📜

2. භික්ඛුවග්ගො

1. අම්බලට්ඨිකරාහුලොවාදසුත්තං

107. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා රාජගහෙ විහරති වෙළුවනෙ කලන්දකනිවාපෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන ආයස්මා රාහුලො අම්බලට්ඨිකායං විහරති. අථ ඛො භගවා සායන්හසමයං පටිසල්ලානා වුට්ඨිතො යෙන අම්බලට්ඨිකා යෙනායස්මා රාහුලො තෙනුපසඞ්කමි. අද්දසා ඛො ආයස්මා රාහුලො භගවන්තං දූරතොව ආගච්ඡන්තං. දිස්වාන ආසනං පඤ්ඤාපෙසි, උදකඤ්ච පාදානං. නිසීදි භගවා පඤ්ඤත්තෙ ආසනෙ. නිසජ්ජ පාදෙ පක්ඛාලෙසි. ආයස්මාපි ඛො රාහුලො භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි.

108. අථ ඛො භගවා පරිත්තං උදකාවසෙසං උදකාධානෙ ඨපෙත්වා ආයස්මන්තං රාහුලං ආමන්තෙසි – ‘‘පස්සසි නො ත්වං, රාහුල, ඉමං පරිත්තං උදකාවසෙසං උදකාධානෙ ඨපිත’’න්ති? ‘‘එවං, භන්තෙ’’. ‘‘එවං පරිත්තකං ඛො, රාහුල, තෙසං සාමඤ්ඤං යෙසං නත්ථි සම්පජානමුසාවාදෙ ලජ්ජා’’ති. අථ ඛො භගවා පරිත්තං උදකාවසෙසං ඡඩ්ඩෙත්වා ආයස්මන්තං රාහුලං ආමන්තෙසි – ‘‘පස්සසි නො ත්වං, රාහුල, පරිත්තං උදකාවසෙසං ඡඩ්ඩිත’’න්ති? ‘‘එවං, භන්තෙ’’. ‘‘එවං ඡඩ්ඩිතං ඛො, රාහුල, තෙසං සාමඤ්ඤං යෙසං නත්ථි සම්පජානමුසාවාදෙ ලජ්ජා’’ති. අථ ඛො භගවා තං උදකාධානං නික්කුජ්ජිත්වා ආයස්මන්තං රාහුලං ආමන්තෙසි – ‘‘පස්සසි නො ත්වං, රාහුල, ඉමං උදකාධානං නික්කුජ්ජිත’’න්ති? ‘‘එවං, භන්තෙ’’. ‘‘එවං නික්කුජ්ජිතං ඛො, රාහුල, තෙසං සාමඤ්ඤං යෙසං නත්ථි සම්පජානමුසාවාදෙ ලජ්ජා’’ති. අථ ඛො භගවා තං උදකාධානං උක්කුජ්ජිත්වා ආයස්මන්තං රාහුලං ආමන්තෙසි – ‘‘පස්සසි නො ත්වං, රාහුල, ඉමං උදකාධානං රිත්තං තුච්ඡ’’න්ති? ‘‘එවං, භන්තෙ’’. ‘‘එවං රිත්තං තුච්ඡං ඛො, රාහුල, තෙසං සාමඤ්ඤං යෙසං නත්ථි සම්පජානමුසාවාදෙ ලජ්ජාති. සෙය්යථාපි, රාහුල, රඤ්ඤො නාගො ඊසාදන්තො උරූළ්හවා [උබ්බූළ්හවා (සී. පී.)] අභිජාතො සඞ්ගාමාවචරො සඞ්ගාමගතො පුරිමෙහිපි පාදෙහි කම්මං කරොති, පච්ඡිමෙහිපි පාදෙහි කම්මං කරොති, පුරිමෙනපි කායෙන කම්මං කරොති, පච්ඡිමෙනපි කායෙන කම්මං කරොති, සීසෙනපි කම්මං කරොති, කණ්ණෙහිපි කම්මං කරොති, දන්තෙහිපි කම්මං කරොති, නඞ්ගුට්ඨෙනපි කම්මං කරොති; රක්ඛතෙව සොණ්ඩං. තත්ථ හත්ථාරොහස්ස එවං හොති – ‘අයං ඛො රඤ්ඤො නාගො ඊසාදන්තො උරූළ්හවා අභිජාතො සඞ්ගාමාවචරො සඞ්ගාමගතො පුරිමෙහිපි පාදෙහි කම්මං කරොති, පච්ඡිමෙහිපි පාදෙහි කම්මං කරොති…පෙ… නඞ්ගුට්ඨෙනපි කම්මං කරොති; රක්ඛතෙව සොණ්ඩං . අපරිච්චත්තං ඛො රඤ්ඤො නාගස්ස ජීවිත’න්ති. යතො ඛො, රාහුල, රඤ්ඤො නාගො ඊසාදන්තො උරූළ්හවා අභිජාතො සඞ්ගාමාවචරො සඞ්ගාමගතො පුරිමෙහිපි පාදෙහි කම්මං කරොති, පච්ඡිමෙහිපි පාදෙහි කම්මං කරොති…පෙ… නඞ්ගුට්ඨෙනපි කම්මං කරොති, සොණ්ඩායපි කම්මං කරොති, තත්ථ හත්ථාරොහස්ස එවං හොති – ‘අයං ඛො රඤ්ඤො නාගො ඊසාදන්තො උරූළ්හවා අභිජාතො සඞ්ගාමාවචරො සඞ්ගාමගතො පුරිමෙහිපි පාදෙහි කම්මං කරොති, පච්ඡිමෙහිපි පාදෙහි කම්මං කරොති, පුරිමෙනපි කායෙන කම්මං කරොති, පච්ඡිමෙනපි කායෙන කම්මං කරොති, සීසෙනපි කම්මං කරොති, කණ්ණෙහිපි කම්මං කරොති, දන්තෙහිපි කම්මං කරොති, නඞ්ගුට්ඨෙනපි කම්මං කරොති, සොණ්ඩායපි කම්මං කරොති. පරිච්චත්තං ඛො රඤ්ඤො නාගස්ස ජීවිතං. නත්ථි දානි කිඤ්චි රඤ්ඤො නාගස්ස අකරණීය’න්ති. එවමෙව ඛො, රාහුල, යස්ස කස්සචි සම්පජානමුසාවාදෙ නත්ථි ලජ්ජා, නාහං තස්ස කිඤ්චි පාපං අකරණීයන්ති වදාමි. තස්මාතිහ තෙ, රාහුල, ‘හස්සාපි න මුසා භණිස්සාමී’ති – එවඤ්හි තෙ, රාහුල, සික්ඛිතබ්බං.

109. ‘‘තං කිං මඤ්ඤසි, රාහුල, කිමත්ථියො ආදාසො’’ති? ‘‘පච්චවෙක්ඛණත්ථො, භන්තෙ’’ති. ‘‘එවමෙව ඛො, රාහුල, පච්චවෙක්ඛිත්වා පච්චවෙක්ඛිත්වා කායෙන කම්මං කත්තබ්බං, පච්චවෙක්ඛිත්වා පච්චවෙක්ඛිත්වා වාචාය කම්මං කත්තබ්බං, පච්චවෙක්ඛිත්වා පච්චවෙක්ඛිත්වා මනසා කම්මං කත්තබ්බං. යදෙව ත්වං, රාහුල, කායෙන කම්මං කත්තුකාමො අහොසි, තදෙව තෙ කායකම්මං පච්චවෙක්ඛිතබ්බං – ‘යං නු ඛො අහං ඉදං කායෙන කම්මං කත්තුකාමො ඉදං මෙ කායකම්මං අත්තබ්යාබාධායපි සංවත්තෙය්ය, පරබ්යාබාධායපි සංවත්තෙය්ය, උභයබ්යාබාධායපි සංවත්තෙය්ය – අකුසලං ඉදං කායකම්මං දුක්ඛුද්රයං [දුක්ඛුන්ද්රයං, දුක්ඛුදයං (ක.)] දුක්ඛවිපාක’න්ති? සචෙ ත්වං, රාහුල, පච්චවෙක්ඛමානො එවං ජානෙය්යාසි – ‘යං ඛො අහං ඉදං කායෙන කම්මං කත්තුකාමො ඉදං මෙ කායකම්මං අත්තබ්යාබාධායපි සංවත්තෙය්ය, පරබ්යාබාධායපි සංවත්තෙය්ය, උභයබ්යාබාධායපි සංවත්තෙය්ය – අකුසලං ඉදං කායකම්මං දුක්ඛුද්රයං දුක්ඛවිපාක’න්ති, එවරූපං තෙ, රාහුල, කායෙන කම්මං සසක්කං න කරණීයං [සංසක්කං න ච කරණීයං (ක.)]. සචෙ පන ත්වං, රාහුල, පච්චවෙක්ඛමානො එවං ජානෙය්යාසි – ‘යං ඛො අහං ඉදං කායෙන කම්මං කත්තුකාමො ඉදං මෙ කායකම්මං නෙවත්තබ්යාබාධායපි සංවත්තෙය්ය, න පරබ්යාබාධායපි සංවත්තෙය්ය, න උභයබ්යාබාධායපි සංවත්තෙය්ය – කුසලං ඉදං කායකම්මං සුඛුද්රයං සුඛවිපාක’න්ති, එවරූපං තෙ, රාහුල, කායෙන කම්මං කරණීයං.

‘‘කරොන්තෙනපි තෙ, රාහුල, කායෙන කම්මං තදෙව තෙ කායකම්මං පච්චවෙක්ඛිතබ්බං – ‘යං නු ඛො අහං ඉදං කායෙන කම්මං කරොමි ඉදං මෙ කායකම්මං අත්තබ්යාබාධායපි සංවත්තති, පරබ්යාබාධායපි සංවත්තති, උභයබ්යාබාධායපි සංවත්තති – අකුසලං ඉදං කායකම්මං දුක්ඛුද්රයං දුක්ඛවිපාක’න්ති? සචෙ පන ත්වං, රාහුල, පච්චවෙක්ඛමානො එවං ජානෙය්යාසි – ‘යං ඛො අහං ඉදං කායෙන කම්මං කරොමි ඉදං මෙ කායකම්මං අත්තබ්යාබාධායපි සංවත්තති, පරබ්යාබාධායපි සංවත්තති, උභයබ්යාබාධායපි සංවත්තති – අකුසලං ඉදං කායකම්මං දුක්ඛුද්රයං දුක්ඛවිපාක’න්ති, පටිසංහරෙය්යාසි ත්වං, රාහුල, එවරූපං කායකම්මං. සචෙ පන ත්වං, රාහුල, පච්චවෙක්ඛමානො එවං ජානෙය්යාසි – ‘යං ඛො අහං ඉදං කායෙන කම්මං කරොමි ඉදං මෙ කායකම්මං නෙවත්තබ්යාබාධායපි සංවත්තති, න පරබ්යාබාධායපි සංවත්තති, න උභයබ්යාබාධායපි සංවත්තති – කුසලං ඉදං කායකම්මං සුඛුද්රයං සුඛවිපාක’න්ති, අනුපදජ්ජෙය්යාසි ත්වං, රාහුල, එවරූපං කායකම්මං.

‘‘කත්වාපි තෙ, රාහුල, කායෙන කම්මං තදෙව තෙ කායකම්මං පච්චවෙක්ඛිතබ්බං – ‘යං නු ඛො අහං ඉදං කායෙන කම්මං අකාසිං ඉදං මෙ කායකම්මං අත්තබ්යාබාධායපි සංවත්තති [සංවත්ති (පී.)], පරබ්යාබාධායපි සංවත්තති, උභයබ්යාබාධායපි සංවත්තති – අකුසලං ඉදං කායකම්මං දුක්ඛුද්රයං දුක්ඛවිපාක’න්ති? සචෙ ඛො ත්වං, රාහුල, පච්චවෙක්ඛමානො එවං ජානෙය්යාසි – ‘යං ඛො අහං ඉදං කායෙන කම්මං අකාසිං, ඉදං මෙ කායකම්මං අත්තබ්යාබාධායපි සංවත්තති, පරබ්යාබාධායපි සංවත්තති, උභයබ්යාබාධායපි සංවත්තති – අකුසලං ඉදං කායකම්මං දුක්ඛුද්රයං දුක්ඛවිපාක’න්ති, එවරූපං තෙ, රාහුල, කායකම්මං සත්ථරි වා විඤ්ඤූසු වා සබ්රහ්මචාරීසු දෙසෙතබ්බං, විවරිතබ්බං, උත්තානීකාතබ්බං; දෙසෙත්වා විවරිත්වා උත්තානීකත්වා ආයතිං සංවරං ආපජ්ජිතබ්බං . සචෙ පන ත්වං, රාහුල, පච්චවෙක්ඛමානො එවං ජානෙය්යාසි – ‘යං ඛො අහං ඉදං කායෙන කම්මං අකාසිං ඉදං මෙ කායකම්මං නෙවත්තබ්යාබාධායපි සංවත්තති, න පරබ්යාබාධායපි සංවත්තති, න උභයබ්යාබාධායපි සංවත්තති – කුසලං ඉදං කායකම්මං සුඛුද්රයං සුඛවිපාක’න්ති, තෙනෙව ත්වං, රාහුල, පීතිපාමොජ්ජෙන විහරෙය්යාසි අහොරත්තානුසික්ඛී කුසලෙසු ධම්මෙසු.

110. ‘‘යදෙව ත්වං, රාහුල, වාචාය කම්මං කත්තුකාමො අහොසි, තදෙව තෙ වචීකම්මං පච්චවෙක්ඛිතබ්බං – ‘යං නු ඛො අහං ඉදං වාචාය කම්මං කත්තුකාමො ඉදං මෙ වචීකම්මං අත්තබ්යාබාධායපි සංවත්තෙය්ය, පරබ්යාබාධායපි සංවත්තෙය්ය, උභයබ්යාබාධායපි සංවත්තෙය්ය – අකුසලං ඉදං වචීකම්මං දුක්ඛුද්රයං දුක්ඛවිපාක’න්ති? සචෙ ත්වං, රාහුල, පච්චවෙක්ඛමානො එවං ජානෙය්යාසි – ‘යං ඛො අහං ඉදං වාචාය කම්මං කත්තුකාමො ඉදං මෙ වචීකම්මං අත්තබ්යාබාධායපි සංවත්තෙය්ය, පරබ්යාබාධායපි සංවත්තෙය්ය, උභයබ්යාබාධායපි සංවත්තෙය්ය – අකුසලං ඉදං වචීකම්මං දුක්ඛුද්රයං දුක්ඛවිපාක’න්ති, එවරූපං තෙ, රාහුල, වාචාය කම්මං සසක්කං න කරණීයං. සචෙ පන ත්වං, රාහුල, පච්චවෙක්ඛමානො එවං ජානෙය්යාසි – ‘යං ඛො අහං ඉදං වාචාය කම්මං කත්තුකාමො ඉදං මෙ වචීකම්මං නෙවත්තබ්යාබාධායපි සංවත්තෙය්ය, න පරබ්යාබාධායපි සංවත්තෙය්ය – කුසලං ඉදං වචීකම්මං සුඛුද්රයං සුඛවිපාක’න්ති, එවරූපං තෙ, රාහුල, වාචාය කම්මං කරණීයං.

‘‘කරොන්තෙනපි, රාහුල, වාචාය කම්මං තදෙව තෙ වචීකම්මං පච්චවෙක්ඛිතබ්බං – ‘යං නු ඛො අහං ඉදං වාචාය කම්මං කරොමි ඉදං මෙ වචීකම්මං අත්තබ්යාබාධායපි සංවත්තති, පරබ්යාබාධායපි සංවත්තති, උභයබ්යාබාධායපි සංවත්තති – අකුසලං ඉදං වචීකම්මං දුක්ඛුද්රයං දුක්ඛවිපාක’න්ති? සචෙ පන ත්වං, රාහුල, පච්චවෙක්ඛමානො එවං ජානෙය්යාසි – ‘යං ඛො අහං ඉදං වාචාය කම්මං කරොමි ඉදං මෙ වචීකම්මං අත්තබ්යාබාධායපි සංවත්තති, පරබ්යාබාධායපි සංවත්තති, උභයබ්යාබාධායපි සංවත්තති – අකුසලං ඉදං වචීකම්මං දුක්ඛුද්රයං දුක්ඛවිපාක’න්ති, පටිසංහරෙය්යාසි ත්වං, රාහුල, එවරූපං වචීකම්මං. සචෙ පන ත්වං, රාහුල, පච්චවෙක්ඛමානො එවං ජානෙය්යාසි – ‘යං ඛො අහං ඉදං වාචාය කම්මං කරොමි ඉදං මෙ වචීකම්මං නෙවත්තබ්යාබාධායපි සංවත්තති, න පරබ්යාබාධායපි සංවත්තති, න උභයබ්යාබාධායපි සංවත්තති – කුසලං ඉදං වචීකම්මං සුඛුද්රයං සුඛවිපාක’න්ති, අනුපදජ්ජෙය්යාසි, ත්වං රාහුල, එවරූපං වචීකම්මං.

‘‘කත්වාපි තෙ, රාහුල, වාචාය කම්මං තදෙව තෙ වචීකම්මං පච්චවෙක්ඛිතබ්බං – ‘යං නු ඛො අහං ඉදං වාචාය කම්මං අකාසිං ඉදං මෙ වචීකම්මං අත්තබ්යාබාධායපි සංවත්තති [සංවත්ති (සී. පී.)], පරබ්යාබාධායපි සංවත්තති, උභයබ්යාබාධායපි සංවත්තති – අකුසලං ඉදං වචීකම්මං දුක්ඛුද්රයං දුක්ඛවිපාක’න්ති? සචෙ ඛො ත්වං, රාහුල, පච්චවෙක්ඛමානො එවං ජානෙය්යාසි – ‘යං ඛො අහං ඉදං වාචාය කම්මං අකාසිං ඉදං මෙ වචීකම්මං අත්තබ්යාබාධායපි සංවත්තති, පරබ්යාබාධායපි සංවත්තති, උභයබ්යාබාධායපි සංවත්තති – අකුසලං ඉදං වචීකම්මං දුක්ඛුද්රයං දුක්ඛවිපාක’න්ති, එවරූපං තෙ, රාහුල, වචීකම්මං සත්ථරි වා විඤ්ඤූසු වා සබ්රහ්මචාරීසු දෙසෙතබ්බං, විවරිතබ්බං, උත්තානීකත්තබ්බං ; දෙසෙත්වා විවරිත්වා උත්තානීකත්වා ආයතිං සංවරං ආපජ්ජිතබ්බං. සචෙ පන ත්වං, රාහුල, පච්චවෙක්ඛමානො එවං ජානෙය්යාසි – ‘යං ඛො අහං ඉදං වාචාය කම්මං අකාසිං ඉදං මෙ වචීකම්මං නෙවත්තබ්යාබාධායපි සංවත්තති, න පරබ්යාබාධායපි සංවත්තති, න උභයබ්යාබාධායපි සංවත්තති – කුසලං ඉදං වචීකම්මං සුඛුද්රයං සුඛවිපාක’න්ති, තෙනෙව ත්වං, රාහුල, පීතිපාමොජ්ජෙන විහරෙය්යාසි අහොරත්තානුසික්ඛී කුසලෙසු ධම්මෙසු.

111. ‘‘යදෙව ත්වං, රාහුල, මනසා කම්මං කත්තුකාමො අහොසි, තදෙව තෙ මනොකම්මං පච්චවෙක්ඛිතබ්බං – ‘යං නු ඛො අහං ඉදං මනසා කම්මං කත්තුකාමො ඉදං මෙ මනොකම්මං අත්තබ්යාබාධායපි සංවත්තෙය්ය, පරබ්යාබාධායපි සංවත්තෙය්ය, උභයබ්යාබාධායපි සංවත්තෙය්ය – අකුසලං ඉදං මනොකම්මං දුක්ඛුද්රයං දුක්ඛවිපාක’න්ති? සචෙ ත්වං, රාහුල, පච්චවෙක්ඛමානො එවං ජානෙය්යාසි – ‘යං ඛො අහං ඉදං මනසා කම්මං කත්තුකාමො ඉදං මෙ මනොකම්මං අත්තබ්යාබාධායපි සංවත්තෙය්ය, පරබ්යාබාධායපි සංවත්තෙය්ය, උභයබ්යාබාධායපි සංවත්තෙය්ය – අකුසලං ඉදං මනොකම්මං දුක්ඛුද්රයං දුක්ඛවිපාක’න්ති, එවරූපං තෙ, රාහුල, මනසා කම්මං සසක්කං න කරණීයං. සචෙ පන ත්වං, රාහුල, පච්චවෙක්ඛමානො එවං ජානෙය්යාසි – ‘යං ඛො අහං ඉදං මනසා කම්මං කත්තුකාමො ඉදං මෙ මනොකම්මං නෙවත්තබ්යාබාධායපි සංවත්තෙය්ය, න පරබ්යාබාධායපි සංවත්තෙය්ය, න උභයබ්යාබාධායපි සංවත්තෙය්ය – කුසලං ඉදං මනොකම්මං සුඛුද්රයං සුඛවිපාක’න්ති, එවරූපං තෙ, රාහුල, මනසා කම්මං කරණීයං.

‘‘කරොන්තෙනපි තෙ, රාහුල, මනසා කම්මං තදෙව තෙ මනොකම්මං පච්චවෙක්ඛිතබ්බං – ‘යං නු ඛො අහං ඉදං මනසා කම්මං කරොමි ඉදං මෙ මනොකම්මං අත්තබ්යාබාධායපි සංවත්තති, පරබ්යාබාධායපි සංවත්තති, උභයබ්යාබාධායපි සංවත්තති – අකුසලං ඉදං මනොකම්මං දුක්ඛුද්රයං දුක්ඛවිපාක’න්ති? සචෙ පන ත්වං, රාහුල, පච්චවෙක්ඛමානො එවං ජානෙය්යාසි – ‘යං ඛො අහං ඉදං මනසා කම්මං කරොමි ඉදං මෙ මනොකම්මං අත්තබ්යාබාධායපි සංවත්තති, පරබ්යාබාධායපි සංවත්තති, උභයබ්යාබාධායපි සංවත්තති – අකුසලං ඉදං මනොකම්මං දුක්ඛුද්රයං දුක්ඛවිපාක’න්ති, පටිසංහරෙය්යාසි ත්වං, රාහුල, එවරූපං මනොකම්මං. සචෙ පන ත්වං, රාහුල, පච්චවෙක්ඛමානො එවං ජානෙය්යාසි – ‘යං ඛො අහං ඉදං මනසා කම්මං කරොමි ඉදං මෙ මනොකම්මං නෙවත්තබ්යාබාධායපි සංවත්තති, න පරබ්යාබාධායපි සංවත්තති, න උභයබ්යාබාධායපි සංවත්තති – කුසලං ඉදං මනොකම්මං සුඛුද්රයං සුඛවිපාක’න්ති, අනුපදජ්ජෙය්යාසි ත්වං, රාහුල, එවරූපං මනොකම්මං.

‘‘කත්වාපි තෙ, රාහුල, මනසා කම්මං තදෙව තෙ මනොකම්මං පච්චවෙක්ඛිතබ්බං – ‘යං නු ඛො අහං ඉදං මනසා කම්මං අකාසිං ඉදං මෙ මනොකම්මං අත්තබ්යාබාධායපි සංවත්තති [සංවත්ති (සී. පී.)], පරබ්යාබාධායපි සංවත්තති, උභයබ්යාබාධායපි සංවත්තති – අකුසලං ඉදං මනොකම්මං දුක්ඛුද්රයං දුක්ඛවිපාක’න්ති? සචෙ ඛො ත්වං, රාහුල, පච්චවෙක්ඛමානො එවං ජානෙය්යාසි – ‘යං ඛො අහං ඉදං මනසා කම්මං අකාසිං ඉදං මෙ මනොකම්මං අත්තබ්යාබාධායපි සංවත්තති, පරබ්යාබාධායපි සංවත්තති, උභයබ්යාබාධායපි සංවත්තති – අකුසලං ඉදං මනොකම්මං දුක්ඛුද්රයං දුක්ඛවිපාක’න්ති, එවරූපං පන [එවරූපෙ (සී. පී.), එවරූපෙ පන (ස්යා. කං.)] තෙ, රාහුල, මනොකම්මං [මනොකම්මෙ (සී. ස්යා. කං. පී.)] අට්ටීයිතබ්බං හරායිතබ්බං ජිගුච්ඡිතබ්බං; අට්ටීයිත්වා හරායිත්වා ජිගුච්ඡිත්වා ආයතිං සංවරං ආපජ්ජිතබ්බං. සචෙ පන ත්වං, රාහුල, පච්චවෙක්ඛමානො එවං ජානෙය්යාසි – ‘යං ඛො අහං ඉදං මනසා කම්මං අකාසිං ඉදං මෙ මනොකම්මං නෙවත්තබ්යාබාධායපි සංවත්තති, න පරබ්යාබාධායපි සංවත්තති, න උභයබ්යාබාධායපි සංවත්තති – කුසලං ඉදං මනොකම්මං සුඛුද්රයං සුඛවිපාක’න්ති, තෙනෙව ත්වං, රාහුල, පීතිපාමොජ්ජෙන විහරෙය්යාසි අහොරත්තානුසික්ඛී කුසලෙසු ධම්මෙසු.

112. ‘‘යෙ හි කෙචි, රාහුල, අතීතමද්ධානං සමණා වා බ්රාහ්මණා වා කායකම්මං පරිසොධෙසුං, වචීකම්මං පරිසොධෙසුං, මනොකම්මං පරිසොධෙසුං, සබ්බෙ තෙ එවමෙවං පච්චවෙක්ඛිත්වා පච්චවෙක්ඛිත්වා කායකම්මං පරිසොධෙසුං, පච්චවෙක්ඛිත්වා පච්චවෙක්ඛිත්වා වචීකම්මං පරිසොධෙසුං, පච්චවෙක්ඛිත්වා පච්චවෙක්ඛිත්වා මනොකම්මං පරිසොධෙසුං. යෙපි හි කෙචි, රාහුල, අනාගතමද්ධානං සමණා වා බ්රාහ්මණා වා කායකම්මං පරිසොධෙස්සන්ති, වචීකම්මං පරිසොධෙස්සන්ති, මනොකම්මං පරිසොධෙස්සන්ති, සබ්බෙ තෙ එවමෙවං පච්චවෙක්ඛිත්වා පච්චවෙක්ඛිත්වා කායකම්මං පරිසොධෙස්සන්ති, පච්චවෙක්ඛිත්වා පච්චවෙක්ඛිත්වා වචීකම්මං පරිසොධෙස්සන්ති , පච්චවෙක්ඛිත්වා පච්චවෙක්ඛිත්වා මනොකම්මං පරිසොධෙස්සන්ති. යෙපි හි කෙචි, රාහුල, එතරහි සමණා වා බ්රාහ්මණා වා කායකම්මං පරිසොධෙන්ති, වචීකම්මං පරිසොධෙන්ති, මනොකම්මං පරිසොධෙන්ති, සබ්බෙ තෙ එවමෙවං පච්චවෙක්ඛිත්වා පච්චවෙක්ඛිත්වා කායකම්මං පරිසොධෙන්ති, පච්චවෙක්ඛිත්වා පච්චවෙක්ඛිත්වා වචීකම්මං පරිසොධෙන්ති, පච්චවෙක්ඛිත්වා පච්චවෙක්ඛිත්වා මනොකම්මං පරිසොධෙන්ති. තස්මාතිහ, රාහුල, ‘පච්චවෙක්ඛිත්වා පච්චවෙක්ඛිත්වා කායකම්මං පරිසොධෙස්සාමි, පච්චවෙක්ඛිත්වා පච්චවෙක්ඛිත්වා වචීකම්මං පරිසොධෙස්සාමි, පච්චවෙක්ඛිත්වා පච්චවෙක්ඛිත්වා මනොකම්මං පරිසොධෙස්සාමී’ති – එවඤ්හි තෙ, රාහුල, සික්ඛිතබ්බ’’න්ති.

ඉදමවොච භගවා. අත්තමනො ආයස්මා රාහුලො භගවතො භාසිතං අභිනන්දීති.

අම්බලට්ඨිකරාහුලොවාදසුත්තං නිට්ඨිතං පඨමං.

2. මහාරාහුලොවාදසුත්තං

113. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා සාවත්ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමෙ. අථ ඛො භගවා පුබ්බණ්හසමයං නිවාසෙත්වා පත්තචීවරමාදාය සාවත්ථිං පිණ්ඩාය පාවිසි. ආයස්මාපි ඛො රාහුලො පුබ්බණ්හසමයං නිවාසෙත්වා පත්තචීවරමාදාය භගවන්තං පිට්ඨිතො පිට්ඨිතො අනුබන්ධි. අථ ඛො භගවා අපලොකෙත්වා ආයස්මන්තං රාහුලං ආමන්තෙසි – ‘‘යං කිඤ්චි, රාහුල, රූපං – අතීතානාගතපච්චුප්පන්නං අජ්ඣත්තං වා බහිද්ධා වා ඔළාරිකං වා සුඛුමං වා හීනං වා පණීතං වා යං දූරෙ සන්තිකෙ වා – සබ්බං රූපං ‘නෙතං මම, නෙසොහමස්මි, න මෙසො අත්තා’ති එවමෙතං යථාභූතං සම්මප්පඤ්ඤාය දට්ඨබ්බ’’න්ති. ‘‘රූපමෙව නු ඛො, භගවා, රූපමෙව නු ඛො, සුගතා’’ති? ‘‘රූපම්පි, රාහුල, වෙදනාපි, රාහුල, සඤ්ඤාපි, රාහුල, සඞ්ඛාරාපි, රාහුල, විඤ්ඤාණම්පි, රාහුලා’’ති. අථ ඛො ආයස්මා රාහුලො ‘‘කො නජ්ජ [කො නුජ්ජ (ස්යා. කං.)] භගවතා සම්මුඛා ඔවාදෙන ඔවදිතො ගාමං පිණ්ඩාය පවිසිස්සතී’’ති තතො පටිනිවත්තිත්වා අඤ්ඤතරස්මිං රුක්ඛමූලෙ නිසීදි පල්ලඞ්කං ආභුජිත්වා උජුං කායං පණිධාය පරිමුඛං සතිං උපට්ඨපෙත්වා. අද්දසා ඛො ආයස්මා සාරිපුත්තො ආයස්මන්තං රාහුලං අඤ්ඤතරස්මිං රුක්ඛමූලෙ නිසින්නං පල්ලඞ්කං ආභුජිත්වා උජුං කායං පණිධාය පරිමුඛං සතිං උපට්ඨපෙත්වා . දිස්වාන ආයස්මන්තං රාහුලං ආමන්තෙසි – ‘‘ආනාපානස්සතිං, රාහුල, භාවනං භාවෙහි. ආනාපානස්සති, රාහුල, භාවනා භාවිතා බහුලීකතා මහප්ඵලා හොති මහානිසංසා’’ති.

114. අථ ඛො ආයස්මා රාහුලො සායන්හසමයං පටිසල්ලානා වුට්ඨිතො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො ආයස්මා රාහුලො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘කථං භාවිතා නු ඛො, භන්තෙ, ආනාපානස්සති, කථං බහුලීකතා මහප්ඵලා හොති මහානිසංසා’’ති? ‘‘යං කිඤ්චි, රාහුල, අජ්ඣත්තං පච්චත්තං කක්ඛළං ඛරිගතං උපාදින්නං, සෙය්යථිදං – කෙසා ලොමා නඛා දන්තා තචො මංසං න්හාරු [නහාරු (සී. ස්යා. කං. පී.)] අට්ඨි අට්ඨිමිඤ්ජං වක්කං හදයං යකනං කිලොමකං පිහකං පප්ඵාසං අන්තං අන්තගුණං උදරියං කරීසං, යං වා පනඤ්ඤම්පි කිඤ්චි අජ්ඣත්තං පච්චත්තං කක්ඛළං ඛරිගතං උපාදින්නං – අයං වුච්චති, රාහුල, අජ්ඣත්තිකා පථවීධාතු [පඨවීධාතු (සී. ස්යා. කං. පී.)]. යා චෙව ඛො පන අජ්ඣත්තිකා පථවීධාතු යා ච බාහිරා පථවීධාතු, පථවීධාතුරෙවෙසා. තං ‘නෙතං මම, නෙසොහමස්මි, න මෙසො අත්තා’ති – එවමෙතං යථාභූතං සම්මප්පඤ්ඤාය දට්ඨබ්බං. එවමෙතං යථාභූතං සම්මප්පඤ්ඤාය දිස්වා පථවීධාතුයා නිබ්බින්දති, පථවීධාතුයා චිත්තං විරාජෙති’’.

115. ‘‘කතමා ච, රාහුල, ආපොධාතු? ආපොධාතු සියා අජ්ඣත්තිකා, සියා බාහිරා. කතමා ච, රාහුල, අජ්ඣත්තිකා ආපොධාතු ? යං අජ්ඣත්තං පච්චත්තං ආපො ආපොගතං උපාදින්නං, සෙය්යථිදං – පිත්තං සෙම්හං පුබ්බො ලොහිතං සෙදො මෙදො අස්සු වසා ඛෙළො සිඞ්ඝාණිකා ලසිකා මුත්තං, යං වා පනඤ්ඤම්පි කිඤ්චි අජ්ඣත්තං පච්චත්තං ආපො ආපොගතං උපාදින්නං – අයං වුච්චති, රාහුල, අජ්ඣත්තිකා ආපොධාතු. යා චෙව ඛො පන අජ්ඣත්තිකා ආපොධාතු යා ච බාහිරා ආපොධාතු ආපොධාතුරෙවෙසා. තං ‘නෙතං මම, නෙසොහමස්මි, න මෙසො අත්තා’ති – එවමෙතං යථාභූතං සම්මප්පඤ්ඤාය දට්ඨබ්බං. එවමෙතං යථාභූතං සම්මප්පඤ්ඤාය දිස්වා ආපොධාතුයා නිබ්බින්දති, ආපොධාතුයා චිත්තං විරාජෙති.

116. ‘‘කතමා ච, රාහුල, තෙජොධාතු? තෙජොධාතු සියා අජ්ඣත්තිකා, සියා බාහිරා. කතමා ච, රාහුල, අජ්ඣත්තිකා තෙජොධාතු? යං අජ්ඣත්තං පච්චත්තං තෙජො තෙජොගතං උපාදින්නං, සෙය්යථිදං – යෙන ච සන්තප්පති යෙන ච ජීරීයති යෙන ච පරිඩය්හති යෙන ච අසිතපීතඛායිතසායිතං සම්මා පරිණාමං ගච්ඡති, යං වා පනඤ්ඤම්පි කිඤ්චි අජ්ඣත්තං පච්චත්තං තෙජො තෙජොගතං උපාදින්නං – අයං වුච්චති, රාහුල, අජ්ඣත්තිකා තෙජොධාතු. යා චෙව ඛො පන අජ්ඣත්තිකා තෙජොධාතු යා ච බාහිරා තෙජොධාතු තෙජොධාතුරෙවෙසා. තං ‘නෙතං මම, නෙසොහමස්මි, න මෙසො අත්තා’ති – එවමෙතං යථාභූතං සම්මප්පඤ්ඤාය දට්ඨබ්බං. එවමෙතං යථාභූතං සම්මප්පඤ්ඤාය දිස්වා තෙජොධාතුයා නිබ්බින්දති, තෙජොධාතුයා චිත්තං විරාජෙති.

117. ‘‘කතමා ච, රාහුල, වායොධාතු? වායොධාතු සියා අජ්ඣත්තිකා, සියා බාහිරා. කතමා ච, රාහුල, අජ්ඣත්තිකා වායොධාතු? යං අජ්ඣත්තං පච්චත්තං වායො වායොගතං උපාදින්නං, සෙය්යථිදං – උද්ධඞ්ගමා වාතා, අධොගමා වාතා, කුච්ඡිසයා වාතා, කොට්ඨාසයා [කොට්ඨසයා (සී. පී.)] වාතා , අඞ්ගමඞ්ගානුසාරිනො වාතා, අස්සාසො පස්සාසො, ඉති යං වා පනඤ්ඤම්පි කිඤ්චි අජ්ඣත්තං පච්චත්තං වායො වායොගතං උපාදින්නං – අයං වුච්චති, රාහුල, අජ්ඣත්තිකා වායොධාතු. යා චෙව ඛො පන අජ්ඣත්තිකා වායොධාතු යා ච බාහිරා වායොධාතු වායොධාතුරෙවෙසා. තං ‘නෙතං මම, නෙසොහමස්මි , න මෙසො අත්තා’ති – එවමෙතං යථාභූතං සම්මප්පඤ්ඤාය දට්ඨබ්බං. එවමෙතං යථාභූතං සම්මප්පඤ්ඤාය දිස්වා වායොධාතුයා නිබ්බින්දති, වායොධාතුයා චිත්තං විරාජෙති.

118. ‘‘කතමා ච, රාහුල, ආකාසධාතු? ආකාසධාතු සියා අජ්ඣත්තිකා, සියා බාහිරා. කතමා ච, රාහුල, අජ්ඣත්තිකා ආකාසධාතු? යං අජ්ඣත්තං පච්චත්තං ආකාසං ආකාසගතං උපාදින්නං, සෙය්යථිදං – කණ්ණච්ඡිද්දං නාසච්ඡිද්දං මුඛද්වාරං, යෙන ච අසිතපීතඛායිතසායිතං අජ්ඣොහරති, යත්ථ ච අසිතපීතඛායිතසායිතං සන්තිට්ඨති, යෙන ච අසිතපීතඛායිතසායිතං අධොභාගං [අධොභාගා (සී. ස්යා. කං. පී.)] නික්ඛමති, යං වා පනඤ්ඤම්පි කිඤ්චි අජ්ඣත්තං පච්චත්තං ආකාසං ආකාසගතං, අඝං අඝගතං, විවරං විවරගතං, අසම්ඵුට්ඨං, මංසලොහිතෙහි උපාදින්නං [ආකාසගතං උපාදින්නං (සී. පී.)] – අයං වුච්චති, රාහුල, අජ්ඣත්තිකා ආකාසධාතු. යා චෙව ඛො පන අජ්ඣත්තිකා ආකාසධාතු යා ච බාහිරා ආකාසධාතු ආකාසධාතුරෙවෙසා. තං ‘නෙතං මම, නෙසොහමස්මි, න මෙසො අත්තා’ති – එවමෙතං යථාභූතං සම්මප්පඤ්ඤාය දට්ඨබ්බං. එවමෙතං යථාභූතං සම්මප්පඤ්ඤාය දිස්වා ආකාසධාතුයා චිත්තං නිබ්බින්දති, ආකාසධාතුයා චිත්තං විරාජෙති.

119. ‘‘පථවීසමං, රාහුල, භාවනං භාවෙහි. පථවීසමඤ්හි තෙ, රාහුල, භාවනං භාවයතො උප්පන්නා මනාපාමනාපා ඵස්සා චිත්තං න පරියාදාය ඨස්සන්ති. සෙය්යථාපි, රාහුල, පථවියා සුචිම්පි නික්ඛිපන්ති, අසුචිම්පි නික්ඛිපන්ති, ගූථගතම්පි නික්ඛිපන්ති, මුත්තගතම්පි නික්ඛිපන්ති, ඛෙළගතම්පි නික්ඛිපන්ති, පුබ්බගතම්පි නික්ඛිපන්ති, ලොහිතගතම්පි නික්ඛිපන්ති, න ච තෙන පථවී අට්ටීයති වා හරායති වා ජිගුච්ඡති වා; එවමෙව ඛො ත්වං, රාහුල, පථවීසමං භාවනං භාවෙහි. පථවීසමඤ්හි තෙ, රාහුල, භාවනං භාවයතො උප්පන්නා මනාපාමනාපා ඵස්සා චිත්තං න පරියාදාය ඨස්සන්ති.

‘‘ආපොසමං, රාහුල, භාවනං භාවෙහි. ආපොසමඤ්හි තෙ, රාහුල, භාවනං භාවයතො උප්පන්නා මනාපාමනාපා ඵස්සා චිත්තං න පරියාදාය ඨස්සන්ති. සෙය්යථාපි, රාහුල, ආපස්මිං සුචිම්පි ධොවන්ති, අසුචිම්පි ධොවන්ති, ගූථගතම්පි ධොවන්ති, මුත්තගතම්පි ධොවන්ති, ඛෙළගතම්පි ධොවන්ති, පුබ්බගතම්පි ධොවන්ති, ලොහිතගතම්පි ධොවන්ති, න ච තෙන ආපො අට්ටීයති වා හරායති වා ජිගුච්ඡති වා; එවමෙව ඛො ත්වං, රාහුල, ආපොසමං භාවනං භාවෙහි. ආපොසමඤ්හි තෙ, රාහුල, භාවනං භාවයතො උප්පන්නා මනාපාමනාපා ඵස්සා චිත්තං න පරියාදාය ඨස්සන්ති.

‘‘තෙජොසමං, රාහුල, භාවනං භාවෙහි. තෙජොසමඤ්හි තෙ, රාහුල, භාවනං භාවයතො උප්පන්නා මනාපාමනාපා ඵස්සා චිත්තං න පරියාදාය ඨස්සන්ති. සෙය්යථාපි, රාහුල, තෙජො සුචිම්පි දහති, අසුචිම්පි දහති, ගූථගතම්පි දහති, මුත්තගතම්පි දහති, ඛෙළගතම්පි දහති, පුබ්බගතම්පි දහති, ලොහිතගතම්පි දහති, න ච තෙන තෙජො අට්ටීයති වා හරායති වා ජිගුච්ඡති වා; එවමෙව ඛො ත්වං, රාහුල, තෙජොසමං භාවනං භාවෙහි. තෙජොසමඤ්හි තෙ, රාහුල, භාවනං භාවයතො උප්පන්නා මනාපාමනාපා ඵස්සා චිත්තං න පරියාදාය ඨස්සන්ති.

‘‘වායොසමං, රාහුල, භාවනං භාවෙහි. වායොසමඤ්හි තෙ, රාහුල, භාවනං භාවයතො උප්පන්නා මනාපාමනාපා ඵස්සා චිත්තං න පරියාදාය ඨස්සන්ති. සෙය්යථාපි, රාහුල, වායො සුචිම්පි උපවායති, අසුචිම්පි උපවායති, ගූථගතම්පි උපවායති, මුත්තගතම්පි උපවායති, ඛෙළගතම්පි උපවායති, පුබ්බගතම්පි උපවායති, ලොහිතගතම්පි උපවායති, න ච තෙන වායො අට්ටීයති වා හරායති වා ජිගුච්ඡති වා; එවමෙව ඛො ත්වං, රාහුල, වායොසමං භාවනං භාවෙහි. වායොසමඤ්හි තෙ, රාහුල, භාවනං භාවයතො උප්පන්නා මනාපාමනාපා ඵස්සා චිත්තං න පරියාදාය ඨස්සන්ති.

‘‘ආකාසසමං, රාහුල, භාවනං භාවෙහි. ආකාසසමඤ්හි තෙ, රාහුල, භාවනං භාවයතො උප්පන්නා මනාපාමනාපා ඵස්සා චිත්තං න පරියාදාය ඨස්සන්ති. සෙය්යථාපි, රාහුල, ආකාසො න කත්ථචි පතිට්ඨිතො; එවමෙව ඛො ත්වං, රාහුල, ආකාසසමං භාවනං භාවෙහි. ආකාසසමඤ්හි තෙ, රාහුල, භාවනං භාවයතො උප්පන්නා මනාපාමනාපා ඵස්සා චිත්තං න පරියාදාය ඨස්සන්ති.

120. ‘‘මෙත්තං, රාහුල, භාවනං භාවෙහි. මෙත්තඤ්හි තෙ, රාහුල, භාවනං භාවයතො යො බ්යාපාදො සො පහීයිස්සති. කරුණං, රාහුල, භාවනං භාවෙහි. කරුණඤ්හි තෙ, රාහුල, භාවනං භාවයතො යා විහෙසා සා පහීයිස්සති. මුදිතං, රාහුල, භාවනං භාවෙහි. මුදිතඤ්හි තෙ, රාහුල, භාවනං භාවයතො යා අරති සා පහීයිස්සති. උපෙක්ඛං , රාහුල, භාවනං භාවෙහි. උපෙක්ඛඤ්හි තෙ, රාහුල, භාවනං භාවයතො යො පටිඝො සො පහීයිස්සති. අසුභං, රාහුල, භාවනං භාවෙහි. අසුභඤ්හි තෙ, රාහුල, භාවනං භාවයතො යො රාගො සො පහීයිස්සති. අනිච්චසඤ්ඤං, රාහුල, භාවනං භාවෙහි. අනිච්චසඤ්ඤඤ්හි තෙ, රාහුල, භාවනං භාවයතො යො අස්මිමානො සො පහීයිස්සති.

121. ‘‘ආනාපානස්සතිං, රාහුල, භාවනං භාවෙහි. ආනාපානස්සති හි තෙ, රාහුල, භාවිතා බහුලීකතා මහප්ඵලා හොති මහානිසංසා. කථං භාවිතා ච, රාහුල, ආනාපානස්සති, කථං බහුලීකතා මහප්ඵලා හොති මහානිසංසා ? ඉධ, රාහුල, භික්ඛු අරඤ්ඤගතො වා රුක්ඛමූලගතො වා සුඤ්ඤාගාරගතො වා නිසීදති පල්ලඞ්කං ආභුජිත්වා උජුං කායං පණිධාය පරිමුඛං සතිං උපට්ඨපෙත්වා. සො සතොව අස්සසති සතොව [සතො (සී. ස්යා. කං. පී.)] පස්සසති.

‘‘දීඝං වා අස්සසන්තො ‘දීඝං අස්සසාමී’ති පජානාති, දීඝං වා පස්සසන්තො ‘දීඝං පස්සසාමී’ති පජානාති; රස්සං වා අස්සසන්තො ‘රස්සං අස්සසාමී’ති පජානාති, රස්සං වා පස්සසන්තො ‘රස්සං පස්සසාමී’ති පජානාති. ‘සබ්බකායප්පටිසංවෙදී අස්සසිස්සාමී’ති සික්ඛති; ‘සබ්බකායප්පටිසංවෙදී පස්සසිස්සාමී’ති සික්ඛති; ‘පස්සම්භයං කායසඞ්ඛාරං අස්සසිස්සාමී’ති සික්ඛති; ‘පස්සම්භයං කායසඞ්ඛාරං පස්සසිස්සාමී’ති සික්ඛති.

‘‘‘පීතිප්පටිසංවෙදී අස්සසිස්සාමී’ති සික්ඛති; ‘පීතිප්පටිසංවෙදී පස්සසිස්සාමී’ති සික්ඛති; ‘සුඛප්පටිසංවෙදී අස්සසිස්සාමී’ති සික්ඛති; ‘සුඛප්පටිසංවෙදී පස්සසිස්සාමී’ති සික්ඛති; ‘චිත්තසඞ්ඛාරප්පටිසංවෙදී අස්සසිස්සාමී’ති සික්ඛති; ‘චිත්තසඞ්ඛාරප්පටිසංවෙදී පස්සසිස්සාමී’ති සික්ඛති; ‘පස්සම්භයං චිත්තසඞ්ඛාරං අස්සසිස්සාමී’ති සික්ඛති; ‘පස්සම්භයං චිත්තසඞ්ඛාරං පස්සසිස්සාමී’ති සික්ඛති.

‘‘‘චිත්තප්පටිසංවෙදී අස්සසිස්සාමී’ති සික්ඛති; ‘චිත්තප්පටිසංවෙදී පස්සසිස්සාමී’ති සික්ඛති ; ‘අභිප්පමොදයං චිත්තං අස්සසිස්සාමී’ති සික්ඛති; ‘අභිප්පමොදයං චිත්තං පස්සසිස්සාමී’ති සික්ඛති; ‘සමාදහං චිත්තං අස්සසිස්සාමී’ති සික්ඛති; ‘සමාදහං චිත්තං පස්සසිස්සාමී’ති සික්ඛති; ‘විමොචයං චිත්තං අස්සසිස්සාමී’ති සික්ඛති; ‘විමොචයං චිත්තං පස්සසිස්සාමී’ති සික්ඛති.

‘‘‘අනිච්චානුපස්සී අස්සසිස්සාමී’ති සික්ඛති; ‘අනිච්චානුපස්සී පස්සසිස්සාමී’ති සික්ඛති; ‘විරාගානුපස්සී අස්සසිස්සාමී’ති සික්ඛති; ‘විරාගානුපස්සී පස්සසිස්සාමී’ති සික්ඛති; ‘නිරොධානුපස්සී අස්සසිස්සාමී’ති සික්ඛති; ‘නිරොධානුපස්සී පස්සසිස්සාමී’ති සික්ඛති; ‘පටිනිස්සග්ගානුපස්සී අස්සසිස්සාමී’ති සික්ඛති; ‘පටිනිස්සග්ගානුපස්සී පස්සසිස්සාමී’ති සික්ඛති.

‘‘එවං භාවිතා ඛො, රාහුල, ආනාපානස්සති, එවං බහුලීකතා මහප්ඵලා හොති මහානිසංසා. එවං භාවිතාය, රාහුල, ආනාපානස්සතියා, එවං බහුලීකතාය යෙපි තෙ චරිමකා අස්සාසා තෙපි විදිතාව නිරුජ්ඣන්ති නො අවිදිතා’’ති.

ඉදමවොච භගවා. අත්තමනො ආයස්මා රාහුලො භගවතො භාසිතං අභිනන්දීති.

මහාරාහුලොවාදසුත්තං නිට්ඨිතං දුතියං.

3. චූළමාලුක්යසුත්තං

122. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා සාවත්ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමෙ. අථ ඛො ආයස්මතො මාලුක්යපුත්තස්ස [මාලුඞ්ක්යපුත්තස්ස (සී. ස්යා. කං. පී.)] රහොගතස්ස පටිසල්ලීනස්ස එවං චෙතසො පරිවිතක්කො උදපාදි – ‘‘යානිමානි දිට්ඨිගතානි භගවතා අබ්යාකතානි ඨපිතානි පටික්ඛිත්තානි – ‘සස්සතො ලොකො’තිපි, ‘අසස්සතො ලොකො’තිපි, ‘අන්තවා ලොකො’තිපි, ‘අනන්තවා ලොකො’තිපි, ‘තං ජීවං තං සරීර’න්තිපි, ‘අඤ්ඤං ජීවං අඤ්ඤං සරීර’න්තිපි, ‘හොති තථාගතො පරං මරණා’තිපි, ‘න හොති තථාගතො පරං මරණා’තිපි, ‘හොති ච න ච හොති තථාගතො පරං මරණා’තිපි, ‘නෙව හොති න න හොති තථාගතො පරං මරණා’තිපි – තානි මෙ භගවා න බ්යාකරොති. යානි මෙ භගවා න බ්යාකරොති තං මෙ න රුච්චති, තං මෙ නක්ඛමති. සොහං භගවන්තං උපසඞ්කමිත්වා එතමත්ථං පුච්ඡිස්සාමි. සචෙ මෙ භගවා බ්යාකරිස්සති – ‘සස්සතො ලොකො’ති වා ‘අසස්සතො ලොකො’ති වා…පෙ… ‘නෙව හොති න න හොති තථාගතො පරං මරණා’ති වා – එවාහං භගවති බ්රහ්මචරියං චරිස්සාමි; නො චෙ මෙ භගවා බ්යාකරිස්සති – ‘සස්සතො ලොකො’ති වා ‘අසස්සතො ලොකො’ති වා…පෙ… ‘නෙව හොති න න හොති තථාගතො පරං මරණා’ති වා – එවාහං සික්ඛං පච්චක්ඛාය හීනායාවත්තිස්සාමී’’ති.

123. අථ ඛො ආයස්මා මාලුක්යපුත්තො සායන්හසමයං පටිසල්ලානා වුට්ඨිතො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො ආයස්මා මාලුක්යපුත්තො භගවන්තං එතදවොච –

124. ‘‘ඉධ මය්හං, භන්තෙ, රහොගතස්ස පටිසල්ලීනස්ස එවං චෙතසො පරිවිතක්කො උදපාදි – යානිමානි දිට්ඨිගතානි භගවතා අබ්යාකතානි ඨපිතානි පටික්ඛිත්තානි – ‘සස්සතො ලොකො’තිපි, ‘අසස්සතො ලොකො’තිපි…පෙ… ‘නෙව හොති න න හොති තථාගතො පරං මරණා’තිපි – තානි මෙ භගවා න බ්යාකරොති. යානි මෙ භගවා න බ්යාකරොති තං මෙ න රුච්චති, තං මෙ නක්ඛමති. සොහං භගවන්තං උපසඞ්කමිත්වා එතමත්ථං පුච්ඡිස්සාමි. සචෙ මෙ භගවා බ්යාකරිස්සති – ‘සස්සතො ලොකො’ති වා, ‘අසස්සතො ලොකො’ති වා…පෙ… ‘නෙව හොති න න හොති තථාගතො පරං මරණා’ති වා – එවාහං භගවති, බ්රහ්මචරියං චරිස්සාමි. නො චෙ මෙ භගවා බ්යාකරිස්සති – ‘සස්සතො ලොකො’ති වා, ‘අසස්සතො ලොකො’ති වා…පෙ… ‘නෙව හොති න න හොති තථාගතො පරං මරණා’ති වා – එවාහං සික්ඛං පච්චක්ඛාය හීනායාවත්තිස්සාමීති. සචෙ භගවා ජානාති – ‘සස්සතො ලොකො’ති, ‘සස්සතො ලොකො’ති මෙ භගවා බ්යාකරොතු; සචෙ භගවා ජානාති – ‘අසස්සතො ලොකො’ති, ‘අසස්සතො ලොකො’ති මෙ භගවා බ්යාකරොතු. නො චෙ භගවා ජානාති – ‘සස්සතො ලොකො’ති වා, ‘අසස්සතො ලොකො’ති වා, අජානතො ඛො පන අපස්සතො එතදෙව උජුකං හොති යදිදං – ‘න ජානාමි, න පස්සාමී’ති. සචෙ භගවා ජානාති – ‘අන්තවා ලොකො’ති, ‘අනන්තවා ලොකො’ති මෙ භගවා බ්යාකරොතු; සචෙ භගවා ජානාති – ‘අනන්තවා ලොකො’ති, ‘අනන්තවා ලොකො’ති මෙ භගවා බ්යාකරොතු. නො චෙ භගවා ජානාති – ‘අන්තවා ලොකො’ති වා, ‘අනන්තවා ලොකො’ති වා, අජානතො ඛො පන අපස්සතො එතදෙව උජුකං හොති යදිදං – ‘න ජානාමි, න පස්සාමී’ති. සචෙ භගවා ජානාති – ‘තං ජීවං තං සරීර’න්ති, ‘තං ජීවං තං සරීර’න්ති මෙ භගවා බ්යාකරොතු; සචෙ භගවා ජානාති – ‘අඤ්ඤං ජීවං අඤ්ඤං සරීර’න්ති, ‘අඤ්ඤං ජීවං අඤ්ඤං සරීර’න්ති මෙ භගවා බ්යාකරොතු. නො චෙ භගවා ජානාති – ‘තං ජීවං තං සරීර’න්ති වා, ‘අඤ්ඤං ජීවං අඤ්ඤං සරීර’න්ති වා, අජානතො ඛො පන අපස්සතො එතදෙව උජුකං හොති යදිදං – ‘න ජානාමි, න පස්සාමී’ති. සචෙ භගවා ජානාති – ‘හොති තථාගතො පරං මරණා’ති, ‘හොති තථාගතො පරං මරණා’ති මෙ භගවා බ්යාකරොතු; සචෙ භගවා ජානාති – ‘න හොති තථාගතො පරං මරණා’ති, ‘න හොති තථාගතො පරං මරණා’ති මෙ භගවා බ්යාකරොතු. නො චෙ භගවා ජානාති – ‘හොති තථාගතො පරං මරණා’ති වා, ‘න හොති තථාගතො පරං මරණා’ති වා, අජානතො ඛො පන අපස්සතො එතදෙව උජුකං හොති යදිදං – ‘න ජානාමි න පස්සාමී’ති. සචෙ භගවා ජානාති – ‘හොති ච න ච හොති තථාගතො පරං මරණා’ති, ‘හොති ච න ච හොති තථාගතො පරං මරණා’ති මෙ භගවා බ්යාකරොතු; සචෙ භගවා ජානාති – ‘නෙව හොති න න හොති තථාගතො පරං මරණා’ති, ‘නෙව හොති න න හොති තථාගතො පරං මරණා’ති මෙ භගවා බ්යාකරොතු. නො චෙ භගවා ජානාති – ‘හොති ච න ච හොති තථාගතො පරං මරණා’ති වා, ‘නෙව හොති න න හොති තථාගතො පරං මරණා’ති වා, අජානතො ඛො පන අපස්සතො එතදෙව උජුකං හොති යදිදං – ‘න ජානාමි, න පස්සාමී’’’ති.

125. ‘‘කිං නු [කිං නු ඛො (ස්යා. කං. ක.)] තාහං, මාලුක්යපුත්ත, එවං අවචං – ‘එහි ත්වං, මාලුක්යපුත්ත, මයි බ්රහ්මචරියං චර, අහං තෙ බ්යාකරිස්සාමි – ‘සස්සතො ලොකො’ති වා, ‘අසස්සතො ලොකො’ති වා, ‘අන්තවා ලොකො’ති වා, ‘අනන්තවා ලොකො’ති වා, ‘තං ජීවං තං සරීර’න්ති වා, ‘අඤ්ඤං ජීවං අඤ්ඤං සරීර’න්ති වා, ‘හොති තථාගතො පරං මරණා’ති වා, ‘න හොති තථාගතො පරං මරණා’ති වා, ‘හොති ච න ච හොති තථාගතො පරං මරණා’ති වා, ‘නෙව හොති න න හොති තථාගතො පරං මරණා’ති වා’’ති? ‘‘නො හෙතං, භන්තෙ’’. ‘‘ත්වං වා පන මං එවං අවච – අහං, භන්තෙ, භගවති බ්රහ්මචරියං චරිස්සාමි , භගවා මෙ බ්යාකරිස්සති – ‘සස්සතො ලොකො’ති වා, ‘අසස්සතො ලොකො’ති වා, ‘අන්තවා ලොකො’ති වා, ‘අනන්තවා ලොකො’ති වා, ‘තං ජීවං තං සරීර’න්ති වා, ‘අඤ්ඤං ජීවං අඤ්ඤං සරීර’න්ති වා, ‘හොති තථාගතො පරං මරණා’ති වා, ‘න හොති තථාගතො පරං මරණා’ති වා, ‘හොති ච න ච හොති තථාගතො පරං මරණා’ති වා, ‘නෙව හොති න න හොති තථාගතො පරං මරණා’ති වා’’ති? ‘‘නො හෙතං, භන්තෙ’’. ‘‘ඉති කිර, මාලුක්යපුත්ත, නෙවාහං තං වදාමි – එහි ත්වං, මාලුක්යපුත්ත, මයි බ්රහ්මචරියං චර, අහං තෙ බ්යාකරිස්සාමි – ‘සස්සතො ලොකො’ති වා, ‘අසස්සතො ලොකො’ති වා…පෙ… ‘නෙව හොති න න හොති තථාගතො පරං මරණාති වා’ති; නපි කිර මං ත්වං වදෙසි – අහං, භන්තෙ, භගවති බ්රහ්මචරියං චරිස්සාමි, භගවා මෙ බ්යාකරිස්සති – ‘සස්සතො ලොකො’ති වා ‘අසස්සතො ලොකො’ති වා…පෙ… ‘නෙව හොති න න හොති තථාගතො පරං මරණා’ති වා’’ති. එවං සන්තෙ, මොඝපුරිස, කො සන්තො කං පච්චාචික්ඛසි?

126. ‘‘යො ඛො, මාලුක්යපුත්ත, එවං වදෙය්ය – ‘න තාවාහං භගවති බ්රහ්මචරියං චරිස්සාමි යාව මෙ භගවා න බ්යාකරිස්සති – ‘‘සස්සතො ලොකො’’ති වා, ‘‘අසස්සතො ලොකො’’ති වා…පෙ… ‘‘නෙව හොති න න හොති තථාගතො පරං මරණා’’ති වාති, අබ්යාකතමෙව තං, මාලුක්යපුත්ත, තථාගතෙන අස්ස, අථ සො පුග්ගලො කාලං කරෙය්ය. සෙය්යථාපි, මාලුක්යපුත්ත, පුරිසො සල්ලෙන විද්ධො අස්ස සවිසෙන ගාළ්හපලෙපනෙන. තස්ස මිත්තාමච්චා ඤාතිසාලොහිතා භිසක්කං සල්ලකත්තං උපට්ඨපෙය්යුං. සො එවං වදෙය්ය – ‘න තාවාහං ඉමං සල්ලං ආහරිස්සාමි යාව න තං පුරිසං ජානාමි යෙනම්හි විද්ධො, ඛත්තියො වා බ්රාහ්මණො වා වෙස්සො වා සුද්දො වා’ති; සො එවං වදෙය්ය – ‘න තාවාහං ඉමං සල්ලං ආහරිස්සාමි යාව න තං පුරිසං ජානාමි යෙනම්හි විද්ධො, එවංනාමො එවංගොත්තො ඉති වා’ති; සො එවං වදෙය්ය – ‘න තාවාහං ඉමං සල්ලං ආහරිස්සාමි යාව න තං පුරිසං ජානාමි යෙනම්හි විද්ධො, දීඝො වා රස්සො වා මජ්ඣිමො වා’ති; සො එවං වදෙය්ය – ‘න තාවාහං ඉමං සල්ලං ආහරිස්සාමි යාව න තං පුරිසං ජානාමි යෙනම්හි විද්ධො, කාළො වා සාමො වා මඞ්ගුරච්ඡවී වා’ති; සො එවං වදෙය්ය – ‘න තාවාහං ඉමං සල්ලං ආහරිස්සාමි යාව න තං පුරිසං ජානාමි යෙනම්හි විද්ධො, අමුකස්මිං ගාමෙ වා නිගමෙ වා නගරෙ වා’ති; සො එවං වදෙය්ය – ‘න තාවාහං ඉමං සල්ලං ආහරිස්සාමි යාව න තං ධනුං ජානාමි යෙනම්හි විද්ධො, යදි වා චාපො යදි වා කොදණ්ඩො’ති; සො එවං වදෙය්ය – ‘න තාවාහං ඉමං සල්ලං ආහරිස්සාමි යාව න තං ජියං ජානාමි යායම්හි විද්ධො , යදි වා අක්කස්ස යදි වා සණ්හස්ස [සණ්ඨස්ස (සී. ස්යා. කං. පී.)] යදි වා න්හාරුස්ස යදි වා මරුවාය යදි වා ඛීරපණ්ණිනො’ති; සො එවං වදෙය්ය – ‘න තාවාහං ඉමං සල්ලං ආහරිස්සාමි යාව න තං කණ්ඩං ජානාමි යෙනම්හි විද්ධො, යදි වා ගච්ඡං යදි වා රොපිම’න්ති; සො එවං වදෙය්ය – ‘න තාවාහං ඉමං සල්ලං ආහරිස්සාමි යාව න තං කණ්ඩං ජානාමි යෙනම්හි විද්ධො, යස්ස පත්තෙහි වාජිතං [වාඛිත්තං (ක.)] යදි වා ගිජ්ඣස්ස යදි වා කඞ්කස්ස යදි වා කුලලස්ස යදි වා මොරස්ස යදි වා සිථිලහනුනො’ති; සො එවං වදෙය්ය – ‘න තාවාහං ඉමං සල්ලං ආහරිස්සාමි යාව න තං කණ්ඩං ජානාමි යෙනම්හි විද්ධො, යස්ස න්හාරුනා පරික්ඛිත්තං යදි වා ගවස්ස යදි වා මහිංසස්ස යදි වා භෙරවස්ස [රොරුවස්ස (සී. ස්යා. කං. පී.)] යදි වා සෙම්හාරස්සා’ති; සො එවං වදෙය්ය – ‘න තාවාහං ඉමං සල්ලං ආහරිස්සාමි යාව න තං සල්ලං ජානාමි යෙනම්හි විද්ධො, යදි වා සල්ලං යදි වා ඛුරප්පං යදි වා වෙකණ්ඩං යදි වා නාරාචං යදි වා වච්ඡදන්තං යදි වා කරවීරපත්ත’න්ති – අඤ්ඤාතමෙව තං, මාලුක්යපුත්ත, තෙන පුරිසෙන අස්ස, අථ සො පුරිසො කාලං කරෙය්ය. එවමෙව ඛො, මාලුක්යපුත්ත, යො එවං වදෙය්ය – ‘න තාවාහං භගවති බ්රහ්මචරියං චරිස්සාමි යාව මෙ භගවා න බ්යාකරිස්සති – ‘‘සස්සතො ලොකො’’ති වා ‘‘අසස්සතො ලොකො’’ති වා…පෙ… ‘‘නෙව හොති න න හොති තථාගතො පරං මරණා’’ති වාති – අබ්යාකතමෙව තං, මාලුක්යපුත්ත, තථාගතෙන අස්ස, අථ සො පුග්ගලො කාලඞ්කරෙය්ය.

127. ‘‘‘සස්සතො ලොකො’ති, මාලුක්යපුත්ත, දිට්ඨියා සති බ්රහ්මචරියවාසො අභවිස්සාති , එවං ‘නො අසස්සතො ලොකො’ති, මාලුක්යපුත්ත, දිට්ඨියා සති බ්රහ්මචරියවාසො අභවිස්සාති, එවම්පි ‘නො සස්සතො ලොකො’ති වා, මාලුක්යපුත්ත, දිට්ඨියා සති, ‘අසස්සතො ලොකො’ති වා දිට්ඨියා සති අත්ථෙව ජාති, අත්ථි ජරා, අත්ථි මරණං, සන්ති සොකපරිදෙවදුක්ඛදොමනස්සුපායාසා; යෙසාහං දිට්ඨෙව ධම්මෙ නිඝාතං පඤ්ඤපෙමි . ‘අන්තවා ලොකො’ති, මාලුක්යපුත්ත, දිට්ඨියා සති බ්රහ්මචරියවාසො අභවිස්සාති, එවං ‘නො අනන්තවා ලොකො’ති, මාලුක්යපුත්ත, දිට්ඨියා සති බ්රහ්මචරියවාසො අභවිස්සාති, එවම්පි ‘නො අන්තවා ලොකො’ති වා, මාලුක්යපුත්ත, දිට්ඨියා සති, ‘අනන්තවා ලොකො’ති වා දිට්ඨියා සති අත්ථෙව ජාති, අත්ථි ජරා, අත්ථි මරණං, සන්ති සොකපරිදෙවදුක්ඛදොමනස්සුපායාසා; යෙසාහං දිට්ඨෙව ධම්මෙ නිඝාතං පඤ්ඤපෙමි. ‘තං ජීවං තං සරීර’න්ති, මාලුක්යපුත්ත, දිට්ඨියා සති බ්රහ්මචරියවාසො අභවිස්සාති, එවං ‘නො අඤ්ඤං ජීවං අඤ්ඤං සරීර’න්ති, මාලුක්යපුත්ත, දිට්ඨියා සති බ්රහ්මචරියවාසො අභවිස්සාති, එවම්පි ‘නො තං ජීවං තං සරීර’න්ති වා, මාලුක්යපුත්ත, දිට්ඨියා සති, ‘අඤ්ඤං ජීවං අඤ්ඤං සරීර’න්ති වා දිට්ඨියා සති අත්ථෙව ජාති…පෙ… නිඝාතං පඤ්ඤපෙමි. ‘හොති තථාගතො පරං මරණා’ති, මාලුක්යපුත්ත, දිට්ඨියා සති බ්රහ්මචරියවාසො අභවිස්සාති, එවං ‘නො න හොති තථාගතො පරං මරණා’ති, මාලුක්යපුත්ත, දිට්ඨියා සති බ්රහ්මචරියවාසො අභවිස්සාති, එවම්පි ‘නො හොති තථාගතො පරං මරණා’ති වා, මාලුක්යපුත්ත, දිට්ඨියා සති, ‘න හොති තථාගතො පරං මරණා’ති වා දිට්ඨියා සති අත්ථෙව ජාති…පෙ… යෙසාහං දිට්ඨෙව ධම්මෙ නිඝාතං පඤ්ඤපෙමි. ‘හොති ච න ච හොති තථාගතො පරං මරණා’ති, මාලුක්යපුත්ත, දිට්ඨියා සති බ්රහ්මචරියවාසො අභවිස්සාති, එවං ‘නො නෙව හොති න න හොති තථාගතො පරං මරණා’ති, මාලුක්යපුත්ත, දිට්ඨියා සති බ්රහ්මචරියවාසො අභවිස්සාති, එවම්පි ‘නො හොති ච න ච හොති තථාගතො පරං මරණා’ති, මාලුක්යපුත්ත, දිට්ඨියා සති, ‘නෙව හොති න න හොති තථාගතො පරං මරණා’ති වා දිට්ඨියා සති අත්ථෙව ජාති…පෙ… යෙසාහං දිට්ඨෙව ධම්මෙ නිඝාතං පඤ්ඤපෙමි.

128. ‘‘තස්මාතිහ, මාලුක්යපුත්ත, අබ්යාකතඤ්ච මෙ අබ්යාකතතො ධාරෙථ; බ්යාකතඤ්ච මෙ බ්යාකතතො ධාරෙථ. කිඤ්ච, මාලුක්යපුත්ත, මයා අබ්යාකතං? ‘සස්සතො ලොකො’ති මාලුක්යපුත්ත, මයා අබ්යාකතං; ‘අසස්සතො ලොකො’ති – මයා අබ්යාකතං; ‘අන්තවා ලොකො’ති – මයා අබ්යාකතං; ‘අනන්තවා ලොකො’ති – මයා අබ්යාකතං; ‘තං ජීවං තං සරීර’න්ති – මයා අබ්යාකතං; ‘අඤ්ඤං ජීවං අඤ්ඤං සරීර’න්ති – මයා අබ්යාකතං; ‘හොති තථාගතො පරං මරණා’ති – මයා අබ්යාකතං; ‘න හොති තථාගතො පරං මරණා’ති – මයා අබ්යාකතං; ‘හොති ච න ච හොති තථාගතො පරං මරණා’ති – මයා අබ්යාකතං; ‘නෙව හොති න න හොති තථාගතො පරං මරණා’ති – මයා අබ්යාකතං. කස්මා චෙතං, මාලුක්යපුත්ත, මයා අබ්යාකතං? න හෙතං, මාලුක්යපුත්ත, අත්ථසංහිතං න ආදිබ්රහ්මචරියකං න [නෙතං (සී.)] නිබ්බිදාය න විරාගාය න නිරොධාය න උපසමාය න අභිඤ්ඤාය න සම්බොධාය න නිබ්බානාය සංවත්තති. තස්මා තං මයා අබ්යාකතං. කිඤ්ච, මාලුක්යපුත්ත, මයා බ්යාකතං? ‘ඉදං දුක්ඛ’න්ති, මාලුක්යපුත්ත, මයා බ්යාකතං; ‘අයං දුක්ඛසමුදයො’ති – මයා බ්යාකතං; ‘අයං දුක්ඛනිරොධො’ති – මයා බ්යාකතං; ‘අයං දුක්ඛනිරොධගාමිනී පටිපදා’ති – මයා බ්යාකතං. කස්මා චෙතං, මාලුක්යපුත්ත, මයා බ්යාකතං? එතඤ්හි, මාලුක්යපුත්ත, අත්ථසංහිතං එතං ආදිබ්රහ්මචරියකං නිබ්බිදාය විරාගාය නිරොධාය උපසමාය අභිඤ්ඤාය සම්බොධාය නිබ්බානාය සංවත්තති. තස්මා තං මයා බ්යාකතං. තස්මාතිහ, මාලුක්යපුත්ත , අබ්යාකතඤ්ච මෙ අබ්යාකතතො ධාරෙථ; බ්යාකතඤ්ච මෙ බ්යාකතතො ධාරෙථා’’ති.

ඉදමවොච භගවා. අත්තමනො ආයස්මා මාලුක්යපුත්තො භගවතො භාසිතං අභිනන්දීති.

චූළමාලුක්යසුත්තං නිට්ඨිතං තතියං.

4. මහාමාලුක්යසුත්තං

129. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා සාවත්ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමෙ. තත්ර ඛො භගවා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘භික්ඛවො’’ති. ‘‘භදන්තෙ’’ති තෙ භික්ඛූ භගවතො පච්චස්සොසුං. භගවා එතදවොච – ‘‘ධාරෙථ නො තුම්හෙ, භික්ඛවෙ, මයා දෙසිතානි පඤ්චොරම්භාගියානි සංයොජනානී’’ති?

එවං වුත්තෙ, ආයස්මා මාලුක්යපුත්තො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘අහං ඛො, භන්තෙ, ධාරෙමි භගවතා දෙසිතානි පඤ්චොරම්භාගියානි සංයොජනානී’’ති. ‘‘යථා කථං පන ත්වං, මාලුක්යපුත්ත, ධාරෙසි මයා දෙසිතානි පඤ්චොරම්භාගියානි සංයොජනානී’’ති? ‘‘සක්කායදිට්ඨිං ඛො අහං, භන්තෙ, භගවතා ඔරම්භාගියං සංයොජනං දෙසිතං ධාරෙමි; විචිකිච්ඡං ඛො අහං, භන්තෙ, භගවතා ඔරම්භාගියං සංයොජනං දෙසිතං ධාරෙමි; සීලබ්බතපරාමාසං ඛො අහං, භන්තෙ, භගවතා ඔරම්භාගියං සංයොජනං දෙසිතං ධාරෙමි; කාමච්ඡන්දං ඛො අහං, භන්තෙ, භගවතා ඔරම්භාගියං සංයොජනං දෙසිතං ධාරෙමි; බ්යාපාදං ඛො අහං, භන්තෙ, භගවතා ඔරම්භාගියං සංයොජනං දෙසිතං ධාරෙමි. එවං ඛො අහං, භන්තෙ, ධාරෙමි භගවතා දෙසිතානි පඤ්චොරම්භාගියානි සංයොජනානී’’ති.

‘‘කස්ස ඛො නාම ත්වං, මාලුක්යපුත්ත, ඉමානි එවං පඤ්චොරම්භාගියානි සංයොජනානි දෙසිතානි ධාරෙසි? නනු, මාලුක්යපුත්ත , අඤ්ඤතිත්ථියා පරිබ්බාජකා ඉමිනා තරුණූපමෙන උපාරම්භෙන උපාරම්භිස්සන්ති? දහරස්ස හි, මාලුක්යපුත්ත, කුමාරස්ස මන්දස්ස උත්තානසෙය්යකස්ස සක්කායොතිපි න හොති, කුතො පනස්ස උප්පජ්ජිස්සති සක්කායදිට්ඨි? අනුසෙත්වෙවස්ස [අනුසෙති ත්වෙවස්ස (සී. පී.)] සක්කායදිට්ඨානුසයො. දහරස්ස හි, මාලුක්යපුත්ත, කුමාරස්ස මන්දස්ස උත්තානසෙය්යකස්ස ධම්මාතිපි න හොති, කුතො පනස්ස උප්පජ්ජිස්සති ධම්මෙසු විචිකිච්ඡා? අනුසෙත්වෙවස්ස විචිකිච්ඡානුසයො. දහරස්ස හි, මාලුක්යපුත්ත, කුමාරස්ස මන්දස්ස උත්තානසෙය්යකස්ස සීලාතිපි න හොති, කුතො පනස්ස උප්පජ්ජිස්සති සීලෙසු සීලබ්බතපරාමාසො? අනුසෙත්වෙවස්ස සීලබ්බතපරාමාසානුසයො . දහරස්ස හි, මාලුක්යපුත්ත, කුමාරස්ස මන්දස්ස උත්තානසෙය්යකස්ස කාමාතිපි න හොති, කුතො පනස්ස උප්පජ්ජිස්සති කාමෙසු කාමච්ඡන්දො? අනුසෙත්වෙවස්ස කාමරාගානුසයො. දහරස්ස හි, මාලුක්යපුත්ත, කුමාරස්ස මන්දස්ස උත්තානසෙය්යකස්ස සත්තාතිපි න හොති, කුතො පනස්ස උප්පජ්ජිස්සති සත්තෙසු බ්යාපාදො? අනුසෙත්වෙවස්ස බ්යාපාදානුසයො. නනු, මාලුක්යපුත්ත, අඤ්ඤතිත්ථියා පරිබ්බාජකා ඉමිනා තරුණූපමෙන උපාරම්භෙන උපාරම්භිස්සන්තී’’ති? එවං වුත්තෙ, ආයස්මා ආනන්දො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘එතස්ස, භගවා, කාලො, එතස්ස, සුගත, කාලො යං භගවා පඤ්චොරම්භාගියානි සංයොජනානි දෙසෙය්ය. භගවතො සුත්වා භික්ඛූ ධාරෙස්සන්තී’’ති. ‘‘තෙන හානන්ද, සුණාහි, සාධුකං මනසි කරොහි; භාසිස්සාමී’’ති. ‘‘එවං, භන්තෙ’’ති ඛො ආයස්මා ආනන්දො භගවතො පච්චස්සොසි. භගවා එතදවොච –

130. ‘‘ඉධානන්ද , අස්සුතවා පුථුජ්ජනො අරියානං අදස්සාවී අරියධම්මස්ස අකොවිදො අරියධම්මෙ අවිනීතො, සප්පුරිසානං අදස්සාවී සප්පුරිසධම්මස්ස අකොවිදො සප්පුරිසධම්මෙ අවිනීතො සක්කායදිට්ඨිපරියුට්ඨිතෙන චෙතසා විහරති සක්කායදිට්ඨිපරෙතෙන; උප්පන්නාය ච සක්කායදිට්ඨියා නිස්සරණං යථාභූතං නප්පජානාති. තස්ස සා සක්කායදිට්ඨි ථාමගතා අප්පටිවිනීතා ඔරම්භාගියං සංයොජනං. විචිකිච්ඡාපරියුට්ඨිතෙන චෙතසා විහරති විචිකිච්ඡාපරෙතෙන; උප්පන්නාය ච විචිකිච්ඡාය නිස්සරණං යථාභූතං නප්පජානාති. තස්ස සා විචිකිච්ඡා ථාමගතා අප්පටිවිනීතා ඔරම්භාගියං සංයොජනං. සීලබ්බතපරාමාසපරියුට්ඨිතෙන චෙතසා විහරති සීලබ්බතපරාමාසපරෙතෙන; උප්පන්නස්ස ච සීලබ්බතපරාමාසස්ස නිස්සරණං යථාභූතං නප්පජානාති. තස්ස සො සීලබ්බතපරාමාසො ථාමගතො අප්පටිවිනීතො ඔරම්භාගියං සංයොජනං. කාමරාගපරියුට්ඨිතෙන චෙතසා විහරති කාමරාගපරෙතෙන ; උප්පන්නස්ස ච කාමරාගස්ස නිස්සරණං යථාභූතං නප්පජානාති. තස්ස සො කාමරාගො ථාමගතො අප්පටිවිනීතො ඔරම්භාගියං සංයොජනං. බ්යාපාදපරියුට්ඨිතෙන චෙතසා විහරති බ්යාපාදපරෙතෙන; උප්පන්නස්ස ච බ්යාපාදස්ස නිස්සරණං යථාභූතං නප්පජානාති. තස්ස සො බ්යාපාදො ථාමගතො අප්පටිවිනීතො ඔරම්භාගියං සංයොජනං.

131. ‘‘සුතවා ච ඛො, ආනන්ද, අරියසාවකො අරියානං දස්සාවී අරියධම්මස්ස කොවිදො අරියධම්මෙ සුවිනීතො, සප්පුරිසානං දස්සාවී සප්පුරිසධම්මස්ස කොවිදො සප්පුරිසධම්මෙ සුවිනීතො න සක්කායදිට්ඨිපරියුට්ඨිතෙන චෙතසා විහරති න සක්කායදිට්ඨිපරෙතෙන; උප්පන්නාය ච සක්කායදිට්ඨියා නිස්සරණං යථාභූතං පජානාති. තස්ස සා සක්කායදිට්ඨි සානුසයා පහීයති. න විචිකිච්ඡාපරියුට්ඨිතෙන චෙතසා විහරති න විචිකිච්ඡාපරෙතෙන; උප්පන්නාය ච විචිකිච්ඡාය නිස්සරණං යථාභූතං පජානාති. තස්ස සා විචිකිච්ඡා සානුසයා පහීයති. න සීලබ්බතපරාමාසපරියුට්ඨිතෙන චෙතසා විහරති න සීලබ්බතපරාමාසපරෙතෙන; උප්පන්නස්ස ච සීලබ්බතපරාමාසස්ස නිස්සරණං යථාභූතං පජානාති. තස්ස සො සීලබ්බතපරාමාසො සානුසයො පහීයති. න කාමරාගපරියුට්ඨිතෙන චෙතසා විහරති න කාමරාගපරෙතෙන; උප්පන්නස්ස ච කාමරාගස්ස නිස්සරණං යථාභූතං පජානාති. තස්ස සො කාමරාගො සානුසයො පහීයති . න බ්යාපාදපරියුට්ඨිතෙන චෙතසා විහරති න බ්යාපාදපරෙතෙන; උප්පන්නස්ස ච බ්යාපාදස්ස නිස්සරණං යථාභූතං පජානාති. තස්ස සො බ්යාපාදො සානුසයො පහීයති.

132. ‘‘යො, ආනන්ද, මග්ගො යා පටිපදා පඤ්චන්නං ඔරම්භාගියානං සංයොජනානං පහානාය තං මග්ගං තං පටිපදං අනාගම්ම පඤ්චොරම්භාගියානි සංයොජනානි ඤස්සති වා දක්ඛති වා පජහිස්සති වාති – නෙතං ඨානං විජ්ජති. සෙය්යථාපි, ආනන්ද, මහතො රුක්ඛස්ස තිට්ඨතො සාරවතො තචං අච්ඡෙත්වා ඵෙග්ගුං අච්ඡෙත්වා සාරච්ඡෙදො භවිස්සතීති – නෙතං ඨානං විජ්ජති; එවමෙව ඛො, ආනන්ද, යො මග්ගො යා පටිපදා පඤ්චන්නං ඔරම්භාගියානං සංයොජනානං පහානාය තං මග්ගං තං පටිපදං අනාගම්ම පඤ්චොරම්භාගියානි සංයොජනානි ඤස්සති වා දක්ඛති වා පජහිස්සති වාති – නෙතං ඨානං විජ්ජති.

‘‘යො ච ඛො, ආනන්ද, මග්ගො යා පටිපදා පඤ්චන්නං ඔරම්භාගියානං සංයොජනානං පහානාය තං මග්ගං තං පටිපදං ආගම්ම පඤ්චොරම්භාගියානි සංයොජනානි ඤස්සති වා දක්ඛති වා පජහිස්සති වාති – ඨානමෙතං විජ්ජති. සෙය්යථාපි, ආනන්ද, මහතො රුක්ඛස්ස තිට්ඨතො සාරවතො තචං ඡෙත්වා ඵෙග්ගුං ඡෙත්වා සාරච්ඡෙදො භවිස්සතීති – ඨානමෙතං විජ්ජති; එවමෙව ඛො, ආනන්ද, යො මග්ගො යා පටිපදා පඤ්චන්නං ඔරම්භාගියානං සංයොජනානං පහානාය තං මග්ගං තං පටිපදං ආගම්ම පඤ්චොරම්භාගියානි සංයොජනානි ඤස්සති වා දක්ඛති වා පජහිස්සති වාති – ඨානමෙතං විජ්ජති. සෙය්යථාපි, ආනන්ද, ගඞ්ගා නදී පූරා උදකස්ස සමතිත්තිකා කාකපෙය්යා. අථ දුබ්බලකො පුරිසො ආගච්ඡෙය්ය – ‘අහං ඉමිස්සා ගඞ්ගාය නදියා තිරියං බාහාය සොතං ඡෙත්වා සොත්ථිනා පාරං ගච්ඡිස්සාමී’ති [ගච්ඡාමීති (සී. පී.)]; සො න සක්කුණෙය්ය ගඞ්ගාය නදියා තිරියං බාහාය සොතං ඡෙත්වා සොත්ථිනා පාරං ගන්තුං. එවමෙව ඛො, ආනන්ද, යෙසං කෙසඤ්චි [යස්ස කස්සචි (සබ්බත්ථ)] සක්කායනිරොධාය ධම්මෙ දෙසියමානෙ චිත්තං න පක්ඛන්දති නප්පසීදති න සන්තිට්ඨති න විමුච්චති; සෙය්යථාපි සො දුබ්බලකො පුරිසො එවමෙතෙ දට්ඨබ්බා. සෙය්යථාපි, ආනන්ද, ගඞ්ගා නදී පූරා උදකස්ස සමතිත්තිකා කාකපෙය්යා. අථ බලවා පුරිසො ආගච්ඡෙය්ය – ‘අහං ඉමිස්සා ගඞ්ගාය නදියා තිරියං බාහාය සොතං ඡෙත්වා සොත්ථිනා පාරං ගච්ඡිස්සාමී’ති; සො සක්කුණෙය්ය ගඞ්ගාය නදියා තිරියං බාහාය සොතං ඡෙත්වා සොත්ථිනා පාරං ගන්තුං. එවමෙව ඛො, ආනන්ද, යෙසං කෙසඤ්චි සක්කායනිරොධාය ධම්මෙ දෙසියමානෙ චිත්තං පක්ඛන්දති පසීදති සන්තිට්ඨති විමුච්චති; සෙය්යථාපි සො බලවා පුරිසො එවමෙතෙ දට්ඨබ්බා.

133. ‘‘කතමො චානන්ද, මග්ගො, කතමා පටිපදා පඤ්චන්නං ඔරම්භාගියානං සංයොජනානං පහානාය? ඉධානන්ද, භික්ඛු උපධිවිවෙකා අකුසලානං ධම්මානං පහානා සබ්බසො කායදුට්ඨුල්ලානං පටිප්පස්සද්ධියා විවිච්චෙව කාමෙහි විවිච්ච අකුසලෙහි ධම්මෙහි සවිතක්කං සවිචාරං විවෙකජං පීතිසුඛං පඨමං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති. සො යදෙව තත්ථ හොති රූපගතං වෙදනාගතං සඤ්ඤාගතං සඞ්ඛාරගතං විඤ්ඤාණගතං තෙ ධම්මෙ අනිච්චතො දුක්ඛතො රොගතො ගණ්ඩතො සල්ලතො අඝතො ආබාධතො පරතො පලොකතො සුඤ්ඤතො අනත්තතො සමනුපස්සති. සො තෙහි ධම්මෙහි චිත්තං පටිවාපෙති [පටිපාපෙති (ස්යා.), පතිට්ඨාපෙති (ක.)]. සො තෙහි ධම්මෙහි චිත්තං පටිවාපෙත්වා අමතාය ධාතුයා චිත්තං උපසංහරති – ‘එතං සන්තං එතං පණීතං යදිදං සබ්බසඞ්ඛාරසමථො සබ්බූපධිපටිනිස්සග්ගො තණ්හාක්ඛයො විරාගො නිරොධො නිබ්බාන’න්ති. සො තත්ථ ඨිතො ආසවානං ඛයං පාපුණාති; නො චෙ ආසවානං ඛයං පාපුණාති තෙනෙව ධම්මරාගෙන තාය ධම්මනන්දියා පඤ්චන්නං ඔරම්භාගියානං සංයොජනානං පරික්ඛයා ඔපපාතිකො හොති, තත්ථ පරිනිබ්බායී, අනාවත්තිධම්මො තස්මා ලොකා. අයම්පි ඛො, ආනන්ද, මග්ගො අයං පටිපදා පඤ්චන්නං ඔරම්භාගියානං සංයොජනානං පහානාය.

‘‘පුන චපරං, ආනන්ද, භික්ඛු විතක්කවිචාරානං වූපසමා…පෙ… දුතියං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති… තතියං ඣානං… චතුත්ථං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති. සො යදෙව තත්ථ හොති රූපගතං වෙදනාගතං සඤ්ඤාගතං සඞ්ඛාරගතං විඤ්ඤාණගතං… අනාවත්තිධම්මො තස්මා ලොකා. අයම්පි ඛො, ආනන්ද, මග්ගො අයං පටිපදා පඤ්චන්නං ඔරම්භාගියානං සංයොජනානං පහානාය.

‘‘පුන චපරං, ආනන්ද, භික්ඛු සබ්බසො රූපසඤ්ඤානං සමතික්කමා පටිඝසඤ්ඤානං අත්ථඞ්ගමා නානත්තසඤ්ඤානං අමනසිකාරා ‘අනන්තො ආකාසො’ති ආකාසානඤ්චායතනං උපසම්පජ්ජ විහරති. සො යදෙව තත්ථ හොති වෙදනාගතං සඤ්ඤාගතං සඞ්ඛාරගතං විඤ්ඤාණගතං…පෙ… අනාවත්තිධම්මො තස්මා ලොකා. අයම්පි ඛො, ආනන්ද, මග්ගො අයං පටිපදා පඤ්චන්නං ඔරම්භාගියානං සංයොජනානං පහානාය.

‘‘පුන චපරං, ආනන්ද, භික්ඛු සබ්බසො ආකාසානඤ්චායතනං සමතික්කම්ම ‘අනන්තං විඤ්ඤාණ’න්ති විඤ්ඤාණඤ්චායතනං උපසම්පජ්ජ විහරති. සො යදෙව තත්ථ හොති වෙදනාගතං සඤ්ඤාගතං සඞ්ඛාරගතං විඤ්ඤාණගතං…පෙ… අනාවත්තිධම්මො තස්මා ලොකා. අයම්පි ඛො, ආනන්ද, මග්ගො අයං පටිපදා පඤ්චන්නං ඔරම්භාගියානං සංයොජනානං පහානාය.

‘‘පුන චපරං, ආනන්ද, භික්ඛු සබ්බසො විඤ්ඤාණඤ්චායතනං සමතික්කම්ම ‘නත්ථි කිඤ්චී’ති ආකිඤ්චඤ්ඤායතනං උපසම්පජ්ජ විහරති. සො යදෙව තත්ථ හොති වෙදනාගතං සඤ්ඤාගතං සඞ්ඛාරගතං විඤ්ඤාණගතං…පෙ… අනාවත්තිධම්මො තස්මා ලොකා. අයම්පි ඛො, ආනන්ද, මග්ගො අයං පටිපදා පඤ්චන්නං ඔරම්භාගියානං සංයොජනානං පහානායා’’ති.

‘‘එසො චෙ, භන්තෙ, මග්ගො එසා පටිපදා පඤ්චන්නං ඔරම්භාගියානං සංයොජනානං පහානාය, අථ කිඤ්චරහි ඉධෙකච්චෙ භික්ඛූ චෙතොවිමුත්තිනො එකච්චෙ භික්ඛූ පඤ්ඤාවිමුත්තිනො’’ති? ‘‘එත්ථ ඛො පනෙසාහං [එත්ථ ඛො තෙසාහං (සී. ස්යා. කං. පී.)], ආනන්ද, ඉන්ද්රියවෙමත්තතං වදාමී’’ති.

ඉදමවොච භගවා. අත්තමනො ආයස්මා ආනන්දො භගවතො භාසිතං අභිනන්දීති.

මහාමාලුක්යසුත්තං නිට්ඨිතං චතුත්ථං.

5. භද්දාලිසුත්තං

134. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා සාවත්ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමෙ. තත්ර ඛො භගවා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘භික්ඛවො’’ති. ‘‘භදන්තෙ’’ති තෙ භික්ඛූ භගවතො පච්චස්සොසුං. භගවා එතදවොච – ‘‘අහං ඛො, භික්ඛවෙ, එකාසනභොජනං භුඤ්ජාමි; එකාසනභොජනං ඛො, අහං, භික්ඛවෙ, භුඤ්ජමානො අප්පාබාධතඤ්ච සඤ්ජානාමි අප්පාතඞ්කතඤ්ච ලහුට්ඨානඤ්ච බලඤ්ච ඵාසුවිහාරඤ්ච. එථ, තුම්හෙපි, භික්ඛවෙ, එකාසනභොජනං භුඤ්ජථ; එකාසනභොජනං ඛො, භික්ඛවෙ, තුම්හෙපි භුඤ්ජමානා අප්පාබාධතඤ්ච සඤ්ජානිස්සථ අප්පාතඞ්කතඤ්ච ලහුට්ඨානඤ්ච බලඤ්ච ඵාසුවිහාරඤ්චා’’ති. එවං වුත්තෙ, ආයස්මා භද්දාලි භගවන්තං එතදවොච – ‘‘අහං ඛො, භන්තෙ, න උස්සහාමි එකාසනභොජනං භුඤ්ජිතුං; එකාසනභොජනඤ්හි මෙ, භන්තෙ, භුඤ්ජතො සියා කුක්කුච්චං, සියා විප්පටිසාරො’’ති. ‘‘තෙන හි ත්වං, භද්දාලි, යත්ථ නිමන්තිතො අස්සසි තත්ථ එකදෙසං භුඤ්ජිත්වා එකදෙසං නීහරිත්වාපි භුඤ්ජෙය්යාසි. එවම්පි ඛො ත්වං, භද්දාලි, භුඤ්ජමානො එකාසනො යාපෙස්සසී’’ති [භුඤ්ජමානො යාපෙස්සසීති (සී. ස්යා. කං. පී.)]. ‘‘එවම්පි ඛො අහං, භන්තෙ, න උස්සහාමි භුඤ්ජිතුං; එවම්පි හි මෙ, භන්තෙ, භුඤ්ජතො සියා කුක්කුච්චං, සියා විප්පටිසාරො’’ති. අථ ඛො ආයස්මා භද්දාලි භගවතා සික්ඛාපදෙ පඤ්ඤාපියමානෙ භික්ඛුසඞ්ඝෙ සික්ඛං සමාදියමානෙ අනුස්සාහං පවෙදෙසි. අථ ඛො ආයස්මා භද්දාලි සබ්බං තං තෙමාසං න භගවතො සම්මුඛීභාවං අදාසි, යථා තං සත්ථුසාසනෙ සික්ඛාය අපරිපූරකාරී.

135. තෙන ඛො පන සමයෙන සම්බහුලා භික්ඛූ භගවතො චීවරකම්මං කරොන්ති – නිට්ඨිතචීවරො භගවා තෙමාසච්චයෙන චාරිකං පක්කමිස්සතීති. අථ ඛො ආයස්මා භද්දාලි යෙන තෙ භික්ඛූ තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා තෙහි භික්ඛූහි සද්ධිං සම්මොදි. සම්මොදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නං ඛො ආයස්මන්තං භද්දාලිං තෙ භික්ඛූ එතදවොචුං – ‘‘ඉදං ඛො, ආවුසො භද්දාලි, භගවතො චීවරකම්මං කරීයති [කරණීයං (ක.)]. නිට්ඨිතචීවරො භගවා තෙමාසච්චයෙන චාරිකං පක්කමිස්සති. ඉඞ්ඝාවුසො භද්දාලි, එතං දොසකං සාධුකං මනසි කරොහි, මා තෙ පච්ඡා දුක්කරතරං අහොසී’’ති. ‘‘එවමාවුසො’’ති ඛො ආයස්මා භද්දාලි තෙසං භික්ඛූනං පටිස්සුත්වා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො ආයස්මා භද්දාලි භගවන්තං එතදවොච – ‘‘අච්චයො මං, භන්තෙ, අච්චගමා යථාබාලං යථාමූළ්හං යථාඅකුසලං, යොහං භගවතා සික්ඛාපදෙ පඤ්ඤාපියමානෙ භික්ඛුසඞ්ඝෙ සික්ඛං සමාදියමානෙ අනුස්සාහං පවෙදෙසිං. තස්ස මෙ, භන්තෙ, භගවා අච්චයං අච්චයතො පටිග්ගණ්හාතු ආයතිං සංවරායා’’ති.

‘‘තග්ඝ ත්වං, භද්දාලි, අච්චයො අච්චගමා යථාබාලං යථාමූළ්හං යථාඅකුසලං, යං ත්වං මයා සික්ඛාපදෙ පඤ්ඤාපියමානෙ භික්ඛුසඞ්ඝෙ සික්ඛං සමාදියමානෙ අනුස්සාහං පවෙදෙසි. සමයොපි ඛො තෙ, භද්දාලි, අප්පටිවිද්ධො අහොසි – ‘භගවා ඛො සාවත්ථියං විහරති, භගවාපි මං ජානිස්සති – භද්දාලි නාම භික්ඛු සත්ථුසාසනෙ සික්ඛාය අපරිපූරකාරී’ති. අයම්පි ඛො තෙ, භද්දාලි, සමයො අප්පටිවිද්ධො අහොසි. සමයොපි ඛො තෙ, භද්දාලි, අප්පටිවිද්ධො අහොසි – ‘සම්බහුලා ඛො භික්ඛු සාවත්ථියං වස්සං උපගතා, තෙපි මං ජානිස්සන්ති – භද්දාලි නාම භික්ඛු සත්ථුසාසනෙ සික්ඛාය අපරිපූරකාරී’ති. අයම්පි ඛො තෙ, භද්දාලි, සමයො අප්පටිවිද්ධො අහොසි. සමයොපි ඛො තෙ, භද්දාලි, අප්පටිවිද්ධො අහොසි – ‘සම්බහුලා ඛො භික්ඛුනියො සාවත්ථියං වස්සං උපගතා, තාපි මං ජානිස්සන්ති – භද්දාලි නාම භික්ඛු සත්ථුසාසනෙ සික්ඛාය අපරිපූරකාරී’ති. අයම්පි ඛො තෙ, භද්දාලි, සමයො අප්පටිවිද්ධො අහොසි. සමයොපි ඛො තෙ, භද්දාලි, අප්පටිවිද්ධො අහොසි – ‘සම්බහුලා ඛො උපාසකා සාවත්ථියං පටිවසන්ති, තෙපි මං ජානිස්සන්ති – භද්දාලි නාම භික්ඛු සත්ථුසාසනෙ සික්ඛාය අපරිපූරකාරී’ති. අයම්පි ඛො තෙ, භද්දාලි, සමයො අප්පටිවිද්ධො අහොසි. සමයොපි ඛො තෙ, භද්දාලි, අප්පටිවිද්ධො අහොසි – ‘සම්බහුලා ඛො උපාසිකා සාවත්ථියං පටිවසන්ති, තාපි මං ජානිස්සන්ති – භද්දාලි නාම භික්ඛු සත්ථුසාසනෙ සික්ඛාය අපරිපූරකාරී’ති. අයම්පි ඛො තෙ, භද්දාලි , සමයො අප්පටිවිද්ධො අහොසි. සමයොපි ඛො තෙ, භද්දාලි, අප්පටිවිද්ධො අහොසි – ‘සම්බහුලා ඛො නානාතිත්ථියා සමණබ්රාහ්මණා සාවත්ථියං වස්සං උපගතා, තෙපි මං ජානිස්සන්ති – භද්දාලි නාම භික්ඛු සමණස්ස ගොතමස්ස සාවකො ථෙරඤ්ඤතරො භික්ඛු සාසනෙ සික්ඛාය අපරිපූරකාරී’ති. අයම්පි ඛො තෙ, භද්දාලි, සමයො අප්පටිවිද්ධො අහොසී’’ති.

‘‘අච්චයො මං, භන්තෙ, අච්චගමා යථාබාලං යථාමූළ්හං යථාඅකුසලං, යොහං භගවතා සික්ඛාපදෙ පඤ්ඤාපියමානෙ භික්ඛුසඞ්ඝෙ සික්ඛං සමාදියමානෙ අනුස්සාහං පවෙදෙසිං. තස්ස මෙ, භන්තෙ, භගවා අච්චයං අච්චයතො පටිග්ගණ්හාතු ආයතිං සංවරායා’’ති. ‘‘තග්ඝ ත්වං, භද්දාලි, අච්චයො අච්චගමා යථාබාලං යථාමූළ්හං යථාඅකුසලං, යං ත්වං මයා සික්ඛාපදෙ පඤ්ඤාපියමානෙ භික්ඛුසඞ්ඝෙ සික්ඛං සමාදියමානෙ අනුස්සාහං පවෙදෙසි’’.

136. ‘‘තං කිං මඤ්ඤසි, භද්දාලි, ඉධස්ස භික්ඛු උභතොභාගවිමුත්තො, තමහං එවං වදෙය්යං – ‘එහි මෙ ත්වං, භික්ඛු, පඞ්කෙ සඞ්කමො හොහී’ති, අපි නු ඛො සො සඞ්කමෙය්ය වා අඤ්ඤෙන වා කායං සන්නාමෙය්ය, ‘නො’ති වා වදෙය්යා’’ති?

‘‘නො හෙතං, භන්තෙ’’.

‘‘තං කිං මඤ්ඤසි, භද්දාලි, ඉධස්ස භික්ඛු පඤ්ඤාවිමුත්තො… කායසක්ඛි… දිට්ඨිප්පත්තො… සද්ධාවිමුත්තො… ධම්මානුසාරී… සද්ධානුසාරී, තමහං එවං වදෙය්යං – ‘එහි මෙ ත්වං, භික්ඛු, පඞ්කෙ සඞ්කමො හොහී’ති, අපි නු ඛො සො සඞ්කමෙය්ය වා අඤ්ඤෙන වා කායං සන්නාමෙය්ය, ‘නො’ති වා වදෙය්යා’’ති?

‘‘නො හෙතං, භන්තෙ’’.

‘‘තං කිං මඤ්ඤසි, භද්දාලි, අපි නු ත්වං, භද්දාලි, තස්මිං සමයෙ උභතොභාගවිමුත්තො වා හොසි පඤ්ඤාවිමුත්තො වා කායසක්ඛි වා දිට්ඨිප්පත්තො වා සද්ධාවිමුත්තො වා ධම්මානුසාරී වා සද්ධානුසාරී වා’’ති?

‘‘නො හෙතං, භන්තෙ’’.

‘‘නනු ත්වං, භද්දාලි, තස්මිං සමයෙ රිත්තො තුච්ඡො අපරද්ධො’’ති?

‘‘එවං , භන්තෙ. අච්චයො මං, භන්තෙ, අච්චගමා යථාබාලං යථාමූළ්හං යථාඅකුසලං, යොහං භගවතා සික්ඛාපදෙ පඤ්ඤාපියමානෙ භික්ඛුසඞ්ඝෙ සික්ඛං සමාදියමානෙ අනුස්සාහං පවෙදෙසිං. තස්ස මෙ, භන්තෙ, භගවා අච්චයං අච්චයතො පටිග්ගණ්හාතු ආයතිං සංවරායා’’ති. ‘‘තග්ඝ ත්වං, භද්දාලි, අච්චයො අච්චගමා යථාබාලං යථාමූළ්හං යථාඅකුසලං, යං ත්වං මයා සික්ඛාපදෙ පඤ්ඤාපියමානෙ භික්ඛුසඞ්ඝෙ සික්ඛං සමාදියමානෙ අනුස්සාහං පවෙදෙසි. යතො ච ඛො ත්වං, භද්දාලි, අච්චයං අච්චයතො දිස්වා යථාධම්මං පටිකරොසි, තං තෙ මයං පටිග්ගණ්හාම. වුද්ධිහෙසා, භද්දාලි, අරියස්ස විනයෙ යො අච්චයං අච්චයතො දිස්වා යථාධම්මං පටිකරොති, ආයතිං සංවරං ආපජ්ජති’’.

137. ‘‘ඉධ, භද්දාලි, එකච්චො භික්ඛු සත්ථුසාසනෙ සික්ඛාය අපරිපූරකාරී හොති. තස්ස එවං හොති – ‘යංනූනාහං විවිත්තං සෙනාසනං භජෙය්යං අරඤ්ඤං රුක්ඛමූලං පබ්බතං කන්දරං ගිරිගුහං සුසානං වනපත්ථං අබ්භොකාසං පලාලපුඤ්ජං. අප්පෙව නාමාහං උත්තරි [උත්තරිං (සී. ස්යා. කං. පී.)] මනුස්සධම්මා අලමරියඤාණදස්සනවිසෙසං සච්ඡිකරෙය්ය’න්ති. සො විවිත්තං සෙනාසනං භජති අරඤ්ඤං රුක්ඛමූලං පබ්බතං කන්දරං ගිරිගුහං සුසානං වනපත්ථං අබ්භොකාසං පලාලපුඤ්ජං. තස්ස තථාවූපකට්ඨස්ස විහරතො සත්ථාපි උපවදති, අනුවිච්චපි විඤ්ඤූ සබ්රහ්මචාරී උපවදන්ති, දෙවතාපි උපවදන්ති, අත්තාපි අත්තානං උපවදති. සො සත්ථාරාපි උපවදිතො, අනුවිච්චපි විඤ්ඤූහි සබ්රහ්මචාරීහි උපවදිතො, දෙවතාහිපි උපවදිතො, අත්තනාපි අත්තානං උපවදිතො න උත්තරි මනුස්සධම්මා අලමරියඤාණදස්සනවිසෙසං සච්ඡිකරොති. තං කිස්ස හෙතු? එවඤ්හි තං, භද්දාලි, හොති යථා තං සත්ථුසාසනෙ සික්ඛාය අපරිපූරකාරිස්ස.

138. ‘‘ඉධ පන, භද්දාලි, එකච්චො භික්ඛු සත්ථුසාසනෙ සික්ඛාය පරිපූරකාරී හොති. තස්ස එවං හොති – ‘යංනූනාහං විවිත්තං සෙනාසනං භජෙය්යං අරඤ්ඤං රුක්ඛමූලං පබ්බතං කන්දරං ගිරිගුහං සුසානං වනපත්ථං අබ්භොකාසං පලාලපුඤ්ජං. අප්පෙව නාමාහං උත්තරි මනුස්සධම්මා අලමරියඤාණදස්සනවිසෙසං සච්ඡිකරෙය්ය’න්ති. සො විවිත්තං සෙනාසනං භජති අරඤ්ඤං රුක්ඛමූලං පබ්බතං කන්දරං ගිරිගුහං සුසානං වනපත්ථං අබ්භොකාසං පලාලපුඤ්ජං. තස්ස තථාවූපකට්ඨස්ස විහරතො සත්ථාපි න උපවදති, අනුවිච්චපි විඤ්ඤූ සබ්රහ්මචාරී න උපවදන්ති, දෙවතාපි න උපවදන්ති, අත්තාපි අත්තානං න උපවදති. සො සත්ථාරාපි අනුපවදිතො , අනුවිච්චපි විඤ්ඤූහි සබ්රහ්මචාරීහි අනුපවදිතො, දෙවතාහිපි අනුපවදිතො, අත්තනාපි අත්තානං අනුපවදිතො උත්තරි මනුස්සධම්මා අලමරියඤාණදස්සනවිසෙසං සච්ඡිකරොති. සො විවිච්චෙව කාමෙහි විවිච්ච අකුසලෙහි ධම්මෙහි සවිතක්කං සවිචාරං විවෙකජං පීතිසුඛං පඨමං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති. තං කිස්ස හෙතු? එවඤ්හි තං, භද්දාලි, හොති යථා තං සත්ථුසාසනෙ සික්ඛාය පරිපූරකාරිස්ස.

139. ‘‘පුන චපරං, භද්දාලි, භික්ඛු විතක්කවිචාරානං වූපසමා අජ්ඣත්තං සම්පසාදනං චෙතසො එකොදිභාවං අවිතක්කං අවිචාරං සමාධිජං පීතිසුඛං දුතියං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති. තං කිස්ස හෙතු? එවඤ්හි තං, භද්දාලි, හොති යථා තං සත්ථුසාසනෙ සික්ඛාය පරිපූරකාරිස්ස.

‘‘පුන චපරං, භද්දාලි, භික්ඛු පීතියා ච විරාගා උපෙක්ඛකො ච විහරති, සතො ච සම්පජානො සුඛඤ්ච කායෙන පටිසංවෙදෙති, යං තං අරියා ආචික්ඛන්ති – ‘උපෙක්ඛකො සතිමා සුඛවිහාරී’ති තතියං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති. තං කිස්ස හෙතු? එවඤ්හි තං, භද්දාලි, හොති යථා තං සත්ථුසාසනෙ සික්ඛාය පරිපූරකාරිස්ස.

‘‘පුන චපරං, භද්දාලි, භික්ඛු සුඛස්ස ච පහානා දුක්ඛස්ස ච පහානා පුබ්බෙව සොමනස්සදොමනස්සානං අත්ථඞ්ගමා අදුක්ඛමසුඛං උපෙක්ඛාසතිපාරිසුද්ධිං චතුත්ථං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති. තං කිස්ස හෙතු? එවඤ්හි තං, භද්දාලි, හොති යථා තං සත්ථුසාසනෙ සික්ඛාය පරිපූරකාරිස්ස.

‘‘සො එවං සමාහිතෙ චිත්තෙ පරිසුද්ධෙ පරියොදාතෙ අනඞ්ගණෙ විගතූපක්කිලෙසෙ මුදුභූතෙ කම්මනියෙ ඨිතෙ ආනෙඤ්ජප්පත්තෙ පුබ්බෙනිවාසානුස්සතිඤාණාය චිත්තං අභිනින්නාමෙති. සො අනෙකවිහිතං පුබ්බෙනිවාසං අනුස්සරති, සෙය්යථිදං – එකම්පි ජාතිං ද්වෙපි ජාතියො…පෙ… ඉති සාකාරං සඋද්දෙසං අනෙකවිහිතං පුබ්බෙනිවාසං අනුස්සරති. තං කිස්ස හෙතු? එවඤ්හි තං, භද්දාලි, හොති යථා තං සත්ථුසාසනෙ සික්ඛාය පරිපූරකාරිස්ස.

‘‘සො එවං සමාහිතෙ චිත්තෙ පරිසුද්ධෙ පරියොදාතෙ අනඞ්ගණෙ විගතූපක්කිලෙසෙ මුදුභූතෙ කම්මනියෙ ඨිතෙ ආනෙඤ්ජප්පත්තෙ සත්තානං චුතූපපාතඤාණාය චිත්තං අභිනින්නාමෙති. සො දිබ්බෙන චක්ඛුනා විසුද්ධෙන අතික්කන්තමානුසකෙන සත්තෙ පස්සති චවමානෙ උපපජ්ජමානෙ හීනෙ පණීතෙ සුවණ්ණෙ දුබ්බණ්ණෙ සුගතෙ දුග්ගතෙ යථාකම්මූපගෙ සත්තෙ පජානාති – ‘ඉමෙ වත භොන්තො සත්තා කායදුච්චරිතෙන සමන්නාගතා…පෙ… විනිපාතං නිරයං උපපන්නා; ඉමෙ වා පන භොන්තො සත්තා කායසුචරිතෙන සමන්නාගතා…පෙ… සුගතිං සග්ගං ලොකං උපපන්නා’ති ඉති දිබ්බෙන චක්ඛුනා විසුද්ධෙන අතික්කන්තමානුසකෙන…පෙ… යථාකම්මූපගෙ සත්තෙ පජානාති. තං කිස්ස හෙතු? එවඤ්හි තං, භද්දාලි, හොති යථා තං සත්ථුසාසනෙ සික්ඛාය පරිපූරකාරිස්ස.

‘‘සො එවං සමාහිතෙ චිත්තෙ පරිසුද්ධෙ පරියොදාතෙ අනඞ්ගණෙ විගතූපක්කිලෙසෙ මුදුභූතෙ කම්මනියෙ ඨිතෙ ආනෙඤ්ජප්පත්තෙ ආසවානං ඛයඤාණාය චිත්තං අභිනින්නාමෙති. සො ‘ඉදං දුක්ඛ’න්ති යථාභූතං පජානාති, ‘අයං දුක්ඛසමුදයො’ති යථාභූතං පජානාති, ‘අයං දුක්ඛනිරොධො’ති යථාභූතං පජානාති, ‘අයං දුක්ඛනිරොධගාමිනී පටිපදා’ති යථාභූතං පජානාති; ‘ඉමෙ ආසවා’ති යථාභූතං පජානාති, ‘අයං ආසවසමුදයො’ති යථාභූතං පජානාති, ‘අයං ආසවනිරොධො’ති යථාභූතං පජානාති, ‘අයං ආසවනිරොධගාමිනී පටිපදා’ති යථාභූතං පජානාති. තස්ස එවං ජානතො එවං පස්සතො කාමාසවාපි චිත්තං විමුච්චති, භවාසවාපි චිත්තං විමුච්චති, අවිජ්ජාසවාපි චිත්තං විමුච්චති. විමුත්තස්මිං විමුත්තමිති ඤාණං හොති. ‘ඛීණා ජාති, වුසිතං බ්රහ්මචරියං, කතං කරණීයං, නාපරං ඉත්ථත්තායා’ති පජානාති. තං කිස්ස හෙතු? එවඤ්හි තං, භද්දාලි, හොති යථා තං සත්ථුසාසනෙ සික්ඛාය පරිපූරකාරිස්සා’’ති.

140. එවං වුත්තෙ, ආයස්මා භද්දාලි භගවන්තං එතදවොච – ‘‘කො නු ඛො, භන්තෙ, හෙතු, කො පච්චයො යෙන මිධෙකච්චං භික්ඛුං පසය්හ පසය්හ [පවය්හ පවය්හ (සී. ස්යා. කං. පී.)] කාරණං කරොන්ති? කො පන, භන්තෙ, හෙතු, කො පච්චයො යෙන මිධෙකච්චං භික්ඛුං නො තථා පසය්හ පසය්හ කාරණං කරොන්තී’’ති? ‘‘ඉධ, භද්දාලි, එකච්චො භික්ඛු අභිණ්හාපත්තිකො හොති ආපත්තිබහුලො. සො භික්ඛූහි වුච්චමානො අඤ්ඤෙනඤ්ඤං පටිචරති, බහිද්ධා කථං අපනාමෙති, කොපඤ්ච දොසඤ්ච අප්පච්චයඤ්ච පාතුකරොති, න සම්මා වත්තති, න ලොමං පාතෙති, න නෙත්ථාරං වත්තති, ‘යෙන සඞ්ඝො අත්තමනො හොති තං කරොමී’ති නාහ. තත්ර, භද්දාලි, භික්ඛූනං එවං හොති – අයං ඛො, ආවුසො, භික්ඛු අභිණ්හාපත්තිකො ආපත්තිබහුලො. සො භික්ඛූහි වුච්චමානො අඤ්ඤෙනඤ්ඤං පටිචරති, බහිද්ධා කථං අපනාමෙති, කොපඤ්ච දොසඤ්ච අප්පච්චයඤ්ච පාතුකරොති, න සම්මා වත්තති, න ලොමං පාතෙති, න නෙත්ථාරං වත්තති, ‘යෙන සඞ්ඝො අත්තමනො හොති තං කරොමී’ති නාහ. සාධු වතායස්මන්තො ඉමස්ස භික්ඛුනො තථා තථා උපපරික්ඛථ යථාස්සිදං [යථයිදං (ස්යා. කං. ක.)] අධිකරණං න ඛිප්පමෙව වූපසමෙය්යාති. තස්ස ඛො එවං, භද්දාලි, භික්ඛුනො භික්ඛූ තථා තථා උපපරික්ඛන්ති යථාස්සිදං අධිකරණං න ඛිප්පමෙව වූපසම්මති.

141. ‘‘ඉධ පන, භද්දාලි, එකච්චො භික්ඛු අභිණ්හාපත්තිකො හොති ආපත්තිබහුලො. සො භික්ඛූහි වුච්චමානො නාඤ්ඤෙනඤ්ඤං පටිචරති, බහිද්ධා කථං න අපනාමෙති, න කොපඤ්ච දොසඤ්ච අප්පච්චයඤ්ච පාතුකරොති, සම්මා වත්තති, ලොමං පාතෙති, නෙත්ථාරං වත්තති, ‘යෙන සඞ්ඝො අත්තමනො හොති තං කරොමී’ති ආහ. තත්ර, භද්දාලි, භික්ඛූනං එවං හොති – අයං ඛො, ආවුසො, භික්ඛු අභිණ්හාපත්තිකො ආපත්තිබහුලො. සො භික්ඛූහි වුච්චමානො නාඤ්ඤෙනඤ්ඤං පටිචරති, බහිද්ධා කථං න අපනාමෙති, න කොපඤ්ච දොසඤ්ච අප්පච්චයඤ්ච පාතුකරොති, සම්මා වත්තති, ලොමං පාතෙති, නෙත්ථාරං වත්තති, ‘යෙන සඞ්ඝො අත්තමනො හොති තං කරොමී’ති ආහ. සාධු වතායස්මන්තො, ඉමස්ස භික්ඛුනො තථා තථා උපපරික්ඛථ යථාස්සිදං අධිකරණං ඛිප්පමෙව වූපසමෙය්යාති. තස්ස ඛො එවං, භද්දාලි, භික්ඛුනො භික්ඛූ තථා තථා උපපරික්ඛන්ති යථාස්සිදං අධිකරණං ඛිප්පමෙව වූපසම්මති.

142. ‘‘ඉධ, භද්දාලි, එකච්චො භික්ඛු අධිච්චාපත්තිකො හොති අනාපත්තිබහුලො. සො භික්ඛූහි වුච්චමානො අඤ්ඤෙනඤ්ඤං පටිචරති, බහිද්ධා කථං අපනාමෙති, කොපඤ්ච දොසඤ්ච අප්පච්චයඤ්ච පාතුකරොති, න සම්මා වත්තති, න ලොමං පාතෙති, න නෙත්ථාරං වත්තති, ‘යෙන සඞ්ඝො අත්තමනො හොති තං කරොමී’ති නාහ. තත්ර, භද්දාලි, භික්ඛූනං එවං හොති – අයං ඛො, ආවුසො, භික්ඛු අධිච්චාපත්තිකො අනාපත්තිබහුලො . සො භික්ඛූහි වුච්චමානො අඤ්ඤෙනඤ්ඤං පටිචරති, බහිද්ධා කථං අපනාමෙති, කොපඤ්ච දොසඤ්ච අප්පච්චයඤ්ච පාතුකරොති, න සම්මා වත්තති, න ලොමං පාතෙති, න නෙත්ථාරං වත්තති, ‘යෙන සඞ්ඝො අත්තමනො හොති තං කරොමී’ති නාහ. සාධු වතායස්මන්තො, ඉමස්ස භික්ඛුනො තථා තථා උපපරික්ඛථ යථාස්සිදං අධිකරණං න ඛිප්පමෙව වූපසමෙය්යාති. තස්ස ඛො එවං, භද්දාලි, භික්ඛුනො භික්ඛූ තථා තථා උපපරික්ඛන්ති යථාස්සිදං අධිකරණං න ඛිප්පමෙව වූපසම්මති.

143. ‘‘ඉධ පන, භද්දාලි, එකච්චො භික්ඛු අධිච්චාපත්තිකො හොති අනාපත්තිබහුලො. සො භික්ඛූහි වුච්චමානො නාඤ්ඤෙනඤ්ඤං පටිචරති, න බහිද්ධා කථං අපනාමෙති, න කොපඤ්ච දොසඤ්ච අප්පච්චයඤ්ච පාතුකරොති, සම්මා වත්තති, ලොමං පාතෙති, නෙත්ථාරං වත්තති, ‘යෙන සඞ්ඝො අත්තමනො හොති තං කරොමී’ති ආහ. තත්ර, භද්දාලි, භික්ඛූනං එවං හොති – අයං ඛො, ආවුසො, භික්ඛු අධිච්චාපත්තිකො අනාපත්තිබහුලො. සො භික්ඛූහි වුච්චමානො නාඤ්ඤෙනඤ්ඤං පටිචරති, න බහිද්ධා කථං අපනාමෙති, න කොපඤ්ච දොසඤ්ච අප්පච්චයඤ්ච පාතුකරොති, සම්මා වත්තති, ලොමං පාතෙති, නෙත්ථාරං වත්තති, ‘යෙන සඞ්ඝො අත්තමනො හොති තං කරොමී’ති ආහ. සාධු වතායස්මන්තො, ඉමස්ස භික්ඛුනො තථා තථා උපපරික්ඛථ යථාස්සිදං අධිකරණං ඛිප්පමෙව වූපසමෙය්යාති. තස්ස ඛො එවං, භද්දාලි, භික්ඛුනො භික්ඛූ තථා තථා උපපරික්ඛන්ති යථාස්සිදං අධිකරණං ඛිප්පමෙව වූපසම්මති.

144. ‘‘ඉධ , භද්දාලි, එකච්චො භික්ඛු සද්ධාමත්තකෙන වහති පෙමමත්තකෙන. තත්ර, භද්දාලි, භික්ඛූනං එවං හොති – ‘අයං ඛො, ආවුසො, භික්ඛු සද්ධාමත්තකෙන වහති පෙමමත්තකෙන. සචෙ මයං ඉමං භික්ඛුං පසය්හ පසය්හ කාරණං කරිස්සාම – මා යම්පිස්ස තං සද්ධාමත්තකං පෙමමත්තකං තම්හාපි පරිහායී’ති. සෙය්යථාපි, භද්දාලි, පුරිසස්ස එකං චක්ඛුං, තස්ස මිත්තාමච්චා ඤාතිසාලොහිතා තං එකං චක්ඛුං රක්ඛෙය්යුං – ‘මා යම්පිස්ස තං එකං චක්ඛුං තම්හාපි පරිහායී’ති; එවමෙව ඛො, භද්දාලි, ඉධෙකච්චො භික්ඛු සද්ධාමත්තකෙන වහති පෙමමත්තකෙන. තත්ර, භද්දාලි, භික්ඛූනං එවං හොති – ‘අයං ඛො, ආවුසො, භික්ඛු සද්ධාමත්තකෙන වහති පෙමමත්තකෙන. සචෙ මයං ඉමං භික්ඛුං පසය්හ පසය්හ කාරණං කරිස්සාම – මා යම්පිස්ස තං සද්ධාමත්තකං පෙමමත්තකං තම්හාපි පරිහායී’ති. අයං ඛො, භද්දාලි, හෙතු අයං පච්චයො යෙන මිධෙකච්චං භික්ඛුං පසය්හ පසය්හ කාරණං කරොන්ති. අයං පන, භද්දාලි, හෙතු අයං පච්චයො, යෙන මිධෙකච්චං භික්ඛුං නො තථා පසය්හ පසය්හ කාරණං කරොන්තී’’ති.

145. ‘‘‘කො නු ඛො, භන්තෙ, හෙතු, කො පච්චයො යෙන පුබ්බෙ අප්පතරානි චෙව සික්ඛාපදානි අහෙසුං බහුතරා ච භික්ඛූ අඤ්ඤාය සණ්ඨහිංසු? කො පන, භන්තෙ, හෙතු, කො පච්චයො යෙන එතරහි බහුතරානි චෙව සික්ඛාපදානි හොන්ති අප්පතරා ච භික්ඛූ අඤ්ඤාය සණ්ඨහන්තී’ති? ‘‘එවමෙතං, භද්දාලි, හොති සත්තෙසු හායමානෙසු, සද්ධම්මෙ අන්තරධායමානෙ, බහුතරානි චෙව සික්ඛාපදානි හොන්ති අප්පතරා ච භික්ඛූ අඤ්ඤාය සණ්ඨහන්තීති. න තාව, භද්දාලි, සත්ථා සාවකානං සික්ඛාපදං පඤ්ඤාපෙති යාව න ඉධෙකච්චෙ ආසවට්ඨානීයා ධම්මා සඞ්ඝෙ පාතුභවන්ති. යතො ච ඛො, භද්දාලි, ඉධෙකච්චෙ ආසවට්ඨානීයා ධම්මා සඞ්ඝෙ පාතුභවන්ති, අථ සත්ථා සාවකානං සික්ඛාපදං පඤ්ඤාපෙති තෙසංයෙව ආසවට්ඨානීයානං ධම්මානං පටිඝාතාය. න තාව, භද්දාලි, ඉධෙකච්චෙ ආසවට්ඨානීයා ධම්මා සඞ්ඝෙ පාතුභවන්ති යාව න සඞ්ඝො මහත්තං පත්තො හොති. යතො ච ඛො, භද්දාලි, සඞ්ඝො මහත්තං පත්තො හොති, අථ ඉධෙකච්චෙ ආසවට්ඨානීයා ධම්මා සඞ්ඝෙ පාතුභවන්ති. අථ සත්ථා සාවකානං සික්ඛාපදං පඤ්ඤාපෙති තෙසංයෙව ආසවට්ඨානීයානං ධම්මානං පටිඝාතාය. න තාව, භද්දාලි, ඉධෙකච්චෙ ආසවට්ඨානීයා ධම්මා සඞ්ඝෙ පාතුභවන්ති යාව න සඞ්ඝො ලාභග්ගං පත්තො හොති, යසග්ගං පත්තො හොති, බාහුසච්චං පත්තො හොති, රත්තඤ්ඤුතං පත්තො හොති. යතො ච ඛො, භද්දාලි, සඞ්ඝො රත්තඤ්ඤුතං පත්තො හොති, අථ ඉධෙකච්චෙ ආසවට්ඨානීයා ධම්මා සඞ්ඝෙ පාතුභවන්ති, අථ සත්ථා සාවකානං සික්ඛාපදං පඤ්ඤාපෙති තෙසංයෙව ආසවට්ඨානීයානං ධම්මානං පටිඝාතාය.

146. ‘‘අප්පකා ඛො තුම්හෙ, භද්දාලි, තෙන සමයෙන අහුවත්ථ යදා වො අහං ආජානීයසුසූපමං ධම්මපරියායං දෙසෙසිං. තං සරසි [සරසි ත්වං (සී. පී.), සරසි තං (?)] භද්දාලී’’ති ?

‘‘නො හෙතං, භන්තෙ’’.

‘‘තත්ර, භද්දාලි, කං හෙතුං පච්චෙසී’’ති?

‘‘සො හි නූනාහං, භන්තෙ, දීඝරත්තං සත්ථුසාසනෙ සික්ඛාය අපරිපූරකාරී අහොසි’’න්ති.

‘‘න ඛො, භද්දාලි, එසෙව හෙතු, එස පච්චයො. අපි ච මෙ ත්වං, භද්දාලි, දීඝරත්තං චෙතසා චෙතොපරිච්ච විදිතො – ‘න චායං මොඝපුරිසො මයා ධම්මෙ දෙසියමානෙ අට්ඨිං කත්වා මනසි කත්වා සබ්බචෙතසො [සබ්බං චෙතසො (ක.)] සමන්නාහරිත්වා ඔහිතසොතො ධම්මං සුණාතී’ති. අපි ච තෙ අහං, භද්දාලි, ආජානීයසුසූපමං ධම්මපරියායං දෙසෙස්සාමි. තං සුණාහි, සාධුකං මනසි කරොහි ; භාසිස්සාමී’’ති. ‘‘එවං, භන්තෙ’’ති ඛො ආයස්මා භද්දාලි භගවතො පච්චස්සොසි. භගවා එතදවොච –

147. ‘‘සෙය්යථාපි, භද්දාලි, දක්ඛො අස්සදමකො භද්රං අස්සාජානීයං ලභිත්වා පඨමෙනෙව මුඛාධානෙ කාරණං කාරෙති. තස්ස මුඛාධානෙ කාරණං කාරියමානස්ස හොන්තියෙව විසූකායිතානි විසෙවිතානි විප්ඵන්දිතානි කානිචි කානිචි, යථා තං අකාරිතපුබ්බං කාරණං කාරියමානස්ස. සො අභිණ්හකාරණා අනුපුබ්බකාරණා තස්මිං ඨානෙ පරිනිබ්බායති. යතො ඛො, භද්දාලි, භද්රො අස්සාජානීයො අභිණ්හකාරණා අනුපුබ්බකාරණා තස්මිං ඨානෙ පරිනිබ්බුතො හොති, තමෙනං අස්සදමකො උත්තරි කාරණං කාරෙති යුගාධානෙ. තස්ස යුගාධානෙ කාරණං කාරියමානස්ස හොන්තියෙව විසූකායිතානි විසෙවිතානි විප්ඵන්දිතානි කානිචි කානිචි, යථා තං අකාරිතපුබ්බං කාරණං කාරියමානස්ස. සො අභිණ්හකාරණා අනුපුබ්බකාරණා තස්මිං ඨානෙ පරිනිබ්බායති . යතො ඛො, භද්දාලි, භද්රො අස්සාජානීයො අභිණ්හකාරණා අනුපුබ්බකාරණා තස්මිං ඨානෙ පරිනිබ්බුතො හොති, තමෙනං අස්සදමකො උත්තරි කාරණං කාරෙති අනුක්කමෙ මණ්ඩලෙ ඛුරකාසෙ [ඛුරකායෙ (සී. පී.)] ධාවෙ දවත්තෙ [රවත්ථෙ (සී. ස්යා. කං. පී.)] රාජගුණෙ රාජවංසෙ උත්තමෙ ජවෙ උත්තමෙ හයෙ උත්තමෙ සාඛල්යෙ. තස්ස උත්තමෙ ජවෙ උත්තමෙ හයෙ උත්තමෙ සාඛල්යෙ කාරණං කාරියමානස්ස හොන්තියෙව විසූකායිතානි විසෙවිතානි විප්ඵන්දිතානි කානිචි කානිචි, යථා තං අකාරිතපුබ්බං කාරණං කාරියමානස්ස. සො අභිණ්හකාරණා අනුපුබ්බකාරණා තස්මිං ඨානෙ පරිනිබ්බායති. යතො ඛො, භද්දාලි, භද්රො අස්සාජානීයො අභිණ්හකාරණා අනුපුබ්බකාරණා තස්මිං ඨානෙ පරිනිබ්බුතො හොති, තමෙනං අස්සදමකො උත්තරි වණ්ණියඤ්ච පාණියඤ්ච [වලියඤ්ච (සී. පී.), බලියඤ්ච (ස්යා. කං.)] අනුප්පවෙච්ඡති. ඉමෙහි ඛො, භද්දාලි, දසහඞ්ගෙහි සමන්නාගතො භද්රො අස්සාජානීයො රාජාරහො හොති රාජභොග්ගො රඤ්ඤො අඞ්ගන්තෙව සඞ්ඛ්යං ගච්ඡති.

‘‘එවමෙව ඛො, භද්දාලි, දසහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො භික්ඛු ආහුනෙය්යො හොති පාහුනෙය්යො දක්ඛිණෙය්යො අඤ්ජලිකරණීයො අනුත්තරං පුඤ්ඤක්ඛෙත්තං ලොකස්ස. කතමෙහි දසහි? ඉධ, භද්දාලි, භික්ඛු අසෙඛාය සම්මාදිට්ඨියා සමන්නාගතො හොති, අසෙඛෙන සම්මාසඞ්කප්පෙන සමන්නාගතො හොති, අසෙඛාය සම්මාවාචාය සමන්නාගතො හොති, අසෙඛෙන සම්මාකම්මන්තෙන සමන්නාගතො හොති, අසෙඛෙන සම්මාආජීවෙන සමන්නාගතො හොති, අසෙඛෙන සම්මාවායාමෙන සමන්නාගතො හොති , අසෙඛාය සම්මාසතියා සමන්නාගතො හොති, අසෙඛෙන සම්මාසමාධිනා සමන්නාගතො හොති, අසෙඛෙන සම්මාඤාණෙන සමන්නාගතො හොති, අසෙඛාය සම්මාවිමුත්තියා සමන්නාගතො හොති – ඉමෙහි ඛො, භද්දාලි, දසහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො භික්ඛු ආහුනෙය්යො හොති පාහුනෙය්යො දක්ඛිණෙය්යො අඤ්ජලිකරණීයො අනුත්තරං පුඤ්ඤක්ඛෙත්තං ලොකස්සා’’ති.

ඉදමවොච භගවා. අත්තමනො ආයස්මා භද්දාලි භගවතො භාසිතං අභිනන්දීති.

භද්දාලිසුත්තං නිට්ඨිතං පඤ්චමං.

6. ලටුකිකොපමසුත්තං

148. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා අඞ්ගුත්තරාපෙසු විහරති ආපණං නාම අඞ්ගුත්තරාපානං නිගමො. අථ ඛො භගවා පුබ්බණ්හසමයං නිවාසෙත්වා පත්තචීවරමාදාය ආපණං පිණ්ඩාය පාවිසි. ආපණෙ පිණ්ඩාය චරිත්වා පච්ඡාභත්තං පිණ්ඩපාතපටික්කන්තො යෙනඤ්ඤතරො වනසණ්ඩො තෙනුපසඞ්කමි දිවාවිහාරාය. තං වනසණ්ඩං අජ්ඣොගාහෙත්වා අඤ්ඤතරස්මිං රුක්ඛමූලෙ දිවාවිහාරං නිසීදි. ආයස්මාපි ඛො උදායී පුබ්බණ්හසමයං නිවාසෙත්වා පත්තචීවරමාදාය ආපණං පිණ්ඩාය පාවිසි. ආපණෙ පිණ්ඩාය චරිත්වා පච්ඡාභත්තං පිණ්ඩපාතපටික්කන්තො යෙන සො වනසණ්ඩො තෙනුපසඞ්කමි දිවාවිහාරාය. තං වනසණ්ඩං අජ්ඣොගාහෙත්වා අඤ්ඤතරස්මිං රුක්ඛමූලෙ දිවාවිහාරං නිසීදි. අථ ඛො ආයස්මතො උදායිස්ස රහොගතස්ස පටිසල්ලීනස්ස එවං චෙතසො පරිවිතක්කො උදපාදි – ‘‘බහූනං [බහුන්නං (සී. ස්යා. කං. පී.) එවමීදිසෙ අවිඤ්ඤාණකප්පකරණෙ] වත නො භගවා දුක්ඛධම්මානං අපහත්තා, බහූනං වත නො භගවා සුඛධම්මානං උපහත්තා; බහූනං වත නො භගවා අකුසලානං ධම්මානං අපහත්තා, බහූනං වත නො භගවා කුසලානං ධම්මානං උපහත්තා’’ති. අථ ඛො ආයස්මා උදායී සායන්හසමයං පටිසල්ලානා වුට්ඨිතො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි .

149. එකමන්තං නිසින්නො ඛො ආයස්මා උදායී භගවන්තං එතදවොච – ‘‘ඉධ මය්හං, භන්තෙ, රහොගතස්ස පටිසල්ලීනස්ස එවං චෙතසො පරිවිතක්කො උදපාදි – ‘බහූනං වත නො භගවා දුක්ඛධම්මානං අපහත්තා, බහූනං වත නො භගවා සුඛධම්මානං උපහත්තා; බහූනං වත නො භගවා අකුසලානං ධම්මානං අපහත්තා, බහූනං වත නො භගවා කුසලානං ධම්මානං උපහත්තා’ති. මයඤ්හි, භන්තෙ, පුබ්බෙ සායඤ්චෙව භුඤ්ජාම පාතො ච දිවා ච විකාලෙ. අහු ඛො සො, භන්තෙ, සමයො යං භගවා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘ඉඞ්ඝ තුම්හෙ, භික්ඛවෙ, එතං දිවාවිකාලභොජනං පජහථා’ති. තස්ස මය්හං, භන්තෙ, අහුදෙව අඤ්ඤථත්තං, අහුදෙව [අහු (සී. පී.)] දොමනස්සං – ‘යම්පි නො සද්ධා ගහපතිකා දිවා විකාලෙ පණීතං ඛාදනීයං භොජනීයං දෙන්ති තස්සපි නො භගවා පහානමාහ, තස්සපි නො සුගතො පටිනිස්සග්ගමාහා’ති. තෙ මයං, භන්තෙ, භගවති පෙමඤ්ච ගාරවඤ්ච හිරිඤ්ච ඔත්තප්පඤ්ච සම්පස්සමානා එවං තං දිවාවිකාලභොජනං පජහිම්හා. තෙ මයං, භන්තෙ, සායඤ්චෙව භුඤ්ජාම පාතො ච. අහු ඛො සො, භන්තෙ, සමයො යං භගවා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘ඉඞ්ඝ තුම්හෙ, භික්ඛවෙ, එතං රත්තිංවිකාලභොජනං පජහථා’ති. තස්ස මය්හං, භන්තෙ, අහුදෙව අඤ්ඤථත්තං අහුදෙව දොමනස්සං – ‘යම්පි නො ඉමෙසං ද්වින්නං භත්තානං පණීතසඞ්ඛාතතරං තස්සපි නො භගවා පහානමාහ, තස්සපි නො සුගතො පටිනිස්සග්ගමාහා’ති. භූතපුබ්බං, භන්තෙ, අඤ්ඤතරො පුරිසො දිවා සූපෙය්යං ලභිත්වා එවමාහ – ‘හන්ද ච ඉමං නික්ඛිපථ, සායං සබ්බෙව සමග්ගා භුඤ්ජිස්සාමා’ති. යා කාචි, භන්තෙ, සඞ්ඛතියො සබ්බා තා රත්තිං, අප්පා දිවා. තෙ මයං, භන්තෙ, භගවති පෙමඤ්ච ගාරවඤ්ච හිරිඤ්ච ඔත්තප්පඤ්ච සම්පස්සමානා එවං තං රත්තිංවිකාලභොජනං පජහිම්හා. භූතපුබ්බං, භන්තෙ, භික්ඛූ රත්තන්ධකාරතිමිසායං පිණ්ඩාය චරන්තා චන්දනිකම්පි පවිසන්ති, ඔලිගල්ලෙපි පපතන්ති, කණ්ටකාවාටම්පි [කණ්ටකවත්තම්පි (සී. පී.), කණ්ටකරාජිම්පි (ස්යා. කං.)] ආරොහන්ති, සුත්තම්පි ගාවිං ආරොහන්ති, මාණවෙහිපි සමාගච්ඡන්ති කතකම්මෙහිපි අකතකම්මෙහිපි, මාතුගාමොපි තෙ [තෙන (ක.)] අසද්ධම්මෙන නිමන්තෙති. භූතපුබ්බාහං, භන්තෙ, රත්තන්ධකාරතිමිසායං පිණ්ඩාය චරාමි. අද්දසා ඛො මං, භන්තෙ, අඤ්ඤතරා ඉත්ථී විජ්ජන්තරිකාය භාජනං ධොවන්තී. දිස්වා මං භීතා විස්සරමකාසි – ‘අභුම්මෙ [අබ්භුම්මෙ (සී. පී.)] පිසාචො වත ම’න්ති! එවං වුත්තෙ, අහං, භන්තෙ, තං ඉත්ථිං එතදවොචං – ‘නාහං, භගිනි, පිසාචො; භික්ඛු පිණ්ඩාය ඨිතො’ති. ‘භික්ඛුස්ස ආතුමාරී, භික්ඛුස්ස මාතුමාරී [ඨිතො’ති. භික්ඛුස්ස ආතුමාතුමාරී (ක.)]! වරං තෙ, භික්ඛු, තිණ්හෙන ගොවිකන්තනෙන කුච්ඡි පරිකන්තො, න ත්වෙව වරං යං [න ත්වෙව යා (සී. පී.)] රත්තන්ධකාරතිමිසායං කුච්ඡිහෙතු පිණ්ඩාය චරසී’ති [චරසාති (සී. පී.)]. තස්ස මය්හං, භන්තෙ, තදනුස්සරතො එවං හොති – ‘බහූනං වත නො භගවා දුක්ඛධම්මානං අපහත්තා, බහූනං වත නො භගවා සුඛධම්මානං උපහත්තා; බහූනං වත නො භගවා අකුසලානං ධම්මානං අපහත්තා, බහූනං වත නො භගවා කුසලානං ධම්මානං උපහත්තා’’’ති.

150. ‘‘එවමෙව පනුදායි, ඉධෙකච්චෙ මොඝපුරිසා ‘ඉදං පජහථා’ති මයා වුච්චමානා තෙ එවමාහංසු – ‘කිං පනිමස්ස අප්පමත්තකස්ස ඔරමත්තකස්ස අධිසල්ලිඛතෙවායං සමණො’ති. තෙ තඤ්චෙව නප්පජහන්ති, මයි ච අප්පච්චයං උපට්ඨාපෙන්ති. යෙ ච භික්ඛූ සික්ඛාකාමා තෙසං තං, උදායි, හොති බලවං බන්ධනං, දළ්හං බන්ධනං, ථිරං බන්ධනං, අපූතිකං බන්ධනං, ථූලො, කලිඞ්ගරො – සෙය්යථාපි, උදායි, ලටුකිකා සකුණිකා පූතිලතාය බන්ධනෙන බද්ධා තත්ථෙව වධං වා බන්ධං වා මරණං වා ආගමෙති. යො නු ඛො, උදායි, එවං වදෙය්ය – ‘යෙන සා ලටුකිකා සකුණිකා පූතිලතාය බන්ධනෙන බද්ධා තත්ථෙව වධං වා බන්ධං වා මරණං වා ආගමෙති, තඤ්හි තස්සා අබලං බන්ධනං , දුබ්බලං බන්ධනං, පූතිකං බන්ධනං, අසාරකං බන්ධන’න්ති; සම්මා නු ඛො සො, උදායි, වදමානො වදෙය්යා’’ති? ‘‘නො හෙතං, භන්තෙ. යෙන සා, භන්තෙ, ලටුකිකා සකුණිකා පූතිලතාය බන්ධනෙන බද්ධා තත්ථෙව වධං වා බන්ධං වා මරණං වා ආගමෙති, තඤ්හි තස්සා බලවං බන්ධනං, දළ්හං බන්ධනං, ථිරං බන්ධනං අපූතිකං බන්ධනං, ථූලො, කලිඞ්ගරො’’ති. ‘‘එවමෙව ඛො, උදායි, ඉධෙකච්චෙ මොඝපුරිසා ‘ඉදං පජහථා’ති මයා වුච්චමානා තෙ එවමාහංසු – ‘කිං පනිමස්ස අප්පමත්තකස්ස ඔරමත්තකස්ස අධිසල්ලිඛතෙවායං සමණො’ති? තෙ තඤ්චෙව නප්පජහන්ති, මයි ච අප්පච්චයං උපට්ඨාපෙන්ති. යෙ ච භික්ඛූ සික්ඛාකාමා තෙසං තං, උදායි, හොති බලවං බන්ධනං, දළ්හං බන්ධනං, ථිරං බන්ධනං, අපූතිකං බන්ධනං, ථූලො, කලිඞ්ගරො’’.

151. ‘‘ඉධ පනුදායි, එකච්චෙ කුලපුත්තා ‘ඉදං පජහථා’ති මයා වුච්චමානා තෙ එවමාහංසු – ‘කිං පනිමස්ස අප්පමත්තකස්ස ඔරමත්තකස්ස පහාතබ්බස්ස යස්ස නො භගවා පහානමාහ, යස්ස නො සුගතො පටිනිස්සග්ගමාහා’ති? තෙ තඤ්චෙව පජහන්ති, මයි ච න අප්පච්චයං උපට්ඨාපෙන්ති. යෙ ච භික්ඛූ සික්ඛාකාමා තෙ තං පහාය අප්පොස්සුක්කා පන්නලොමා පරදත්තවුත්තා [පරදවුත්තා (සී. ස්යා. කං. පී.)] මිගභූතෙන චෙතසා විහරන්ති. තෙසං තං, උදායි, හොති අබලං බන්ධනං, දුබ්බලං බන්ධනං, පූතිකං බන්ධනං, අසාරකං බන්ධනං – සෙය්යථාපි, උදායි, රඤ්ඤො නාගො ඊසාදන්තො උරූළ්හවා අභිජාතො සඞ්ගාමාවචරො දළ්හෙහි වරත්තෙහි බන්ධනෙහි බද්ධො ඊසකංයෙව කායං සන්නාමෙත්වා තානි බන්ධනානි සංඡින්දිත්වා සංපදාලෙත්වා යෙන කාමං පක්කමති. යො නු ඛො, උදායි, එවං වදෙය්ය – ‘යෙහි සො රඤ්ඤො නාගො ඊසාදන්තො උරූළ්හවා අභිජාතො සඞ්ගාමාවචරො දළ්හෙහි වරත්තෙහි බන්ධනෙහි බද්ධො ඊසකංයෙව කායං සන්නාමෙත්වා තානි බන්ධනානි සංඡින්දිත්වා සංපදාලෙත්වා යෙන කාමං පක්කමති, තඤ්හි තස්ස බලවං බන්ධනං, දළ්හං බන්ධනං, ථිරං බන්ධනං, අපූතිකං බන්ධනං, ථූලො, කලිඞ්ගරො’ති; සම්මා නු ඛො සො, උදායි, වදමානො වදෙය්යා’’ති? ‘‘නො හෙතං, භන්තෙ. යෙහි සො, භන්තෙ, රඤ්ඤො නාගො ඊසාදන්තො උරූළ්හවා අභිජාතො සඞ්ගාමාවචරො දළ්හෙහි වරත්තෙහි බන්ධනෙහි බද්ධො ඊසකංයෙව කායං සන්නාමෙත්වා තානි බන්ධනානි සංඡින්දිත්වා සංපදාලෙත්වා යෙන කාමං පක්කමති, තඤ්හි තස්ස අබලං බන්ධනං…පෙ… අසාරකං බන්ධන’’න්ති. ‘‘එවමෙව ඛො, උදායි, ඉධෙකච්චෙ කුලපුත්තා ‘ඉදං පජහථා’ති මයා වුච්චමානා තෙ එවමාහංසු – ‘කිං පනිමස්ස අප්පමත්තකස්ස ඔරමත්තකස්ස පහාතබ්බස්ස යස්ස නො භගවා පහානමාහ, යස්ස නො සුගතො පටිනිස්සග්ගමාහා’ති? තෙ තඤ්චෙව පජහන්ති, මයි ච න අප්පච්චයං උපට්ඨාපෙන්ති. යෙ ච භික්ඛූ සික්ඛාකාමා තෙ තං පහාය අප්පොස්සුක්කා පන්නලොමා පරදත්තවුත්තා මිගභූතෙන චෙතසා විහරන්ති. තෙසං තං, උදායි, හොති අබලං බන්ධනං, දුබ්බලං බන්ධනං, පූතිකං බන්ධනං, අසාරකං බන්ධනං’’.

152. ‘‘සෙය්යථාපි, උදායි, පුරිසො දලිද්දො අස්සකො අනාළ්හියො; තස්ස’ස්ස එකං අගාරකං ඔලුග්ගවිලුග්ගං කාකාතිදායිං [කාකාතිඩායිං (?)] නපරමරූපං, එකා ඛටොපිකා [කළොපිකා (ක.)] ඔලුග්ගවිලුග්ගා නපරමරූපා, එකිස්සා කුම්භියා ධඤ්ඤසමවාපකං නපරමරූපං, එකා ජායිකා නපරමරූපා. සො ආරාමගතං භික්ඛුං පස්සෙය්ය සුධොතහත්ථපාදං මනුඤ්ඤං භොජනං භුත්තාවිං සීතාය ඡායාය නිසින්නං අධිචිත්තෙ යුත්තං. තස්ස එවමස්ස – ‘සුඛං වත, භො, සාමඤ්ඤං, ආරොග්යං වත, භො, සාමඤ්ඤං! සො වතස්සං [සො වතස්ස (ක.)] යොහං කෙසමස්සුං ඔහාරෙත්වා කාසායානි වත්ථානි අච්ඡාදෙත්වා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජෙය්ය’න්ති. සො න සක්කුණෙය්ය එකං අගාරකං ඔලුග්ගවිලුග්ගං කාකාතිදායිං නපරමරූපං පහාය, එකං ඛටොපිකං ඔලුග්ගවිලුග්ගං නපරමරූපං පහාය, එකිස්සා කුම්භියා ධඤ්ඤසමවාපකං නපරමරූපං පහාය, එකං ජායිකං නපරමරූපං පහාය කෙසමස්සුං ඔහාරෙත්වා කාසායානි වත්ථානි අච්ඡාදෙත්වා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතුං. යො නු ඛො, උදායි, එවං වදෙය්ය – ‘යෙහි සො පුරිසො බන්ධනෙහි බද්ධො න සක්කොති එකං අගාරකං ඔලුග්ගවිලුග්ගං කාකාතිදායිං නපරමරූපං පහාය, එකං ඛටොපිකං ඔලුග්ගවිලුග්ගං නපරමරූපං පහාය, එකිස්සා කුම්භියා ධඤ්ඤසමවාපකං නපරමරූපං පහාය, එකං ජායිකං නපරමරූපං පහාය කෙසමස්සුං ඔහාරෙත්වා කාසායානි වත්ථානි අච්ඡාදෙත්වා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතුං; තඤ්හි තස්ස අබලං බන්ධනං, දුබ්බලං බන්ධනං, පූතිකං බන්ධනං, අසාරකං බන්ධන’න්ති; සම්මා නු ඛො සො, උදායි, වදමානො වදෙය්යා’’ති? ‘‘නො හෙතං, භන්තෙ. යෙහි සො, භන්තෙ, පුරිසො බන්ධනෙහි බද්ධො, න සක්කොති එකං අගාරකං ඔලුග්ගවිලුග්ගං කාකාතිදායිං නපරමරූපං පහාය, එකං ඛටොපිකං ඔලුග්ගවිලුග්ගං නපරමරූපං පහාය, එකිස්සා කුම්භියා ධඤ්ඤසමවාපකං නපරමරූපං පහාය, එකං ජායිකං නපරමරූපං පහාය කෙසමස්සුං ඔහාරෙත්වා කාසායානි වත්ථානි අච්ඡාදෙත්වා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතුං; තඤ්හි තස්ස බලවං බන්ධනං, දළ්හං බන්ධනං, ථිරං බන්ධනං, අපූතිකං බන්ධනං, ථූලො, කලිඞ්ගරො’’ති. ‘‘එවමෙව ඛො, උදායි, ඉධෙකච්චෙ මොඝපුරිසා ‘ඉදං පජහථා’ති මයා වුච්චමානා තෙ එවමාහංසු – ‘කිං පනිමස්ස අප්පමත්තකස්ස ඔරමත්තකස්ස අධිසල්ලිඛතෙවායං සමණො’ති? තෙ තඤ්චෙව නප්පජහන්ති, මයි ච අප්පච්චයං උපට්ඨාපෙන්ති. යෙ ච භික්ඛූ සික්ඛාකාමා තෙසං තං, උදායි, හොති බලවං බන්ධනං, දළ්හං බන්ධනං, ථිරං බන්ධනං, අපූතිකං බන්ධනං, ථූලො, කලිඞ්ගරො’’.

153. ‘‘සෙය්යථාපි , උදායි, ගහපති වා ගහපතිපුත්තො වා අඩ්ඪො මහද්ධනො මහාභොගො, නෙකානං නික්ඛගණානං චයො, නෙකානං ධඤ්ඤගණානං චයො, නෙකානං ඛෙත්තගණානං චයො, නෙකානං වත්ථුගණානං චයො, නෙකානං භරියගණානං චයො, නෙකානං දාසගණානං චයො, නෙකානං දාසිගණානං චයො; සො ආරාමගතං භික්ඛුං පස්සෙය්ය සුධොතහත්ථපාදං මනුඤ්ඤං භොජනං භුත්තාවිං සීතාය ඡායාය නිසින්නං අධිචිත්තෙ යුත්තං. තස්ස එවමස්ස – ‘සුඛං වත, භො, සාමඤ්ඤං, ආරොග්යං වත, භො, සාමඤ්ඤං! සො වතස්සං යොහං කෙසමස්සුං ඔහාරෙත්වා කාසායානි වත්ථානි අච්ඡාදෙත්වා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජෙය්ය’න්ති. සො සක්කුණෙය්ය නෙකානි නික්ඛගණානි පහාය, නෙකානි ධඤ්ඤගණානි පහාය, නෙකානි ඛෙත්තගණානි පහාය, නෙකානි වත්ථුගණානි පහාය, නෙකානි භරියගණානි පහාය, නෙකානි දාසගණානි පහාය, නෙකානි දාසිගණානි පහාය කෙසමස්සුං ඔහාරෙත්වා කාසායානි වත්ථානි අච්ඡාදෙත්වා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතුං. යො නු ඛො, උදායි, එවං වදෙය්ය – ‘යෙහි සො ගහපති වා ගහපතිපුත්තො වා බන්ධනෙහි බද්ධො, සක්කොති නෙකානි නික්ඛගණානි පහාය, නෙකානි ධඤ්ඤගණානි පහාය, නෙකානි ඛෙත්තගණානි පහාය, නෙකානි වත්ථුගණානි පහාය, නෙකානි භරියගණානි පහාය, නෙකානි දාසගණානි පහාය, නෙකානි දාසිගණානි පහාය කෙසමස්සුං ඔහාරෙත්වා කාසායානි වත්ථානි අච්ඡාදෙත්වා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතුං, තඤ්හි තස්ස බලවං බන්ධනං, දළ්හං බන්ධනං, ථිරං බන්ධනං, අපූතිකං බන්ධනං, ථූලො, කලිඞ්ගරො’ති; සම්මා නු ඛො සො, උදායි, වදමානො වදෙය්යා’’ති? ‘‘නො හෙතං, භන්තෙ. යෙහි සො, භන්තෙ, ගහපති වා ගහපතිපුත්තො වා බන්ධනෙහි බද්ධො, සක්කොති නෙකානි නික්ඛගණානි පහාය, නෙකානි ධඤ්ඤගණානි පහාය, නෙකානි ඛෙත්තගණානි පහාය, නෙකානි වත්ථුගණානි පහාය, නෙකානි භරියගණානි පහාය, නෙකානි දාසගණානි පහාය, නෙකානි දාසිගණානි පහාය කෙසමස්සුං ඔහාරෙත්වා කාසායානි වත්ථානි අච්ඡාදෙත්වා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතුං; තඤ්හි තස්ස අබලං බන්ධනං, දුබ්බලං බන්ධනං, පූතිකං බන්ධනං, අසාරකං බන්ධන’’න්ති. ‘‘එවමෙව ඛො, උදායි, ඉධෙකච්චෙ කුලපුත්තා ‘ඉදං පජහථා’ති මයා වුච්චමානා තෙ එවමාහංසු – ‘කිං පනිමස්ස අප්පමත්තකස්ස ඔරමත්තකස්ස පහාතබ්බස්ස යස්ස නො භගවා පහානමාහ යස්ස, නො සුගතො පටිනිස්සග්ගමාහා’ති? තෙ තඤ්චෙව පජහන්ති, මයි ච න අප්පච්චයං උපට්ඨාපෙන්ති. යෙ ච භික්ඛූ සික්ඛාකාමා තෙ තං පහාය අප්පොස්සුක්කා පන්නලොමා පරදත්තවුත්තා මිගභූතෙන චෙතසා විහරන්ති. තෙසං තං, උදායි, හොති අබලං බන්ධනං, දුබ්බලං බන්ධනං, පූතිකං බන්ධනං, අසාරකං බන්ධනං’’.

154. ‘‘චත්තාරොමෙ , උදායි, පුග්ගලා සන්තො සංවිජ්ජමානා ලොකස්මිං. කතමෙ චත්තාරො? ඉධුදායි, එකච්චො පුග්ගලො උපධිපහානාය පටිපන්නො හොති උපධිපටිනිස්සග්ගාය. තමෙනං උපධිපහානාය පටිපන්නං උපධිපටිනිස්සග්ගාය උපධිපටිසංයුත්තා සරසඞ්කප්පා සමුදාචරන්ති. සො තෙ අධිවාසෙති, නප්පජහති, න විනොදෙති, න බ්යන්තීකරොති, න අනභාවං ගමෙති. ඉමං ඛො අහං, උදායි, පුග්ගලං ‘සංයුත්තො’ති වදාමි නො ‘විසංයුත්තො’. තං කිස්ස හෙතු? ඉන්ද්රියවෙමත්තතා හි මෙ, උදායි, ඉමස්මිං පුග්ගලෙ විදිතා.

‘‘ඉධ පනුදායි, එකච්චො පුග්ගලො උපධිපහානාය පටිපන්නො හොති උපධිපටිනිස්සග්ගාය. තමෙනං උපධිපහානාය පටිපන්නං උපධිපටිනිස්සග්ගාය උපධිපටිසංයුත්තා සරසඞ්කප්පා සමුදාචරන්ති. සො තෙ නාධිවාසෙති, පජහති, විනොදෙති, බ්යන්තීකරොති, අනභාවං ගමෙති. ඉමම්පි ඛො අහං, උදායි , පුග්ගලං ‘සංයුත්තො’ති වදාමි නො ‘විසංයුත්තො’. තං කිස්ස හෙතු? ඉන්ද්රියවෙමත්තතා හි මෙ, උදායි, ඉමස්මිං පුග්ගලෙ විදිතා.

‘‘ඉධ පනුදායි, එකච්චො පුග්ගලො උපධිපහානාය පටිපන්නො හොති උපධිපටිනිස්සග්ගාය. තමෙනං උපධිපහානාය පටිපන්නං උපධිපටිනිස්සග්ගාය කදාචි කරහචි සතිසම්මොසා උපධිපටිසංයුත්තා සරසඞ්කප්පා සමුදාචරන්ති; දන්ධො, උදායි, සතුප්පාදො. අථ ඛො නං ඛිප්පමෙව පජහති, විනොදෙති, බ්යන්තීකරොති, අනභාවං ගමෙති. සෙය්යථාපි, උදායි, පුරිසො දිවසංසන්තත්තෙ [දිවසසන්තත්තෙ (සී. ස්යා. කං. පී.)] අයොකටාහෙ ද්වෙ වා තීණි වා උදකඵුසිතානි නිපාතෙය්ය; දන්ධො, උදායි, උදකඵුසිතානං නිපාතො. අථ ඛො නං ඛිප්පමෙව පරික්ඛයං පරියාදානං ගච්ඡෙය්ය. එවමෙව ඛො, උදායි, ඉධෙකච්චො පුග්ගලො උපධිපහානාය පටිපන්නො හොති උපධිපටිනිස්සග්ගාය. තමෙනං උපධිපහානාය පටිපන්නං උපධිපටිනිස්සග්ගාය කදාචි කරහචි සතිසම්මොසා උපධිපටිසංයුත්තා සරසඞ්කප්පා සමුදාචරන්ති; දන්ධො, උදායි, සතුප්පාදො. අථ ඛො නං ඛිප්පමෙව පජහති, විනොදෙති, බ්යන්තීකරොති, අනභාවං ගමෙති. ඉමම්පි ඛො අහං, උදායි, පුග්ගලං ‘සංයුත්තො’ති වදාමි නො ‘විසංයුත්තො’. තං කිස්ස හෙතු? ඉන්ද්රියවෙමත්තතා හි මෙ, උදායි, ඉමස්මිං පුග්ගලෙ විදිතා.

‘‘ඉධ පනුදායි, එකච්චො පුග්ගලො ‘උපධි දුක්ඛස්ස මූල’න්ති – ඉති විදිත්වා නිරුපධි හොති, උපධිසඞ්ඛයෙ විමුත්තො. ඉමං ඛො අහං, උදායි, පුග්ගලං ‘විසංයුත්තො’ති වදාමි නො ‘සංයුත්තො’ති . තං කිස්ස හෙතු? ඉන්ද්රියවෙමත්තතා හි මෙ, උදායි, ඉමස්මිං පුග්ගලෙ විදිතා. ඉමෙ ඛො, උදායි, චත්තාරො පුග්ගලා සන්තො සංවිජ්ජමානා ලොකස්මිං.

155. ‘‘පඤ්ච ඛො ඉමෙ, උදායි, කාමගුණා. කතමෙ පඤ්ච? චක්ඛුවිඤ්ඤෙය්යා රූපා ඉට්ඨා කන්තා මනාපා පියරූපා කාමූපසංහිතා රජනීයා, සොතවිඤ්ඤෙය්යා සද්දා…පෙ… ඝානවිඤ්ඤෙය්යා ගන්ධා… ජිව්හාවිඤ්ඤෙය්යා රසා… කායවිඤ්ඤෙය්යා ඵොට්ඨබ්බා ඉට්ඨා කන්තා මනාපා පියරූපා කාමූපසංහිතා රජනීයා. ඉමෙ ඛො, උදායි, පඤ්ච කාමගුණා. යං ඛො, උදායි, ඉමෙ පඤ්ච කාමගුණෙ පටිච්ච උප්පජ්ජති සුඛං සොමනස්සං ඉදං වුච්චති කාමසුඛං මිළ්හසුඛං [මීළ්හසුඛං (සී. පී.)] පුථුජ්ජනසුඛං අනරියසුඛං, න සෙවිතබ්බං, න භාවෙතබ්බං, න බහුලීකාතබ්බං; ‘භායිතබ්බං එතස්ස සුඛස්සා’ති වදාමි.

156. ‘‘ඉධුදායි , භික්ඛු විවිච්චෙව කාමෙහි…පෙ… පඨමං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති, විතක්කවිචාරානං වූපසමා… දුතියං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති, පීතියා ච විරාගා… තතියං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති, සුඛස්ස ච පහානා… චතුත්ථං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති. ඉදං වුච්චති නෙක්ඛම්මසුඛං පවිවෙකසුඛං උපසමසුඛං සම්බොධසුඛං, ආසෙවිතබ්බං, භාවෙතබ්බං, බහුලීකාතබ්බං; ‘න භායිතබ්බං එතස්ස සුඛස්සා’ති වදාමි.

‘‘ඉධුදායි, භික්ඛු විවිච්චෙව කාමෙහි…පෙ… පඨමං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති; ඉදං ඛො අහං, උදායි, ඉඤ්ජිතස්මිං වදාමි. කිඤ්ච තත්ථ ඉඤ්ජිතස්මිං? යදෙව තත්ථ විතක්කවිචාරා අනිරුද්ධා හොන්ති ඉදං තත්ථ ඉඤ්ජිතස්මිං. ඉධුදායි, භික්ඛු විතක්කවිචාරානං වූපසමා…පෙ… දුතියං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති; ඉදම්පි ඛො අහං, උදායි, ඉඤ්ජිතස්මිං වදාමි. කිඤ්ච තත්ථ ඉඤ්ජිතස්මිං? යදෙව තත්ථ පීතිසුඛං අනිරුද්ධං හොති ඉදං තත්ථ ඉඤ්ජිතස්මිං. ඉධුදායි, භික්ඛු පීතියා ච විරාගා…පෙ… තතියං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති; ඉදම්පි ඛො අහං, උදායි, ඉඤ්ජිතස්මිං වදාමි. කිඤ්ච තත්ථ ඉඤ්ජිතස්මිං? යදෙව තත්ථ උපෙක්ඛාසුඛං අනිරුද්ධං හොති ඉදං තත්ථ ඉඤ්ජිතස්මිං. ඉධුදායි, භික්ඛු සුඛස්ස ච පහානා…පෙ… චතුත්ථං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති; ඉදං ඛො අහං, උදායි, අනිඤ්ජිතස්මිං වදාමි.

‘‘ඉධුදායි , භික්ඛු විවිච්චෙව කාමෙහි…පෙ… පඨමං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති; ඉදං ඛො අහං, උදායි, ‘අනල’න්ති වදාමි, ‘පජහථා’ති වදාමි, ‘සමතික්කමථා’ති වදාමි. කො ච තස්ස සමතික්කමො? ඉධුදායි, භික්ඛු විතක්කවිචාරානං වූපසමා… දුතියං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති, අයං තස්ස සමතික්කමො; ඉදම්පි ඛො අහං, උදායි, ‘අනල’න්ති වදාමි, ‘පජහථා’ති වදාමි, ‘සමතික්කමථා’ති වදාමි. කො ච තස්ස සමතික්කමො? ඉධුදායි, භික්ඛු පීතියා ච විරාගා… තතියං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති, අයං තස්ස සමතික්කමො; ඉදම්පි ඛො අහං, උදායි, ‘අනල’න්ති වදාමි, ‘පජහථා’ති වදාමි, ‘සමතික්කමථා’ති වදාමි. කො ච තස්ස සමතික්කමො? ඉධුදායි, භික්ඛු සුඛස්ස ච පහානා… චතුත්ථං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති, අයං තස්ස සමතික්කමො; ඉදම්පි ඛො අහං, උදායි, ‘අනල’න්ති වදාමි, ‘පජහථා’ති වදාමි, ‘සමතික්කමථා’ති වදාමි. කො ච තස්ස සමතික්කමො? ඉධුදායි, භික්ඛු සබ්බසො රූපසඤ්ඤානං සමතික්කමා පටිඝසඤ්ඤානං අත්ථඞ්ගමා නානත්තසඤ්ඤානං අමනසිකාරා ‘අනන්තො ආකාසො’ති ආකාසානඤ්චායතනං උපසම්පජ්ජ විහරති, අයං තස්ස සමතික්කමො; ඉදම්පි ඛො අහං, උදායි, ‘අනල’න්ති වදාමි, ‘පජහථා’ති වදාමි, ‘සමතික්කමථා’ති වදාමි. කො ච තස්ස සමතික්කමො? ඉධුදායි, භික්ඛු සබ්බසො ආකාසානඤ්චායතනං සමතික්කම්ම ‘අනන්තං විඤ්ඤාණ’න්ති විඤ්ඤාණඤ්චායතනං උපසම්පජ්ජ විහරති, අයං තස්ස සමතික්කමො ; ඉදම්පි ඛො අහං, උදායි, ‘අනල’න්ති වදාමි, ‘පජහථා’ති වදාමි, ‘සමතික්කමථා’ති වදාමි. කො ච තස්ස සමතික්කමො? ඉධුදායි, භික්ඛු සබ්බසො විඤ්ඤාණඤ්චායතනං සමතික්කම්ම ‘නත්ථි කිඤ්චී’ති ආකිඤ්චඤ්ඤායතනං උපසම්පජ්ජ විහරති, අයං තස්ස සමතික්කමො; ඉදම්පි ඛො අහං, උදායි, ‘අනල’න්ති වදාමි, ‘පජහථා’ති වදාමි, ‘සමතික්කමථා’ති වදාමි. කො ච තස්ස සමතික්කමො? ඉධුදායි, භික්ඛු සබ්බසො ආකිඤ්චඤ්ඤායතනං සමතික්කම්ම නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනං උපසම්පජ්ජ විහරති, අයං තස්ස සමතික්කමො; ඉදම්පි ඛො අහං, උදායි, ‘අනල’න්ති වදාමි, ‘පජහථා’ති වදාමි, ‘සමතික්කමථා’ති වදාමි. කො ච තස්ස සමතික්කමො? ඉධුදායි, භික්ඛු සබ්බසො නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනං සමතික්කම්ම සඤ්ඤාවෙදයිතනිරොධං උපසම්පජ්ජ විහරති, අයං තස්ස සමතික්කමො; ඉති ඛො අහං, උදායි, නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනස්සපි පහානං වදාමි. පස්සසි නො ත්වං, උදායි, තං සංයොජනං අණුං වා ථූලං වා යස්සාහං නො පහානං වදාමී’’ති? ‘‘නො හෙතං, භන්තෙ’’ති.

ඉදමවොච භගවා. අත්තමනො ආයස්මා උදායී භගවතො භාසිතං අභිනන්දීති.

ලටුකිකොපමසුත්තං නිට්ඨිතං ඡට්ඨං.

7. චාතුමසුත්තං

157. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා චාතුමායං විහරති ආමලකීවනෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන සාරිපුත්තමොග්ගල්ලානප්පමුඛානි පඤ්චමත්තානි භික්ඛුසතානි චාතුමං අනුප්පත්තානි හොන්ති භගවන්තං දස්සනාය. තෙ ච ආගන්තුකා භික්ඛූ නෙවාසිකෙහි භික්ඛූහි සද්ධිං පටිසම්මොදමානා සෙනාසනානි පඤ්ඤාපයමානා පත්තචීවරානි පටිසාමයමානා උච්චාසද්දා මහාසද්දා අහෙසුං. අථ ඛො භගවා ආයස්මන්තං ආනන්දං ආමන්තෙසි – ‘‘කෙ පනෙතෙ, ආනන්ද, උච්චාසද්දා මහාසද්දා, කෙවට්ටා මඤ්ඤෙ මච්ඡවිලොපෙ’’ති? ‘‘එතානි, භන්තෙ, සාරිපුත්තමොග්ගල්ලානප්පමුඛානි පඤ්චමත්තානි භික්ඛුසතානි චාතුමං අනුප්පත්තානි භගවන්තං දස්සනාය. තෙ ආගන්තුකා භික්ඛූ නෙවාසිකෙහි භික්ඛූහි සද්ධිං පටිසම්මොදමානා සෙනාසනානි පඤ්ඤාපයමානා පත්තචීවරානි පටිසාමයමානා උච්චාසද්දා මහාසද්දා’’ති. ‘‘තෙනහානන්ද, මම වචනෙන තෙ භික්ඛූ ආමන්තෙහි – ‘සත්ථා ආයස්මන්තෙ ආමන්තෙතී’’’ති. ‘‘එවං, භන්තෙ’’ති ඛො ආයස්මා ආනන්දො භගවතො පටිස්සුත්වා යෙන තෙ භික්ඛූ තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා තෙ භික්ඛූ එතදවොච – ‘‘සත්ථා ආයස්මන්තෙ ආමන්තෙතී’’ති. ‘‘එවමාවුසො’’ති ඛො තෙ භික්ඛූ ආයස්මතො ආනන්දස්ස පටිස්සුත්වා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමිංසු; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදිංසු. එකමන්තං නිසින්නෙ ඛො තෙ භික්ඛූ භගවා එතදවොච – ‘‘කිං නු තුම්හෙ, භික්ඛවෙ, උච්චාසද්දා මහාසද්දා, කෙවට්ටා මඤ්ඤෙ මච්ඡවිලොපෙ’’ති? ‘‘ඉමානි, භන්තෙ, සාරිපුත්තමොග්ගල්ලානප්පමුඛානි පඤ්චමත්තානි භික්ඛුසතානි චාතුමං අනුප්පත්තානි භගවන්තං දස්සනාය. තෙමෙ ආගන්තුකා භික්ඛූ නෙවාසිකෙහි භික්ඛූහි සද්ධිං පටිසම්මොදමානා සෙනාසනානි පඤ්ඤාපයමානා පත්තචීවරානි පටිසාමයමානා උච්චාසද්දා මහාසද්දා’’ති. ‘‘ගච්ඡථ, භික්ඛවෙ, පණාමෙමි වො, න වො මම සන්තිකෙ වත්ථබ්බ’’න්ති. ‘‘එවං, භන්තෙ’’ති ඛො තෙ භික්ඛූ භගවතො පටිස්සුත්වා උට්ඨායාසනා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා පදක්ඛිණං කත්වා සෙනාසනං සංසාමෙත්වා පත්තචීවරමාදාය පක්කමිංසු.

158. තෙන ඛො පන සමයෙන චාතුමෙය්යකා සක්යා සන්ථාගාරෙ [සන්ධාගාරෙ (ක.)] සන්නිපතිතා හොන්ති කෙනචිදෙව කරණීයෙන. අද්දසංසු ඛො චාතුමෙය්යකා සක්යා තෙ භික්ඛූ දූරතොව ආගච්ඡන්තෙ; දිස්වාන යෙන තෙ භික්ඛූ තෙනුපසඞ්කමිංසු; උපසඞ්කමිත්වා තෙ භික්ඛූ එතදවොචුං – ‘‘හන්ද, කහං පන තුම්හෙ ආයස්මන්තො ගච්ඡථා’’ති? ‘‘භගවතා ඛො, ආවුසො, භික්ඛුසඞ්ඝො පණාමිතො’’ති. ‘‘තෙනහායස්මන්තො මුහුත්තං නිසීදථ, අප්පෙව නාම මයං සක්කුණෙය්යාම භගවන්තං පසාදෙතු’’න්ති. ‘‘එවමාවුසො’’ති ඛො තෙ භික්ඛූ චාතුමෙය්යකානං සක්යානං පච්චස්සොසුං. අථ ඛො චාතුමෙය්යකා සක්යා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමිංසු; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදිංසු. එකමන්තං නිසින්නා ඛො චාතුමෙය්යකා සක්යා භගවන්තං එතදවොචුං – ‘‘අභිනන්දතු, භන්තෙ, භගවා භික්ඛුසඞ්ඝං; අභිවදතු, භන්තෙ, භගවා භික්ඛුසඞ්ඝං. සෙය්යථාපි, භන්තෙ , භගවතා පුබ්බෙ භික්ඛුසඞ්ඝො අනුග්ගහිතො, එවමෙව භගවා එතරහි අනුග්ගණ්හාතු භික්ඛුසඞ්ඝං. සන්තෙත්ථ, භන්තෙ, භික්ඛූ නවා අචිරපබ්බජිතා අධුනාගතා ඉමං ධම්මවිනයං. තෙසං භගවන්තං දස්සනාය අලභන්තානං සියා අඤ්ඤථත්තං, සියා විපරිණාමො. සෙය්යථාපි, භන්තෙ, බීජානං තරුණානං උදකං අලභන්තානං සියා අඤ්ඤථත්තං සියා විපරිණාමො; එවමෙව ඛො, භන්තෙ, සන්තෙත්ථ භික්ඛූ නවා අචිරපබ්බජිතා අධුනාගතා ඉමං ධම්මවිනයං, තෙසං භගවන්තං දස්සනාය අලභන්තානං සියා අඤ්ඤථත්තං, සියා විපරිණාමො. සෙය්යථාපි, භන්තෙ, වච්ඡස්ස තරුණස්ස මාතරං අපස්සන්තස්ස සියා අඤ්ඤථත්තං, සියා විපරිණාමො; එවමෙව ඛො, භන්තෙ, සන්තෙත්ථ භික්ඛූ නවා අචිරපබ්බජිතා අධුනාගතා ඉමං ධම්මවිනයං, තෙසං භගවන්තං අපස්සන්තානං සියා අඤ්ඤථත්තං, සියා විපරිණාමො. අභිනන්දතු, භන්තෙ, භගවා භික්ඛුසඞ්ඝං; අභිවදතු, භන්තෙ, භගවා භික්ඛුසඞ්ඝං. සෙය්යථාපි, භන්තෙ, භගවතා පුබ්බෙ භික්ඛුසඞ්ඝො අනුග්ගහිතො; එවමෙව භගවා එතරහි අනුග්ගණ්හාතු භික්ඛුසඞ්ඝ’’න්ති.

159. අථ ඛො බ්රහ්මා සහම්පති භගවතො චෙතසා චෙතොපරිවිතක්කමඤ්ඤාය – සෙය්යථාපි නාම බලවා පුරිසො සමිඤ්ජිතං [සම්මිඤ්ජිතං (සී. ස්යා. කං. පී.)] වා බාහං පසාරෙය්ය, පසාරිතං වා බාහං සමිඤ්ජෙය්ය, එවමෙව – බ්රහ්මලොකෙ අන්තරහිතො භගවතො පුරතො පාතුරහොසි. අථ ඛො බ්රහ්මා සහම්පති එකංසං උත්තරාසඞ්ගං කරිත්වා යෙන භගවා තෙනඤ්ජලිං පණාමෙත්වා භගවන්තං එතදවොච – ‘‘අභිනන්දතු, භන්තෙ, භගවා භික්ඛුසඞ්ඝං; අභිවදතු, භන්තෙ, භගවා භික්ඛුසඞ්ඝං. සෙය්යථාපි, භන්තෙ, භගවතා පුබ්බෙ භික්ඛුසඞ්ඝො අනුග්ගහිතො; එවමෙව භගවා එතරහි අනුග්ගණ්හාතු භික්ඛුසඞ්ඝං. සන්තෙත්ථ, භන්තෙ, භික්ඛූ නවා අචිරපබ්බජිතා අධුනාගතා ඉමං ධම්මවිනයං, තෙසං භගවන්තං දස්සනාය අලභන්තානං සියා අඤ්ඤථත්තං, සියා විපරිණාමො. සෙය්යථාපි, භන්තෙ, බීජානං තරුණානං උදකං අලභන්තානං සියා අඤ්ඤථත්තං, සියා විපරිණාමො; එවමෙව ඛො, භන්තෙ, සන්තෙත්ථ භික්ඛූ නවා අචිරපබ්බජිතා අධුනාගතා ඉමං ධම්මවිනයං, තෙසං භගවන්තං දස්සනාය අලභන්තානං සියා අඤ්ඤථත්තං, සියා විපරිණාමො. සෙය්යථාපි භන්තෙ, වච්ඡස්ස තරුණස්ස මාතරං අපස්සන්තස්ස සියා අඤ්ඤථත්තං, සියා විපරිණාමො; එවමෙව ඛො, භන්තෙ, සන්තෙත්ථ භික්ඛූ නවා අචිරපබ්බජිතා අධුනාගතා ඉමං ධම්මවිනයං, තෙසං භගවන්තං අපස්සන්තානං සියා අඤ්ඤථත්තං, සියා විපරිණාමො. අභිනන්දතු, භන්තෙ, භගවා භික්ඛුසඞ්ඝං; අභිවදතු, භන්තෙ, භගවා භික්ඛුසඞ්ඝං. සෙය්යථාපි, භන්තෙ, භගවතා පුබ්බෙ භික්ඛුසඞ්ඝො අනුග්ගහිතො; එවමෙව භගවා එතරහි අනුග්ගණ්හාතු භික්ඛුසඞ්ඝ’’න්ති.

160. අසක්ඛිංසු ඛො චාතුමෙය්යකා ච සක්යා බ්රහ්මා ච සහම්පති භගවන්තං පසාදෙතුං බීජූපමෙන ච තරුණූපමෙන ච. අථ ඛො ආයස්මා මහාමොග්ගල්ලානො භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘උට්ඨෙථාවුසො, ගණ්හථ පත්තචීවරං. පසාදිතො භගවා චාතුමෙය්යකෙහි ච සක්යෙහි බ්රහ්මුනා ච සහම්පතිනා බීජූපමෙන ච තරුණූපමෙන චා’’ති. ‘‘එවමාවුසො’’ති ඛො තෙ භික්ඛූ ආයස්මතො මහාමොග්ගල්ලානස්ස පටිස්සුත්වා උට්ඨායාසනා පත්තචීවරමාදාය යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමිංසු; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදිංසු. එකමන්තං නිසින්නං ඛො ආයස්මන්තං සාරිපුත්තං භගවා එතදවොච – ‘‘කින්ති තෙ, සාරිපුත්ත, අහොසි මයා භික්ඛුසඞ්ඝෙ පණාමිතෙ’’ති? ‘‘එවං ඛො මෙ, භන්තෙ, අහොසි – ‘භගවතා භික්ඛුසඞ්ඝො පණාමිතො. අප්පොස්සුක්කො දානි භගවා දිට්ඨධම්මසුඛවිහාරං අනුයුත්තො විහරිස්සති, මයම්පි දානි අප්පොස්සුක්කා දිට්ඨධම්මසුඛවිහාරමනුයුත්තා විහරිස්සාමා’’’ති. ‘‘ආගමෙහි ත්වං, සාරිපුත්ත, ආගමෙහි ත්වං, සාරිපුත්ත, දිට්ඨධම්මසුඛවිහාර’’න්ති. අථ ඛො භගවා ආයස්මන්තං මහාමොග්ගල්ලානං ආමන්තෙසි – ‘‘කින්ති තෙ, මොග්ගල්ලාන, අහොසි මයා භික්ඛුසඞ්ඝෙ පණාමිතෙ’’ති? ‘‘එවං ඛො මෙ, භන්තෙ, අහොසි – ‘භගවතා භික්ඛුසඞ්ඝො පණාමිතො. අප්පොස්සුක්කො දානි භගවා දිට්ඨධම්මසුඛවිහාරං අනුයුත්තො විහරිස්සති, අහඤ්ච දානි ආයස්මා ච සාරිපුත්තො භික්ඛුසඞ්ඝං පරිහරිස්සාමා’’’ති. ‘‘සාධු සාධු, මොග්ගල්ලාන! අහං වා හි, මොග්ගල්ලාන , භික්ඛුසඞ්ඝං පරිහරෙය්යං සාරිපුත්තමොග්ගල්ලානා වා’’ති.

161. අථ ඛො භගවා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘චත්තාරිමානි, භික්ඛවෙ, භයානි උදකොරොහන්තෙ පාටිකඞ්ඛිතබ්බානි. කතමානි චත්තාරි? ඌමිභයං [උම්මීභයං (ස්යා. කං.)], කුම්භීලභයං, ආවට්ටභයං, සුසුකාභයං – ඉමානි, භික්ඛවෙ, චත්තාරි භයානි උදකොරොහන්තෙ පාටිකඞ්ඛිතබ්බානි. එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, චත්තාරිමානි භයානි ඉධෙකච්චෙ පුග්ගලෙ ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතෙ පාටිකඞ්ඛිතබ්බානි. කතමානි චත්තාරි? ඌමිභයං, කුම්භීලභයං, ආවට්ටභයං, සුසුකාභයං.

162. ‘‘කතමඤ්ච, භික්ඛවෙ, ඌමිභයං? ඉධ, භික්ඛවෙ, එකච්චො කුලපුත්තො සද්ධා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතො හොති – ‘ඔතිණ්ණොම්හි ජාතියා ජරාය මරණෙන සොකෙහි පරිදෙවෙහි දුක්ඛෙහි දොමනස්සෙහි උපායාසෙහි දුක්ඛොතිණ්ණො දුක්ඛපරෙතො; අප්පෙව නාම ඉමස්ස කෙවලස්ස දුක්ඛක්ඛන්ධස්ස අන්තකිරියා පඤ්ඤායෙථා’ති. තමෙනං තථා පබ්බජිතං සමානං සබ්රහ්මචාරී ඔවදන්ති, අනුසාසන්ති – ‘එවං තෙ අභික්කමිතබ්බං, එවං තෙ පටික්කමිතබ්බං, එවං තෙ ආලොකිතබ්බං, එවං තෙ විලොකිතබ්බං, එවං තෙ සමිඤ්ජිතබ්බං, එවං තෙ පසාරිතබ්බං, එවං තෙ සඞ්ඝාටිපත්තචීවරං ධාරෙතබ්බ’න්ති. තස්ස එවං හොති – ‘මයං ඛො පුබ්බෙ අගාරියභූතා සමානා අඤ්ඤෙ ඔවදාම, අනුසාසාම [ඔවදාමපි අනුසාසාමපි (සී. ස්යා. කං. පී.)]. ඉමෙ පනම්හාකං පුත්තමත්තා මඤ්ඤෙ, නත්තමත්තා මඤ්ඤෙ, අම්හෙ [එවං (ක.)] ඔවදිතබ්බං අනුසාසිතබ්බං මඤ්ඤන්තී’ති. සො සික්ඛං පච්චක්ඛාය හීනායාවත්තති. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, ඌමිභයස්ස භීතො සික්ඛං පච්චක්ඛාය හීනායාවත්තො. ‘ඌමිභය’න්ති ඛො, භික්ඛවෙ, කොධුපායාසස්සෙතං අධිවචනං.

163. ‘‘කතමඤ්ච, භික්ඛවෙ, කුම්භීලභයං? ඉධ, භික්ඛවෙ, එකච්චො කුලපුත්තො සද්ධා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතො හොති – ‘ඔතිණ්ණොම්හි ජාතියා ජරාය මරණෙන සොකෙහි පරිදෙවෙහි දුක්ඛෙහි දොමනස්සෙහි උපායාසෙහි දුක්ඛොතිණ්ණො දුක්ඛපරෙතො; අප්පෙව නාම ඉමස්ස කෙවලස්ස දුක්ඛක්ඛන්ධස්ස අන්තකිරියා පඤ්ඤායෙථා’ති. තමෙනං තථා පබ්බජිතං සමානං සබ්රහ්මචාරී ඔවදන්ති අනුසාසන්ති – ‘ඉදං තෙ ඛාදිතබ්බං, ඉදං තෙ න ඛාදිතබ්බං; ඉදං තෙ භුඤ්ජිතබ්බං, ඉදං තෙ න භුඤ්ජිතබ්බං; ඉදං තෙ සායිතබ්බං, ඉදං තෙ න සායිතබ්බං; ඉදං තෙ පාතබ්බං, ඉදං තෙ න පාතබ්බං; කප්පියං තෙ ඛාදිතබ්බං, අකප්පියං තෙ න ඛාදිතබ්බං; කප්පියං තෙ භුඤ්ජිතබ්බං, අකප්පියං තෙ න භුඤ්ජිතබ්බං; කප්පියං තෙ සායිතබ්බං, අකප්පියං තෙ න සායිතබ්බං ; කප්පියං තෙ පාතබ්බං, අකප්පියං තෙ න පාතබ්බං; කාලෙ තෙ ඛාදිතබ්බං, විකාලෙ තෙ න ඛාදිතබ්බං; කාලෙ තෙ භුඤ්ජිතබ්බං, විකාලෙ තෙ න භුඤ්ජිතබ්බං; කාලෙ තෙ සායිතබ්බං, විකාලෙ තෙ න සායිතබ්බං; කාලෙ තෙ පාතබ්බං, විකාලෙ තෙ න පාතබ්බ’න්ති. තස්ස එවං හොති – ‘මයං ඛො පුබ්බෙ අගාරියභූතා සමානා යං ඉච්ඡාම තං ඛාදාම, යං න ඉච්ඡාම න තං ඛාදාම; යං ඉච්ඡාම තං භුඤ්ජාම, යං න ඉච්ඡාම න තං භුඤ්ජාම; යං ඉච්ඡාම තං සායාම, යං න ඉච්ඡාම න තං සායාම; යං ඉච්ඡාම තං පිවාම [පිපාම (සී. පී.)], යං න ඉච්ඡාම න තං පිවාම; කප්පියම්පි ඛාදාම, අකප්පියම්පි ඛාදාම; කප්පියම්පි භුඤ්ජාම, අකප්පියම්පි භුඤ්ජාම; කප්පියම්පි සායාම, අකප්පියම්පි සායාම; කප්පියම්පි පිවාම, අකප්පියම්පි පිවාම; කාලෙපි ඛාදාම, විකාලෙපි ඛාදාම; කාලෙපි භුඤ්ජාම විකාලෙපි භුඤ්ජාම; කාලෙපි සායාම, විකාලෙපි සායාම; කාලෙපි පිවාම, විකාලෙපි පිවාම. යම්පි නො සද්ධා ගහපතිකා දිවා විකාලෙ පණීතං ඛාදනීයං භොජනීයං දෙන්ති තත්ථපිමෙ මුඛාවරණං මඤ්ඤෙ කරොන්තී’ති. සො සික්ඛං පච්චක්ඛාය හීනායාවත්තති. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, කුම්භීලභයස්ස භීතො සික්ඛං පච්චක්ඛාය හීනායාවත්තො. ‘කුම්භීලභය’න්ති ඛො, භික්ඛවෙ, ඔදරිකත්තස්සෙතං අධිවචනං.

164. ‘‘කතමඤ්ච, භික්ඛවෙ, ආවට්ටභයං? ඉධ, භික්ඛවෙ, එකච්චො කුලපුත්තො සද්ධා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතො හොති – ‘ඔතිණ්ණොම්හි ජාතියා ජරාය මරණෙන සොකෙහි පරිදෙවෙහි දුක්ඛෙහි දොමනස්සෙහි උපායාසෙහි දුක්ඛොතිණ්ණො දුක්ඛපරෙතො; අප්පෙව නාම ඉමස්ස කෙවලස්ස දුක්ඛක්ඛන්ධස්ස අන්තකිරියා පඤ්ඤායෙථා’ති. සො එවං පබ්බජිතො සමානො පුබ්බණ්හසමයං නිවාසෙත්වා පත්තචීවරමාදාය ගාමං වා නිගමං වා පිණ්ඩාය පවිසති. අරක්ඛිතෙනෙව කායෙන අරක්ඛිතාය වාචාය අනුපට්ඨිතාය සතියා අසංවුතෙහි ඉන්ද්රියෙහි සො තත්ථ පස්සති ගහපතිං වා ගහපතිපුත්තං වා පඤ්චහි කාමගුණෙහි සමප්පිතං සමඞ්ගීභූතං පරිචාරයමානං [පරිචාරියමානං (ස්යා. කං. ක.)]. තස්ස එවං හොති – ‘මයං ඛො පුබ්බෙ අගාරියභූතා සමානා පඤ්චහි කාමගුණෙහි සමප්පිතා සමඞ්ගීභූතා පරිචාරිම්හා. සංවිජ්ජන්ති ඛො පන මෙ කුලෙ [සංවිජ්ජන්ති ඛො කුලෙ (සී. ස්යා. කං. පී.)] භොගා. සක්කා භොගෙ ච භුඤ්ජිතුං පුඤ්ඤානි ච කාතු’න්ති. සො සික්ඛං පච්චක්ඛාය හීනායාවත්තති. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, ආවට්ටභයස්ස භීතො සික්ඛං පච්චක්ඛාය හීනායාවත්තො. ‘ආවට්ටභය’න්ති ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චන්නෙතං කාමගුණානං අධිවචනං.

165. ‘‘කතමඤ්ච , භික්ඛවෙ, සුසුකාභයං? ඉධ, භික්ඛවෙ, එකච්චො කුලපුත්තො සද්ධා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතො හොති – ‘ඔතිණ්ණොම්හි ජාතියා ජරාය මරණෙන සොකෙහි පරිදෙවෙහි දුක්ඛෙහි දොමනස්සෙහි උපායාසෙහි දුක්ඛොතිණ්ණො දුක්ඛපරෙතො; අප්පෙව නාම ඉමස්ස කෙවලස්ස දුක්ඛක්ඛන්ධස්ස අන්තකිරියා පඤ්ඤායෙථා’ති. සො එවං පබ්බජිතො සමානො පුබ්බණ්හසමයං නිවාසෙත්වා පත්තචීවරමාදාය ගාමං වා නිගමං වා පිණ්ඩාය පවිසති. අරක්ඛිතෙනෙව කායෙන අරක්ඛිතාය වාචාය අනුපට්ඨිතාය සතියා අසංවුතෙහි ඉන්ද්රියෙහි සො තත්ථ පස්සති මාතුගාමං දුන්නිවත්ථං වා දුප්පාරුතං වා. තස්ස මාතුගාමං දිස්වා දුන්නිවත්ථං වා දුප්පාරුතං වා රාගො චිත්තං අනුද්ධංසෙති. සො රාගානුද්ධංසෙන [අනුද්ධස්තෙන (සී. පී.)] චිත්තෙන සික්ඛං පච්චක්ඛාය හීනායාවත්තති . අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, සුසුකාභයස්ස භීතො සික්ඛං පච්චක්ඛාය හීනායාවත්තො. ‘සුසුකාභය’න්ති ඛො, භික්ඛවෙ, මාතුගාමස්සෙතං අධිවචනං. ඉමානි ඛො, භික්ඛවෙ, චත්තාරි භයානි, ඉධෙකච්චෙ පුග්ගලෙ ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතෙ පාටිකඞ්ඛිතබ්බානී’’ති.

ඉදමවොච භගවා. අත්තමනා තෙ භික්ඛූ භගවතො භාසිතං අභිනන්දුන්ති.

චාතුමසුත්තං නිට්ඨිතං සත්තමං.

8. නළකපානසුත්තං

166. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා කොසලෙසු විහරති නළකපානෙ පලාසවනෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන සම්බහුලා අභිඤ්ඤාතා අභිඤ්ඤාතා කුලපුත්තා භගවන්තං උද්දිස්ස සද්ධා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතා හොන්ති – ආයස්මා ච අනුරුද්ධො, ආයස්මා ච භද්දියො [නන්දියො (සී. පී.) විනයෙ ච ම. නි. 1 චූළගොසිඞ්ගෙ ච], ආයස්මා ච කිමිලො [කිම්බිලො (සී. ස්යා. කං. පී.)], ආයස්මා ච භගු, ආයස්මා ච කොණ්ඩඤ්ඤො [කුණ්ඩධානො (සී. පී.)], ආයස්මා ච රෙවතො, ආයස්මා ච ආනන්දො, අඤ්ඤෙ ච අභිඤ්ඤාතා අභිඤ්ඤාතා කුලපුත්තා. තෙන ඛො පන සමයෙන භගවා භික්ඛුසඞ්ඝපරිවුතො අබ්භොකාසෙ නිසින්නො හොති. අථ ඛො භගවා තෙ කුලපුත්තෙ ආරබ්භ භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘යෙ තෙ, භික්ඛවෙ, කුලපුත්තා මමං උද්දිස්ස සද්ධා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතා, කච්චි තෙ, භික්ඛවෙ, භික්ඛූ අභිරතා බ්රහ්මචරියෙ’’ති? එවං වුත්තෙ, තෙ භික්ඛූ තුණ්හී අහෙසුං. දුතියම්පි ඛො භගවා තෙ කුලපුත්තෙ ආරබ්භ භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘යෙ තෙ, භික්ඛවෙ, කුලපුත්තා මමං උද්දිස්ස සද්ධා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතා, කච්චි තෙ, භික්ඛවෙ, භික්ඛූ අභිරතා බ්රහ්මචරියෙ’’ති? දුතියම්පි ඛො තෙ භික්ඛූ තුණ්හී අහෙසුං. තතියම්පි ඛො භගවා තෙ කුලපුත්තෙ ආරබ්භ භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘යෙ තෙ, භික්ඛවෙ, කුලපුත්තා මමං උද්දිස්ස සද්ධා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතා , කච්චි තෙ, භික්ඛවෙ, භික්ඛූ අභිරතා බ්රහ්මචරියෙ’’ති? තතියම්පි ඛො තෙ භික්ඛූ තුණ්හී අහෙසුං.

167. අථ ඛො භගවතො එතදහොසි – ‘‘යංනූනාහං තෙ කුලපුත්තෙ පුච්ඡෙය්ය’’න්ති! අථ ඛො භගවා ආයස්මන්තං අනුරුද්ධං ආමන්තෙසි – ‘‘කච්චි තුම්හෙ, අනුරුද්ධා, අභිරතා බ්රහ්මචරියෙ’’ති? ‘‘තග්ඝ මයං, භන්තෙ, අභිරතා බ්රහ්මචරියෙ’’ති. ‘‘සාධු සාධු, අනුරුද්ධා! එතං ඛො, අනුරුද්ධා, තුම්හාකං පතිරූපං කුලපුත්තානං සද්ධා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතානං යං තුම්හෙ අභිරමෙය්යාථ බ්රහ්මචරියෙ. යෙන තුම්හෙ අනුරුද්ධා, භද්රෙන යොබ්බනෙන සමන්නාගතා පඨමෙන වයසා සුසුකාළකෙසා කාමෙ පරිභුඤ්ජෙය්යාථ තෙන තුම්හෙ, අනුරුද්ධා, භද්රෙනපි යොබ්බනෙන සමන්නාගතා පඨමෙන වයසා සුසුකාළකෙසා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතා. තෙ ච ඛො පන තුම්හෙ, අනුරුද්ධා, නෙව රාජාභිනීතා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතා, න චොරාභිනීතා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතා, න ඉණට්ටා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතා, න භයට්ටා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතා, නාජීවිකාපකතා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතා. අපි ච ඛොම්හි ඔතිණ්ණො ජාතියා ජරාය මරණෙන සොකෙහි පරිදෙවෙහි දුක්ඛෙහි දොමනස්සෙහි උපායාසෙහි, දුක්ඛොතිණ්ණො දුක්ඛපරෙතො; අප්පෙව නාම ඉමස්ස කෙවලස්ස දුක්ඛක්ඛන්ධස්ස අන්තකිරියා පඤ්ඤායෙථාති – නනු තුම්හෙ, අනුරුද්ධා, එවං සද්ධා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතා’’ති? ‘‘එවං, භන්තෙ’’. ‘‘එවං පබ්බජිතෙන ච පන, අනුරුද්ධා, කුලපුත්තෙන කිමස්ස කරණීයං? විවෙකං, අනුරුද්ධා, කාමෙහි විවෙකං අකුසලෙහි ධම්මෙහි පීතිසුඛං නාධිගච්ඡති අඤ්ඤං වා [අඤ්ඤං ච (ක.)] තතො සන්තතරං, තස්ස අභිජ්ඣාපි චිත්තං පරියාදාය තිට්ඨති, බ්යාපාදොපි චිත්තං පරියාදාය තිට්ඨති, ථීනමිද්ධම්පි [ථීනමිද්ධම්පි (සී. ස්යා. කං. පී.)] චිත්තං පරියාදාය තිට්ඨති උද්ධච්චකුක්කුච්චම්පි චිත්තං පරියාදාය තිට්ඨති, විචිකිච්ඡාපි චිත්තං පරියාදාය තිට්ඨති, අරතීපි චිත්තං පරියාදාය තිට්ඨති, තන්දීපි චිත්තං පරියාදාය තිට්ඨති. විවෙකං, අනුරුද්ධා, කාමෙහි විවෙකං අකුසලෙහි ධම්මෙහි පීතිසුඛං නාධිගච්ඡති අඤ්ඤං වා තතො සන්තතරං’’.

‘‘විවෙකං, අනුරුද්ධා, කාමෙහි විවෙකං අකුසලෙහි ධම්මෙහි පීතිසුඛං අධිගච්ඡති අඤ්ඤං වා තතො සන්තතරං, තස්ස අභිජ්ඣාපි චිත්තං න පරියාදාය තිට්ඨති, බ්යාපාදොපි චිත්තං න පරියාදාය තිට්ඨති, ථීනමිද්ධම්පි චිත්තං න පරියාදාය තිට්ඨති, උද්ධච්චකුක්කුච්චම්පි චිත්තං න පරියාදාය තිට්ඨති, විචිකිච්ඡාපි චිත්තං න පරියාදාය තිට්ඨති, අරතීපි චිත්තං න පරියාදාය තිට්ඨති, තන්දීපි චිත්තං න පරියාදාය තිට්ඨති. විවෙකං, අනුරුද්ධා, කාමෙහි විවෙකං අකුසලෙහි ධම්මෙහි පීතිසුඛං අධිගච්ඡති අඤ්ඤං වා තතො සන්තතරං.

168. ‘‘කින්ති වො, අනුරුද්ධා, මයි හොති – ‘යෙ ආසවා සංකිලෙසිකා පොනොබ්භවිකා [පොනොභවිකා (සී. පී.)] සදරා දුක්ඛවිපාකා ආයතිං ජාතිජරාමරණියා, අප්පහීනා තෙ තථාගතස්ස; තස්මා තථාගතො සඞ්ඛායෙකං පටිසෙවති, සඞ්ඛායෙකං අධිවාසෙති, සඞ්ඛායෙකං පරිවජ්ජෙති, සඞ්ඛායෙකං විනොදෙතී’’’ති? ‘‘න ඛො නො, භන්තෙ, භගවති එවං හොති – ‘යෙ ආසවා සංකිලෙසිකා පොනොබ්භවිකා සදරා දුක්ඛවිපාකා ආයතිං ජාතිජරාමරණියා, අප්පහීනා තෙ තථාගතස්ස; තස්මා තථාගතො සඞ්ඛායෙකං පටිසෙවති, සඞ්ඛායෙකං අධිවාසෙති, සඞ්ඛායෙකං පරිවජ්ජෙති, සඞ්ඛායෙකං විනොදෙතී’ති. එවං ඛො නො, භන්තෙ, භගවති හොති – ‘යෙ ආසවා සංකිලෙසිකා පොනොබ්භවිකා සදරා දුක්ඛවිපාකා ආයතිං ජාතිජරාමරණියා, පහීනා තෙ තථාගතස්ස; තස්මා තථාගතො සඞ්ඛායෙකං පටිසෙවති, සඞ්ඛායෙකං අධිවාසෙති, සඞ්ඛායෙකං පරිවජ්ජෙති, සඞ්ඛායෙකං විනොදෙතී’’’ති. ‘‘සාධු සාධු, අනුරුද්ධා! තථාගතස්ස, අනුරුද්ධා, යෙ ආසවා සංකිලෙසිකා පොනොබ්භවිකා සදරා දුක්ඛවිපාකා ආයතිං ජාතිජරාමරණියා, පහීනා තෙ උච්ඡින්නමූලා තාලාවත්ථුකතා අනභාවංකතා ආයතිං අනුප්පාදධම්මා. සෙය්යථාපි, අනුරුද්ධා, තාලො මත්ථකච්ඡින්නො අභබ්බො පුනවිරූළ්හියා; එවමෙව ඛො, අනුරුද්ධා , තථාගතස්ස යෙ ආසවා සංකිලෙසිකා පොනොබ්භවිකා සදරා දුක්ඛවිපාකා ආයතිං ජාතිජරාමරණියා, පහීනා තෙ උච්ඡින්නමූලා තාලාවත්ථුකතා අනභාවංකතා ආයතිං අනුප්පාදධම්මා; තස්මා තථාගතො සඞ්ඛායෙකං පටිසෙවති, සඞ්ඛායෙකං අධිවාසෙති, සඞ්ඛායෙකං පරිවජ්ජෙති, සඞ්ඛායෙකං විනොදෙති’’.

‘‘තං කිං මඤ්ඤසි, අනුරුද්ධා, කං අත්ථවසං සම්පස්සමානො තථාගතො සාවකෙ අබ්භතීතෙ කාලඞ්කතෙ උපපත්තීසු බ්යාකරොති – ‘අසු අමුත්ර උපපන්නො; අසු අමුත්ර උපපන්නො’’’ති? ‘‘භගවංමූලකා නො, භන්තෙ, ධම්මා භගවංනෙත්තිකා භගවංපටිසරණා. සාධු වත, භන්තෙ, භගවන්තංයෙව පටිභාතු එතස්ස භාසිතස්ස අත්ථො. භගවතො සුත්වා භික්ඛූ ධාරෙස්සන්තී’’ති . ‘‘න ඛො, අනුරුද්ධා, තථාගතො ජනකුහනත්ථං න ජනලපනත්ථං න ලාභසක්කාරසිලොකානිසංසත්ථං න ‘ඉති මං ජනො ජානාතූ’ති සාවකෙ අබ්භතීතෙ කාලඞ්කතෙ උපපත්තීසු බ්යාකරොති – ‘අසු අමුත්ර උපපන්නො, අසු අමුත්ර උපපන්නො’ති. සන්ති ච ඛො, අනුරුද්ධා, කුලපුත්තා සද්ධා උළාරවෙදා උළාරපාමොජ්ජා. තෙ තං සුත්වා තදත්ථාය චිත්තං උපසංහරන්ති. තෙසං තං, අනුරුද්ධා, හොති දීඝරත්තං හිතාය සුඛාය’’.

169. ‘‘ඉධානුරුද්ධා, භික්ඛු සුණාති – ‘ඉත්ථන්නාමො භික්ඛු කාලඞ්කතො [කාලකතො (සී. ස්යා. කං. පී.)]; සො භගවතා බ්යාකතො – අඤ්ඤාය සණ්ඨහී’ති. සො ඛො පනස්ස ආයස්මා සාමං දිට්ඨො වා හොති අනුස්සවස්සුතො වා – ‘එවංසීලො සො ආයස්මා අහොසි ඉතිපි, එවංධම්මො සො ආයස්මා අහොසි ඉතිපි, එවංපඤ්ඤො සො ආයස්මා අහොසි ඉතිපි, එවංවිහාරී සො ආයස්මා අහොසි ඉතිපි, එවංවිමුත්තො සො ආයස්මා අහොසි ඉතිපී’ති. සො තස්ස සද්ධඤ්ච සීලඤ්ච සුතඤ්ච චාගඤ්ච පඤ්ඤඤ්ච අනුස්සරන්තො තදත්ථාය චිත්තං උපසංහරති. එවම්පි ඛො, අනුරුද්ධා, භික්ඛුනො ඵාසුවිහාරො හොති.

‘‘ඉධානුරුද්ධා , භික්ඛු සුණාති – ‘ඉත්ථන්නාමො භික්ඛු කාලඞ්කතො; සො භගවතා බ්යාකතො – පඤ්චන්නං ඔරම්භාගියානං සංයොජනානං පරික්ඛයා ඔපපාතිකො තත්ථ පරිනිබ්බායී අනාවත්තිධම්මො තස්මා ලොකා’ති. සො ඛො පනස්ස ආයස්මා සාමං දිට්ඨො වා හොති අනුස්සවස්සුතො වා – ‘එවංසීලො සො ආයස්මා අහොසි ඉතිපි, එවංධම්මො…පෙ… එවංපඤ්ඤො… එවංවිහාරී… එවංවිමුත්තො සො ආයස්මා අහොසි ඉතිපී’ති. සො තස්ස සද්ධඤ්ච සීලඤ්ච සුතඤ්ච චාගඤ්ච පඤ්ඤඤ්ච අනුස්සරන්තො තදත්ථාය චිත්තං උපසංහරති. එවම්පි ඛො, අනුරුද්ධා, භික්ඛුනො ඵාසුවිහාරො හොති.

‘‘ඉධානුරුද්ධා, භික්ඛු සුණාති – ‘ඉත්ථන්නාමො භික්ඛු කාලඞ්කතො; සො භගවතා බ්යාකතො – තිණ්ණං සංයොජනානං පරික්ඛයා රාගදොසමොහානං තනුත්තා සකදාගාමී සකිදෙව ඉමං ලොකං ආගන්ත්වා දුක්ඛස්සන්තං කරිස්සතී’ති. සො ඛො පනස්ස ආයස්මා සාමං දිට්ඨො වා හොති අනුස්සවස්සුතො වා – ‘එවංසීලො සො ආයස්මා අහොසි ඉතිපි, එවංධම්මො…පෙ… එවංපඤ්ඤො… එවංවිහාරී… එවංවිමුත්තො සො ආයස්මා අහොසි ඉතිපී’ති. සො තස්ස සද්ධඤ්ච සීලඤ්ච සුතඤ්ච චාගඤ්ච පඤ්ඤඤ්ච අනුස්සරන්තො තදත්ථාය චිත්තං උපසංහරති. එවම්පි ඛො, අනුරුද්ධා, භික්ඛුනො ඵාසුවිහාරො හොති.

‘‘ඉධානුරුද්ධා, භික්ඛු සුණාති – ‘ඉත්ථන්නාමො භික්ඛු කාලඞ්කතො; සො භගවතා බ්යාකතො – තිණ්ණං සංයොජනානං පරික්ඛයා සොතාපන්නො අවිනිපාතධම්මො නියතො සම්බොධිපරායණො’ති. සො ඛො පනස්ස ආයස්මා සාමං දිට්ඨො වා හොති අනුස්සවස්සුතො වා – ‘එවංසීලො සො ආයස්මා අහොසි ඉතිපි, එවංධම්මො…පෙ… එවංපඤ්ඤො… එවංවිහාරී… එවංවිමුත්තො සො ආයස්මා අහොසි ඉතිපී’ති. සො තස්ස සද්ධඤ්ච සීලඤ්ච සුතඤ්ච චාගඤ්ච පඤ්ඤඤ්ච අනුස්සරන්තො තදත්ථාය චිත්තං උපසංහරති. එවම්පි ඛො, අනුරුද්ධා, භික්ඛුනො ඵාසුවිහාරො හොති.

170. ‘‘ඉධානුරුද්ධා, භික්ඛුනී සුණාති – ‘ඉත්ථන්නාමා භික්ඛුනී කාලඞ්කතා; සා භගවතා බ්යාකතා – අඤ්ඤාය සණ්ඨහී’ති. සා ඛො පනස්සා භගිනී සාමං දිට්ඨා වා හොති අනුස්සවස්සුතා වා – ‘එවංසීලා සා භගිනී අහොසි ඉතිපි, එවංධම්මා සා භගිනී අහොසි ඉතිපි , එවංපඤ්ඤා සා භගිනී අහොසි ඉතිපි, එවංවිහාරිනී සා භගිනී අහොසි ඉතිපි, එවංවිමුත්තා සා භගිනී අහොසි ඉතිපී’ති. සා තස්සා සද්ධඤ්ච සීලඤ්ච සුතඤ්ච චාගඤ්ච පඤ්ඤඤ්ච අනුස්සරන්තී තදත්ථාය චිත්තං උපසංහරති. එවම්පි ඛො, අනුරුද්ධා, භික්ඛුනියා ඵාසුවිහාරො හොති.

‘‘ඉධානුරුද්ධා , භික්ඛුනී සුණාති – ‘ඉත්ථන්නාමා භික්ඛුනී කාලඞ්කතා; සා භගවතා බ්යාකතා – පඤ්චන්නං ඔරම්භාගියානං සංයොජනානං පරික්ඛයා ඔපපාතිකා තත්ථ පරිනිබ්බායිනී අනාවත්තිධම්මා තස්මා ලොකා’ති. සා ඛො පනස්සා භගිනී සාමං දිට්ඨා වා හොති අනුස්සවස්සුතා වා – ‘එවංසීලා සා භගිනී අහොසි ඉතිපි, එවංධම්මා…පෙ… එවංපඤ්ඤා… එවංවිහාරිනී… එවංවිමුත්තා සා භගිනී අහොසි ඉතිපී’ති. සා තස්සා සද්ධඤ්ච සීලඤ්ච සුතඤ්ච චාගඤ්ච පඤ්ඤඤ්ච අනුස්සරන්තී තදත්ථාය චිත්තං උපසංහරති. එවම්පි ඛො, අනුරුද්ධා, භික්ඛුනියා ඵාසුවිහාරො හොති.

‘‘ඉධානුරුද්ධා, භික්ඛුනී සුණාති – ‘ඉත්ථන්නාමා භික්ඛුනී කාලඞ්කතා; සා භගවතා බ්යාකතා – තිණ්ණං සංයොජනානං පරික්ඛයා රාගදොසමොහානං තනුත්තා සකදාගාමිනී සකිදෙව ඉමං ලොකං ආගන්ත්වා දුක්ඛස්සන්තං කරිස්සතී’ති. සා ඛො පනස්සා භගිනී සාමං දිට්ඨා වා හොති අනුස්සවස්සුතා වා – ‘එවංසීලා සා භගිනී අහොසි ඉතිපි, එවංධම්මා…පෙ… එවංපඤ්ඤා… එවංවිහාරිනී… එවංවිමුත්තා සා භගිනී අහොසි ඉතිපී’ති. සා තස්සා සද්ධඤ්ච සීලඤ්ච සුතඤ්ච චාගඤ්ච පඤ්ඤඤ්ච අනුස්සරන්තී තදත්ථාය චිත්තං උපසංහරති. එවම්පි ඛො, අනුරුද්ධා, භික්ඛුනියා ඵාසුවිහාරො හොති.

‘‘ඉධානුරුද්ධා, භික්ඛුනී සුණාති – ‘ඉත්ථන්නාමා භික්ඛුනී කාලඞ්කතා; සා භගවතා බ්යාකතා – තිණ්ණං සංයොජනානං පරික්ඛයා සොතාපන්නා අවිනිපාතධම්මා නියතා සම්බොධිපරායණා’ති . සා ඛො පනස්සා භගිනී සාමං දිට්ඨා වා හොති අනුස්සවස්සුතා වා – ‘එවංසීලා සා භගිනී අහොසි ඉතිපි, එවංධම්මා… එවංපඤ්ඤා… එවංවිහාරිනී… එවංවිමුත්තා සා භගිනී අහොසි ඉතිපී’ති. සා තස්සා සද්ධඤ්ච සීලඤ්ච සුතඤ්ච චාගඤ්ච පඤ්ඤඤ්ච අනුස්සරන්තී තදත්ථාය චිත්තං උපසංහරති. එවම්පි ඛො, අනුරුද්ධා, භික්ඛුනියා ඵාසුවිහාරො හොති.

171. ‘‘ඉධානුරුද්ධා, උපාසකො සුණාති – ‘ඉත්ථන්නාමො උපාසකො කාලඞ්කතො; සො භගවතා බ්යාකතො – පඤ්චන්නං ඔරම්භාගියානං සංයොජනානං පරික්ඛයා ඔපපාතිකො තත්ථ පරිනිබ්බායී අනාවත්තිධම්මො තස්මා ලොකා’ති. සො ඛො පනස්ස ආයස්මා සාමං දිට්ඨො වා හොති අනුස්සවස්සුතො වා – ‘එවංසීලො සො ආයස්මා අහොසි ඉතිපි, එවංධම්මො සො ආයස්මා අහොසි ඉතිපි, එවංපඤ්ඤො සො ආයස්මා අහොසි ඉතිපි, එවංවිහාරී සො ආයස්මා අහොසි ඉතිපි, එවංවිමුත්තො සො ආයස්මා අහොසි ඉතිපී’ති. සො තස්ස සද්ධඤ්ච සුතඤ්ච චාගඤ්ච පඤ්ඤඤ්ච අනුස්සරන්තො තදත්ථාය චිත්තං උපසංහරති. එවම්පි ඛො, අනුරුද්ධා, උපාසකස්ස ඵාසුවිහාරො හොති.

‘‘ඉධානුරුද්ධා, උපාසකො සුණාති – ‘ඉත්ථන්නාමො උපාසකො කාලඞ්කතො; සො භගවතා බ්යාකතො – තිණ්ණං සංයොජනානං පරික්ඛයා රාගදොසමොහානං තනුත්තා සකදාගාමී සකිදෙව ඉමං ලොකං ආගන්ත්වා දුක්ඛස්සන්තං කරිස්සතී’ති. සො ඛො පනස්ස ආයස්මා සාමං දිට්ඨො වා හොති අනුස්සවස්සුතො වා – ‘එවංසීලො සො ආයස්මා අහොසි ඉතිපි, එවංධම්මො… එවංපඤ්ඤො… එවංවිහාරී… එවංවිමුත්තො සො ආයස්මා අහොසි ඉතිපී’ති. සො තස්ස සද්ධඤ්ච සීලඤ්ච සුතඤ්ච චාගඤ්ච පඤ්ඤඤ්ච අනුස්සරන්තො තදත්ථාය චිත්තං උපසංහරති. එවම්පි ඛො, අනුරුද්ධා, උපාසකස්ස ඵාසුවිහාරො හොති.

‘‘ඉධානුරුද්ධා, උපාසකො සුණාති – ‘ඉත්ථන්නාමො උපාසකො කාලඞ්කතො; සො භගවතා බ්යාකතො – තිණ්ණං සංයොජනානං පරික්ඛයා සොතාපන්නො අවිනිපාතධම්මො නියතො සම්බොධිපරායණො’ති. සො ඛො පනස්ස ආයස්මා සාමං දිට්ඨො වා හොති අනුස්සවස්සුතො වා – ‘එවංසීලො සො ආයස්මා අහොසි ඉතිපි, එවංධම්මො…පෙ… එවංපඤ්ඤො… එවංවිහාරී… එවංවිමුත්තො සො ආයස්මා අහොසි ඉතිපී’ති. සො තස්ස සද්ධඤ්ච සීලඤ්ච සුතඤ්ච චාගඤ්ච පඤ්ඤඤ්ච අනුස්සරන්තො තදත්ථාය චිත්තං උපසංහරති. එවම්පි ඛො, අනුරුද්ධා උපාසකස්ස ඵාසුවිහාරො හොති.

172. ‘‘ඉධානුරුද්ධා , උපාසිකා සුණාති – ‘ඉත්ථන්නාමා උපාසිකා කාලඞ්කතා; සා භගවතා බ්යාකතා – පඤ්චන්නං ඔරම්භාගියානං සංයොජනානං පරික්ඛයා ඔපපාතිකා තත්ථ පරිනිබ්බායිනී අනාවත්තිධම්මා තස්මා ලොකා’ති. සා ඛො පනස්සා භගිනී සාමං දිට්ඨා වා හොති අනුස්සවස්සුතා වා – ‘එවංසීලා සා භගිනී අහොසි ඉතිපි, එවංධම්මා… එවංපඤ්ඤා… එවංවිහාරිනී… එවංවිමුත්තා සා භගිනී අහොසි ඉතිපී’ති. සා තස්සා සද්ධඤ්ච සීලඤ්ච සුතඤ්ච චාගඤ්ච පඤ්ඤඤ්ච අනුස්සරන්තී තදත්ථාය චිත්තං උපසංහරති. එවම්පි ඛො, අනුරුද්ධා, උපාසිකාය ඵාසුවිහාරො හොති.

‘‘ඉධානුරුද්ධා, උපාසිකා සුණාති – ‘ඉත්ථන්නාමා උපාසිකා කාලඞ්කතා; සා භගවතා බ්යාකතා – තිණ්ණං සංයොජනානං පරික්ඛයා රාගදොසමොහානං තනුත්තා සකදාගාමිනී සකිදෙව ඉමං ලොකං ආගන්ත්වා දුක්ඛස්සන්තං කරිස්සතී’ති. සා ඛො පනස්සා භගිනී සාමං දිට්ඨා වා හොති අනුස්සවස්සුතා වා – ‘එවංසීලා සා භගිනී අහොසි ඉතිපි, එවංධම්මා… එවංපඤ්ඤා… එවංවිහාරිනී… එවංවිමුත්තා සා භගිනී අහොසි ඉතිපී’ති. සා තස්සා සද්ධඤ්ච සීලඤ්ච සුතඤ්ච චාගඤ්ච පඤ්ඤඤ්ච අනුස්සරන්තී තදත්ථාය චිත්තං උපසංහරති. එවම්පි ඛො, අනුරුද්ධා, උපාසිකාය ඵාසුවිහාරො හොති.

‘‘ඉධානුරුද්ධා, උපාසිකා සුණාති – ‘ඉත්ථන්නාමා උපාසිකා කාලඞ්කතා; සා භගවතා බ්යාකතා – තිණ්ණං සංයොජනානං පරික්ඛයා සොතාපන්නා අවිනිපාතධම්මා නියතා සම්බොධිපරායණා’ති. සා ඛො පනස්සා භගිනී සාමං දිට්ඨා වා හොති අනුස්සවස්සුතා වා – ‘එවංසීලා සා භගිනී අහොසි ඉතිපි, එවංධම්මා සා භගිනී අහොසි ඉතිපි, එවංපඤ්ඤා සා භගිනී අහොසි ඉතිපි, එවංවිහාරිනී සා භගිනී අහොසි ඉතිපි, එවංවිමුත්තා සා භගිනී අහොසි ඉතිපී’ති. සා තස්සා සද්ධඤ්ච සීලඤ්ච සුතඤ්ච චාගඤ්ච පඤ්ඤඤ්ච අනුස්සරන්තී තදත්ථාය චිත්තං උපසංහරති. එවම්පි ඛො, අනුරුද්ධා, උපාසිකාය ඵාසුවිහාරො හොති.

‘‘ඉති ඛො, අනුරුද්ධා, තථාගතො න ජනකුහනත්ථං න ජනලපනත්ථං න ලාභසක්කාරසිලොකානිසංසත්ථං න ‘ඉති මං ජනො ජානාතූ’ති සාවකෙ අබ්භතීතෙ කාලඞ්කතෙ උපපත්තීසු බ්යාකරොති – ‘අසු අමුත්ර උපපන්නො, අසු අමුත්ර උපපන්නො’ති. සන්ති ච ඛො, අනුරුද්ධා, කුලපුත්තා සද්ධා උළාරවෙදා උළාරපාමොජ්ජා. තෙ තං සුත්වා තදත්ථාය චිත්තං උපසංහරන්ති. තෙසං තං, අනුරුද්ධා, හොති දීඝරත්තං හිතාය සුඛායා’’ති.

ඉදමවොච භගවා. අත්තමනො ආයස්මා අනුරුද්ධො භගවතො භාසිතං අභිනන්දීති.

නළකපානසුත්තං නිට්ඨිතං අට්ඨමං.

9. ගොලියානිසුත්තං

173. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා රාජගහෙ විහරති වෙළුවනෙ කලන්දකනිවාපෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන ගොලියානි [ගුලිස්සානි (සී. පී.), ගොලිස්සානි (ස්යා. කං.)] නාම භික්ඛු ආරඤ්ඤිකො [ආරඤ්ඤකො (සබ්බත්ථ)] පදසමාචාරො [පදරසමාචාරො (සී. ස්යා. කං. පී.)] සඞ්ඝමජ්ඣෙ ඔසටො හොති කෙනචිදෙව කරණීයෙන. තත්ර ඛො ආයස්මා සාරිපුත්තො ගොලියානිං භික්ඛුං ආරබ්භ භික්ඛූ ආමන්තෙසි –

‘‘ආරඤ්ඤිකෙනාවුසො, භික්ඛුනා සඞ්ඝගතෙන සඞ්ඝෙ විහරන්තෙන සබ්රහ්මචාරීසු සගාරවෙන භවිතබ්බං සප්පතිස්සෙන. සචෙ, ආවුසො, ආරඤ්ඤිකො භික්ඛු සඞ්ඝගතො සඞ්ඝෙ විහරන්තො සබ්රහ්මචාරීසු අගාරවො හොති අප්පතිස්සො, තස්ස භවන්ති වත්තාරො. ‘කිං පනිමස්සායස්මතො ආරඤ්ඤිකස්ස එකස්සාරඤ්ඤෙ සෙරිවිහාරෙන, යො අයමායස්මා සබ්රහ්මචාරීසු අගාරවො හොති අප්පතිස්සො’ති – තස්ස [අප්පතිස්සොතිස්ස (සී. පී.)] භවන්ති වත්තාරො. තස්මා ආරඤ්ඤිකෙන භික්ඛුනා සඞ්ඝගතෙන සඞ්ඝෙ විහරන්තෙන සබ්රහ්මචාරීසු සගාරවෙන භවිතබ්බං සප්පතිස්සෙන.

‘‘ආරඤ්ඤිකෙනාවුසො, භික්ඛුනා සඞ්ඝගතෙන සඞ්ඝෙ විහරන්තෙන ආසනකුසලෙන භවිතබ්බං – ‘ඉති ථෙරෙ ච භික්ඛූ නානුපඛජ්ජ නිසීදිස්සාමි නවෙ ච භික්ඛූ න ආසනෙන පටිබාහිස්සාමී’ති. සචෙ, ආවුසො, ආරඤ්ඤිකො භික්ඛු සඞ්ඝගතො සඞ්ඝෙ විහරන්තො න ආසනකුසලො හොති, තස්ස භවන්ති වත්තාරො. ‘කිං පනිමස්සායස්මතො ආරඤ්ඤිකස්ස එකස්සාරඤ්ඤෙ සෙරිවිහාරෙන, යො අයමායස්මා ආසනකුසලො න හොතී’ති [යො අයමායස්මා ආභිසමාචාරිකම්පි ධම්මං න ජානාතීති (සී. ස්යා. කං. පී.)] – තස්ස භවන්ති වත්තාරො. තස්මා ආරඤ්ඤිකෙන භික්ඛුනා සඞ්ඝගතෙන සඞ්ඝෙ විහරන්තෙන ආසනකුසලෙන භවිතබ්බං.

‘‘ආරඤ්ඤිකෙනාවුසො, භික්ඛුනා සඞ්ඝගතෙන සඞ්ඝෙ විහරන්තෙන ආභිසමාචාරිකොපි ධම්මො ජානිතබ්බො. සචෙ, ආවුසො, ආරඤ්ඤිකො භික්ඛු සඞ්ඝගතො සඞ්ඝෙ විහරන්තො ආභිසමාචාරිකම්පි ධම්මං න ජානාති, තස්ස භවන්ති වත්තාරො. ‘කිං පනිමස්සායස්මතො ආරඤ්ඤිකස්ස එකස්සාරඤ්ඤෙ සෙරිවිහාරෙන යො අයමායස්මා ආභිසමාචාරිකම්පි ධම්මං න ජානාතී’ති – තස්ස භවන්ති වත්තාරො. තස්මා ආරඤ්ඤිකෙන භික්ඛුනා සඞ්ඝගතෙන සඞ්ඝෙ විහරන්තෙන ආභිසමාචාරිකොපි ධම්මො ජානිතබ්බො [අයං ආභිසමාචාරිකතතියවාරො සී. ස්යා. කං. පී. පොත්ථකෙසු න දිස්සති].

‘‘ආරඤ්ඤිකෙනාවුසො, භික්ඛුනා සඞ්ඝගතෙන සඞ්ඝෙ විහරන්තෙන නාතිකාලෙන ගාමො පවිසිතබ්බො නාතිදිවා [න දිවා (ස්යා. කං. පී. ක.)] පටික්කමිතබ්බං. සචෙ, ආවුසො, ආරඤ්ඤිකො භික්ඛු සඞ්ඝගතො සඞ්ඝෙ විහරන්තො අතිකාලෙන ගාමං පවිසති අතිදිවා පටික්කමති, තස්ස භවන්ති වත්තාරො. ‘කිං පනිමස්සායස්මතො ආරඤ්ඤිකස්ස එකස්සාරඤ්ඤෙ සෙරිවිහාරෙන යො අයමායස්මා අතිකාලෙන ගාමං පවිසති අතිදිවා පටික්කමතී’ති – තස්ස භවන්ති වත්තාරො. තස්මා ආරඤ්ඤිකෙන භික්ඛුනා සඞ්ඝගතෙන සඞ්ඝෙ විහරන්තෙන නාතිකාලෙන ගාමො පවිසිතබ්බො, නාතිදිවා පටික්කමිතබ්බං.

‘‘ආරඤ්ඤිකෙනාවුසො, භික්ඛුනා සඞ්ඝගතෙන සඞ්ඝෙ විහරන්තෙන න පුරෙභත්තං පච්ඡාභත්තං කුලෙසු චාරිත්තං ආපජ්ජිතබ්බං. සචෙ, ආවුසො, ආරඤ්ඤිකො භික්ඛු සඞ්ඝගතො සඞ්ඝෙ විහරන්තො පුරෙභත්තං පච්ඡාභත්තං කුලෙසු චාරිත්තං ආපජ්ජති, තස්ස භවන්ති වත්තාරො. ‘අයං නූනිමස්සායස්මතො ආරඤ්ඤිකස්ස එකස්සාරඤ්ඤෙ සෙරිවිහාරෙන විහරතො විකාලචරියා බහුලීකතා, තමෙනං සඞ්ඝගතම්පි සමුදාචරතී’ති – තස්ස භවන්ති වත්තාරො. තස්මා ආරඤ්ඤිකෙන භික්ඛුනා සඞ්ඝගතෙන සඞ්ඝෙ විහරන්තෙන න පුරෙභත්තං පච්ඡාභත්තං කුලෙසු චාරිත්තං ආපජ්ජිතබ්බං.

‘‘ආරඤ්ඤිකෙනාවුසො, භික්ඛුනා සඞ්ඝගතෙන සඞ්ඝෙ විහරන්තෙන අනුද්ධතෙන භවිතබ්බං අචපලෙන. සචෙ, ආවුසො, ආරඤ්ඤිකො භික්ඛු සඞ්ඝගතො සඞ්ඝෙ විහරන්තො උද්ධතො හොති චපලො, තස්ස භවන්ති වත්තාරො. ‘ඉදං නූනිමස්සායස්මතො ආරඤ්ඤිකස්ස එකස්සාරඤ්ඤෙ සෙරිවිහාරෙන විහරතො උද්ධච්චං චාපල්යං බහුලීකතං, තමෙනං සඞ්ඝගතම්පි සමුදාචරතී’ති – තස්ස භවන්ති වත්තාරො. තස්මා ආරඤ්ඤිකෙන භික්ඛුනා සඞ්ඝගතෙන සඞ්ඝෙ විහරන්තෙන අනුද්ධතෙන භවිතබ්බං අචපලෙන.

‘‘ආරඤ්ඤිකෙනාවුසො , භික්ඛුනා සඞ්ඝගතෙන සඞ්ඝෙ විහරන්තෙන අමුඛරෙන භවිතබ්බං අවිකිණ්ණවාචෙන. සචෙ, ආවුසො, ආරඤ්ඤිකො භික්ඛු සඞ්ඝගතො සඞ්ඝෙ විහරන්තො මුඛරො හොති විකිණ්ණවාචො, තස්ස භවන්ති වත්තාරො. ‘කිං පනිමස්සායස්මතො ආරඤ්ඤිකස්ස එකස්සාරඤ්ඤෙ සෙරිවිහාරෙන යො අයමායස්මා මුඛරො විකිණ්ණවාචො’ති – තස්ස භවන්ති වත්තාරො. තස්මා ආරඤ්ඤිකෙන භික්ඛුනා සඞ්ඝගතෙන සඞ්ඝෙ විහරන්තෙන අමුඛරෙන භවිතබ්බං අවිකිණ්ණවාචෙන.

‘‘ආරඤ්ඤිකෙනාවුසො, භික්ඛුනා සඞ්ඝගතෙන සඞ්ඝෙ විහරන්තෙන සුවචෙන [සුබ්බචෙන (සී. ක.)] භවිතබ්බං කල්යාණමිත්තෙන. සචෙ, ආවුසො, ආරඤ්ඤිකො භික්ඛු සඞ්ඝගතො සඞ්ඝෙ විහරන්තො දුබ්බචො හොති පාපමිත්තො, තස්ස භවන්ති වත්තාරො. ‘කිං පනිමස්සායස්මතො ආරඤ්ඤිකස්ස එකස්සාරඤ්ඤෙ සෙරිවිහාරෙන යො අයමායස්මා දුබ්බචො පාපමිත්තො’ති – තස්ස භවන්ති වත්තාරො. තස්මා ආරඤ්ඤිකෙන භික්ඛුනා සඞ්ඝගතෙන සඞ්ඝෙ විහරන්තෙන සුවචෙන භවිතබ්බං කල්යාණමිත්තෙන.

‘‘ආරඤ්ඤිකෙනාවුසො, භික්ඛුනා ඉන්ද්රියෙසු ගුත්තද්වාරෙන භවිතබ්බං. සචෙ, ආවුසො, ආරඤ්ඤිකො භික්ඛු ඉන්ද්රියෙසු අගුත්තද්වාරො හොති, තස්ස භවන්ති වත්තාරො. ‘කිං පනිමස්සායස්මතො ආරඤ්ඤිකස්ස එකස්සාරඤ්ඤෙ සෙරිවිහාරෙන යො අයමායස්මා ඉන්ද්රියෙසු අගුත්තද්වාරො’ති – තස්ස භවන්ති වත්තාරො. තස්මා ආරඤ්ඤිකෙන භික්ඛුනා ඉන්ද්රියෙසු ගුත්තද්වාරෙන භවිතබ්බං.

‘‘ආරඤ්ඤිකෙනාවුසො, භික්ඛුනා භොජනෙ මත්තඤ්ඤුනා භවිතබ්බං. සචෙ, ආවුසො, ආරඤ්ඤිකො භොජනෙ අමත්තඤ්ඤූ හොති, තස්ස භවන්ති වත්තාරො. ‘කිං පනිමස්සායස්මතො ආරඤ්ඤිකස්ස එකස්සාරඤ්ඤෙ සෙරිවිහාරෙන යො අයමායස්මා භොජනෙ අමත්තඤ්ඤූ’ති – තස්ස භවන්ති වත්තාරො. තස්මා ආරඤ්ඤිකෙන භික්ඛුනා භොජනෙ මත්තඤ්ඤුනා භවිතබ්බං.

‘‘ආරඤ්ඤිකෙනාවුසො, භික්ඛුනා ජාගරියං අනුයුත්තෙන භවිතබ්බං. සචෙ, ආවුසො, ආරඤ්ඤිකො භික්ඛු ජාගරියං අනනුයුත්තො හොති, තස්ස භවන්ති වත්තාරො. ‘කිං පනිමස්සායස්මතො ආරඤ්ඤිකස්ස එකස්සාරඤ්ඤෙ සෙරිවිහාරෙන යො අයමායස්මා ජාගරියං අනනුයුත්තො’ති – තස්ස භවන්ති වත්තාරො. තස්මා ආරඤ්ඤිකෙන භික්ඛුනා ජාගරියං අනුයුත්තෙන භවිතබ්බං.

‘‘ආරඤ්ඤිකෙනාවුසො , භික්ඛුනා ආරද්ධවීරියෙන භවිතබ්බං. සචෙ, ආවුසො, ආරඤ්ඤිකො භික්ඛු කුසීතො හොති, තස්ස භවන්ති වත්තාරො. ‘කිං පනිමස්සායස්මතො ආරඤ්ඤිකස්ස එකස්සාරඤ්ඤෙ සෙරිවිහාරෙන යො අයමායස්මා කුසීතො’ති – තස්ස භවන්ති වත්තාරො. තස්මා ආරඤ්ඤිකෙන භික්ඛුනා ආරද්ධවීරියෙන භවිතබ්බං.

‘‘ආරඤ්ඤිකෙනාවුසො, භික්ඛුනා උපට්ඨිතස්සතිනා භවිතබ්බං. සචෙ, ආවුසො, ආරඤ්ඤිකො භික්ඛු මුට්ඨස්සතී හොති, තස්ස භවන්ති වත්තාරො. ‘කිං පනිමස්සායස්මතො ආරඤ්ඤිකස්ස එකස්සාරඤ්ඤෙ සෙරිවිහාරෙන යො අයමායස්මා මුට්ඨස්සතී’ති – තස්ස භවන්ති වත්තාරො. තස්මා ආරඤ්ඤිකෙන භික්ඛුනා උපට්ඨිතස්සතිනා භවිතබ්බං.

‘‘ආරඤ්ඤිකෙනාවුසො, භික්ඛුනා සමාහිතෙන භවිතබ්බං. සචෙ, ආවුසො, ආරඤ්ඤිකො භික්ඛු අසමාහිතො හොති, තස්ස භවන්ති වත්තාරො. ‘කිං පනිමස්සායස්මතො ආරඤ්ඤිකස්ස එකස්සාරඤ්ඤෙ සෙරිවිහාරෙන යො අයමායස්මා අසමාහිතො’ති – තස්ස භවන්ති වත්තාරො. තස්මා ආරඤ්ඤිකෙන භික්ඛුනා සමාහිතෙන භවිතබ්බං.

‘‘ආරඤ්ඤිකෙනාවුසො, භික්ඛුනා පඤ්ඤවතා භවිතබ්බං. සචෙ, ආවුසො, ආරඤ්ඤිකො භික්ඛු දුප්පඤ්ඤො හොති, තස්ස භවන්ති වත්තාරො . ‘කිං පනිමස්සායස්මතො ආරඤ්ඤිකස්ස එකස්සාරඤ්ඤෙ සෙරිවිහාරෙන යො අයමායස්මා දුප්පඤ්ඤො’ති – තස්ස භවන්ති වත්තාරො. තස්මා ආරඤ්ඤිකෙන භික්ඛුනා පඤ්ඤවතා භවිතබ්බං.

‘‘ආරඤ්ඤිකෙනාවුසො, භික්ඛුනා අභිධම්මෙ අභිවිනයෙ යොගො කරණීයො. සන්තාවුසො, ආරඤ්ඤිකං භික්ඛුං අභිධම්මෙ අභිවිනයෙ පඤ්හං පුච්ඡිතාරො. සචෙ, ආවුසො, ආරඤ්ඤිකො භික්ඛු අභිධම්මෙ අභිවිනයෙ පඤ්හං පුට්ඨො න සම්පායති, තස්ස භවන්ති වත්තාරො. ‘කිං පනිමස්සායස්මතො ආරඤ්ඤිකස්ස එකස්සාරඤ්ඤෙ සෙරිවිහාරෙන යො අයමායස්මා අභිධම්මෙ අභිවිනයෙ පඤ්හං පුට්ඨො න සම්පායතී’ති – තස්ස භවන්ති වත්තාරො. තස්මා ආරඤ්ඤිකෙන භික්ඛුනා අභිධම්මෙ අභිවිනයෙ යොගො කරණීයො.

‘‘ආරඤ්ඤිකෙනාවුසො , භික්ඛුනා යෙ තෙ සන්තා විමොක්ඛා අතික්කම්ම රූපෙ ආරුප්පා තත්ථ යොගො කරණීයො. සන්තාවුසො, ආරඤ්ඤිකං භික්ඛුං යෙ තෙ සන්තා විමොක්ඛා අතික්කම්ම රූපෙ ආරුප්පා තත්ථ පඤ්හං පුච්ඡිතාරො. සචෙ, ආවුසො, ආරඤ්ඤිකො භික්ඛු යෙ තෙ සන්තා විමොක්ඛා අතික්කම්ම රූපෙ ආරුප්පා තත්ථ පඤ්හං පුට්ඨො න සම්පායති, තස්ස භවන්ති වත්තාරො. ‘කිං පනිමස්සායස්මතො ආරඤ්ඤිකස්ස එකස්සාරඤ්ඤෙ සෙරිවිහාරෙන යො අයමායස්මා යෙ තෙ සන්තා විමොක්ඛා අතික්කම්ම රූපෙ ආරුප්පා තත්ථ පඤ්හං පුට්ඨො න සම්පායතී’ති – තස්ස භවන්ති වත්තාරො. තස්මා ආරඤ්ඤිකෙන භික්ඛුනා යෙ තෙ සන්තා විමොක්ඛා අතික්කම්ම රූපෙ ආරුප්පා තත්ථ යොගො කරණීයො.

‘‘ආරඤ්ඤිකෙනාවුසො, භික්ඛුනා උත්තරි මනුස්සධම්මෙ යොගො කරණීයො. සන්තාවුසො, ආරඤ්ඤිකං භික්ඛුං උත්තරි මනුස්සධම්මෙ පඤ්හං පුච්ඡිතාරො. සචෙ, ආවුසො, ආරඤ්ඤිකො භික්ඛු උත්තරි මනුස්සධම්මෙ පඤ්හං පුට්ඨො න සම්පායති, තස්ස භවන්ති වත්තාරො. ‘කිං පනිමස්සායස්මතො ආරඤ්ඤිකස්ස එකස්සාරඤ්ඤෙ සෙරිවිහාරෙන යො අයමායස්මා යස්සත්ථාය පබ්බජිතො තමත්ථං න ජානාතී’ති – තස්ස භවන්ති වත්තාරො. තස්මා ආරඤ්ඤිකෙන භික්ඛුනා උත්තරි මනුස්සධම්මෙ යොගො කරණීයො’’ති.

එවං වුත්තෙ, ආයස්මා මහාමොග්ගල්ලානො [මහාමොග්ගලානො (ක.)] ආයස්මන්තං සාරිපුත්තං එතදවොච – ‘‘ආරඤ්ඤිකෙනෙව නු ඛො, ආවුසො සාරිපුත්ත, භික්ඛුනා ඉමෙ ධම්මා සමාදාය වත්තිතබ්බා උදාහු ගාමන්තවිහාරිනාපී’’ති ? ‘‘ආරඤ්ඤිකෙනාපි ඛො, ආවුසො මොග්ගල්ලාන, භික්ඛුනා ඉමෙ ධම්මා සමාදාය වත්තිතබ්බා පගෙව ගාමන්තවිහාරිනා’’ති.

ගොලියානිසුත්තං නිට්ඨිතං නවමං.

10. කීටාගිරිසුත්තං

174. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා කාසීසු චාරිකං චරති මහතා භික්ඛුසඞ්ඝෙන සද්ධිං. තත්ර ඛො භගවා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘අහං ඛො, භික්ඛවෙ, අඤ්ඤත්රෙව රත්තිභොජනා [රත්තිභොජනං (ක.)] භුඤ්ජාමි. අඤ්ඤත්ර ඛො පනාහං, භික්ඛවෙ, රත්තිභොජනා භුඤ්ජමානො අප්පාබාධතඤ්ච සඤ්ජානාමි අප්පාතඞ්කතඤ්ච ලහුට්ඨානඤ්ච බලඤ්ච ඵාසුවිහාරඤ්ච. එථ, තුම්හෙපි, භික්ඛවෙ, අඤ්ඤත්රෙව රත්තිභොජනා භුඤ්ජථ. අඤ්ඤත්ර ඛො පන, භික්ඛවෙ, තුම්හෙපි රත්තිභොජනා භුඤ්ජමානා අප්පාබාධතඤ්ච සඤ්ජානිස්සථ අප්පාතඞ්කතඤ්ච ලහුට්ඨානඤ්ච බලඤ්ච ඵාසුවිහාරඤ්චා’’ති. ‘‘එවං, භන්තෙ’’ති ඛො තෙ භික්ඛූ භගවතො පච්චස්සොසුං. අථ ඛො භගවා කාසීසු අනුපුබ්බෙන චාරිකං චරමානො යෙන කීටාගිරි නාම කාසීනං නිගමො තදවසරි. තත්ර සුදං භගවා කීටාගිරිස්මිං විහරති කාසීනං නිගමෙ.

175. තෙන ඛො පන සමයෙන අස්සජිපුනබ්බසුකා නාම භික්ඛූ කීටාගිරිස්මිං ආවාසිකා හොන්ති. අථ ඛො සම්බහුලා භික්ඛූ යෙන අස්සජිපුනබ්බසුකා භික්ඛූ තෙනුපසඞ්කමිංසු; උපසඞ්කමිත්වා අස්සජිපුනබ්බසුකෙ භික්ඛූ එතදවොචුං – ‘‘භගවා ඛො, ආවුසො, අඤ්ඤත්රෙව රත්තිභොජනා භුඤ්ජති භික්ඛුසඞ්ඝො ච. අඤ්ඤත්ර ඛො පනාවුසො, රත්තිභොජනා භුඤ්ජමානා අප්පාබාධතඤ්ච සඤ්ජානන්ති අප්පාතඞ්කතඤ්ච ලහුට්ඨානඤ්ච බලඤ්ච ඵාසුවිහාරඤ්ච. එථ, තුම්හෙපි, ආවුසො, අඤ්ඤත්රෙව රත්තිභොජනා භුඤ්ජථ. අඤ්ඤත්ර ඛො පනාවුසො, තුම්හෙපි රත්තිභොජනා භුඤ්ජමානා අප්පාබාධතඤ්ච සඤ්ජානිස්සථ අප්පාතඞ්කතඤ්ච ලහුට්ඨානඤ්ච බලඤ්ච ඵාසුවිහාරඤ්චා’’ති . එවං වුත්තෙ, අස්සජිපුනබ්බසුකා භික්ඛූ තෙ භික්ඛූ එතදවොචුං – ‘‘මයං ඛො, ආවුසො, සායඤ්චෙව භුඤ්ජාම පාතො ච දිවා ච විකාලෙ. තෙ මයං සායඤ්චෙව භුඤ්ජමානා පාතො ච දිවා ච විකාලෙ අප්පාබාධතඤ්ච සඤ්ජානාම අප්පාතඞ්කතඤ්ච ලහුට්ඨානඤ්ච බලඤ්ච ඵාසුවිහාරඤ්ච. තෙ මයං කිං සන්දිට්ඨිකං හිත්වා කාලිකං අනුධාවිස්සාම? සායඤ්චෙව මයං භුඤ්ජිස්සාම පාතො ච දිවා ච විකාලෙ’’ති.

යතො ඛො තෙ භික්ඛූ නාසක්ඛිංසු අස්සජිපුනබ්බසුකෙ භික්ඛූ සඤ්ඤාපෙතුං, අථ යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමිංසු; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදිංසු. එකමන්තං නිසින්නා ඛො තෙ භික්ඛූ භගවන්තං එතදවොචුං – ‘‘ඉධ මයං, භන්තෙ, යෙන අස්සජිපුනබ්බසුකා භික්ඛූ තෙනුපසඞ්කමිම්හ; උපසඞ්කමිත්වා අස්සජිපුනබ්බසුකෙ භික්ඛූ එතදවොචුම්හ – ‘භගවා ඛො, ආවුසො, අඤ්ඤත්රෙව රත්තිභොජනා භුඤ්ජති භික්ඛුසඞ්ඝො ච; අඤ්ඤත්ර ඛො පනාවුසො, රත්තිභොජනා භුඤ්ජමානා අප්පාබාධතඤ්ච සඤ්ජානන්ති අප්පාතඞ්කතඤ්ච ලහුට්ඨානඤ්ච බලඤ්ච ඵාසුවිහාරඤ්ච. එථ, තුම්හෙපි, ආවුසො , අඤ්ඤත්රෙව රත්තිභොජනා භුඤ්ජථ. අඤ්ඤත්ර ඛො පනාවුසො, තුම්හෙපි රත්තිභොජනා භුඤ්ජමානා අප්පාබාධතඤ්ච සඤ්ජානිස්සථ අප්පාතඞ්කතඤ්ච ලහුට්ඨානඤ්ච බලඤ්ච ඵාසුවිහාරඤ්චා’ති. එවං වුත්තෙ, භන්තෙ, අස්සජිපුනබ්බසුකා භික්ඛූ අම්හෙ එතදවොචුං – ‘මයං ඛො, ආවුසො, සායඤ්චෙව භුඤ්ජාම පාතො ච දිවා ච විකාලෙ. තෙ මයං සායඤ්චෙව භුඤ්ජමානා පාතො ච දිවා ච විකාලෙ අප්පාබාධතඤ්ච සඤ්ජානාම අප්පාතඞ්කතඤ්ච ලහුට්ඨානඤ්ච බලඤ්ච ඵාසුවිහාරඤ්ච. තෙ මයං කිං සන්දිට්ඨිකං හිත්වා කාලිකං අනුධාවිස්සාම? සායඤ්චෙව මයං භුඤ්ජිස්සාම පාතො ච දිවා ච විකාලෙ’ති. යතො ඛො මයං, භන්තෙ, නාසක්ඛිම්හ අස්සජිපුනබ්බසුකෙ භික්ඛූ සඤ්ඤාපෙතුං, අථ මයං එතමත්ථං භගවතො ආරොචෙමා’’ති.

176. අථ ඛො භගවා අඤ්ඤතරං භික්ඛුං ආමන්තෙසි – ‘‘එහි ත්වං, භික්ඛු, මම වචනෙන අස්සජිපුනබ්බසුකෙ භික්ඛූ ආමන්තෙහි – ‘සත්ථා ආයස්මන්තෙ ආමන්තෙතී’’’ති. ‘‘එවං, භන්තෙ’’ති ඛො සො භික්ඛු භගවතො පටිස්සුත්වා යෙන අස්සජිපුනබ්බසුකා භික්ඛූ තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා අස්සජිපුනබ්බසුකෙ භික්ඛූ එතදවොච – ‘‘සත්ථා ආයස්මන්තෙ ආමන්තෙතී’’ති. ‘‘එවමාවුසො’’ති ඛො අස්සජිපුනබ්බසුකා භික්ඛූ තස්ස භික්ඛුනො පටිස්සුත්වා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමිංසු; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදිංසු. එකමන්තං නිසින්නෙ ඛො අස්සජිපුනබ්බසුකෙ භික්ඛූ භගවා එතදවොච – ‘‘සච්චං කිර, භික්ඛවෙ, සම්බහුලා භික්ඛූ තුම්හෙ උපසඞ්කමිත්වා එතදවොචුං – ‘භගවා ඛො, ආවුසො, අඤ්ඤත්රෙව රත්තිභොජනා භුඤ්ජති භික්ඛුසඞ්ඝො ච. අඤ්ඤත්ර ඛො පනාවුසො, රත්තිභොජනා භුඤ්ජමානා අප්පාබාධතඤ්ච සඤ්ජානන්ති අප්පාතඞ්කතඤ්ච ලහුට්ඨානඤ්ච බලඤ්ච ඵාසුවිහාරඤ්ච. එථ, තුම්හෙපි, ආවුසො, අඤ්ඤත්රෙව රත්තිභොජනා භුඤ්ජථ. අඤ්ඤත්ර ඛො පනාවුසො, තුම්හෙපි රත්තිභොජනා භුඤ්ජමානා අප්පාබාධතඤ්ච සඤ්ජානිස්සථ අප්පාතඞ්කතඤ්ච ලහුට්ඨානඤ්ච බලඤ්ච ඵාසුවිහාරඤ්චා’ති. එවං වුත්තෙ කිර [කිං නු (ක.)], භික්ඛවෙ, තුම්හෙ තෙ භික්ඛූ එවං අවචුත්ථ – ‘මයං ඛො පනාවුසො, සායඤ්චෙව භුඤ්ජාම පාතො ච දිවා ච විකාලෙ. තෙ මයං සායඤ්චෙව භුඤ්ජමානා පාතො ච දිවා ච විකාලෙ අප්පාබාධතඤ්ච සඤ්ජානාම අප්පාතඞ්කතඤ්ච ලහුට්ඨානඤ්ච බලඤ්ච ඵාසුවිහාරඤ්ච. තෙ මයං කිං සන්දිට්ඨිකං හිත්වා කාලිකං අනුධාවිස්සාම? සායඤ්චෙව මයං භුඤ්ජිස්සාම පාතො ච දිවා ච විකාලෙ’’’ති. ‘‘එවං, භන්තෙ’’.

177. ‘‘කිං නු මෙ තුම්හෙ, භික්ඛවෙ, එවං ධම්මං දෙසිතං ආජානාථ යං කිඤ්චායං පුරිසපුග්ගලො පටිසංවෙදෙති සුඛං වා දුක්ඛං වා අදුක්ඛමසුඛං වා තස්ස අකුසලා ධම්මා පරිහායන්ති කුසලා ධම්මා අභිවඩ්ඪන්තී’’ති? ‘‘නො හෙතං, භන්තෙ’’. ‘‘නනු මෙ තුම්හෙ, භික්ඛවෙ, එවං ධම්මං දෙසිතං ආජානාථ ඉධෙකච්චස්ස යං එවරූපං සුඛං වෙදනං වෙදයතො අකුසලා ධම්මා අභිවඩ්ඪන්ති කුසලා ධම්මා පරිහායන්ති, ඉධ පනෙකච්චස්ස එවරූපං සුඛං වෙදනං වෙදයතො අකුසලා ධම්මා පරිහායන්ති , කුසලා ධම්මා අභිවඩ්ඪන්ති, ඉධෙකච්චස්ස එවරූපං දුක්ඛං වෙදනං වෙදයතො අකුසලා ධම්මා අභිවඩ්ඪන්ති කුසලා ධම්මා පරිහායන්ති, ඉධ පනෙකච්චස්ස එවරූපං දුක්ඛං වෙදනං වෙදයතො අකුසලා ධම්මා පරිහායන්ති කුසලා ධම්මා අභිවඩ්ඪන්ති, ඉධෙකච්චස්ස එවරූපං අදුක්ඛමසුඛං වෙදනං වෙදයතො අකුසලා ධම්මා අභිවඩ්ඪන්ති කුසලා ධම්මා පරිහායන්ති, ඉධ පනෙකච්චස්ස එවරූපං අදුක්ඛමසුඛං වෙදනං වෙදයතො අකුසලා ධම්මා පරිහායන්ති කුසලා ධම්මා අභිවඩ්ඪන්තී’’ති? ‘‘එවං, භන්තෙ’’.

178. ‘‘සාධු, භික්ඛවෙ! මයා චෙතං, භික්ඛවෙ, අඤ්ඤාතං අභවිස්ස අදිට්ඨං අවිදිතං අසච්ඡිකතං අඵස්සිතං පඤ්ඤාය – ‘ඉධෙකච්චස්ස එවරූපං සුඛං වෙදනං වෙදයතො අකුසලා ධම්මා අභිවඩ්ඪන්ති කුසලා ධම්මා පරිහායන්තී’ති, එවාහං අජානන්තො ‘එවරූපං සුඛං වෙදනං පජහථා’ති වදෙය්යං; අපි නු මෙ එතං, භික්ඛවෙ, පතිරූපං අභවිස්සා’’ති? ‘‘නො හෙතං, භන්තෙ’’. ‘‘යස්මා ච ඛො එතං, භික්ඛවෙ, මයා ඤාතං දිට්ඨං විදිතං සච්ඡිකතං ඵස්සිතං පඤ්ඤාය – ‘ඉධෙකච්චස්ස එවරූපං සුඛං වෙදනං වෙදයතො අකුසලා ධම්මා අභිවඩ්ඪන්ති කුසලා ධම්මා පරිහායන්තී’ති, තස්මාහං ‘එවරූපං සුඛං වෙදනං පජහථා’ති වදාමි. මයා චෙතං, භික්ඛවෙ, අඤ්ඤාතං අභවිස්ස අදිට්ඨං අවිදිතං අසච්ඡිකතං අඵස්සිතං පඤ්ඤාය – ‘ඉධෙකච්චස්ස එවරූපං සුඛං වෙදනං වෙදයතො අකුසලා ධම්මා පරිහායන්ති කුසලා ධම්මා අභිවඩ්ඪන්තී’ති, එවාහං අජානන්තො ‘එවරූපං සුඛං වෙදනං උපසම්පජ්ජ විහරථා’ති වදෙය්යං; අපි නු මෙ එතං, භික්ඛවෙ, පතිරූපං අභවිස්සා’’ති? ‘‘නො හෙතං, භන්තෙ’’. ‘‘යස්මා ච ඛො එතං, භික්ඛවෙ, මයා ඤාතං දිට්ඨං විදිතං සච්ඡිකතං ඵස්සිතං පඤ්ඤාය – ‘ඉධෙකච්චස්ස එවරූපං සුඛං වෙදනං වෙදයතො අකුසලා ධම්මා පරිහායන්ති, කුසලා ධම්මා අභිවඩ්ඪන්තී’ති, තස්මාහං ‘එවරූපං සුඛං වෙදනං උපසම්පජ්ජ විහරථා’ති වදාමි.

179. ‘‘මයා චෙතං, භික්ඛවෙ, අඤ්ඤාතං අභවිස්ස අදිට්ඨං අවිදිතං අසච්ඡිකතං අඵස්සිතං පඤ්ඤාය – ‘ඉධෙකච්චස්ස එවරූපං දුක්ඛං වෙදනං වෙදයතො අකුසලා ධම්මා අභිවඩ්ඪන්ති කුසලා ධම්මා පරිහායන්තී’ති, එවාහං අජානන්තො ‘එවරූපං දුක්ඛං වෙදනං පජහථා’ති වදෙය්යං; අපි නු මෙ එතං, භික්ඛවෙ, පතිරූපං අභවිස්සා’’ති? ‘‘නො හෙතං, භන්තෙ’’. ‘‘යස්මා ච ඛො එතං, භික්ඛවෙ, මයා ඤාතං දිට්ඨං විදිතං සච්ඡිකතං ඵස්සිතං පඤ්ඤාය – ‘ඉධෙකච්චස්ස එවරූපං දුක්ඛං වෙදනං වෙදයතො අකුසලා ධම්මා අභිවඩ්ඪන්ති කුසලා ධම්මා පරිහායන්තී’ති, තස්මාහං ‘එවරූපං දුක්ඛං වෙදනං පජහථා’ති වදාමි. මයා චෙතං, භික්ඛවෙ, අඤ්ඤාතං අභවිස්ස අදිට්ඨං අවිදිතං අසච්ඡිකතං අඵස්සිතං පඤ්ඤාය – ‘ඉධෙකච්චස්ස එවරූපං දුක්ඛං වෙදනං වෙදයතො අකුසලා ධම්මා පරිහායන්ති කුසලා ධම්මා අභිවඩ්ඪන්තී’ති, එවාහං අජානන්තො ‘එවරූපං දුක්ඛං වෙදනං උපසම්පජ්ජ විහරථා’ති වදෙය්යං; අපි නු මෙ එතං, භික්ඛවෙ, පතිරූපං අභවිස්සා’’ති ? ‘‘නො හෙතං, භන්තෙ’’. ‘‘යස්මා ච ඛො එතං, භික්ඛවෙ, මයා ඤාතං දිට්ඨං විදිතං සච්ඡිකතං ඵස්සිතං පඤ්ඤාය – ‘ඉධෙකච්චස්ස එවරූපං දුක්ඛං වෙදනං වෙදයතො අකුසලා ධම්මා පරිහායන්ති කුසලා ධම්මා අභිවඩ්ඪන්තී’ති, තස්මාහං ‘එවරූපං දුක්ඛං වෙදනං උපසම්පජ්ජ විහරථා’ති වදාමි.

180. ‘‘මයා චෙතං, භික්ඛවෙ, අඤ්ඤාතං අභවිස්ස අදිට්ඨං අවිදිතං අසච්ඡිකතං අඵස්සිතං පඤ්ඤාය – ‘ඉධෙකච්චස්ස එවරූපං අදුක්ඛමසුඛං වෙදනං වෙදයතො අකුසලා ධම්මා අභිවඩ්ඪන්ති කුසලා ධම්මා පරිහායන්තී’ති, එවාහං අජානන්තො ‘එවරූපං අදුක්ඛමසුඛං වෙදනං පජහථා’ති වදෙය්යං; අපි නු මෙ එතං, භික්ඛවෙ, පතිරූපං අභවිස්සා’’ති? ‘‘නො හෙතං, භන්තෙ’’. ‘‘යස්මා ච ඛො එතං, භික්ඛවෙ, මයා ඤාතං දිට්ඨං විදිතං සච්ඡිකතං ඵස්සිතං පඤ්ඤාය – ‘ඉධෙකච්චස්ස එවරූපං අදුක්ඛමසුඛං වෙදනං වෙදයතො අකුසලා ධම්මා අභිවඩ්ඪන්ති කුසලා ධම්මා පරිහායන්තී’ති, තස්මාහං ‘එවරූපං අදුක්ඛමසුඛං වෙදනං පජහථා’ති වදාමි’’. මයා චෙතං, භික්ඛවෙ, අඤ්ඤාතං අභවිස්ස අදිට්ඨං අවිදිතං අසච්ඡිකතං අඵස්සිතං පඤ්ඤාය – ‘ඉධෙකච්චස්ස එවරූපං අදුක්ඛමසුඛං වෙදනං වෙදයතො අකුසලා ධම්මා පරිහායන්ති කුසලා ධම්මා අභිවඩ්ඪන්තී’ති, එවාහං අජානන්තො ‘එවරූපං අදුක්ඛමසුඛං වෙදනං උපසම්පජ්ජ විහරථා’ති වදෙය්යං; අපි නු මෙ එතං, භික්ඛවෙ, පතිරූපං අභවිස්සා’’ති? ‘‘නො හෙතං, භන්තෙ’’. ‘‘යස්මා ච ඛො එතං, භික්ඛවෙ, මයා ඤාතං දිට්ඨං විදිතං සච්ඡිකතං ඵස්සිතං පඤ්ඤාය – ‘ඉධෙකච්චස්ස එවරූපං අදුක්ඛමසුඛං වෙදනං වෙදයතො අකුසලා ධම්මා පරිහායන්ති කුසලා ධම්මා අභිවඩ්ඪන්තී’ති, තස්මාහං ‘එවරූපං අදුක්ඛමසුඛං වෙදනං උපසම්පජ්ජ විහරථා’ති වදාමි.

181. ‘‘නාහං, භික්ඛවෙ, සබ්බෙසංයෙව භික්ඛූනං ‘අප්පමාදෙන කරණීය’න්ති වදාමි; න පනාහං, භික්ඛවෙ, සබ්බෙසංයෙව භික්ඛූනං ‘න අප්පමාදෙන කරණීය’න්ති වදාමි. යෙ තෙ, භික්ඛවෙ, භික්ඛූ අරහන්තො ඛීණාසවා වුසිතවන්තො කතකරණීයා ඔහිතභාරා අනුප්පත්තසදත්ථා පරික්ඛීණභවසංයොජනා සම්මදඤ්ඤා විමුත්තා, තථාරූපානාහං, භික්ඛවෙ, භික්ඛූනං ‘න අප්පමාදෙන කරණීය’න්ති වදාමි. තං කිස්ස හෙතු? කතං තෙසං අප්පමාදෙන. අභබ්බා තෙ පමජ්ජිතුං. යෙ ච ඛො තෙ, භික්ඛවෙ, භික්ඛූ සෙක්ඛා අප්පත්තමානසා අනුත්තරං යොගක්ඛෙමං පත්ථයමානා විහරන්ති, තථාරූපානාහං, භික්ඛවෙ, භික්ඛූනං ‘අප්පමාදෙන කරණීය’න්ති වදාමි. තං කිස්ස හෙතු? අප්පෙව නාමිමෙ ආයස්මන්තො අනුලොමිකානි සෙනාසනානි පටිසෙවමානා කල්යාණමිත්තෙ භජමානා ඉන්ද්රියානි සමන්නානයමානා – යස්සත්ථාය කුලපුත්තා සම්මදෙව අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජන්ති තදනුත්තරං – බ්රහ්මචරියපරියොසානං දිට්ඨෙව ධම්මෙ සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහරෙය්යුන්ති! ඉමං ඛො අහං, භික්ඛවෙ, ඉමෙසං භික්ඛූනං අප්පමාදඵලං සම්පස්සමානො ‘අප්පමාදෙන කරණීය’න්ති වදාමි.

182. ‘‘සත්තිමෙ , භික්ඛවෙ, පුග්ගලා සන්තො සංවිජ්ජමානා ලොකස්මිං. කතමෙ සත්ත? උභතොභාගවිමුත්තො, පඤ්ඤාවිමුත්තො, කායසක්ඛි, දිට්ඨිප්පත්තො, සද්ධාවිමුත්තො, ධම්මානුසාරී, සද්ධානුසාරී.

‘‘කතමො ච, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො උභතොභාගවිමුත්තො? ඉධ, භික්ඛවෙ, එකච්චො පුග්ගලො යෙ තෙ සන්තා විමොක්ඛා අතික්කම්ම රූපෙ ආරුප්පා තෙ කායෙන ඵුසිත්වා [ඵස්සිත්වා (සී. පී.)] විහරති පඤ්ඤාය චස්ස දිස්වා ආසවා පරික්ඛීණා හොන්ති. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො උභතොභාගවිමුත්තො ඉමස්ස ඛො අහං, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො ‘න අප්පමාදෙන කරණීය’න්ති වදාමි. තං කිස්ස හෙතු? කතං තස්ස අප්පමාදෙන. අභබ්බො සො පමජ්ජිතුං.

‘‘කතමො ච, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො පඤ්ඤාවිමුත්තො? ඉධ, භික්ඛවෙ, එකච්චො පුග්ගලො යෙ තෙ සන්තා විමොක්ඛා අතික්කම්ම රූපෙ ආරුප්පා තෙ න කායෙන ඵුසිත්වා විහරති, පඤ්ඤාය චස්ස දිස්වා ආසවා පරික්ඛීණා හොන්ති. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො පඤ්ඤාවිමුත්තො. ඉමස්සපි ඛො අහං, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො ‘න අප්පමාදෙන කරණීය’න්ති වදාමි. තං කිස්ස හෙතු? කතං තස්ස අප්පමාදෙන. අභබ්බො සො පමජ්ජිතුං.

‘‘කතමො ච, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො කායසක්ඛි? ඉධ, භික්ඛවෙ, එකච්චො පුග්ගලො යෙ තෙ සන්තා විමොක්ඛා අතික්කම්ම රූපෙ ආරුප්පා තෙ කායෙන ඵුසිත්වා විහරති, පඤ්ඤාය චස්ස දිස්වා එකච්චෙ ආසවා පරික්ඛීණා හොන්ති. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො කායසක්ඛි. ඉමස්ස ඛො අහං, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො ‘අප්පමාදෙන කරණීය’න්ති වදාමි. තං කිස්ස හෙතු? අප්පෙව නාම අයමායස්මා අනුලොමිකානි සෙනාසනානි පටිසෙවමානො කල්යාණමිත්තෙ භජමානො ඉන්ද්රියානි සමන්නානයමානො – යස්සත්ථාය කුලපුත්තා සම්මදෙව අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජන්ති තදනුත්තරං – බ්රහ්මචරියපරියොසානං දිට්ඨෙව ධම්මෙ සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහරෙය්යාති! ඉමං ඛො අහං, භික්ඛවෙ, ඉමස්ස භික්ඛුනො අප්පමාදඵලං සම්පස්සමානො ‘අප්පමාදෙන කරණීය’න්ති වදාමි.

‘‘කතමො ච, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො දිට්ඨිප්පත්තො? ඉධ, භික්ඛවෙ, එකච්චො පුග්ගලො යෙ තෙ සන්තා විමොක්ඛා අතික්කම්ම රූපෙ ආරුප්පා තෙ න කායෙන ඵුසිත්වා විහරති, පඤ්ඤාය චස්ස දිස්වා එකච්චෙ ආසවා පරික්ඛීණා හොන්ති, තථාගතප්පවෙදිතා චස්ස ධම්මා පඤ්ඤාය වොදිට්ඨා හොන්ති වොචරිතා. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො දිට්ඨිප්පත්තො. ඉමස්සපි ඛො අහං, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො ‘අප්පමාදෙන කරණීය’න්ති වදාමි. තං කිස්ස හෙතු? අප්පෙව නාම අයමායස්මා අනුලොමිකානි සෙනාසනානි පටිසෙවමානො කල්යාණමිත්තෙ භජමානො ඉන්ද්රියානි සමන්නානයමානො – යස්සත්ථාය කුලපුත්තා සම්මදෙව අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජන්ති තදනුත්තරං – බ්රහ්මචරියපරියොසානං දිට්ඨෙව ධම්මෙ සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහරෙය්යාති! ඉමං ඛො අහං, භික්ඛවෙ, ඉමස්ස භික්ඛුනො අප්පමාදඵලං සම්පස්සමානො ‘අප්පමාදෙන කරණීය’න්ති වදාමි.

‘‘කතමො ච, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො සද්ධාවිමුත්තො. ඉධ, භික්ඛවෙ, එකච්චො පුග්ගලො යෙ තෙ සන්තා විමොක්ඛා අතික්කම්ම රූපෙ ආරුප්පා තෙ න කායෙන ඵුසිත්වා විහරති, පඤ්ඤාය චස්ස දිස්වා එකච්චෙ ආසවා පරික්ඛීණා හොන්ති, තථාගතෙ චස්ස සද්ධා නිවිට්ඨා හොති මූලජාතා පතිට්ඨිතා. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො සද්ධාවිමුත්තො. ඉමස්සපි ඛො අහං, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො ‘අප්පමාදෙන කරණීය’න්ති වදාමි. තං කිස්ස හෙතු? අප්පෙව නාම අයමායස්මා අනුලොමිකානි සෙනාසනානි පටිසෙවමානො කල්යාණමිත්තෙ භජමානො ඉන්ද්රියානි සමන්නානයමානො – යස්සත්ථාය කුලපුත්තා සම්මදෙව අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජන්ති තදනුත්තරං – බ්රහ්මචරියපරියොසානං දිට්ඨෙව ධම්මෙ සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහරෙය්යාති! ඉමං ඛො අහං, භික්ඛවෙ, ඉමස්ස භික්ඛුනො අප්පමාදඵලං සම්පස්සමානො ‘අප්පමාදෙන කරණීය’න්ති වදාමි.

‘‘කතමො ච, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො ධම්මානුසාරී? ඉධ, භික්ඛවෙ, එකච්චො පුග්ගලො යෙ තෙ සන්තා විමොක්ඛා අතික්කම්ම රූපෙ ආරුප්පා තෙ න කායෙන ඵුසිත්වා විහරති, පඤ්ඤාය චස්ස දිස්වා එකච්චෙ ආසවා පරික්ඛීණා [දිස්වා ආසවා අපරික්ඛීණා (සී. පී.)] හොන්ති, තථාගතප්පවෙදිතා චස්ස ධම්මා පඤ්ඤාය මත්තසො නිජ්ඣානං ඛමන්ති, අපි චස්ස ඉමෙ ධම්මා හොන්ති, සෙය්යථිදං – සද්ධින්ද්රියං, වීරියින්ද්රියං, සතින්ද්රියං, සමාධින්ද්රියං, පඤ්ඤින්ද්රියං. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො ධම්මානුසාරී. ඉමස්සපි ඛො අහං, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො ‘අප්පමාදෙන කරණීය’න්ති වදාමි. තං කිස්ස හෙතු? අප්පෙව නාම අයමායස්මා අනුලොමිකානි සෙනාසනානි පටිසෙවමානො කල්යාණමිත්තෙ භජමානො ඉන්ද්රියානි සමන්නානයමානො – යස්සත්ථාය කුලපුත්තා සම්මදෙව අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජන්ති තදනුත්තරං – බ්රහ්මචරියපරියොසානං දිට්ඨෙව ධම්මෙ සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහරෙය්යාති ! ඉමං ඛො අහං, භික්ඛවෙ, ඉමස්ස භික්ඛුනො අප්පමාදඵලං සම්පස්සමානො ‘අප්පමාදෙන කරණීය’න්ති වදාමි.

‘‘කතමො ච, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො සද්ධානුසාරී? ඉධ, භික්ඛවෙ, එකච්චො පුග්ගලො යෙ තෙ සන්තා විමොක්ඛා අතික්කම්ම රූපෙ ආරුප්පා තෙ න කායෙන ඵුසිත්වා විහරති, පඤ්ඤාය චස්ස දිස්වා එකච්චෙ ආසවා පරික්ඛීණා [දිස්වා ආසවා අපරික්ඛීණා (සී. පී.)] හොන්ති, තථාගතෙ චස්ස සද්ධාමත්තං හොති පෙමමත්තං, අපි චස්ස ඉමෙ ධම්මා හොන්ති, සෙය්යථිදං – සද්ධින්ද්රියං, වීරියින්ද්රියං, සතින්ද්රියං, සමාධින්ද්රියං, පඤ්ඤින්ද්රියං. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො සද්ධානුසාරී. ඉමස්සපි ඛො අහං, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො ‘අප්පමාදෙන කරණීය’න්ති වදාමි. තං කිස්ස හෙතු? අප්පෙව නාම අයමායස්මා අනුලොමිකානි සෙනාසනානි පටිසෙවමානො කල්යාණමිත්තෙ භජමානො ඉන්ද්රියානි සමන්නානයමානො – යස්සත්ථාය කුලපුත්තා සම්මදෙව අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජන්ති තදනුත්තරං – බ්රහ්මචරියපරියොසානං දිට්ඨෙව ධම්මෙ සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහරෙය්යාති! ඉමං ඛො අහං, භික්ඛවෙ, ඉමස්ස භික්ඛුනො අප්පමාදඵලං සම්පස්සමානො ‘අප්පමාදෙන කරණීය’න්ති වදාමි.

183. ‘‘නාහං, භික්ඛවෙ, ආදිකෙනෙව අඤ්ඤාරාධනං වදාමි; අපි ච, භික්ඛවෙ, අනුපුබ්බසික්ඛා අනුපුබ්බකිරියා අනුපුබ්බපටිපදා අඤ්ඤාරාධනා හොති. කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, අනුපුබ්බසික්ඛා අනුපුබ්බකිරියා අනුපුබ්බපටිපදා අඤ්ඤාරාධනා හොති? ඉධ, භික්ඛවෙ, සද්ධාජාතො උපසඞ්කමති, උපසඞ්කමන්තො පයිරුපාසති, පයිරුපාසන්තො සොතං ඔදහති, ඔහිතසොතො ධම්මං සුණාති, සුත්වා ධම්මං ධාරෙති, ධතානං [ධාතානං (ක.)] ධම්මානං අත්ථං උපපරික්ඛති, අත්ථං උපපරික්ඛතො ධම්මා නිජ්ඣානං ඛමන්ති, ධම්මනිජ්ඣානක්ඛන්තියා සති ඡන්දො ජායති, ඡන්දජාතො උස්සහති, උස්සාහෙත්වා තුලෙති, තුලයිත්වා පදහති, පහිතත්තො සමානො කායෙන චෙව පරමසච්චං සච්ඡිකරොති, පඤ්ඤාය ච නං අතිවිජ්ඣ පස්සති. සාපි නාම, භික්ඛවෙ, සද්ධා නාහොසි; තම්පි නාම, භික්ඛවෙ, උපසඞ්කමනං නාහොසි; සාපි නාම, භික්ඛවෙ, පයිරුපාසනා නාහොසි; තම්පි නාම, භික්ඛවෙ, සොතාවධානං නාහොසි ; තම්පි නාම, භික්ඛවෙ, ධම්මස්සවනං නාහොසි; සාපි නාම, භික්ඛවෙ, ධම්මධාරණා නාහොසි; සාපි නාම, භික්ඛවෙ, අත්ථූපපරික්ඛා නාහොසි; සාපි නාම, භික්ඛවෙ, ධම්මනිජ්ඣානක්ඛන්ති නාහොසි; සොපි නාම, භික්ඛවෙ, ඡන්දො නාහොසි; සොපි නාම, භික්ඛවෙ, උස්සාහො නාහොසි; සාපි නාම, භික්ඛවෙ, තුලනා නාහොසි; තම්පි නාම, භික්ඛවෙ, පධානං නාහොසි. විප්පටිපන්නාත්ථ, භික්ඛවෙ, මිච්ඡාපටිපන්නාත්ථ, භික්ඛවෙ. කීව දූරෙවිමෙ, භික්ඛවෙ, මොඝපුරිසා අපක්කන්තා ඉමම්හා ධම්මවිනයා.

184. ‘‘අත්ථි , භික්ඛවෙ, චතුප්පදං වෙය්යාකරණං යස්සුද්දිට්ඨස්ස විඤ්ඤූ පුරිසො නචිරස්සෙව පඤ්ඤායත්ථං ආජානෙය්ය. උද්දිසිස්සාමි වො [උද්දිට්ඨස්සාපි (ක.)], භික්ඛවෙ, ආජානිස්සථ මෙ ත’’න්ති? ‘‘කෙ ච මයං, භන්තෙ, කෙ ච ධම්මස්ස අඤ්ඤාතාරො’’ති? යොපි සො, භික්ඛවෙ, සත්ථා ආමිසගරු ආමිසදායාදො ආමිසෙහි සංසට්ඨො විහරති තස්ස පායං එවරූපී පණොපණවියා න උපෙති – ‘එවඤ්ච නො අස්ස අථ නං කරෙය්යාම, න ච නො එවමස්ස න නං කරෙය්යාමා’ති, කිං පන, භික්ඛවෙ, යං තථාගතො සබ්බසො ආමිසෙහි විසංසට්ඨො විහරති. සද්ධස්ස, භික්ඛවෙ, සාවකස්ස සත්ථුසාසනෙ පරියොගාහිය [පරියොගාය (සී. පී. ක.), පරියොගය්හ (ස්යා. කං.)] වත්තතො අයමනුධම්මො හොති – ‘සත්ථා භගවා, සාවකොහමස්මි; ජානාති භගවා, නාහං ජානාමී’ති. සද්ධස්ස, භික්ඛවෙ, සාවකස්ස සත්ථුසාසනෙ පරියොගාහිය වත්තතො රුළ්හනීයං [රුම්හනියං (සී. පී.)] සත්ථුසාසනං හොති ඔජවන්තං. සද්ධස්ස, භික්ඛවෙ, සාවකස්ස සත්ථුසාසනෙ පරියොගාහිය වත්තතො අයමනුධම්මො හොති – ‘කාමං තචො ච න්හාරු ච අට්ඨි ච අවසිස්සතු, සරීරෙ උපසුස්සතු [උපසුස්සතු සරීරෙ (සී.), සරීරෙ අවසුස්සතු (ක.)] මංසලොහිතං, යං තං පුරිසථාමෙන පුරිසවීරියෙන පුරිසපරක්කමෙන පත්තබ්බං න තං අපාපුණිත්වා වීරියස්ස සණ්ඨානං [සන්ථානං (සී. ස්යා. පී.)] භවිස්සතී’ති. සද්ධස්ස, භික්ඛවෙ, සාවකස්ස සත්ථුසාසනෙ පරියොගාහිය වත්තතො ද්වින්නං ඵලානං අඤ්ඤතරං ඵලං පාටිකඞ්ඛං – දිට්ඨෙව ධම්මෙ අඤ්ඤා, සති වා උපාදිසෙසෙ අනාගාමිතා’’ති.

ඉදමවොච භගවා. අත්තමනා තෙ භික්ඛූ භගවතො භාසිතං අභිනන්දුන්ති.

කීටාගිරිසුත්තං නිට්ඨිතං දසමං.

භික්ඛුවග්ගො නිට්ඨිතො දුතියො.

තස්සුද්දානං –

කුඤ්ජර-රාහුල-සස්සතලොකො, මාලුක්යපුත්තො ච භද්දාලි-නාමො;

ඛුද්ද-දිජාථ-සහම්පතියාචං, නාළක-රඤ්ඤිකිටාගිරිනාමො.