්ඛිනා කුසලෙසු ධම්මෙසු.

‘‘පුන චපරං, ආවුසො, භික්ඛුනා අත්තනාව අත්තානං එවං පච්චවෙක්ඛිතබ්බං – ‘කිං නු ඛොම්හි චොදිතො චොදකෙන චොදකස්ස පච්චාරොපෙමී’ති? සචෙ, ආවුසො, භික්ඛු පච්චවෙක්ඛමානො ¶ එවං ජානාති – ‘චොදිතො ඛොම්හි චොදකෙන චොදකස්ස පච්චාරොපෙමී’ති, තෙනාවුසො, භික්ඛුනා තෙසංයෙව පාපකානං අකුසලානං ධම්මානං පහානාය වායමිතබ්බං. සචෙ පනාවුසො, භික්ඛු පච්චවෙක්ඛමානො එවං ජානාති – ‘චොදිතො ඛොම්හි චොදකෙන චොදකස්ස න පච්චාරොපෙමී’ති, තෙනාවුසො, භික්ඛුනා තෙනෙව පීතිපාමොජ්ජෙන ¶ විහාතබ්බං අහොරත්තානුසික්ඛිනා කුසලෙසු ධම්මෙසු.

‘‘පුන චපරං, ආවුසො, භික්ඛුනා අත්තනාව අත්තානං එවං පච්චවෙක්ඛිතබ්බං – ‘කිං නු ඛොම්හි චොදිතො චොදකෙන අඤ්ඤෙනඤ්ඤං පටිචරාමි, බහිද්ධා කථං අපනාමෙමි, කොපඤ්ච දොසඤ්ච අප්පච්චයඤ්ච පාතුකරොමී’ති? සචෙ, ආවුසො, භික්ඛු පච්චවෙක්ඛමානො එවං ජානාති – ‘චොදිතො ඛොම්හි චොදකෙන අඤ්ඤෙනඤ්ඤං පටිචරාමි, බහිද්ධා කථං අපනාමෙමි, කොපඤ්ච දොසඤ්ච අප්පච්චයඤ්ච පාතුකරොමී’ති, තෙනාවුසො, භික්ඛුනා තෙසංයෙව පාපකානං අකුසලානං ධම්මානං පහානාය වායමිතබ්බං. සචෙ පනාවුසො, භික්ඛු පච්චවෙක්ඛමානො එවං ජානාති – ‘චොදිතො ඛොම්හි චොදකෙන න අඤ්ඤෙනඤ්ඤං පටිචරාමි, න බහිද්ධා කථං අපනාමෙමි, න කොපඤ්ච දොසඤ්ච අප්පච්චයඤ්ච පාතුකරොමී’ති, තෙනාවුසො, භික්ඛුනා තෙනෙව පීතිපාමොජ්ජෙන විහාතබ්බං අහොරත්තානුසික්ඛිනා කුසලෙසු ධම්මෙසු.

‘‘පුන චපරං, ආවුසො, භික්ඛුනා අත්තනාව අත්තානං එවං පච්චවෙක්ඛිතබ්බං – ‘කිං නු ඛොම්හි චොදිතො චොදකෙන අපදානෙ න සම්පායාමී’ති? සචෙ, ආවුසො, භික්ඛු පච්චවෙක්ඛමානො එවං ජානාති – ‘චොදිතො ඛොම්හි චොදකෙන අපදානෙ න සම්පායාමී’ති, තෙනාවුසො, භික්ඛුනා තෙසංයෙව පාපකානං අකුසලානං ධම්මානං පහානාය වායමිතබ්බං. සචෙ පනාවුසො, භික්ඛු පච්චවෙක්ඛමානො එවං ජානාති – ‘චොදිතො ඛොම්හි චොදකෙන අපදානෙ සම්පායාමී’ති, තෙනාවුසො, භික්ඛුනා තෙනෙව පීතිපාමොජ්ජෙන විහාතබ්බං අහොරත්තානුසික්ඛිනා කුසලෙසු ධම්මෙසු.

‘‘පුන ¶ චපරං ¶ , ආවුසො, භික්ඛුනා අත්තනාව අත්තානං එවං පච්චවෙක්ඛිතබ්බං – ‘කිං නු ඛොම්හි මක්ඛී පළාසී’ති? සචෙ, ආවුසො, භික්ඛු පච්චවෙක්ඛමානො එවං ජානාති – ‘මක්ඛී ඛොම්හි පළාසී’ති, තෙනාවුසො, භික්ඛුනා තෙසංයෙව පාපකානං අකුසලානං ධම්මානං පහානාය වායමිතබ්බං. සචෙ පනාවුසො, භික්ඛු පච්චවෙක්ඛමානො එවං ජානාති – ‘අමක්ඛී ඛොම්හි අපළාසී’ති, තෙනාවුසො, භික්ඛුනා තෙනෙව පීතිපාමොජ්ජෙන විහාතබ්බං අහොරත්තානුසික්ඛිනා කුසලෙසු ධම්මෙසු.

‘‘පුන ¶ චපරං, ආවුසො, භික්ඛුනා අත්තනාව අත්තානං එවං පච්චවෙක්ඛිතබ්බං – ‘කිං නු ඛොම්හි ඉස්සුකී මච්ඡරී’ති? සචෙ, ආවුසො, භික්ඛු පච්චවෙක්ඛමානො එවං ජානාති – ‘ඉස්සුකී ඛොම්හි මච්ඡරී’ති, තෙනාවුසො, භික්ඛුනා තෙසංයෙව පාපකානං අකුසලානං ධම්මානං පහානාය වායමිතබ්බං. සචෙ පනාවුසො, භික්ඛු පච්චවෙක්ඛමානො එවං ජානාති – ‘අනිස්සුකී ඛොම්හි අමච්ඡරී’ති, තෙනාවුසො, භික්ඛුනා තෙනෙව පීතිපාමොජ්ජෙන විහාතබ්බං අහොරත්තානුසික්ඛිනා කුසලෙසු ධම්මෙසු.

‘‘පුන චපරං, ආවුසො, භික්ඛුනා අත්තනාව අත්තානං එවං පච්චවෙක්ඛිතබ්බං – ‘කිං නු ඛොම්හි සඨො මායාවී’ති? සචෙ, ආවුසො, භික්ඛු පච්චවෙක්ඛමානො එවං ජානාති – ‘සඨො ඛොම්හි මායාවී’ති, තෙනාවුසො, භික්ඛුනා තෙසංයෙව පාපකානං අකුසලානං ධම්මානං පහානාය වායමිතබ්බං. සචෙ පනාවුසො, භික්ඛු පච්චවෙක්ඛමානො එවං ජානාති – ‘අසඨො ඛොම්හි අමායාවී’ති, තෙනාවුසො, භික්ඛුනා තෙනෙව පීතිපාමොජ්ජෙන විහාතබ්බං අහොරත්තානුසික්ඛිනා කුසලෙසු ධම්මෙසු.

‘‘පුන චපරං, ආවුසො, භික්ඛුනා අත්තනාව අත්තානං එවං පච්චවෙක්ඛිතබ්බං ¶ – ‘කිං නු ඛොම්හි ථද්ධො අතිමානී’ති? සචෙ, ආවුසො, භික්ඛු පච්චවෙක්ඛමානො එවං ජානාති – ‘ථද්ධො ඛොම්හි අතිමානී’ති, තෙනාවුසො, භික්ඛුනා තෙසංයෙව පාපකානං අකුසලානං ධම්මානං පහානාය වායමිතබ්බං. සචෙ පනාවුසො, භික්ඛු පච්චවෙක්ඛමානො එවං ජානාති – ‘අත්ථද්ධො ඛොම්හි අනතිමානී’ති, තෙනාවුසො, භික්ඛුනා තෙනෙව පීතිපාමොජ්ජෙන විහාතබ්බං අහොරත්තානුසික්ඛිනා කුසලෙසු ධම්මෙසු.

‘‘පුන චපරං, ආවුසො, භික්ඛුනා අත්තනාව අත්තානං එවං පච්චවෙක්ඛිතබ්බං – ‘කිං නු ඛොම්හි සන්දිට්ඨිපරාමාසී ආධානග්ගාහී දුප්පටිනිස්සග්ගී’ති? සචෙ, ආවුසො ¶ , භික්ඛු පච්චවෙක්ඛමානො එවං ජානාති – ‘සන්දිට්ඨිපරාමාසී ඛොම්හි ආධානග්ගාහී දුප්පටිනිස්සග්ගී’ති, තෙනාවුසො, භික්ඛුනා ¶ තෙසංයෙව පාපකානං අකුසලානං ධම්මානං පහානාය වායමිතබ්බං. සචෙ පනාවුසො, භික්ඛු පච්චවෙක්ඛමානො එවං ජානාති – ‘අසන්දිට්ඨිපරාමාසී ඛොම්හි අනාධානග්ගාහී සුප්පටිනිස්සග්ගී’ති, තෙනාවුසො, භික්ඛුනා තෙනෙව පීතිපාමොජ්ජෙන විහාතබ්බං අහොරත්තානුසික්ඛිනා කුසලෙසු ධම්මෙසු.

‘‘සචෙ ¶ , ආවුසො, භික්ඛු පච්චවෙක්ඛමානො සබ්බෙපිමෙ පාපකෙ අකුසලෙ ධම්මෙ අප්පහීනෙ අත්තනි සමනුපස්සති, තෙනාවුසො, භික්ඛුනා සබ්බෙසංයෙව ඉමෙසං පාපකානං අකුසලානං ධම්මානං පහානාය වායමිතබ්බං. සචෙ පනාවුසො, භික්ඛු පච්චවෙක්ඛමානො සබ්බෙපිමෙ පාපකෙ අකුසලෙ ධම්මෙ පහීනෙ අත්තනි සමනුපස්සති, තෙනාවුසො, භික්ඛුනා තෙනෙව පීතිපාමොජ්ජෙන විහාතබ්බං, අහොරත්තානුසික්ඛිනා කුසලෙසු ධම්මෙසු.

‘‘සෙය්යථාපි, ආවුසො, ඉත්ථී ¶ වා පුරිසො වා, දහරො යුවා මණ්ඩනජාතිකො, ආදාසෙ වා පරිසුද්ධෙ පරියොදාතෙ, අච්ඡෙ වා උදකපත්තෙ, සකං මුඛනිමිත්තං පච්චවෙක්ඛමානො, සචෙ තත්ථ පස්සති රජං වා අඞ්ගණං වා, තස්සෙව රජස්ස වා අඞ්ගණස්ස වා පහානාය වායමති; නො චෙ තත්ථ පස්සති රජං වා අඞ්ගණං වා, තෙනෙව අත්තමනො හොති – ‘ලාභා වත මෙ, පරිසුද්ධං වත මෙ’ති. එවමෙව ඛො, ආවුසො, සචෙ භික්ඛු පච්චවෙක්ඛමානො සබ්බෙපිමෙ පාපකෙ අකුසලෙ ධම්මෙ අප්පහීනෙ අත්තනි සමනුපස්සති, තෙනාවුසො, භික්ඛුනා සබ්බෙසංයෙව ඉමෙසං පාපකානං අකුසලානං ධම්මානං පහානාය වායමිතබ්බං. සචෙ පනාවුසො, භික්ඛු පච්චවෙක්ඛමානො සබ්බෙපිමෙ පාපකෙ අකුසලෙ ධම්මෙ පහීනෙ අත්තනි සමනුපස්සති, තෙනාවුසො, භික්ඛුනා තෙනෙව පීතිපාමොජ්ජෙන විහාතබ්බං, අහොරත්තානුසික්ඛිනා කුසලෙසු ධම්මෙසූ’’ති.

ඉදමවොචායස්මා මහාමොග්ගල්ලානො. අත්තමනා තෙ භික්ඛූ ආයස්මතො මහාමොග්ගල්ලානස්ස භාසිතං අභිනන්දුන්ති.

අනුමානසුත්තං නිට්ඨිතං පඤ්චමං.

6. චෙතොඛිලසුත්තං

185. එවං ¶ ¶ ¶ ¶ මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා සාවත්ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමෙ. තත්ර ඛො භගවා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘භික්ඛවො’’ති. ‘‘භදන්තෙ’’ති තෙ භික්ඛූ භගවතො පච්චස්සොසුං. භගවා එතදවොච –

‘‘යස්ස කස්සචි, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො පඤ්ච චෙතොඛිලා අප්පහීනා, පඤ්ච චෙතසොවිනිබන්ධා [චෙතසොවිනිබද්ධා (සී.), චෙතොවිනිබද්ධා (සාරත්ථදීපනීටීකා)] අසමුච්ඡින්නා, සො වතිමස්මිං ධම්මවිනයෙ වුද්ධිං විරූළ්හිං වෙපුල්ලං ආපජ්ජිස්සතීති – නෙතං ඨානං විජ්ජති.

‘‘කතමාස්ස පඤ්ච චෙතොඛිලා අප්පහීනා හොන්ති? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සත්ථරි කඞ්ඛති විචිකිච්ඡති නාධිමුච්චති න සම්පසීදති. යො සො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සත්ථරි කඞ්ඛති විචිකිච්ඡති නාධිමුච්චති න සම්පසීදති තස්ස චිත්තං න නමති ආතප්පාය අනුයොගාය සාතච්චාය පධානාය. යස්ස චිත්තං න නමති ආතප්පාය අනුයොගාය සාතච්චාය පධානාය, එවමස්සායං පඨමො චෙතොඛිලො අප්පහීනො හොති.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, භික්ඛු ධම්මෙ කඞ්ඛති විචිකිච්ඡති නාධිමුච්චති න සම්පසීදති…පෙ… එවමස්සායං දුතියො චෙතොඛිලො අප්පහීනො හොති.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සඞ්ඝෙ කඞ්ඛති විචිකිච්ඡති නාධිමුච්චති න සම්පසීදති…පෙ… එවමස්සායං තතියො චෙතොඛිලො අප්පහීනො හොති.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සික්ඛාය කඞ්ඛති විචිකිච්ඡති නාධිමුච්චති න සම්පසීදති. යො සො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සික්ඛාය කඞ්ඛති විචිකිච්ඡති නාධිමුච්චති න සම්පසීදති, තස්ස චිත්තං න නමති ¶ ආතප්පාය අනුයොගාය සාතච්චාය පධානාය. යස්ස චිත්තං ¶ න නමති ආතප්පාය අනුයොගාය සාතච්චාය පධානාය, එවමස්සායං චතුත්ථො චෙතොඛිලො අප්පහීනො හොති.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සබ්රහ්මචාරීසු කුපිතො හොති අනත්තමනො ආහතචිත්තො ඛිලජාතො. යො සො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සබ්රහ්මචාරීසු කුපිතො හොති අනත්තමනො ආහතචිත්තො ඛිලජාතො, තස්ස චිත්තං න නමති ආතප්පාය අනුයොගාය සාතච්චාය පධානාය. යස්ස චිත්තං න නමති ¶ ආතප්පාය අනුයොගාය සාතච්චාය පධානාය, එවමස්සායං පඤ්චමො චෙතොඛිලො අප්පහීනො හොති. ඉමාස්ස පඤ්ච චෙතොඛිලා අප්පහීනා හොන්ති.

186. ‘‘කතමාස්ස පඤ්ච චෙතසොවිනිබන්ධා අසමුච්ඡින්නා හොන්ති? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු කාමෙ අවීතරාගො [අවිගතරාගො (කත්ථචි)] හොති අවිගතච්ඡන්දො අවිගතපෙමො අවිගතපිපාසො අවිගතපරිළාහො අවිගතතණ්හො. යො සො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු කාමෙ අවීතරාගො හොති අවිගතච්ඡන්දො අවිගතපෙමො අවිගතපිපාසො අවිගතපරිළාහො අවිගතතණ්හො, තස්ස චිත්තං න නමති ආතප්පාය අනුයොගාය සාතච්චාය පධානාය. යස්ස චිත්තං න නමති ආතප්පාය අනුයොගාය සාතච්චාය පධානාය, එවමස්සායං පඨමො චෙතසොවිනිබන්ධො අසමුච්ඡින්නො හොති.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, භික්ඛු කායෙ අවීතරාගො හොති…පෙ… එවමස්සායං දුතියො චෙතසොවිනිබන්ධො අසමුච්ඡින්නො හොති.

‘‘පුන ¶ චපරං, භික්ඛවෙ, භික්ඛු රූපෙ අවීතරාගො හොති…පෙ… එවමස්සායං තතියො චෙතසොවිනිබන්ධො අසමුච්ඡින්නො ¶ හොති.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, භික්ඛු යාවදත්ථං උදරාවදෙහකං භුඤ්ජිත්වා සෙය්යසුඛං පස්සසුඛං මිද්ධසුඛං අනුයුත්තො විහරති. යො සො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු යාවදත්ථං උදරාවදෙහකං භුඤ්ජිත්වා සෙය්යසුඛං පස්සසුඛං මිද්ධසුඛං අනුයුත්තො විහරති, තස්ස චිත්තං න නමති ආතප්පාය අනුයොගාය සාතච්චාය පධානාය. යස්ස චිත්තං න නමති ආතප්පාය අනුයොගාය සාතච්චාය පධානාය, එවමස්සායං චතුත්ථො චෙතසොවිනිබන්ධො අසමුච්ඡින්නො හොති.

‘‘පුන ¶ චපරං, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අඤ්ඤතරං දෙවනිකායං පණිධාය බ්රහ්මචරියං චරති – ‘ඉමිනාහං සීලෙන වා වතෙන වා තපෙන වා බ්රහ්මචරියෙන වා දෙවො වා භවිස්සාමි දෙවඤ්ඤතරො වා’ති. යො සො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අඤ්ඤතරං දෙවනිකායං පණිධාය බ්රහ්මචරියං චරති – ‘ඉමිනාහං සීලෙන වා වතෙන වා තපෙන වා බ්රහ්මචරියෙන වා දෙවො වා භවිස්සාමි දෙවඤ්ඤතරො වා’ති, තස්ස චිත්තං න නමති ආතප්පාය අනුයොගාය සාතච්චාය පධානාය ¶ . යස්ස චිත්තං න නමති ආතප්පාය අනුයොගාය සාතච්චාය පධානාය, එවමස්සායං පඤ්චමො චෙතසොවිනිබන්ධො අසමුච්ඡින්නො හොති. ඉමාස්ස පඤ්ච චෙතසොවිනිබන්ධා අසමුච්ඡින්නා හොන්ති.

‘‘යස්ස කස්සචි, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො ඉමෙ පඤ්ච චෙතොඛිලා අප්පහීනා, ඉමෙ පඤ්ච චෙතසොවිනිබන්ධා අසමුච්ඡින්නා, සො වතිමස්මිං ධම්මවිනයෙ වුද්ධිං විරූළ්හිං වෙපුල්ලං ආපජ්ජිස්සතීති – නෙතං ඨානං විජ්ජති.

187. ‘‘යස්ස ¶ කස්සචි, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො පඤ්ච චෙතොඛිලා පහීනා, පඤ්ච චෙතසොවිනිබන්ධා සුසමුච්ඡින්නා, සො වතිමස්මිං ධම්මවිනයෙ වුද්ධිං විරූළ්හිං වෙපුල්ලං ආපජ්ජිස්සතීති – ඨානමෙතං විජ්ජති.

‘‘කතමාස්ස පඤ්ච චෙතොඛිලා පහීනා හොන්ති? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සත්ථරි න කඞ්ඛති න විචිකිච්ඡති අධිමුච්චති සම්පසීදති. යො සො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සත්ථරි න කඞ්ඛති න විචිකිච්ඡති අධිමුච්චති සම්පසීදති, තස්ස චිත්තං නමති ආතප්පාය අනුයොගාය සාතච්චාය පධානාය. යස්ස චිත්තං නමති ආතප්පාය අනුයොගාය සාතච්චාය පධානාය, එවමස්සායං පඨමො චෙතොඛිලො පහීනො හොති.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, භික්ඛු ධම්මෙ න කඞ්ඛති න විචිකිච්ඡති අධිමුච්චති සම්පසීදති…පෙ… එවමස්සායං දුතියො චෙතොඛිලො පහීනො හොති.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සඞ්ඝෙ න කඞ්ඛති න විචිකිච්ඡති අධිමුච්චති සම්පසීදති…පෙ… එවමස්සායං තතියො චෙතොඛිලො පහීනො හොති.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සික්ඛාය න කඞ්ඛති න විචිකිච්ඡති අධිමුච්චති සම්පසීදති…පෙ… එවමස්සායං චතුත්ථො චෙතොඛිලො පහීනො හොති.

‘‘පුන ¶ චපරං, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සබ්රහ්මචාරීසු න කුපිතො හොති න අනත්තමනො [අත්තමනො (සී. පී.)] අනාහතචිත්තො අඛිලජාතො. යො සො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සබ්රහ්මචාරීසු න කුපිතො හොති න අනත්තමනො අනාහතචිත්තො අඛිලජාතො, තස්ස චිත්තං නමති ආතප්පාය ¶ අනුයොගාය සාතච්චාය පධානාය. යස්ස චිත්තං නමති ආතප්පාය අනුයොගාය සාතච්චාය පධානාය, එවමස්සායං ¶ පඤ්චමො චෙතොඛිලො පහීනො හොති. ඉමාස්ස පඤ්ච චෙතොඛිලා පහීනා හොන්ති.

188. ‘‘කතමාස්ස ¶ පඤ්ච චෙතසොවිනිබන්ධා සුසමුච්ඡින්නා හොන්ති? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු කාමෙ වීතරාගො හොති විගතච්ඡන්දො විගතපෙමො විගතපිපාසො විගතපරිළාහො විගතතණ්හො. යො සො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු කාමෙ වීතරාගො හොති විගතච්ඡන්දො විගතපෙමො විගතපිපාසො විගතපරිළාහො විගතතණ්හො, තස්ස චිත්තං නමති ආතප්පාය අනුයොගාය සාතච්චාය පධානාය. යස්ස චිත්තං නමති ආතප්පාය අනුයොගාය සාතච්චාය පධානාය, එවමස්සායං පඨමො චෙතසොවිනිබන්ධො සුසමුච්ඡින්නො හොති.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, භික්ඛු කායෙ වීතරාගො හොති…පෙ… රූපෙ වීතරාගො හොති…පෙ… න යාවදත්ථං උදරාවදෙහකං භුඤ්ජිත්වා සෙය්යසුඛං පස්සසුඛං මිද්ධසුඛං අනුයුත්තො විහරති. යො සො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු න යාවදත්ථං උදරාවදෙහකං භුඤ්ජිත්වා සෙය්යසුඛං පස්සසුඛං මිද්ධසුඛං අනුයුත්තො විහරති, තස්ස චිත්තං නමති ආතප්පාය අනුයොගාය සාතච්චාය පධානාය. යස්ස චිත්තං නමති ආතප්පාය අනුයොගාය සාතච්චාය පධානාය, එවමස්සායං චතුත්ථො චෙතසොවිනිබන්ධො සුසමුච්ඡින්නො හොති.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, භික්ඛු න අඤ්ඤතරං දෙවනිකායං පණිධාය බ්රහ්මචරියං චරති – ‘ඉමිනාහං සීලෙන වා වතෙන වා තපෙන වා බ්රහ්මචරියෙන වා දෙවො වා භවිස්සාමි දෙවඤ්ඤතරො ¶ වා’ති. යො සො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු න අඤ්ඤතරං දෙවනිකායං පණිධාය බ්රහ්මචරියං චරති – ‘ඉමිනාහං සීලෙන වා වතෙන වා තපෙන වා බ්රහ්මචරියෙන වා දෙවො වා භවිස්සාමි දෙවඤ්ඤතරො වා’ති, තස්ස චිත්තං නමති ආතප්පාය අනුයොගාය සාතච්චාය පධානාය. යස්ස චිත්තං නමති ආතප්පාය අනුයොගාය සාතච්චාය පධානාය, එවමස්සායං පඤ්චමො චෙතසොවිනිබන්ධො සුසමුච්ඡින්නො හොති. ඉමාස්ස පඤ්ච චෙතසොවිනිබන්ධා සුසමුච්ඡින්නා හොන්ති.

‘‘යස්ස ¶ කස්සචි, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො ඉමෙ පඤ්ච චෙතොඛිලා පහීනා, ඉමෙ පඤ්ච චෙතසොවිනිබන්ධා සුසමුච්ඡින්නා, සො වතිමස්මිං ධම්මවිනයෙ වුද්ධිං විරූළ්හිං වෙපුල්ලං ආපජ්ජිස්සතීති – ඨානමෙතං විජ්ජති.

189. ‘‘සො ඡන්දසමාධිපධානසඞ්ඛාරසමන්නාගතං ඉද්ධිපාදං භාවෙති, වීරියසමාධිපධානසඞ්ඛාරසමන්නාගතං ඉද්ධිපාදං භාවෙති, චිත්තසමාධිපධානසඞ්ඛාරසමන්නාගතං ¶ ඉද්ධිපාදං භාවෙති, වීමංසාසමාධිපධානසඞ්ඛාරසමන්නාගතං ඉද්ධිපාදං භාවෙති, උස්සොළ්හීයෙව පඤ්චමී. ස ඛො සො, භික්ඛවෙ, එවං උස්සොළ්හීපන්නරසඞ්ගසමන්නාගතො ¶ භික්ඛු භබ්බො අභිනිබ්බිදාය, භබ්බො සම්බොධාය, භබ්බො අනුත්තරස්ස යොගක්ඛෙමස්ස අධිගමාය. සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, කුක්කුටියා අණ්ඩානි අට්ඨ වා දස වා ද්වාදස වා. තානස්සු කුක්කුටියා සම්මා අධිසයිතානි සම්මා පරිසෙදිතානි සම්මා පරිභාවිතානි. කිඤ්චාපි තස්සා කුක්කුටියා න එවං ඉච්ඡා උප්පජ්ජෙය්ය – ‘අහො වතිමෙ කුක්කුටපොතකා පාදනඛසිඛාය වා මුඛතුණ්ඩකෙන වා අණ්ඩකොසං ¶ පදාලෙත්වා සොත්ථිනා අභිනිබ්භිජ්ජෙය්යු’න්ති. අථ ඛො භබ්බාව තෙ කුක්කුටපොතකා පාදනඛසිඛාය වා මුඛතුණ්ඩකෙන වා අණ්ඩකොසං පදාලෙත්වා සොත්ථිනා අභිනිබ්භිජ්ජිතුං. එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, එවං උස්සොළ්හිපන්නරසඞ්ගසමන්නාගතො භික්ඛු භබ්බො අභිනිබ්බිදාය, භබ්බො සම්බොධාය, භබ්බො අනුත්තරස්ස යොගක්ඛෙමස්ස අධිගමායා’’ති.

ඉදමවොච භගවා. අත්තමනා තෙ භික්ඛූ භගවතො භාසිතං අභිනන්දුන්ති.

චෙතොඛිලසුත්තං නිට්ඨිතං ඡට්ඨං.

7. වනපත්ථසුත්තං

190. එවං ¶ ¶ මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා සාවත්ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමෙ. තත්ර ඛො භගවා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘භික්ඛවො’’ති. ‘‘භදන්තෙ’’ති තෙ භික්ඛූ භගවතො පච්චස්සොසුං. භගවා එතදවොච – ‘‘වනපත්ථපරියායං වො, භික්ඛවෙ, දෙසෙස්සාමි, තං සුණාථ, සාධුකං මනසිකරොථ, භාසිස්සාමී’’ති. ‘‘එවං, භන්තෙ’’ති ඛො තෙ භික්ඛූ භගවතො පච්චස්සොසුං. භගවා එතදවොච –

191. ‘‘ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අඤ්ඤතරං වනපත්ථං උපනිස්සාය විහරති. තස්ස තං වනපත්ථං උපනිස්සාය විහරතො අනුපට්ඨිතා චෙව සති න උපට්ඨාති, අසමාහිතඤ්ච ¶ චිත්තං න සමාධියති, අපරික්ඛීණා ච ආසවා න පරික්ඛයං ගච්ඡන්ති, අනනුප්පත්තඤ්ච අනුත්තරං යොගක්ඛෙමං නානුපාපුණාති. යෙ ච ඛො ඉමෙ පබ්බජිතෙන ජීවිතපරික්ඛාරා සමුදානෙතබ්බා – චීවරපිණ්ඩපාතසෙනාසනගිලානප්පච්චයභෙසජ්ජපරික්ඛාරා – තෙ කසිරෙන සමුදාගච්ඡන්ති. තෙන, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනා ඉති පටිසඤ්චික්ඛිතබ්බං ¶ – ‘අහං ඛො ඉමං වනපත්ථං උපනිස්සාය විහරාමි, තස්ස මෙ ඉමං වනපත්ථං උපනිස්සාය විහරතො අනුපට්ඨිතා චෙව සති න උපට්ඨාති, අසමාහිතඤ්ච චිත්තං න සමාධියති, අපරික්ඛීණා ච ආසවා න පරික්ඛයං ගච්ඡන්ති, අනනුප්පත්තඤ්ච අනුත්තරං යොගක්ඛෙමං නානුපාපුණාමි. යෙ ච ඛො ඉමෙ පබ්බජිතෙන ජීවිතපරික්ඛාරා ¶ සමුදානෙතබ්බා – චීවරපිණ්ඩපාතසෙනාසනගිලානප්පච්චයභෙසජ්ජපරික්ඛාරා – තෙ කසිරෙන සමුදාගච්ඡන්තී’ති. තෙන, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනා රත්තිභාගං වා දිවසභාගං වා තම්හා වනපත්ථා පක්කමිතබ්බං, න වත්ථබ්බං.

192. ‘‘ඉධ පන, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අඤ්ඤතරං වනපත්ථං උපනිස්සාය විහරති. තස්ස තං වනපත්ථං උපනිස්සාය විහරතො අනුපට්ඨිතා චෙව සති න උපට්ඨාති, අසමාහිතඤ්ච චිත්තං න සමාධියති, අපරික්ඛීණා ච ආසවා න පරික්ඛයං ගච්ඡන්ති, අනනුප්පත්තඤ්ච අනුත්තරං යොගක්ඛෙමං නානුපාපුණාති. යෙ ච ඛො ඉමෙ පබ්බජිතෙන ජීවිතපරික්ඛාරා සමුදානෙතබ්බා – චීවරපිණ්ඩපාතසෙනාසනගිලානප්පච්චයභෙසජ්ජපරික්ඛාරා – තෙ අප්පකසිරෙන සමුදාගච්ඡන්ති. තෙන ¶ , භික්ඛවෙ, භික්ඛුනා ඉති පටිසඤ්චික්ඛිතබ්බං – ‘අහං ඛො ඉමං වනපත්ථං උපනිස්සාය විහරාමි. තස්ස මෙ ඉමං වනපත්ථං උපනිස්සාය විහරතො අනුපට්ඨිතා චෙව සති න උපට්ඨාති අසමාහිතඤ්ච චිත්තං න සමාධියති, අපරික්ඛීණා ච ආසවා න පරික්ඛයං ගච්ඡන්ති, අනනුප්පත්තඤ්ච අනුත්තරං යොගක්ඛෙමං නානුපාපුණාමි. යෙ ච ඛො ඉමෙ පබ්බජිතෙන ජීවිතපරික්ඛාරා සමුදානෙතබ්බා – චීවරපිණ්ඩපාතසෙනාසනගිලානප්පච්චයභෙසජ්ජපරික්ඛාරා – තෙ අප්පකසිරෙන සමුදාගච්ඡන්ති. න ඛො පනාහං චීවරහෙතු අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතො න පිණ්ඩපාතහෙතු…පෙ… න සෙනාසනහෙතු…පෙ… න ගිලානප්පච්චයභෙසජ්ජපරික්ඛාරහෙතු අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතො. අථ ච පන මෙ ඉමං ¶ වනපත්ථං උපනිස්සාය විහරතො අනුපට්ඨිතා චෙව සති න උපට්ඨාති, අසමාහිතඤ්ච චිත්තං න සමාධියති, අපරික්ඛීණා ච ආසවා න පරික්ඛයං ගච්ඡන්ති, අනනුප්පත්තඤ්ච අනුත්තරං යොගක්ඛෙමං නානුපාපුණාමී’ති. තෙන, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනා සඞ්ඛාපි තම්හා වනපත්ථා පක්කමිතබ්බං, න වත්ථබ්බං.

193. ‘‘ඉධ ¶ පන, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අඤ්ඤතරං වනපත්ථං උපනිස්සාය විහරති. තස්ස තං වනපත්ථං උපනිස්සාය විහරතො අනුපට්ඨිතා චෙව සති උපට්ඨාති, අසමාහිතඤ්ච චිත්තං සමාධියති, අපරික්ඛීණා ච ආසවා පරික්ඛයං ගච්ඡන්ති, අනනුප්පත්තඤ්ච අනුත්තරං යොගක්ඛෙමං අනුපාපුණාති. යෙ ච ඛො ඉමෙ පබ්බජිතෙන ජීවිතපරික්ඛාරා සමුදානෙතබ්බා – චීවරපිණ්ඩපාතසෙනාසනගිලානප්පච්චයභෙසජ්ජපරික්ඛාරා, තෙ කසිරෙන සමුදාගච්ඡන්ති. තෙන, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනා ඉති පටිසඤ්චික්ඛිතබ්බං ¶ – ‘අහං ඛො ඉමං වනපත්ථං උපනිස්සාය විහරාමි. තස්ස මෙ ඉමං වනපත්ථං උපනිස්සාය විහරතො අනුපට්ඨිතා චෙව සති උපට්ඨාති අසමාහිතඤ්ච චිත්තං සමාධියති, අපරික්ඛීණා ච ආසවා පරික්ඛයං ගච්ඡන්ති, අනනුප්පත්තඤ්ච අනුත්තරං යොගක්ඛෙමං අනුපාපුණාමි. යෙ ච ඛො ඉමෙ පබ්බජිතෙන ජීවිතපරික්ඛාරා සමුදානෙතබ්බා – චීවරපිණ්ඩපාතසෙනාසනගිලානප්පච්චයභෙසජ්ජපරික්ඛාරා – තෙ කසිරෙන සමුදාගච්ඡන්ති. න ඛො පනාහං චීවරහෙතු අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතො, න පිණ්ඩපාතහෙතු…පෙ… න සෙනාසනහෙතු…පෙ… න ගිලානප්පච්චයභෙසජ්ජපරික්ඛාරහෙතු අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතො ¶ . අථ ච පන මෙ ඉමං වනපත්ථං උපනිස්සාය විහරතො අනුපට්ඨිතා චෙව සති උපට්ඨාති, අසමාහිතඤ්ච චිත්තං සමාධියති, අපරික්ඛීණා ච ආසවා පරික්ඛයං ගච්ඡන්ති, අනනුප්පත්තඤ්ච අනුත්තරං යොගක්ඛෙමං අනුපාපුණාමී’ති. තෙන, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනා සඞ්ඛාපි තස්මිං වනපත්ථෙ වත්ථබ්බං, න පක්කමිතබ්බං.

194. ‘‘ඉධ ¶ පන, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අඤ්ඤතරං වනපත්ථං උපනිස්සාය විහරති. තස්ස තං වනපත්ථං උපනිස්සාය විහරතො අනුපට්ඨිතා චෙව සති උපට්ඨාති, අසමාහිතඤ්ච චිත්තං සමාධියති, අපරික්ඛීණා ච ආසවා පරික්ඛයං ගච්ඡන්ති, අනනුප්පත්තඤ්ච අනුත්තරං යොගක්ඛෙමං අනුපාපුණාති. යෙ ච ඛො ඉමෙ පබ්බජිතෙන ජීවිතපරික්ඛාරා සමුදානෙතබ්බා – චීවරපිණ්ඩපාතසෙනාසනගිලානප්පච්චයභෙසජ්ජපරික්ඛාරා – තෙ අප්පකසිරෙන සමුදාගච්ඡන්ති. තෙන, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනා ඉති පටිසඤ්චික්ඛිතබ්බං – ‘අහං ඛො ඉමං වනපත්ථං උපනිස්සාය විහරාමි. තස්ස මෙ ඉමං වනපත්ථං උපනිස්සාය විහරතො අනුපට්ඨිතා චෙව සති උපට්ඨාති අසමාහිතඤ්ච චිත්තං සමාධියති, අපරික්ඛීණා ච ආසවා පරික්ඛයං ගච්ඡන්ති, අනනුප්පත්තඤ්ච අනුත්තරං යොගක්ඛෙමං අනුපාපුණාමි. යෙ ච ඛො ඉමෙ පබ්බජිතෙන ජීවිතපරික්ඛාරා සමුදානෙතබ්බා – චීවරපිණ්ඩපාතසෙනාසනගිලානප්පච්චයභෙසජ්ජපරික්ඛාරා – තෙ අප්පකසිරෙන සමුදාගච්ඡන්තී’ති ¶ . තෙන, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනා යාවජීවම්පි තස්මිං වනපත්ථෙ වත්ථබ්බං, න පක්කමිතබ්බං.

195. ‘‘ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අඤ්ඤතරං ගාමං උපනිස්සාය විහරති ¶ …පෙ… අඤ්ඤතරං නිගමං උපනිස්සාය විහරති…පෙ… අඤ්ඤතරං නගරං උපනිස්සාය විහරති…පෙ… අඤ්ඤතරං ජනපදං උපනිස්සාය විහරති…පෙ… අඤ්ඤතරං පුග්ගලං උපනිස්සාය විහරති. තස්ස තං පුග්ගලං උපනිස්සාය විහරතො අනුපට්ඨිතා චෙව සති න උපට්ඨාති, අසමාහිතඤ්ච චිත්තං න සමාධියති, අපරික්ඛීණා ච ආසවා න පරික්ඛයං ගච්ඡන්ති, අනනුප්පත්තඤ්ච අනුත්තරං යොගක්ඛෙමං නානුපාපුණාති. යෙ ච ඛො ඉමෙ පබ්බජිතෙන ජීවිතපරික්ඛාරා සමුදානෙතබ්බා – චීවරපිණ්ඩපාතසෙනාසනගිලානප්පච්චයභෙසජ්ජපරික්ඛාරා – තෙ කසිරෙන සමුදාගච්ඡන්ති. තෙන, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනා ඉති පටිසඤ්චික්ඛිතබ්බං – ‘අහං ඛො ඉමං පුග්ගලං උපනිස්සාය විහරාමි. තස්ස මෙ ඉමං පුග්ගලං උපනිස්සාය විහරතො අනුපට්ඨිතා චෙව සති න උපට්ඨාති, අසමාහිතඤ්ච චිත්තං න සමාධියති, අපරික්ඛීණා ච ආසවා න පරික්ඛයං ගච්ඡන්ති, අනනුප්පත්තඤ්ච අනුත්තරං යොගක්ඛෙමං නානුපාපුණාමි. යෙ ච ඛො ඉමෙ පබ්බජිතෙන ජීවිතපරික්ඛාරා සමුදානෙතබ්බා – චීවරපිණ්ඩපාතසෙනාසනගිලානප්පච්චයභෙසජ්ජපරික්ඛාරා – තෙ කසිරෙන සමුදාගච්ඡන්තී’ති. තෙන, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනා රත්තිභාගං වා දිවසභාගං වා සො පුග්ගලො අනාපුච්ඡා පක්කමිතබ්බං, නානුබන්ධිතබ්බො.

196. ‘‘ඉධ පන, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අඤ්ඤතරං පුග්ගලං උපනිස්සාය විහරති. තස්ස තං ¶ පුග්ගලං උපනිස්සාය විහරතො අනුපට්ඨිතා ¶ චෙව සති න උපට්ඨාති, අසමාහිතඤ්ච චිත්තං න සමාධියති, අපරික්ඛීණා ච ¶ ආසවා න පරික්ඛයං ගච්ඡන්ති, අනනුප්පත්තඤ්ච අනුත්තරං යොගක්ඛෙමං නානුපාපුණාති. යෙ ච ඛො ඉමෙ පබ්බජිතෙන ජීවිතපරික්ඛාරා සමුදානෙතබ්බා – චීවරපිණ්ඩපාතසෙනාසනගිලානප්පච්චයභෙසජ්ජපරික්ඛාරා, තෙ අප්පකසිරෙන සමුදාගච්ඡන්ති. තෙන, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනා ඉති පටිසඤ්චික්ඛිතබ්බං – ‘අහං ඛො ඉමං පුග්ගලං උපනිස්සාය විහරාමි. තස්ස මෙ ඉමං පුග්ගලං උපනිස්සාය විහරතො අනුපට්ඨිතා චෙව සති න උපට්ඨාති, අසමාහිතඤ්ච චිත්තං න සමාධියති, අපරික්ඛීණා ච ආසවා න පරික්ඛයං ගච්ඡන්ති, අනනුප්පත්තඤ්ච අනුත්තරං යොගක්ඛෙමං නානුපාපුණාමි. යෙ ච ඛො ඉමෙ පබ්බජිතෙන ජීවිතපරික්ඛාරා සමුදානෙතබ්බා – චීවරපිණ්ඩපාතසෙනාසනගිලානප්පච්චයභෙසජ්ජපරික්ඛාරා ¶ – තෙ අප්පකසිරෙන සමුදාගච්ඡන්ති. න ඛො පනාහං චීවරහෙතු අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතො, න පිණ්ඩපාතහෙතු…පෙ… න සෙනාසනහෙතු…පෙ… න ගිලානප්පච්චයභෙසජ්ජපරික්ඛාරහෙතු අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතො. අථ ච පන මෙ ඉමං පුග්ගලං උපනිස්සාය විහරතො අනුපට්ඨිතා චෙව සති න උපට්ඨාති, අසමාහිතඤ්ච චිත්තං න සමාධියති, අපරික්ඛීණා ච ආසවා න පරික්ඛයං ගච්ඡන්ති, අනනුප්පත්තඤ්ච අනුත්තරං යොගක්ඛෙමං නානුපාපුණාමී’ති. තෙන, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනා සඞ්ඛාපි සො පුග්ගලො ආපුච්ඡා පක්කමිතබ්බං, නානුබන්ධිතබ්බො.

197. ‘‘ඉධ පන, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අඤ්ඤතරං පුග්ගලං උපනිස්සාය විහරති. තස්ස තං පුග්ගලං උපනිස්සාය විහරතො අනුපට්ඨිතා චෙව සති උපට්ඨාති, අසමාහිතඤ්ච ¶ චිත්තං සමාධියති, අපරික්ඛීණා ච ආසවා පරික්ඛයං ගච්ඡන්ති, අනනුප්පත්තඤ්ච අනුත්තරං යොගක්ඛෙමං අනුපාපුණාති. යෙ ච ඛො ඉමෙ පබ්බජිතෙන ජීවිතපරික්ඛාරා සමුදානෙතබ්බා – චීවරපිණ්ඩපාතසෙනාසනගිලානප්පච්චයභෙසජ්ජපරික්ඛාරා – තෙ කසිරෙන සමුදාගච්ඡන්ති. තෙන, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනා ඉති පටිසඤ්චික්ඛිතබ්බං – ‘අහං ඛො ඉමං පුග්ගලං උපනිස්සාය විහරාමි. තස්ස මෙ ඉමං පුග්ගලං උපනිස්සාය විහරතො අනුපට්ඨිතා චෙව සති උපට්ඨාති, අසමාහිතඤ්ච චිත්තං සමාධියති, අපරික්ඛීණා ච ආසවා පරික්ඛයං ගච්ඡන්ති, අනනුප්පත්තඤ්ච අනුත්තරං යොගක්ඛෙමං අනුපාපුණාමි. යෙ ච ඛො ඉමෙ පබ්බජිතෙන ජීවිතපරික්ඛාරා සමුදානෙතබ්බා – චීවරපිණ්ඩපාතසෙනාසනගිලානප්පච්චයභෙසජ්ජපරික්ඛාරා – තෙ කසිරෙන සමුදාගච්ඡන්ති. න ඛො පනාහං චීවරහෙතු අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතො, න පිණ්ඩපාතහෙතු…පෙ… න සෙනාසනහෙතු…පෙ… න ගිලානප්පච්චයභෙසජ්ජපරික්ඛාරහෙතු අගාරස්මා ¶ අනගාරියං පබ්බජිතො. අථ ච පන මෙ ඉමං පුග්ගලං උපනිස්සාය විහරතො අනුපට්ඨිතා චෙව සති උපට්ඨාති, අසමාහිතඤ්ච චිත්තං සමාධියති, අපරික්ඛීණා ච ආසවා පරික්ඛයං ගච්ඡන්ති, අනනුප්පත්තඤ්ච අනුත්තරං යොගක්ඛෙමං අනුපාපුණාමී’ති. තෙන, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනා සඞ්ඛාපි සො පුග්ගලො අනුබන්ධිතබ්බො, න පක්කමිතබ්බං.

198. ‘‘ඉධ පන, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අඤ්ඤතරං පුග්ගලං උපනිස්සාය විහරති. තස්ස තං පුග්ගලං උපනිස්සාය විහරතො අනුපට්ඨිතා චෙව සති ¶ උපට්ඨාති, අසමාහිතඤ්ච චිත්තං සමාධියති, අපරික්ඛීණා ච ආසවා පරික්ඛයං ගච්ඡන්ති ¶ , අනනුප්පත්තඤ්ච අනුත්තරං යොගක්ඛෙමං අනුපාපුණාති. යෙ ච ඛො ඉමෙ පබ්බජිතෙන ජීවිතපරික්ඛාරා සමුදානෙතබ්බා – චීවරපිණ්ඩපාතසෙනාසනගිලානප්පච්චයභෙසජ්ජපරික්ඛාරා – තෙ අප්පකසිරෙන සමුදාගච්ඡන්ති. තෙන, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනා ඉති පටිසඤ්චික්ඛිතබ්බං – ‘අහං ඛො ඉමං පුග්ගලං උපනිස්සාය විහරාමි ¶ . තස්ස මෙ ඉමං පුග්ගලං උපනිස්සාය විහරතො අනුපට්ඨිතා චෙව සති උපට්ඨාති, අසමාහිතඤ්ච චිත්තං සමාධියති, අපරික්ඛීණා ච ආසවා පරික්ඛයං ගච්ඡන්ති, අනනුප්පත්තඤ්ච අනුත්තරං යොගක්ඛෙමං අනුපාපුණාමි. යෙ ච ඛො ඉමෙ පබ්බජිතෙන ජීවිතපරික්ඛාරා සමුදානෙතබ්බා – චීවරපිණ්ඩපාතසෙනාසනගිලානප්පච්චයභෙසජ්ජපරික්ඛාරා – තෙ අප්පකසිරෙන සමුදාගච්ඡන්තී’ති. තෙන, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනා යාවජීවම්පි සො පුග්ගලො අනුබන්ධිතබ්බො, න පක්කමිතබ්බං, අපි පනුජ්ජමානෙනපී’’ති [අපි පණුජ්ජමානෙනාති (?)].

ඉදමවොච භගවා. අත්තමනා තෙ භික්ඛූ භගවතො භාසිතං අභිනන්දුන්ති.

වනපත්ථසුත්තං නිට්ඨිතං සත්තමං.

8. මධුපිණ්ඩිකසුත්තං

199. එවං ¶ ¶ මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා සක්කෙසු විහරති කපිලවත්ථුස්මිං නිග්රොධාරාමෙ. අථ ඛො භගවා පුබ්බණ්හසමයං නිවාසෙත්වා පත්තචීවරමාදාය කපිලවත්ථුං පිණ්ඩාය පාවිසි. කපිලවත්ථුස්මිං පිණ්ඩාය චරිත්වා පච්ඡාභත්තං පිණ්ඩපාතපටික්කන්තො යෙන මහාවනං තෙනුපසඞ්කමි දිවාවිහාරාය. මහාවනං අජ්ඣොගාහෙත්වා බෙලුවලට්ඨිකාය මූලෙ දිවාවිහාරං නිසීදි. දණ්ඩපාණිපි ඛො සක්කො ජඞ්ඝාවිහාරං [ජඞ්ඝවිහාරං (ක.)] අනුචඞ්කමමානො අනුවිචරමානො යෙන මහාවනං තෙනුපසඞ්කමි. මහාවනං අජ්ඣොගාහෙත්වා යෙන බෙලුවලට්ඨිකා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවතා සද්ධිං සම්මොදි. සම්මොදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරෙත්වා දණ්ඩමොලුබ්භ එකමන්තං අට්ඨාසි. එකමන්තං ඨිතො ඛො දණ්ඩපාණි සක්කො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘කිංවාදී සමණො කිමක්ඛායී’’ති? ‘‘යථාවාදී ඛො, ආවුසො, සදෙවකෙ ලොකෙ සමාරකෙ සබ්රහ්මකෙ සස්සමණබ්රාහ්මණියා පජාය ¶ සදෙවමනුස්සාය න කෙනචි ලොකෙ විග්ගය්හ තිට්ඨති, යථා ච පන කාමෙහි විසංයුත්තං විහරන්තං තං බ්රාහ්මණං අකථංකථිං ඡින්නකුක්කුච්චං භවාභවෙ වීතතණ්හං සඤ්ඤා නානුසෙන්ති – එවංවාදී ඛො අහං, ආවුසො, එවමක්ඛායී’’ති.

‘‘එවං වුත්තෙ දණ්ඩපාණි සක්කො සීසං ඔකම්පෙත්වා ¶ , ජිව්හං නිල්ලාළෙත්වා, තිවිසාඛං නලාටිකං ¶ නලාටෙ වුට්ඨාපෙත්වා දණ්ඩමොලුබ්භ පක්කාමි.

200. අථ ඛො භගවා සායන්හසමයං පටිසල්ලානා වුට්ඨිතො යෙන නිග්රොධාරාමො තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා පඤ්ඤත්තෙ ආසනෙ නිසීදි. නිසජ්ජ ඛො භගවා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘ඉධාහං, භික්ඛවෙ, පුබ්බණ්හසමයං නිවාසෙත්වා පත්තචීවරමාදාය කපිලවත්ථුං පිණ්ඩාය පාවිසිං. කපිලවත්ථුස්මිං පිණ්ඩාය චරිත්වා පච්ඡාභත්තං පිණ්ඩපාතපටික්කන්තො යෙන මහාවනං තෙනුපසඞ්කමිං දිවාවිහාරාය. මහාවනං අජ්ඣොගාහෙත්වා බෙලුවලට්ඨිකාය මූලෙ දිවාවිහාරං නිසීදිං. දණ්ඩපාණිපි ඛො, භික්ඛවෙ, සක්කො ජඞ්ඝාවිහාරං අනුචඞ්කමමානො අනුවිචරමානො යෙන මහාවනං තෙනුපසඞ්කමි. මහාවනං අජ්ඣොගාහෙත්වා යෙන බෙලුවලට්ඨිකා යෙනාහං තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා මයා සද්ධිං සම්මොදි. සම්මොදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරෙත්වා දණ්ඩමොලුබ්භ එකමන්තං ¶ අට්ඨාසි. එකමන්තං ඨිතො ඛො, භික්ඛවෙ, දණ්ඩපාණි සක්කො මං එතදවොච – ‘කිංවාදී සමණො කිමක්ඛායී’ති?

‘‘එවං වුත්තෙ අහං, භික්ඛවෙ, දණ්ඩපාණිං සක්කං එතදවොචං – යථාවාදී ඛො, ආවුසො, සදෙවකෙ ලොකෙ සමාරකෙ සබ්රහ්මකෙ සස්සමණබ්රාහ්මණියා පජාය සදෙවමනුස්සාය න කෙනචි ලොකෙ විග්ගය්හ තිට්ඨති, යථා ච පන කාමෙහි විසංයුත්තං විහරන්තං තං බ්රාහ්මණං අකථංකථිං ඡින්නකුක්කුච්චං භවාභවෙ වීතතණ්හං සඤ්ඤා නානුසෙන්ති – එවංවාදී ඛො අහං, ආවුසො, එවමක්ඛායී’’ති. ‘‘එවං වුත්තෙ භික්ඛවෙ, දණ්ඩපාණි සක්කො සීසං ¶ ඔකම්පෙත්වා, ජිව්හං නිල්ලාළෙත්වා, තිවිසාඛං නලාටිකං නලාටෙ වුට්ඨාපෙත්වා දණ්ඩමොලුබ්භ පක්කාමී’’ති.

201. එවං වුත්තෙ අඤ්ඤතරො භික්ඛු භගවන්තං එතදවොච – ‘‘කිංවාදී පන, භන්තෙ, භගවා සදෙවකෙ ලොකෙ සමාරකෙ සබ්රහ්මකෙ සස්සමණබ්රාහ්මණියා පජාය සදෙවමනුස්සාය න කෙනචි ලොකෙ විග්ගය්හ තිට්ඨති? කථඤ්ච පන, භන්තෙ, භගවන්තං කාමෙහි විසංයුත්තං විහරන්තං තං ¶ බ්රාහ්මණං අකථංකථිං ඡින්නකුක්කුච්චං භවාභවෙ වීතතණ්හං සඤ්ඤා නානුසෙන්තී’’ති? ‘‘යතොනිදානං, භික්ඛු, පුරිසං පපඤ්චසඤ්ඤාසඞ්ඛා සමුදාචරන්ති. එත්ථ චෙ නත්ථි අභිනන්දිතබ්බං අභිවදිතබ්බං අජ්ඣොසිතබ්බං. එසෙවන්තො රාගානුසයානං, එසෙවන්තො පටිඝානුසයානං, එසෙවන්තො දිට්ඨානුසයානං ¶ , එසෙවන්තො විචිකිච්ඡානුසයානං, එසෙවන්තො මානානුසයානං, එසෙවන්තො භවරාගානුසයානං, එසෙවන්තො අවිජ්ජානුසයානං, එසෙවන්තො දණ්ඩාදාන-සත්ථාදාන-කලහ-විග්ගහ-විවාද-තුවංතුවං-පෙසුඤ්ඤ-මුසාවාදානං. එත්ථෙතෙ පාපකා අකුසලා ධම්මා අපරිසෙසා නිරුජ්ඣන්තී’ති. ඉදමවොච භගවා. ඉදං වත්වාන සුගතො උට්ඨායාසනා විහාරං පාවිසි.

202. අථ ඛො තෙසං භික්ඛූනං අචිරපක්කන්තස්ස භගවතො එතදහොසි – ‘‘ඉදං ඛො නො, ආවුසො, භගවා සංඛිත්තෙන උද්දෙසං උද්දිසිත්වා, විත්ථාරෙන අත්ථං අවිභජිත්වා, උට්ඨායාසනා විහාරං පවිට්ඨො – ‘යතොනිදානං, භික්ඛු, පුරිසං පපඤ්චසඤ්ඤාසඞ්ඛා සමුදාචරන්ති. එත්ථ චෙ නත්ථි අභිනන්දිතබ්බං ¶ අභිවදිතබ්බං අජ්ඣොසිතබ්බං. එසෙවන්තො රාගානුසයානං…පෙ… එත්ථෙතෙ පාපකා අකුසලා ධම්මා අපරිසෙසා නිරුජ්ඣන්තී’ති ¶ . කො නු ඛො ඉමස්ස භගවතා සංඛිත්තෙන උද්දෙසස්ස උද්දිට්ඨස්ස විත්ථාරෙන අත්ථං අවිභත්තස්ස විත්ථාරෙන අත්ථං විභජෙය්යා’’ති? අථ ඛො තෙසං භික්ඛූනං එතදහොසි – ‘‘අයං ඛො ආයස්මා මහාකච්චානො සත්ථු චෙව සංවණ්ණිතො සම්භාවිතො ච විඤ්ඤූනං සබ්රහ්මචාරීනං. පහොති චායස්මා මහාකච්චානො ඉමස්ස භගවතා සංඛිත්තෙන උද්දෙසස්ස උද්දිට්ඨස්ස විත්ථාරෙන අත්ථං අවිභත්තස්ස විත්ථාරෙන අත්ථං විභජිතුං. යංනූන මයං යෙනායස්මා මහාකච්චානො තෙනුපසඞ්කමෙය්යාම; උපසඞ්කමිත්වා ආයස්මන්තං මහාකච්චානං එතමත්ථං පටිපුච්ඡෙය්යාමා’’ති.

අථ ඛො තෙ භික්ඛූ යෙනායස්මා මහාකච්චානො තෙනුපසඞ්කමිංසු; උපසඞ්කමිත්වා ආයස්මතා මහාකච්චානෙන සද්ධිං සම්මොදිංසු. සම්මොදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරෙත්වා එකමන්තං නිසීදිංසු. එකමන්තං නිසින්නා ඛො තෙ භික්ඛූ ආයස්මන්තං මහාකච්චානං එතදවොචුං – ‘‘ඉදං ඛො නො, ආවුසො කච්චාන, භගවා සංඛිත්තෙන උද්දෙසං උද්දිසිත්වා විත්ථාරෙන අත්ථං අවිභජිත්වා උට්ඨායාසනා විහාරං පවිට්ඨො – ‘යතොනිදානං, භික්ඛු, පුරිසං පපඤ්චසඤ්ඤාසඞ්ඛා සමුදාචරන්ති. එත්ථ චෙ නත්ථි අභිනන්දිතබ්බං අභිවදිතබ්බං අජ්ඣොසිතබ්බං. එසෙවන්තො ¶ රාගානුසයානං…පෙ… එත්ථෙතෙ පාපකා අකුසලා ධම්මා අපරිසෙසා නිරුජ්ඣන්තී’ති. තෙසං නො, ආවුසො කච්චාන, අම්හාකං අචිරපක්කන්තස්ස භගවතො එතදහොසි – ‘ඉදං ඛො නො, ආවුසො, භගවා සංඛිත්තෙන උද්දෙසං උද්දිසිත්වා විත්ථාරෙන අත්ථං අවිභජිත්වා උට්ඨායාසනා විහාරං පවිට්ඨො – ‘‘යතොනිදානං, භික්ඛු, පුරිසං පපඤ්චසඤ්ඤාසඞ්ඛා සමුදාචරන්ති. එත්ථ ¶ චෙ නත්ථි අභිනන්දිතබ්බං අභිවදිතබ්බං අජ්ඣොසිතබ්බං. එසෙවන්තො රාගානුසයානං…පෙ… එත්ථෙතෙ පාපකා අකුසලා ධම්මා අපරිසෙසා නිරුජ්ඣන්තී’’ති. කො නු ඛො ඉමස්ස භගවතා සංඛිත්තෙන උද්දෙසස්ස උද්දිට්ඨස්ස විත්ථාරෙන අත්ථං අවිභත්තස්ස විත්ථාරෙන අත්ථං විභජෙය්යාති? තෙසං නො, ආවුසො කච්චාන, අම්හාකං එතදහොසි – ‘අයං ඛො ආයස්මා මහාකච්චානො සත්ථු චෙව සංවණ්ණිතො සම්භාවිතො ච විඤ්ඤූනං සබ්රහ්මචාරීනං, පහොති ¶ චායස්මා මහාකච්චානො ඉමස්ස භගවතා සංඛිත්තෙන ¶ උද්දෙසස්ස උද්දිට්ඨස්ස විත්ථාරෙන අත්ථං අවිභත්තස්ස විත්ථාරෙන අත්ථං විභජිතුං. යංනූන මයං යෙනායස්මා මහාකච්චානො තෙනුපසඞ්කමෙය්යාම; උපසඞ්කමිත්වා ආයස්මන්තං මහාකච්චානං එතමත්ථං පටිපුච්ඡෙය්යාමා’ති. විභජතායස්මා මහාකච්චානො’’ති.

203. ‘‘සෙය්යථාපි, ආවුසො, පුරිසො සාරත්ථිකො සාරගවෙසී සාරපරියෙසනං චරමානො මහතො රුක්ඛස්ස තිට්ඨතො සාරවතො අතික්කම්මෙව මූලං, අතික්කම්ම ඛන්ධං, සාඛාපලාසෙ සාරං පරියෙසිතබ්බං මඤ්ඤෙය්ය; එවංසම්පදමිදං ආයස්මන්තානං සත්ථරි සම්මුඛීභූතෙ, තං භගවන්තං අතිසිත්වා ¶ , අම්හෙ එතමත්ථං පටිපුච්ඡිතබ්බං මඤ්ඤථ. සො හාවුසො, භගවා ජානං ජානාති, පස්සං පස්සති, චක්ඛුභූතො ඤාණභූතො ධම්මභූතො බ්රහ්මභූතො, වත්තා පවත්තා, අත්ථස්ස නින්නෙතා, අමතස්ස දාතා, ධම්මස්සාමී තථාගතො. සො චෙව පනෙතස්ස කාලො අහොසි, යං භගවන්තංයෙව එතමත්ථං පටිපුච්ඡෙය්යාථ. යථා වො භගවා බ්යාකරෙය්ය තථා නං ධාරෙය්යාථා’’ති. ‘‘අද්ධාවුසො කච්චාන, භගවා ජානං ජානාති, පස්සං පස්සති, චක්ඛුභූතො ඤාණභූතො ධම්මභූතො බ්රහ්මභූතො, වත්තා පවත්තා, අත්ථස්ස නින්නෙතා, අමතස්ස දාතා, ධම්මස්සාමී තථාගතො. සො චෙව පනෙතස්ස කාලො අහොසි, යං භගවන්තංයෙව එතමත්ථං පටිපුච්ඡෙය්යාම. යථා නො භගවා බ්යාකරෙය්ය තථා නං ධාරෙය්යාම. අපි චායස්මා මහාකච්චානො සත්ථු චෙව සංවණ්ණිතො සම්භාවිතො ච විඤ්ඤූනං සබ්රහ්මචාරීනං, පහොති ¶ චායස්මා මහාකච්චානො ඉමස්ස භගවතා සංඛිත්තෙන උද්දෙසස්ස උද්දිට්ඨස්ස විත්ථාරෙන අත්ථං අවිභත්තස්ස විත්ථාරෙන අත්ථං විභජිතුං. විභජතායස්මා මහාකච්චානො අගරුං කත්වා’’ති [අගරුකත්වා (සී.), අගරුකරිත්වා (ස්යා. පී.)]. ‘‘තෙන හාවුසො, සුණාථ, සාධුකං මනසිකරොථ, භාසිස්සාමී’’ති. ‘‘එවමාවුසො’’ති ඛො තෙ භික්ඛූ ආයස්මතො මහාකච්චානස්ස පච්චස්සොසුං. ආයස්මා මහාකච්චානො එතදවොච –

204. ‘‘යං ඛො නො, ආවුසො, භගවා සංඛිත්තෙන උද්දෙසං උද්දිසිත්වා විත්ථාරෙන අත්ථං අවිභජිත්වා උට්ඨායාසනා විහාරං පවිට්ඨො – ‘යතොනිදානං, භික්ඛු, පුරිසං පපඤ්චසඤ්ඤාසඞ්ඛා සමුදාචරන්ති ¶ . එත්ථ චෙ නත්ථි අභිනන්දිතබ්බං අභිවදිතබ්බං අජ්ඣොසිතබ්බං, එසෙවන්තො රාගානුසයානං…පෙ… එත්ථෙතෙ පාපකා අකුසලා ධම්මා අපරිසෙසා නිරුජ්ඣන්තී’ති, ඉමස්ස ඛො අහං, ආවුසො, භගවතා සංඛිත්තෙන උද්දෙසස්ස උද්දිට්ඨස්ස විත්ථාරෙන අත්ථං අවිභත්තස්ස එවං විත්ථාරෙන අත්ථං ආජානාමි –

‘‘චක්ඛුඤ්චාවුසො, පටිච්ච රූපෙ ච උප්පජ්ජති චක්ඛුවිඤ්ඤාණං, තිණ්ණං සඞ්ගති ඵස්සො, ඵස්සපච්චයා ¶ වෙදනා, යං වෙදෙති තං සඤ්ජානාති ¶ , යං සඤ්ජානාති තං විතක්කෙති, යං විතක්කෙති තං පපඤ්චෙති, යං පපඤ්චෙති තතොනිදානං පුරිසං පපඤ්චසඤ්ඤාසඞ්ඛා සමුදාචරන්ති අතීතානාගතපච්චුප්පන්නෙසු චක්ඛුවිඤ්ඤෙය්යෙසු රූපෙසු. සොතඤ්චාවුසො, පටිච්ච සද්දෙ ච උප්පජ්ජති සොතවිඤ්ඤාණං…පෙ… ඝානඤ්චාවුසො, පටිච්ච ගන්ධෙ ච උප්පජ්ජති ඝානවිඤ්ඤාණං…පෙ… ජිව්හඤ්චාවුසො, පටිච්ච රසෙ ච උප්පජ්ජති ජිව්හාවිඤ්ඤාණං…පෙ… කායඤ්චාවුසො, පටිච්ච ඵොට්ඨබ්බෙ ච උප්පජ්ජති කායවිඤ්ඤාණං…පෙ… මනඤ්චාවුසො, පටිච්ච ධම්මෙ ච උප්පජ්ජති මනොවිඤ්ඤාණං, තිණ්ණං සඞ්ගති ඵස්සො, ඵස්සපච්චයා වෙදනා, යං වෙදෙති තං සඤ්ජානාති, යං සඤ්ජානාති තං විතක්කෙති, යං විතක්කෙති තං පපඤ්චෙති, යං පපඤ්චෙති තතොනිදානං පුරිසං පපඤ්චසඤ්ඤාසඞ්ඛා සමුදාචරන්ති අතීතානාගතපච්චුප්පන්නෙසු මනොවිඤ්ඤෙය්යෙසු ධම්මෙසු.

‘‘සො වතාවුසො, චක්ඛුස්මිං සති රූපෙ සති චක්ඛුවිඤ්ඤාණෙ සති ඵස්සපඤ්ඤත්තිං පඤ්ඤාපෙස්සතීති – ඨානමෙතං විජ්ජති. ඵස්සපඤ්ඤත්තියා සති වෙදනාපඤ්ඤත්තිං පඤ්ඤාපෙස්සතීති – ඨානමෙතං විජ්ජති. වෙදනාපඤ්ඤත්තියා සති සඤ්ඤාපඤ්ඤත්තිං පඤ්ඤාපෙස්සතීති – ඨානමෙතං විජ්ජති. සඤ්ඤාපඤ්ඤත්තියා සති ¶ විතක්කපඤ්ඤත්තිං පඤ්ඤාපෙස්සතීති – ඨානමෙතං විජ්ජති. විතක්කපඤ්ඤත්තියා සති පපඤ්චසඤ්ඤාසඞ්ඛාසමුදාචරණපඤ්ඤත්තිං පඤ්ඤාපෙස්සතීති – ඨානමෙතං විජ්ජති. සො වතාවුසො, සොතස්මිං සති සද්දෙ සති…පෙ… ¶ ¶ ඝානස්මිං සති ගන්ධෙ සති…පෙ… ජිව්හාය සති රසෙ සති…පෙ… කායස්මිං සති ඵොට්ඨබ්බෙ සති…පෙ… මනස්මිං සති ධම්මෙ සති මනොවිඤ්ඤාණෙ සති ඵස්සපඤ්ඤත්තිං පඤ්ඤාපෙස්සතීති – ඨානමෙතං විජ්ජති. ඵස්සපඤ්ඤත්තියා සති වෙදනාපඤ්ඤත්තිං පඤ්ඤාපෙස්සතීති – ඨානමෙතං විජ්ජති. වෙදනාපඤ්ඤත්තියා සති සඤ්ඤාපඤ්ඤත්තිං පඤ්ඤාපෙස්සතීති – ඨානමෙතං විජ්ජති. සඤ්ඤාපඤ්ඤත්තියා සති විතක්කපඤ්ඤත්තිං පඤ්ඤාපෙස්සතීති – ඨානමෙතං විජ්ජති. විතක්කපඤ්ඤත්තියා සති පපඤ්චසඤ්ඤාසඞ්ඛාසමුදාචරණපඤ්ඤත්තිං පඤ්ඤාපෙස්සතීති – ඨානමෙතං විජ්ජති.

‘‘සො වතාවුසො, චක්ඛුස්මිං අසති රූපෙ අසති චක්ඛුවිඤ්ඤාණෙ අසති ඵස්සපඤ්ඤත්තිං පඤ්ඤාපෙස්සතීති – නෙතං ඨානං විජ්ජති. ඵස්සපඤ්ඤත්තියා අසති වෙදනාපඤ්ඤත්තිං පඤ්ඤාපෙස්සතීති – නෙතං ඨානං විජ්ජති. වෙදනාපඤ්ඤත්තියා අසති සඤ්ඤාපඤ්ඤත්තිං පඤ්ඤාපෙස්සතීති – නෙතං ඨානං විජ්ජති. සඤ්ඤාපඤ්ඤත්තියා අසති විතක්කපඤ්ඤත්තිං පඤ්ඤාපෙස්සතීති – නෙතං ඨානං විජ්ජති. විතක්කපඤ්ඤත්තියා අසති පපඤ්චසඤ්ඤාසඞ්ඛාසමුදාචරණපඤ්ඤත්තිං පඤ්ඤාපෙස්සතීති – නෙතං ඨානං විජ්ජති. සො වතාවුසො, සොතස්මිං ¶ අසති සද්දෙ අසති…පෙ… ඝානස්මිං අසති ගන්ධෙ අසති…පෙ… ජිව්හාය අසති රසෙ අසති…පෙ… කායස්මිං අසති ඵොට්ඨබ්බෙ අසති…පෙ… මනස්මිං අසති ධම්මෙ අසති මනොවිඤ්ඤාණෙ ¶ අසති ඵස්සපඤ්ඤත්තිං පඤ්ඤාපෙස්සතීති – නෙතං ඨානං විජ්ජති. ඵස්සපඤ්ඤත්තියා අසති වෙදනාපඤ්ඤත්තිං පඤ්ඤාපෙස්සතීති – නෙතං ඨානං විජ්ජති. වෙදනාපඤ්ඤත්තියා අසති සඤ්ඤාපඤ්ඤත්තිං පඤ්ඤාපෙස්සතීති – නෙතං ඨානං විජ්ජති. සඤ්ඤාපඤ්ඤත්තියා අසති විතක්කපඤ්ඤත්තිං පඤ්ඤාපෙස්සතීති – නෙතං ඨානං විජ්ජති. විතක්කපඤ්ඤත්තියා අසති පපඤ්චසඤ්ඤාසඞ්ඛාසමුදාචරණපඤ්ඤත්තිං පඤ්ඤාපෙස්සතීති – නෙතං ඨානං විජ්ජති.

‘‘යං ඛො නො, ආවුසො, භගවා සංඛිත්තෙන ¶ උද්දෙසං උද්දිසිත්වා විත්ථාරෙන අත්ථං අවිභජිත්වා උට්ඨායාසනා විහාරං පවිට්ඨො – ‘යතොනිදානං, භික්ඛු, පුරිසං පපඤ්චසඤ්ඤාසඞ්ඛා සමුදාචරන්ති එත්ථ චෙ නත්ථි අභිනන්දිතබ්බං අභිවදිතබ්බං අජ්ඣොසිතබ්බං එසෙවන්තො රාගානුසයානං…පෙ… එත්ථෙතෙ පාපකා අකුසලා ධම්මා අපරිසෙසා නිරුජ්ඣන්තී’ති, ඉමස්ස ඛො අහං, ආවුසො, භගවතා ¶ සංඛිත්තෙන උද්දෙසස්ස උද්දිට්ඨස්ස විත්ථාරෙන අත්ථං අවිභත්තස්ස එවං විත්ථාරෙන අත්ථං ආජානාමි. ආකඞ්ඛමානා ච පන තුම්හෙ ආයස්මන්තො භගවන්තංයෙව උපසඞ්කමිත්වා එතමත්ථං පටිපුච්ඡෙය්යාථ. යථා නො භගවා බ්යාකරොති තථා නං ධාරෙය්යාථා’’ති.

205. අථ ඛො තෙ භික්ඛූ ආයස්මතො මහාකච්චානස්ස භාසිතං අභිනන්දිත්වා අනුමොදිත්වා උට්ඨායාසනා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමිංසු; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදිංසු. එකමන්තං නිසින්නා ඛො තෙ භික්ඛූ භගවන්තං එතදවොචුං – ‘‘යං ඛො නො, භන්තෙ, භගවා සංඛිත්තෙන උද්දෙසං උද්දිසිත්වා විත්ථාරෙන අත්ථං අවිභජිත්වා උට්ඨායාසනා විහාරං පවිට්ඨො – ‘යතොනිදානං, භික්ඛු, පුරිසං පපඤ්චසඤ්ඤාසඞ්ඛා සමුදාචරන්ති. එත්ථ චෙ නත්ථි අභිනන්දිතබ්බං අභිවදිතබ්බං අජ්ඣොසිතබ්බං. එසෙවන්තො රාගානුසයානං…පෙ… එත්ථෙතෙ පාපකා අකුසලා ධම්මා අපරිසෙසා නිරුජ්ඣන්තී’ති. තෙසං නො, භන්තෙ, අම්හාකං අචිරපක්කන්තස්ස භගවතො එතදහොසි – ‘ඉදං ඛො නො, ආවුසො, භගවා සංඛිත්තෙන උද්දෙසං උද්දිසිත්වා විත්ථාරෙන අත්ථං අවිභජිත්වා උට්ඨායාසනා විහාරං පවිට්ඨො – ‘‘යතොනිදානං, භික්ඛු, පුරිසං පපඤ්චසඤ්ඤාසඞ්ඛා සමුදාචරන්ති. එත්ථ චෙ නත්ථි අභිනන්දිතබ්බං අභිවදිතබ්බං අජ්ඣොසිතබ්බං. එසෙවන්තො රාගානුසයානං, එසෙවන්තො පටිඝානුසයානං, එසෙවන්තො දිට්ඨානුසයානං, එසෙවන්තො විචිකිච්ඡානුසයානං, එසෙවන්තො මානානුසයානං, එසෙවන්තො භවරාගානුසයානං ¶ , එසෙවන්තො අවිජ්ජානුසයානං, එසෙවන්තො දණ්ඩාදාන-සත්ථාදාන-කලහ-විග්ගහ-විවාදතුවංතුවං-පෙසුඤ්ඤ-මුසාවාදානං. එත්ථෙතෙ පාපකා අකුසලා ධම්මා අපරිසෙසා නිරුජ්ඣන්තී’’ති. කො නු ඛො ඉමස්ස භගවතා සංඛිත්තෙන උද්දෙසස්ස උද්දිට්ඨස්ස විත්ථාරෙන අත්ථං අවිභත්තස්ස විත්ථාරෙන අත්ථං විභජෙය්යා’ති? තෙසං නො, භන්තෙ, අම්හාකං එතදහොසි – ‘අයං ඛො ආයස්මා මහාකච්චානො සත්ථු චෙව සංවණ්ණිතො සම්භාවිතො ච විඤ්ඤූනං සබ්රහ්මචාරීනං, පහොති චායස්මා මහාකච්චානො ¶ ඉමස්ස භගවතා සංඛිත්තෙන උද්දෙසස්ස උද්දිට්ඨස්ස විත්ථාරෙන අත්ථං අවිභත්තස්ස විත්ථාරෙන අත්ථං විභජිතුං, යංනූන මයං යෙනායස්මා මහාකච්චානො තෙනුපසඞ්කමෙය්යාම; උපසඞ්කමිත්වා ආයස්මන්තං මහාකච්චානං එතමත්ථං පටිපුච්ඡෙය්යාමා’ති. අථ ඛො මයං, භන්තෙ, යෙනායස්මා මහාකච්චානො තෙනුපසඞ්කමිම්හ; උපසඞ්කමිත්වා ආයස්මන්තං ¶ මහාකච්චානං ¶ එතමත්ථං පටිපුච්ඡිම්හ. තෙසං නො, භන්තෙ, ආයස්මතා මහාකච්චානෙන ඉමෙහි ආකාරෙහි ඉමෙහි පදෙහි ඉමෙහි බ්යඤ්ජනෙහි අත්ථො විභත්තො’’ති. ‘‘පණ්ඩිතො, භික්ඛවෙ, මහාකච්චානො; මහාපඤ්ඤො, භික්ඛවෙ, මහාකච්චානො. මං චෙපි තුම්හෙ, භික්ඛවෙ, එතමත්ථං පටිපුච්ඡෙය්යාථ, අහම්පි තං එවමෙවං බ්යාකරෙය්යං යථා තං මහාකච්චානෙන බ්යාකතං. එසො චෙවෙතස්ස අත්ථො. එවඤ්ච [එවෙමෙව ච (ක.)] නං ධාරෙථා’’ති.

එවං වුත්තෙ ආයස්මා ආනන්දො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘සෙය්යථාපි, භන්තෙ, පුරිසො ජිඝච්ඡාදුබ්බල්යපරෙතො මධුපිණ්ඩිකං අධිගච්ඡෙය්ය, සො යතො යතො සායෙය්ය, ලභෙථෙව සාදුරසං අසෙචනකං. එවමෙව ඛො, භන්තෙ, චෙතසො භික්ඛු දබ්බජාතිකො, යතො යතො ඉමස්ස ධම්මපරියායස්ස පඤ්ඤාය අත්ථං උපපරික්ඛෙය්ය, ලභෙථෙව අත්තමනතං, ලභෙථෙව චෙතසො පසාදං. කො නාමො අයං [කො නාමායං (ස්යා.)], භන්තෙ, ධම්මපරියායො’’ති? ‘‘තස්මාතිහ ත්වං, ආනන්ද, ඉමං ධම්මපරියායං මධුපිණ්ඩිකපරියායො ත්වෙව නං ධාරෙහී’’ති.

ඉදමවොච ¶ භගවා. අත්තමනො ආයස්මා ආනන්දො භගවතො භාසිතං අභිනන්දීති.

මධුපිණ්ඩිකසුත්තං නිට්ඨිතං අට්ඨමං.

9. ද්වෙධාවිතක්කසුත්තං

206. එවං ¶ ¶ මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා සාවත්ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමෙ. තත්ර ඛො භගවා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘භික්ඛවො’’ති. ‘‘භදන්තෙ’’ති තෙ භික්ඛූ භගවතො පච්චස්සොසුං. භගවා එතදවොච –

‘‘පුබ්බෙව මෙ, භික්ඛවෙ, සම්බොධා අනභිසම්බුද්ධස්ස බොධිසත්තස්සෙව සතො එතදහොසි – ‘යංනූනාහං ද්විධා කත්වා ද්විධා කත්වා විතක්කෙ විහරෙය්ය’න්ති. සො ඛො අහං, භික්ඛවෙ, යො චායං කාමවිතක්කො යො ච බ්යාපාදවිතක්කො යො ච විහිංසාවිතක්කො – ඉමං එකං භාගමකාසිං ¶ ; යො චායං නෙක්ඛම්මවිතක්කො යො ච අබ්යාපාදවිතක්කො යො ච අවිහිංසාවිතක්කො – ඉමං දුතියං භාගමකාසිං.

207. ‘‘තස්ස මය්හං, භික්ඛවෙ, එවං අප්පමත්තස්ස ආතාපිනො පහිතත්තස්ස විහරතො උප්පජ්ජති ¶ කාමවිතක්කො. සො එවං පජානාමි – ‘උප්පන්නො ඛො මෙ අයං කාමවිතක්කො. සො ච ඛො අත්තබ්යාබාධායපි සංවත්තති, පරබ්යාබාධායපි සංවත්තති, උභයබ්යාබාධායපි සංවත්තති, පඤ්ඤානිරොධිකො විඝාතපක්ඛිකො අනිබ්බානසංවත්තනිකො’ [අනිබ්බානසංවත්තනිකො’’ති (?)]. ‘අත්තබ්යාබාධාය සංවත්තතී’තිපි මෙ, භික්ඛවෙ, පටිසඤ්චික්ඛතො අබ්භත්ථං ගච්ඡති; ‘පරබ්යාබාධාය සංවත්තතී’තිපි මෙ, භික්ඛවෙ, පටිසඤ්චික්ඛතො අබ්භත්ථං ගච්ඡති; ‘උභයබ්යාබාධාය සංවත්තතී’තිපි මෙ, භික්ඛවෙ, පටිසඤ්චික්ඛතො අබ්භත්ථං ගච්ඡති; ¶ ‘පඤ්ඤානිරොධිකො විඝාතපක්ඛිකො අනිබ්බානසංවත්තනිකො’තිපි මෙ, භික්ඛවෙ, පටිසඤ්චික්ඛතො අබ්භත්ථං ගච්ඡති. සො ඛො අහං, භික්ඛවෙ, උප්පන්නුප්පන්නං කාමවිතක්කං පජහමෙව [අතීතකාලිකකිරියාපදානියෙව] විනොදමෙව [අතීතකාලිකකිරියාපදානියෙව] බ්යන්තමෙව [බ්යන්තෙව (සී. ස්යා. පී.)] නං අකාසිං.

208. ‘‘තස්ස මය්හං, භික්ඛවෙ, එවං අප්පමත්තස්ස ආතාපිනො පහිතත්තස්ස විහරතො උප්පජ්ජති බ්යාපාදවිතක්කො…පෙ… උප්පජ්ජති විහිංසාවිතක්කො. සො එවං පජානාමි – ‘උප්පන්නො ඛො මෙ අයං විහිංසාවිතක්කො. සො ච ඛො අත්තබ්යාබාධායපි සංවත්තති, පරබ්යාබාධායපි ¶ සංවත්තති, උභයබ්යාබාධායපි සංවත්තති, පඤ්ඤානිරොධිකො විඝාතපක්ඛිකො අනිබ්බානසංවත්තනිකො’. ‘අත්තබ්යාබාධාය සංවත්තතී’තිපි මෙ, භික්ඛවෙ, පටිසඤ්චික්ඛතො අබ්භත්ථං ගච්ඡති; ‘පරබ්යාබාධාය සංවත්තතී’තිපි මෙ, භික්ඛවෙ, පටිසඤ්චික්ඛතො අබ්භත්ථං ගච්ඡති; ‘උභයබ්යාබාධාය සංවත්තතී’තිපි මෙ, භික්ඛවෙ, පටිසඤ්චික්ඛතො අබ්භත්ථං ගච්ඡති; ‘පඤ්ඤානිරොධිකො විඝාතපක්ඛිකො අනිබ්බානසංවත්තනිකො’තිපි මෙ, භික්ඛවෙ, පටිසඤ්චික්ඛතො අබ්භත්ථං ගච්ඡති. සො ඛො අහං, භික්ඛවෙ, උප්පන්නුප්පන්නං විහිංසාවිතක්කං පජහමෙව විනොදමෙව බ්යන්තමෙව නං අකාසිං.

‘‘යඤ්ඤදෙව, භික්ඛවෙ, භික්ඛු බහුලමනුවිතක්කෙති අනුවිචාරෙති, තථා තථා නති හොති චෙතසො. කාමවිතක්කං චෙ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු බහුලමනුවිතක්කෙති ¶ අනුවිචාරෙති, පහාසි නෙක්ඛම්මවිතක්කං, කාමවිතක්කං බහුලමකාසි, තස්ස තං ¶ කාමවිතක්කාය චිත්තං නමති. බ්යාපාදවිතක්කං චෙ, භික්ඛවෙ…පෙ… විහිංසාවිතක්කං චෙ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු බහුලමනුවිතක්කෙති අනුවිචාරෙති, පහාසි අවිහිංසාවිතක්කං, විහිංසාවිතක්කං බහුලමකාසි, තස්ස තං විහිංසාවිතක්කාය චිත්තං නමති. සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, වස්සානං පච්ඡිමෙ මාසෙ සරදසමයෙ කිට්ඨසම්බාධෙ ගොපාලකො ගාවො රක්ඛෙය්ය. සො තා ගාවො තතො තතො දණ්ඩෙන ආකොටෙය්ය පටිකොටෙය්ය සන්නිරුන්ධෙය්ය සන්නිවාරෙය්ය. තං කිස්ස හෙතු? පස්සති හි සො, භික්ඛවෙ, ගොපාලකො තතොනිදානං වධං වා බන්ධනං වා ජානිං වා ගරහං වා. එවමෙව ඛො අහං, භික්ඛවෙ, අද්දසං අකුසලානං ධම්මානං ආදීනවං ඔකාරං සංකිලෙසං, කුසලානං ධම්මානං නෙක්ඛම්මෙ ආනිසංසං වොදානපක්ඛං.

209. ‘‘තස්ස ¶ මය්හං, භික්ඛවෙ, එවං අප්පමත්තස්ස ආතාපිනො පහිතත්තස්ස විහරතො උප්පජ්ජති නෙක්ඛම්මවිතක්කො. සො එවං පජානාමි – ‘උප්පන්නො ඛො මෙ අයං නෙක්ඛම්මවිතක්කො. සො ච ඛො නෙවත්තබ්යාබාධාය සංවත්තති, න පරබ්යාබාධාය සංවත්තති, න උභයබ්යාබාධාය සංවත්තති, පඤ්ඤාවුද්ධිකො අවිඝාතපක්ඛිකො නිබ්බානසංවත්තනිකො’. රත්තිං චෙපි නං, භික්ඛවෙ, අනුවිතක්කෙය්යං අනුවිචාරෙය්යං, නෙව තතොනිදානං භයං සමනුපස්සාමි. දිවසං චෙපි නං, භික්ඛවෙ, අනුවිතක්කෙය්යං අනුවිචාරෙය්යං, නෙව තතොනිදානං භයං සමනුපස්සාමි. රත්තින්දිවං චෙපි නං, භික්ඛවෙ, අනුවිතක්කෙය්යං අනුවිචාරෙය්යං, නෙව තතොනිදානං භයං සමනුපස්සාමි. අපි ච ඛො මෙ අතිචිරං අනුවිතක්කයතො අනුවිචාරයතො කායො කිලමෙය්ය ¶ . කායෙ කිලන්තෙ [කිලමන්තෙ (ක.)] චිත්තං ¶ ඌහඤ්ඤෙය්ය. ඌහතෙ චිත්තෙ ආරා චිත්තං සමාධිම්හාති. සො ඛො අහං, භික්ඛවෙ, අජ්ඣත්තමෙව චිත්තං සණ්ඨපෙමි සන්නිසාදෙමි එකොදිං කරොමි [එකොදි කරොමි (පී.)] සමාදහාමි. තං කිස්ස හෙතු? ‘මා මෙ චිත්තං ඌහඤ්ඤී’ති [උග්ඝාටීති (ස්යා. ක.), ඌහනීති (පී.)].

210. ‘‘තස්ස මය්හං, භික්ඛවෙ, එවං අප්පමත්තස්ස ආතාපිනො පහිතත්තස්ස විහරතො උප්පජ්ජති අබ්යාපාදවිතක්කො…පෙ… උප්පජ්ජති අවිහිංසාවිතක්කො. සො එවං පජානාමි – ‘උප්පන්නො ඛො මෙ අයං අවිහිංසාවිතක්කො. සො ච ඛො නෙවත්තබ්යාබාධාය සංවත්තති, න පරබ්යාබාධාය සංවත්තති, න උභයබ්යාබාධාය ¶ සංවත්තති, පඤ්ඤාවුද්ධිකො අවිඝාතපක්ඛිකො නිබ්බානසංවත්තනිකො’. රත්තිං චෙපි නං, භික්ඛවෙ, අනුවිතක්කෙය්යං අනුවිචාරෙය්යං, නෙව තතොනිදානං භයං සමනුපස්සාමි. දිවසං චෙපි නං, භික්ඛවෙ, අනුවිතක්කෙය්යං අනුවිචාරෙය්යං, නෙව තතොනිදානං භයං සමනුපස්සාමි. රත්තින්දිවං චෙපි නං, භික්ඛවෙ, අනුවිතක්කෙය්යං අනුවිචාරෙය්යං, නෙව තතොනිදානං භයං සමනුපස්සාමි. අපි ච ඛො මෙ අතිචිරං අනුවිතක්කයතො අනුවිචාරයතො කායො කිලමෙය්ය. කායෙ කිලන්තෙ චිත්තං ඌහඤ්ඤෙය්ය. ඌහතෙ චිත්තෙ ආරා චිත්තං සමාධිම්හාති. සො ඛො අහං, භික්ඛවෙ, අජ්ඣත්තමෙව චිත්තං සණ්ඨපෙමි, සන්නිසාදෙමි, එකොදිං කරොමි සමාදහාමි. තං කිස්ස හෙතු? ‘මා මෙ චිත්තං ඌහඤ්ඤී’ති.

‘‘යඤ්ඤදෙව, භික්ඛවෙ, භික්ඛු බහුලමනුවිතක්කෙති අනුවිචාරෙති, තථා තථා නති හොති චෙතසො. නෙක්ඛම්මවිතක්කඤ්චෙ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු බහුලමනුවිතක්කෙති අනුවිචාරෙති, පහාසි ¶ කාමවිතක්කං, නෙක්ඛම්මවිතක්කං බහුලමකාසි, තස්සං තං නෙක්ඛම්මවිතක්කාය චිත්තං නමති. අබ්යාපාදවිතක්කඤ්චෙ, භික්ඛවෙ…පෙ… අවිහිංසාවිතක්කඤ්චෙ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු බහුලමනුවිතක්කෙති අනුවිචාරෙති, පහාසි විහිංසාවිතක්කං, අවිහිංසාවිතක්කං බහුලමකාසි, තස්ස තං අවිහිංසාවිතක්කාය චිත්තං නමති. සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, ගිම්හානං පච්ඡිමෙ මාසෙ සබ්බසස්සෙසු ගාමන්තසම්භතෙසු ගොපාලකො ගාවො රක්ඛෙය්ය ¶ , තස්ස රුක්ඛමූලගතස්ස වා අබ්භොකාසගතස්ස වා සතිකරණීයමෙව හොති – ‘එතා [එතෙ (ක.)] ගාවො’ති. එවමෙවං ඛො, භික්ඛවෙ, සතිකරණීයමෙව අහොසි – ‘එතෙ ධම්මා’ති.

211. ‘‘ආරද්ධං ඛො පන මෙ, භික්ඛවෙ, වීරියං අහොසි අසල්ලීනං, උපට්ඨිතා සති අසම්මුට්ඨා ¶ , පස්සද්ධො කායො අසාරද්ධො, සමාහිතං චිත්තං එකග්ගං. සො ඛො අහං, භික්ඛවෙ, විවිච්චෙව කාමෙහි විවිච්ච අකුසලෙහි ධම්මෙහි සවිතක්කං සවිචාරං විවෙකජං පීතිසුඛං පඨමං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහාසිං. විතක්කවිචාරානං වූපසමා අජ්ඣත්තං සම්පසාදනං චෙතසො එකොදිභාවං අවිතක්කං අවිචාරං සමාධිජං පීතිසුඛං දුතියං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහාසිං. පීතියා ච විරාගා උපෙක්ඛකො ච විහාසිං සතො ච සම්පජානො, සුඛඤ්ච කායෙන පටිසංවෙදෙසිං, යං තං අරියා ආචික්ඛන්ති ‘උපෙක්ඛකො සතිමා ¶ සුඛවිහාරී’ති, තතියං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහාසිං. සුඛස්ස ච පහානා දුක්ඛස්ස ච පහානා පුබ්බෙව සොමනස්සදොමනස්සානං අත්ථඞ්ගමා අදුක්ඛමසුඛං උපෙක්ඛාසතිපාරිසුද්ධිං චතුත්ථං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහාසිං.

212. ‘‘සො එවං සමාහිතෙ චිත්තෙ පරිසුද්ධෙ පරියොදාතෙ අනඞ්ගණෙ විගතූපක්කිලෙසෙ මුදුභූතෙ කම්මනියෙ ඨිතෙ ආනෙඤ්ජප්පත්තෙ පුබ්බෙනිවාසානුස්සතිඤාණාය චිත්තං අභිනින්නාමෙසිං. සො අනෙකවිහිතං පුබ්බෙනිවාසං අනුස්සරාමි. සෙය්යථිදං, එකම්පි ජාතිං…පෙ… ඉති සාකාරං සඋද්දෙසං අනෙකවිහිතං පුබ්බෙනිවාසං අනුස්සරාමි. අයං ඛො ¶ මෙ, භික්ඛවෙ, රත්තියා පඨමෙ යාමෙ පඨමා විජ්ජා අධිගතා; අවිජ්ජා විහතා විජ්ජා උප්පන්නා; තමො විහතො ආලොකො උප්පන්නො; යථා තං අප්පමත්තස්ස ආතාපිනො පහිතත්තස්ස විහරතො.

213. ‘‘සො එවං සමාහිතෙ චිත්තෙ පරිසුද්ධෙ පරියොදාතෙ අනඞ්ගණෙ විගතූපක්කිලෙසෙ මුදුභූතෙ කම්මනියෙ ඨිතෙ ආනෙඤ්ජප්පත්තෙ සත්තානං චුතූපපාතඤාණාය චිත්තං අභිනින්නාමෙසිං. සො දිබ්බෙන චක්ඛුනා විසුද්ධෙන අතික්කන්තමානුසකෙන සත්තෙ පස්සාමි චවමානෙ උපපජ්ජමානෙ…පෙ… ඉමෙ වත භොන්තො සත්තා කායදුච්චරිතෙන සමන්නාගතා…පෙ… ඉති දිබ්බෙන චක්ඛුනා විසුද්ධෙන අතික්කන්තමානුසකෙන සත්තෙ පස්සාමි චවමානෙ උපපජ්ජමානෙ හීනෙ පණීතෙ සුවණ්ණෙ දුබ්බණ්ණෙ සුගතෙ දුග්ගතෙ, යථාකම්මූපගෙ සත්තෙ පජානාමි. අයං ඛො මෙ, භික්ඛවෙ, රත්තියා මජ්ඣිමෙ යාමෙ දුතියා විජ්ජා අධිගතා; අවිජ්ජා විහතා විජ්ජා උප්පන්නා; තමො විහතො ආලොකො උප්පන්නො; යථා තං අප්පමත්තස්ස ආතාපිනො පහිතත්තස්ස විහරතො.

214. ‘‘සො එවං සමාහිතෙ චිත්තෙ පරිසුද්ධෙ පරියොදාතෙ අනඞ්ගණෙ විගතූපක්කිලෙසෙ මුදුභූතෙ කම්මනියෙ ඨිතෙ ආනෙඤ්ජප්පත්තෙ ආසවානං ඛයඤාණාය චිත්තං අභිනින්නාමෙසිං. සො ‘ඉදං දුක්ඛ’න්ති යථාභූතං අබ්භඤ්ඤාසිං, ‘අයං දුක්ඛසමුදයො’ති යථාභූතං අබ්භඤ්ඤාසිං, ‘අයං දුක්ඛනිරොධො’ති යථාභූතං අබ්භඤ්ඤාසිං, ‘අයං දුක්ඛනිරොධගාමිනී පටිපදා’ති යථාභූතං අබ්භඤ්ඤාසිං ¶ . ‘ඉමෙ ආසවා’ති යථාභූතං අබ්භඤ්ඤාසිං, ‘අයං ආසවසමුදයො’ති යථාභූතං අබ්භඤ්ඤාසිං, ‘අයං ¶ ආසවනිරොධො’ති යථාභූතං අබ්භඤ්ඤාසිං, ‘අයං ¶ ආසවනිරොධගාමිනී පටිපදා’ති යථාභූතං අබ්භඤ්ඤාසිං. තස්ස මෙ එවං ජානතො එවං පස්සතො කාමාසවාපි චිත්තං විමුච්චිත්ථ, භවාසවාපි චිත්තං විමුච්චිත්ථ, අවිජ්ජාසවාපි චිත්තං විමුච්චිත්ථ, විමුත්තස්මිං විමුත්තමිති ඤාණං අහොසි – ‘ඛීණා ජාති, වුසිතං බ්රහ්මචරියං, කතං කරණීයං, නාපරං ඉත්ථත්තායා’ති අබ්භඤ්ඤාසිං. අයං ඛො මෙ, භික්ඛවෙ, රත්තියා පච්ඡිමෙ යාමෙ තතියා විජ්ජා අධිගතා; අවිජ්ජා විහතා විජ්ජා උප්පන්නා; තමො විහතො ආලොකො උප්පන්නො; යථා තං අප්පමත්තස්ස ආතාපිනො පහිතත්තස්ස විහරතො.

215. ‘‘සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, අරඤ්ඤෙ පවනෙ මහන්තං නින්නං පල්ලලං. තමෙනං මහාමිගසඞ්ඝො උපනිස්සාය විහරෙය්ය. තස්ස කොචිදෙව පුරිසො උප්පජ්ජෙය්ය අනත්ථකාමො අහිතකාමො අයොගක්ඛෙමකාමො. සො ය්වාස්ස මග්ගො ඛෙමො සොවත්ථිකො පීතිගමනීයො තං මග්ගං පිදහෙය්ය, විවරෙය්ය කුම්මග්ගං, ඔදහෙය්ය ඔකචරං, ඨපෙය්ය ඔකචාරිකං. එවඤ්හි සො, භික්ඛවෙ, මහාමිගසඞ්ඝො අපරෙන සමයෙන ¶ අනයබ්යසනං [අනයබ්යසනං තනුත්තං (සී. ස්යා. පී.)] ආපජ්ජෙය්ය. තස්සෙව ඛො පන, භික්ඛවෙ, මහතො මිගසඞ්ඝස්ස කොචිදෙව පුරිසො උප්පජ්ජෙය්ය අත්ථකාමො හිතකාමො යොගක්ඛෙමකාමො. සො ය්වාස්ස මග්ගො ඛෙමො සොවත්ථිකො පීතිගමනීයො තං මග්ගං විවරෙය්ය, පිදහෙය්ය කුම්මග්ගං, ඌහනෙය්ය ඔකචරං, නාසෙය්ය ඔකචාරිකං. එවඤ්හි සො, භික්ඛවෙ, මහාමිගසඞ්ඝො අපරෙන සමයෙන වුද්ධිං විරූළ්හිං වෙපුල්ලං ආපජ්ජෙය්ය.

‘‘උපමා ඛො මෙ අයං, භික්ඛවෙ, කතා අත්ථස්ස විඤ්ඤාපනාය ¶ . අයං චෙවෙත්ථ අත්ථො – මහන්තං නින්නං පල්ලලන්ති ඛො, භික්ඛවෙ, කාමානමෙතං අධිවචනං. මහාමිගසඞ්ඝොති ඛො, භික්ඛවෙ, සත්තානමෙතං අධිවචනං. පුරිසො අනත්ථකාමො අහිතකාමො අයොගක්ඛෙමකාමොති ඛො, භික්ඛවෙ, මාරස්සෙතං පාපිමතො අධිවචනං. කුම්මග්ගොති ඛො, භික්ඛවෙ, අට්ඨඞ්ගිකස්සෙතං මිච්ඡාමග්ගස්ස අධිවචනං, සෙය්යථිදං – මිච්ඡාදිට්ඨියා මිච්ඡාසඞ්කප්පස්ස මිච්ඡාවාචාය මිච්ඡාකම්මන්තස්ස මිච්ඡාආජීවස්ස මිච්ඡාවායාමස්ස මිච්ඡාසතියා මිච්ඡාසමාධිස්ස. ඔකචරොති ඛො, භික්ඛවෙ, නන්දීරාගස්සෙතං අධිවචනං. ඔකචාරිකාති ¶ ඛො, භික්ඛවෙ, අවිජ්ජායෙතං අධිවචනං. පුරිසො අත්ථකාමො හිතකාමො යොගක්ඛෙමකාමොති ඛො, භික්ඛවෙ, තථාගතස්සෙතං අධිවචනං අරහතො සම්මාසම්බුද්ධස්ස. ඛෙමො මග්ගො සොවත්ථිකො පීතිගමනීයොති ඛො ¶ , භික්ඛවෙ, අරියස්සෙතං අට්ඨඞ්ගිකස්ස මග්ගස්ස අධිවචනං, සෙය්යථිදං – සම්මාදිට්ඨියා සම්මාසඞ්කප්පස්ස සම්මාවාචාය සම්මාකම්මන්තස්ස සම්මාආජීවස්ස සම්මාවායාමස්ස සම්මාසතියා සම්මාසමාධිස්ස.

‘‘ඉති ඛො, භික්ඛවෙ, විවටො මයා ඛෙමො මග්ගො සොවත්ථිකො පීතිගමනීයො, පිහිතො කුම්මග්ගො, ඌහතො ඔකචරො, නාසිතා ඔකචාරිකා. යං, භික්ඛවෙ, සත්ථාරා කරණීයං සාවකානං හිතෙසිනා අනුකම්පකෙන අනුකම්පං උපාදාය, කතං වො තං මයා. එතානි, භික්ඛවෙ ¶ , රුක්ඛමූලානි, එතානි සුඤ්ඤාගාරානි; ඣායථ, භික්ඛවෙ, මා පමාදත්ථ; මා පච්ඡා විප්පටිසාරිනො අහුවත්ථ. අයං වො අම්හාකං අනුසාසනී’’ති.

ඉදමවොච භගවා. අත්තමනා තෙ භික්ඛූ භගවතො භාසිතං අභිනන්දුන්ති.

ද්වෙධාවිතක්කසුත්තං නිට්ඨිතං නවමං.

10. විතක්කසණ්ඨානසුත්තං

216. එවං ¶ ¶ මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා සාවත්ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමෙ. තත්ර ඛො භගවා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘භික්ඛවො’’ති. ‘‘භදන්තෙ’’ති ¶ තෙ භික්ඛූ භගවතො පච්චස්සොසුං. භගවා එතදවොච –

‘‘අධිචිත්තමනුයුත්තෙන, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනා පඤ්ච නිමිත්තානි කාලෙන කාලං මනසි කාතබ්බානි. කතමානි පඤ්ච? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො යං නිමිත්තං ආගම්ම යං නිමිත්තං මනසිකරොතො උප්පජ්ජන්ති පාපකා අකුසලා විතක්කා ඡන්දූපසංහිතාපි දොසූපසංහිතාපි මොහූපසංහිතාපි, තෙන, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනා තම්හා නිමිත්තා අඤ්ඤං නිමිත්තං මනසි කාතබ්බං කුසලූපසංහිතං. තස්ස තම්හා නිමිත්තා අඤ්ඤං නිමිත්තං මනසිකරොතො කුසලූපසංහිතං යෙ පාපකා අකුසලා ¶ විතක්කා ඡන්දූපසංහිතාපි දොසූපසංහිතාපි මොහූපසංහිතාපි තෙ පහීයන්ති තෙ අබ්භත්ථං ගච්ඡන්ති. තෙසං පහානා අජ්ඣත්තමෙව චිත්තං සන්තිට්ඨති සන්නිසීදති එකොදි හොති [එකොදිභොති (ස්යා. ක.)] සමාධියති. සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, දක්ඛො පලගණ්ඩො වා පලගණ්ඩන්තෙවාසී වා සුඛුමාය ආණියා ඔළාරිකං ආණිං අභිනිහනෙය්ය අභිනීහරෙය්ය අභිනිවත්තෙය්ය [අභිනිවජ්ජෙය්ය (සී. පී.)]; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො යං නිමිත්තං ආගම්ම යං නිමිත්තං මනසිකරොතො උප්පජ්ජන්ති පාපකා අකුසලා විතක්කා ඡන්දූපසංහිතාපි දොසූපසංහිතාපි ¶ මොහූපසංහිතාපි, තෙන, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනා තම්හා නිමිත්තා අඤ්ඤං නිමිත්තං මනසි කාතබ්බං කුසලූපසංහිතං. තස්ස තම්හා නිමිත්තා අඤ්ඤං නිමිත්තං මනසිකරොතො කුසලූපසංහිතං යෙ පාපකා අකුසලා විතක්කා ඡන්දූපසංහිතාපි දොසූපසංහිතාපි මොහූපසංහිතාපි තෙ පහීයන්ති තෙ අබ්භත්ථං ගච්ඡන්ති. තෙසං පහානා අජ්ඣත්තමෙව චිත්තං සන්තිට්ඨති සන්නිසීදති එකොදි හොති සමාධියති.

217. ‘‘තස්ස චෙ, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො තම්හා නිමිත්තා අඤ්ඤං නිමිත්තං මනසිකරොතො කුසලූපසංහිතං උප්පජ්ජන්තෙව පාපකා අකුසලා විතක්කා ඡන්දූපසංහිතාපි දොසූපසංහිතාපි මොහූපසංහිතාපි, තෙන, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනා තෙසං විතක්කානං ආදීනවො උපපරික්ඛිතබ්බො – ‘ඉතිපිමෙ විතක්කා අකුසලා, ඉතිපිමෙ විතක්කා සාවජ්ජා, ඉතිපිමෙ විතක්කා ¶ දුක්ඛවිපාකා’ති. තස්ස තෙසං විතක්කානං ආදීනවං උපපරික්ඛතො යෙ පාපකා අකුසලා විතක්කා ඡන්දූපසංහිතාපි දොසූපසංහිතාපි මොහූපසංහිතාපි තෙ පහීයන්ති තෙ අබ්භත්ථං ගච්ඡන්ති. තෙසං පහානා අජ්ඣත්තමෙව චිත්තං සන්තිට්ඨති සන්නිසීදති එකොදි හොති සමාධියති. සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, ඉත්ථී වා පුරිසො වා දහරො යුවා මණ්ඩනකජාතිකො අහිකුණපෙන වා කුක්කුරකුණපෙන වා මනුස්සකුණපෙන ¶ වා කණ්ඨෙ ආසත්තෙන අට්ටියෙය්ය හරායෙය්ය ජිගුච්ඡෙය්ය; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, තස්ස චෙ භික්ඛුනො තම්හාපි නිමිත්තා අඤ්ඤං නිමිත්තං ¶ මනසිකරොතො කුසලූපසංහිතං උප්පජ්ජන්තෙව පාපකා අකුසලා විතක්කා ඡන්දූපසංහිතාපි දොසූපසංහිතාපි මොහූපසංහිතාපි, තෙන, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනා තෙසං විතක්කානං ආදීනවො උපපරික්ඛිතබ්බො – ‘ඉතිපිමෙ විතක්කා අකුසලා, ඉතිපිමෙ ¶ විතක්කා සාවජ්ජා, ඉතිපිමෙ විතක්කා දුක්ඛවිපාකා’ති. තස්ස තෙසං විතක්කානං ආදීනවං උපපරික්ඛතො යෙ පාපකා අකුසලා විතක්කා ඡන්දූපසංහිතාපි දොසූපසංහිතාපි මොහූපසංහිතාපි තෙ පහීයන්ති තෙ අබ්භත්ථං ගච්ඡන්ති. තෙසං පහානා අජ්ඣත්තමෙව චිත්තං සන්තිට්ඨති සන්නිසීදති එකොදි හොති සමාධියති.

218. ‘‘තස්ස චෙ, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො තෙසම්පි විතක්කානං ආදීනවං උපපරික්ඛතො උප්පජ්ජන්තෙව පාපකා අකුසලා විතක්කා ඡන්දූපසංහිතාපි දොසූපසංහිතාපි මොහූපසංහිතාපි, තෙන, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනා තෙසං විතක්කානං අසතිඅමනසිකාරො ආපජ්ජිතබ්බො. තස්ස තෙසං විතක්කානං අසතිඅමනසිකාරං ආපජ්ජතො යෙ පාපකා අකුසලා විතක්කා ඡන්දූපසංහිතාපි දොසූපසංහිතාපි මොහූපසංහිතාපි තෙ පහීයන්ති තෙ අබ්භත්ථං ගච්ඡන්ති. තෙසං පහානා අජ්ඣත්තමෙව චිත්තං සන්තිට්ඨති සන්නිසීදති එකොදි හොති සමාධියති. සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, චක්ඛුමා පුරිසො ආපාථගතානං රූපානං අදස්සනකාමො අස්ස; සො නිමීලෙය්ය වා අඤ්ඤෙන වා අපලොකෙය්ය. එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, තස්ස චෙ භික්ඛුනො තෙසම්පි විතක්කානං ආදීනවං උපපරික්ඛතො උප්පජ්ජන්තෙව පාපකා අකුසලා විතක්කා ඡන්දූපසංහිතාපි දොසූපසංහිතාපි මොහූපසංහිතාපි, තෙ පහීයන්ති තෙ අබ්භත්ථං ගච්ඡන්ති. තෙසං පහානා අජ්ඣත්තමෙව චිත්තං සන්තිට්ඨති සන්නිසීදති එකොදි හොති සමාධියති.

219. ‘‘තස්ස ¶ චෙ, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො තෙසම්පි විතක්කානං අසතිඅමනසිකාරං ආපජ්ජතො ¶ උප්පජ්ජන්තෙව පාපකා අකුසලා විතක්කා ඡන්දූපසංහිතාපි දොසූපසංහිතාපි මොහූපසංහිතාපි, තෙන, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනා තෙසං විතක්කානං විතක්කසඞ්ඛාරසණ්ඨානං මනසිකාතබ්බං. තස්ස තෙසං විතක්කානං විතක්කසඞ්ඛාරසණ්ඨානං මනසිකරොතො යෙ පාපකා අකුසලා විතක්කා ඡන්දූපසංහිතාපි දොසූපසංහිතාපි මොහූපසංහිතාපි තෙ පහීයන්ති තෙ අබ්භත්ථං ගච්ඡන්ති. තෙසං පහානා අජ්ඣත්තමෙව චිත්තං සන්තිට්ඨති සන්නිසීදති එකොදි හොති සමාධියති. සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, පුරිසො සීඝං ගච්ඡෙය්ය. තස්ස එවමස්ස – ‘කිං නු ඛො අහං සීඝං ගච්ඡාමි? යංනූනාහං සණිකං ගච්ඡෙය්ය’න්ති. සො සණිකං ගච්ඡෙය්ය. තස්ස එවමස්ස – ‘කිං නු ඛො අහං සණිකං ගච්ඡාමි? යංනූනාහං තිට්ඨෙය්ය’න්ති. සො තිට්ඨෙය්ය ¶ . තස්ස එවමස්ස – ‘කිං නු ඛො අහං ඨිතො? යංනූනාහං නිසීදෙය්ය’න්ති. සො නිසීදෙය්ය. තස්ස එවමස්ස – ‘කිං නු ඛො අහං නිසින්නො? යංනූනාහං නිපජ්ජෙය්ය’න්ති. සො නිපජ්ජෙය්ය. එවඤ්හි සො, භික්ඛවෙ, පුරිසො ඔළාරිකං ඔළාරිකං ඉරියාපථං අභිනිවජ්ජෙත්වා [අභිනිස්සජ්ජෙත්වා (ස්යා.)] සුඛුමං සුඛුමං ඉරියාපථං කප්පෙය්ය. එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, තස්ස චෙ භික්ඛුනො තෙසම්පි විතක්කානං අසතිඅමනසිකාරං ආපජ්ජතො උප්පජ්ජන්තෙව පාපකා අකුසලා විතක්කා ඡන්දූපසංහිතාපි දොසූපසංහිතාපි මොහූපසංහිතාපි තෙ පහීයන්ති තෙ අබ්භත්ථං ගච්ඡන්ති. තෙසං පහානා අජ්ඣත්තමෙව චිත්තං සන්තිට්ඨති සන්නිසීදති එකොදි හොති සමාධියති.

220. ‘‘තස්ස ¶ චෙ, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො තෙසම්පි විතක්කානං විතක්කසඞ්ඛාරසණ්ඨානං මනසිකරොතො උප්පජ්ජන්තෙව පාපකා අකුසලා විතක්කා ඡන්දූපසංහිතාපි දොසූපසංහිතාපි මොහූපසංහිතාපි. තෙන, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනා දන්තෙභිදන්තමාධාය [දන්තෙ + අභිදන්තං + ආධායාති ටීකායං පදච්ඡෙදො, දන්තෙභීති පනෙත්ථ කරණත්ථො යුත්තො විය දිස්සති] ජිව්හාය තාලුං ආහච්ච චෙතසා චිත්තං අභිනිග්ගණ්හිතබ්බං අභිනිප්පීළෙතබ්බං අභිසන්තාපෙතබ්බං ¶ . තස්ස දන්තෙභිදන්තමාධාය ජිව්හාය තාලුං ආහච්ච චෙතසා චිත්තං අභිනිග්ගණ්හතො අභිනිප්පීළයතො අභිසන්තාපයතො යෙ පාපකා අකුසලා විතක්කා ඡන්දූපසංහිතාපි දොසූපසංහිතාපි මොහූපසංහිතාපි තෙ පහීයන්ති තෙ අබ්භත්ථං ගච්ඡන්ති. තෙසං පහානා අජ්ඣත්තමෙව චිත්තං සන්තිට්ඨති සන්නිසීදති එකොදි හොති සමාධියති. සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, බලවා පුරිසො දුබ්බලතරං පුරිසං සීසෙ වා ගලෙ වා ඛන්ධෙ වා ගහෙත්වා අභිනිග්ගණ්හෙය්ය අභිනිප්පීළෙය්ය අභිසන්තාපෙය්ය; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, තස්ස චෙ භික්ඛුනො තෙසම්පි විතක්කානං විතක්කසඞ්ඛාරසණ්ඨානං මනසිකරොතො උප්පජ්ජන්තෙව පාපකා අකුසලා විතක්කා ඡන්දූපසංහිතාපි දොසූපසංහිතාපි මොහූපසංහිතාපි. තෙන, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනා දන්තෙභිදන්තමාධාය ¶ ජිව්හාය තාලුං ආහච්ච චෙතසා චිත්තං අභිනිග්ගණ්හිතබ්බං අභිනිප්පීළෙතබ්බං අභිසන්තාපෙතබ්බං. තස්ස දන්තෙභිදන්තමාධාය ජිව්හාය තාලුං ආහච්ච චෙතසා චිත්තං අභිනිග්ගණ්හතො අභිනිප්පීළයතො අභිසන්තාපයතො යෙ පාපකා අකුසලා විතක්කා ඡන්දූපසංහිතාපි දොසූපසංහිතාපි ¶ මොහූපසංහිතාපි ¶ තෙ පහීයන්ති තෙ අබ්භත්ථං ගච්ඡන්ති. තෙසං පහානා අජ්ඣත්තමෙව චිත්තං සන්තිට්ඨති සන්නිසීදති එකොදි හොති සමාධියති.

221. ‘‘යතො ඛො [යතො ච ඛො (ස්යා. ක.)], භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො යං නිමිත්තං ආගම්ම යං නිමිත්තං මනසිකරොතො උප්පජ්ජන්ති පාපකා අකුසලා විතක්කා ඡන්දූපසංහිතාපි දොසූපසංහිතාපි මොහූපසංහිතාපි, තස්ස තම්හා නිමිත්තා අඤ්ඤං නිමිත්තං මනසිකරොතො කුසලූපසංහිතං යෙ පාපකා අකුසලා විතක්කා ඡන්දූපසංහිතාපි දොසූපසංහිතාපි මොහූපසංහිතාපි තෙ පහීයන්ති තෙ අබ්භත්ථං ගච්ඡන්ති. තෙසං පහානා අජ්ඣත්තමෙව චිත්තං සන්තිට්ඨති සන්නිසීදති එකොදි හොති සමාධියති. තෙසම්පි විතක්කානං ආදීනවං උපපරික්ඛතො යෙ පාපකා අකුසලා විතක්කා ඡන්දූපසංහිතාපි දොසූපසංහිතාපි මොහූපසංහිතාපි තෙ පහීයන්ති තෙ අබ්භත්ථං ගච්ඡන්ති. තෙසං පහානා අජ්ඣත්තමෙව චිත්තං සන්තිට්ඨති සන්නිසීදති එකොදි හොති සමාධියති. තෙසම්පි විතක්කානං අසතිඅමනසිකාරං ආපජ්ජතො යෙ පාපකා අකුසලා විතක්කා ඡන්දූපසංහිතාපි දොසූපසංහිතාපි මොහූපසංහිතාපි තෙ පහීයන්ති තෙ අබ්භත්ථං ගච්ඡන්ති. තෙසං පහානා අජ්ඣත්තමෙව චිත්තං සන්තිට්ඨති සන්නිසීදති එකොදි හොති සමාධියති. තෙසම්පි විතක්කානං විතක්කසඞ්ඛාරසණ්ඨානං මනසිකරොතො යෙ පාපකා අකුසලා විතක්කා ඡන්දූපසංහිතාපි දොසූපසංහිතාපි මොහූපසංහිතාපි ¶ තෙ පහීයන්ති තෙ අබ්භත්ථං ගච්ඡන්ති. තෙසං පහානා අජ්ඣත්තමෙව චිත්තං සන්තිට්ඨති සන්නිසීදති එකොදි හොති සමාධියති. දන්තෙභිදන්තමාධාය ජිව්හාය තාලුං ආහච්ච චෙතසා චිත්තං අභිනිග්ගණ්හතො අභිනිප්පීළයතො අභිසන්තාපයතො යෙ පාපකා අකුසලා විතක්කා ඡන්දූපසංහිතාපි දොසූපසංහිතාපි මොහූපසංහිතාපි තෙ පහීයන්ති තෙ අබ්භත්ථං ගච්ඡන්ති. තෙසං පහානා අජ්ඣත්තමෙව චිත්තං සන්තිට්ඨති සන්නිසීදති එකොදි හොති ¶ සමාධියති. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, භික්ඛු වසී විතක්කපරියායපථෙසු. යං විතක්කං ආකඞ්ඛිස්සති තං විතක්කං විතක්කෙස්සති, යං විතක්කං නාකඞ්ඛිස්සති න තං විතක්කං විතක්කෙස්සති. අච්ඡෙච්ඡි තණ්හං, විවත්තයි [වාවත්තයි (සී. පී.)] සංයොජනං, සම්මා මානාභිසමයා අන්තමකාසි දුක්ඛස්සා’’ති.

ඉදමවොච ¶ ¶ භගවා. අත්තමනා තෙ භික්ඛූ භගවතො භාසිතං අභිනන්දුන්ති.

විතක්කසණ්ඨානසුත්තං නිට්ඨිතං දසමං.

සීහනාදවග්ගො නිට්ඨිතො දුතියො.

තස්සුද්දානං –

චූළසීහනාදලොමහංසවරො, මහාචූළදුක්ඛක්ඛන්ධඅනුමානිකසුත්තං;

ඛිලපත්ථමධුපිණ්ඩිකද්විධාවිතක්ක, පඤ්චනිමිත්තකථා පුන වග්ගො.