අට්ඨකථා > සුත්තපිටක (අට්ඨකථා) > සංයුත්තනිකාය (අට්ඨකථා) > සගාථාවග්ග-අට්ඨකථා

247. සක්කසංයුත්තස්ස ¶ ¶ ¶ පඨමෙ අභියංසූති කදා අභියංසු? යදා බලවන්තො අහෙසුං, තදා. තත්රායං අනුපුබ්බිකථා – සක්කො කිර මගධරට්ඨෙ මචලගාමකෙ මඝො නාම මාණවො හුත්වා තෙත්තිංස පුරිසෙ ගහෙත්වා කල්යාණකම්මං කරොන්තො සත්ත වතපදානි පූරෙත්වා තත්ථ කාලඞ්කතො දෙවලොකෙ නිබ්බත්ති. තං බලවකම්මානුභාවෙන සපරිසං සෙසදෙවතා දසහි ඨානෙහි අධිගණ්හන්තං දිස්වා ‘‘ආගන්තුකදෙවපුත්තා ආගතා’’ති නෙවාසිකා ගන්ධපානං සජ්ජයිංසු. සක්කො සකපරිසාය සඤ්ඤං අදාසි – ‘‘මාරිසා මා ගන්ධපානං පිවිත්ථ, පිවනාකාරමත්තමෙව දස්සෙථා’’ති. තෙ තත්ථ අකංසු. නෙවාසිකදෙවතා සුවණ්ණසරකෙහි උපනීතං ගන්ධපානං යාවදත්ථං පිවිත්වා මත්තා තත්ථ තත්ථ සුවණ්ණපථවියං පතිත්වා සයිංසු. සක්කො ‘‘ගණ්හථ පුත්තහතාය පුත්තෙ’’ති තෙ පාදෙසු ගහෙත්වා සිනෙරුපාදෙ ඛිපාපෙසි. සක්කස්ස පුඤ්ඤතෙජෙන තදනුවත්තකාපි සබ්බෙ තත්ථෙව පතිංසු. තෙ සිනෙරුවෙමජ්ඣකාලෙ සඤ්ඤං ලභිත්වා, ‘‘තාතා න සුරං පිවිම්හ, න සුරං පිවිම්හා’’ති ආහංසු. තතො පට්ඨාය අසුරා නාම ජාතා. අථ නෙසං කම්මපච්චයඋතුසමුට්ඨානං සිනෙරුස්ස හෙට්ඨිමතලෙ දසයොජනසහස්සං අසුරභවනං නිබ්බත්ති. සක්කො තෙසං නිවත්තෙත්වා ¶ අනාගමනත්ථාය ආරක්ඛං ඨපෙසි, යං සන්ධාය වුත්තං –

‘‘අන්තරා ද්වින්නං අයුජ්ඣපුරානං,

ද්වෙ ¶ ¶ නගරානි හි යුද්ධෙන ගහෙතුං අසක්කුණෙය්යතාය අයුජ්ඣපුරානි නාම ජාතානි දෙවනගරඤ්ච අසුරනගරඤ්ච. යදා හි අසුරා බලවන්තො හොන්ති, අථ දෙවෙහි පලායිත්වා දෙවනගරං පවිසිත්වා ද්වාරෙ පිදහිතෙ අසුරානං සතසහස්සම්පි කිඤ්චි කාතුං න සක්කොති. යදා දෙවා බලවන්තො හොන්ති, අථාසුරෙහි පලායිත්වා අසුරනගරස්ස ද්වාරෙ පිදහිතෙ සක්කානං සතසහස්සම්පි කිඤ්චි කාතුං න සක්කොති. ඉති ඉමානි ද්වෙ නගරානි අයුජ්ඣපුරානි නාම. නෙසං අන්තරා එතෙසු උදකාදීසු පඤ්චසු ඨානෙසු සක්කෙන ආරක්ඛා ඨපිතා. තත්ථ උදකසද්දෙන නාගා ගහිතා. තෙ හි උදකෙ බලවන්තො හොන්ති. තස්මා සිනෙරුස්ස පඨමාලින්දෙ තෙසං ආරක්ඛා. කරොටිසද්දෙන සුපණ්ණා ගහිතා. තෙසං කිර කරොටි නාම පානභොජනං, තෙන තං නාමං ලභිංසු. දුතියාලින්දෙ තෙසං ආරක්ඛා. පයස්සහාරීසද්දෙන කුම්භණ්ඩා ගහිතා. දානවරක්ඛසා කිර තෙ. තතියාලින්දෙ තෙසං ආරක්ඛා. මදනයුතසද්දෙන යක්ඛා ගහිතා. විසමචාරිනො කිරතෙ යුජ්ඣසොණ්ඩා. චතුත්ථාලින්දෙ තෙසං ආරක්ඛා. චතුරො ච මහන්තාති චත්තාරො මහාරාජානො වුත්තා. පඤ්චමාලින්දෙ තෙසං ආරක්ඛා. තස්මා යදි අසුරා කුපිතාවිලචිත්තා දෙවපුරං උපයන්ති යුද්ධෙසූ, යං ගිරිනො පඨමං පරිභණ්ඩං, තං උරගා පටිබාහන්ති එවං සෙසෙසු සෙසා.

තෙ පන අසුරා ආයුවණ්ණරසඉස්සරියසම්පත්තීහි තාවතිංසසදිසාව. තස්මා අන්තරා අත්තානං අජානිත්වා පාටලියා පුප්ඵිතාය, ‘‘න ඉදං දෙවනගරං, තත්ථ පාරිච්ඡත්තකො පුප්ඵති, ඉධ පන චිත්තපාටලී, ජරසක්කෙනාම්හාකං ¶ සුරං පායෙත්වා වඤ්චිතා, දෙවනගරඤ්ච නො ගහිතං, ගච්ඡාම තෙන සද්ධිං යුජ්ඣිස්සාමා’’ති හත්ථිඅස්සරථෙ ආරුය්හ සුවණ්ණරජතමණිඵලකානි ගහෙත්වා, යුද්ධසජ්ජා හුත්වා, අසුරභෙරියො වාදෙන්තා මහාසමුද්දෙ උදකං ද්විධා භෙත්වා උට්ඨහන්ති. තෙ දෙවෙ වුට්ඨෙ වම්මිකමක්ඛිකා වම්මිකං විය සිනෙරුං අභිරුහිතු ආරභන්ති. අථ නෙසං පඨමං නාගෙහි සද්ධිං යුද්ධං හොති. තස්මිං ඛො පන යුද්ධෙ න කස්සචි ඡවි වා චම්මං වා ඡිජ්ජති, න ලොහිතං උප්පජ්ජති, කෙවලං කුමාරකානං දාරුමෙණ්ඩකයුද්ධං විය අඤ්ඤමඤ්ඤං සන්තාසනමත්තමෙව ¶ හොති. කොටිසතාපි කොටිසහස්සාපි නාගා තෙහි සද්ධිං යුජ්ඣිත්වා තෙ අසුරපුරංයෙව පවෙසෙත්වා නිවත්තන්ති.

යදා පන අසුරා බලවන්තො හොන්ති, අථ නාගා ඔසක්කිත්වා දුතියෙ ආලින්දෙ සුපණ්ණෙහි සද්ධිං එකතොව හුත්වා යුජ්ඣන්ති. එස නයො සුපණ්ණාදීසූපි. යදා පන තානි පඤ්චපි ¶ ඨානානි අසුරා මද්දන්ති, තදා එකතො සම්පිණ්ඩිතානිපි පඤ්ච බලානි ඔසක්කන්ති. අථ චත්තාරො මහාරාජානො ගන්ත්වා සක්කස්ස තං පවත්තිං ආරොචෙන්ති. සක්කො තෙසං වචනං සුත්වා දියඩ්ඪයොජනසතිකං වෙජයන්තරථං ආරුය්හ සයං වා නික්ඛමති, එකං වා පුත්තං පෙසෙති. ඉමස්මිං පන කාලෙ පුත්තං පෙසෙතුකාමො, තාත සුවීරාතිආදිමාහ.

එවං භද්දන්තවාති ඛොති එවං හොතු භද්දං තව ඉති ඛො. පමාදං ආපාදෙසීති පමාදං අකාසි. අච්ඡරාසඞ්ඝපරිවුතො සට්ඨියොජනං විත්ථාරෙන සුවණ්ණමහාවීථිං ඔතරිත්වා නක්ඛත්තං කීළන්තො නන්දනවනාදීසු විචරතීති අත්ථො.

අනුට්ඨහන්ති අනුට්ඨහන්තො. අවායාමන්ති අවායමන්තො. අලස්වස්සාති අලසො අස්ස. න ච කිච්චානි කාරයෙති කිඤ්චි කිච්චං නාම න කරෙය්ය. සබ්බකාමසමිද්ධස්සාති සබ්බකාමෙහි සමිද්ධො අස්ස. තං මෙ, සක්ක, වරං දිසාති, සක්ක දෙවසෙට්ඨ, තං මෙ වරං උත්තමං ඨානං ඔකාසං දිසං ආචික්ඛ කථෙහීති වදති. නිබ්බානස්ස හි සො මග්ගොති කම්මං අකත්වා ජීවිතට්ඨානං නාම නිබ්බානස්ස මග්ගො. පඨමං.

248. දුතියෙ ¶ සුසීමන්ති අත්තනො පුත්තසහස්සස්ස අන්තරෙ එවංනාමකං එකං පුත්තමෙව. දුතියං.

249. තතියෙ සමුපබ්යූළ්හොති සම්පිණ්ඩිතො රාසිභූතො. ධජග්ගංඋල්ලොකෙය්යථාති සක්කස්ස කිර දියඩ්ඪයොජනසතායාමො රථො ¶ . තස්ස හි පච්ඡිමන්තො පණ්ණාසයොජනො, මජ්ඣෙ රථපඤ්ජරො පණ්ණාසයොජනො, රථසන්ධිතො යාව රථසීසා පණ්ණාසයොජනානි. තදෙව පමාණං දිගුණං කත්වා තියොජනසතායාමොතිපි වදන්තියෙව. තස්මිං යොජනිකපල්ලඞ්කො අත්ථතො, තියොජනිකං සෙතච්ඡත්තං මත්ථකෙ ඨපිතං, එකස්මිංයෙව යුගෙ සහස්සආජඤ්ඤා යුත්තා, සෙසාලඞ්කාරස්ස පමාණං නත්ථි. ධජො පනස්ස අඩ්ඪතියානි යොජනසතානි උග්ගතො, යස්ස වාතාහතස්ස පඤ්චඞ්ගිකතූරියස්සෙව ¶ සද්දො නිච්ඡරති, තං උල්ලොකෙය්යාථාති වදති. කස්මා? තං පස්සන්තානඤ්හි රාජා නො ආගන්ත්වා පරිසපරියන්තෙ නිඛාතථම්භො විය ඨිතො, කස්ස මයං භායාමාති භයං න හොති. පජාපතිස්සාති සො කිර සක්කෙන සමානවණ්ණො සමානායුකො දුතියං ආසනං ලභති. තථා වරුණො ඊසානො ච. වරුණො පන තතියං ආසනං ලභති, ඊසානො චතුත්ථං. පලායීති අසුරෙහි පරාජිතො තස්මිං රථෙ ඨිතො අප්පමත්තකම්පි රජධජං දිස්වා පලායනධම්මො.

ඉතිපි සො භගවාතිආදීනි විසුද්ධිමග්ගෙ විත්ථාරිතානෙව. ඉදමවොචාති ඉදං ධජග්ගපරිත්තං නාම භගවා අවොච, යස්ස ආණාඛෙත්තෙ කොටිසතසහස්සචක්කවාළෙ ආනුභාවො වත්තති. ඉදං ආවජ්ජෙත්වා හි යක්ඛභයචොරභයාදීහි දුක්ඛෙහි මුත්තානං අන්තො නත්ථි. තිට්ඨතු අඤ්ඤදුක්ඛවූපසමො, ඉදං ආවජ්ජමානො හි පසන්නචිත්තො ආකාසෙපි පතිට්ඨං ලභති.

තත්රිදං වත්ථු – දීඝවාපිචෙතියම්හි කිර සුධාකම්මෙ ¶ කයිරමානෙ එකො දහරො මුද්ධවෙදිකාපාදතො පතිත්වා චෙතියකුච්ඡියා භස්සති. හෙට්ඨා ඨිතො භික්ඛුසඞ්ඝො ‘‘ධජග්ගපරිත්තං, ආවුසො, ආවජ්ජාහී’’ති ආහ. සො මරණභයෙන තජ්ජිතො ‘‘ධජග්ගපරිත්තං මං රක්ඛතූ’’ති ආහ. තාවදෙවස්ස චෙතියකුච්ඡිතො ද්වෙ ඉට්ඨකා නික්ඛමිත්වා සොපානං හුත්වා අට්ඨංසු, උපරිට්ඨිතො වල්ලිනිස්සෙණිං ඔතාරෙසුං. තස්මිං නිස්සෙණියං ඨිතෙ ඉට්ඨකා යථාට්ඨානෙයෙව අට්ඨංසු. තතියං.

250. චතුත්ථෙ ¶ වෙපචිත්තීති සො කිර අසුරානං සබ්බජෙට්ඨකො. යෙනාති නිපාතමත්තං නන්ති ච. කණ්ඨපඤ්චමෙහීති ද්වීසු හත්ථෙසු පාදෙසු කණ්ඨෙ චාති එවං පඤ්චහි බන්ධනෙහි. තානි පන නළිනසුත්තං විය මක්කටකසුත්තං විය ච චක්ඛුස්සාපාථං ආගච්ඡන්ති, ඉරියාපථං රුජ්ඣන්ති. තෙහි පන චිත්තෙනෙව බජ්ඣති, චිත්තෙනෙව මුච්චති. අක්කොසතීති චොරොසි බාලොසි මූළ්හොසි ථෙනොසි ඔට්ඨොසි ගොණොසි ගද්රභොසි නෙරයිකොසි තිරච්ඡානගතොසි, නත්ථි තුය්හං සුගති, දුග්ගතියෙව තුය්හං පාටිකඞ්ඛාති ඉමෙහි දසහි අක්කොසවත්ථූහි අක්කොසති. පරිභාසතීති, ජරසක්ක, න ත්වං සබ්බකාලං ජිනිස්සසි, යදා අසුරානං ජයො භවිස්සති, තදා තම්පි එවං බන්ධිත්වා අසුරභවනස්ස ද්වාරෙ නිපජ්ජාපෙත්වා පොථාපෙස්සාමීති ආදීනි වත්වා තජ්ජෙති. සක්කො විජිතවිජයො න තං මනසි කරොති, මහාපටිග්ගහණං පනස්ස මත්ථකෙ විධුනන්තො සුධම්මදෙවසභං පවිසති ¶ චෙව නික්ඛමති ච. අජ්ඣභාසීති ‘‘කිං නු ඛො එස සක්කො ඉමානි ඵරුසවචනානි භයෙන තිතික්ඛති, උදාහු අධිවාසනඛන්තියා සමන්නාගතත්තා’’ති? වීමංසන්තො අභාසි.

දුබ්බල්යා නොති දුබ්බලභාවෙන නු. පටිසංයුජෙති පටිසංයුජෙය්ය පටිප්ඵරෙය්ය. පභිජ්ජෙය්යුන්ති විරජ්ජෙය්යුං. පකුජ්ඣෙය්යුන්තිපි පාඨො. පරන්ති පච්චත්ථිකං. යො සතො උපසම්මතීති යො සතිමා හුත්වා උපසම්මති, තස්ස උපසමංයෙවාහං ¶ බාලස්ස පටිසෙධනං මඤ්ඤෙති අත්ථො. යදා නං මඤ්ඤතීති යස්මා තං මඤ්ඤති. අජ්ඣාරුහතීති අජ්ඣොත්ථරති. ගොව භිය්යො පලායිනන්ති යථා ගොයුද්ධෙ තාවදෙව ද්වෙ ගාවො යුජ්ඣන්තෙ ගොගණො ඔලොකෙන්තො තිට්ඨති, යදා පන එකො පලායති, අථ නං පලායන්තං සබ්බො ගොගණො භිය්යො අජ්ඣොත්ථරති. එවං දුම්මෙධො ඛමන්තං භිය්යො අජ්ඣොත්ථරතීති අත්ථො.

සදත්ථපරමාති සකත්ථපරමා. ඛන්ත්යා භිය්යො න විජ්ජතීති තෙසු සකඅත්ථපරමෙසු අත්ථෙසු ඛන්තිතො උත්තරිතරො අඤ්ඤො අත්ථො න විජ්ජති. තමාහු පරමං ඛන්තින්ති යො බලවා තිතික්ඛති, තස්ස තං ඛන්තිං පරමං ආහු. බාලබලං නාම අඤ්ඤාණබලං. තං යස්ස බලං, අබලමෙව ¶ තං බලන්ති ආහු කථෙන්තීති දීපෙති. ධම්මගුත්තස්සාති ධම්මෙන රක්ඛිතස්ස, ධම්මං වා රක්ඛන්තස්ස. පටිවත්තාති පටිප්ඵරිත්වා වත්තා, පටිප්ඵරිත්වා වා බාලබලන්ති වදෙය්යාපි, ධම්මට්ඨං පන චාලෙතුං සමත්ථො නාම නත්ථි. තස්සෙව තෙන පාපියොති තෙන කොධෙන තස්සෙව පුග්ගලස්ස පාපං. කතරස්ස? යො කුද්ධං පටිකුජ්ඣති. තිකිච්ඡන්තානන්ති එකවචනෙ බහුවචනං, තිකිච්ඡන්තන්ති අත්ථො. ජනා මඤ්ඤන්තීති එවරූපං අත්තනො ච පරස්ස චාති උභින්නං අත්ථං තිකිච්ඡන්තං නිප්ඵාදෙන්තං පුග්ගලං ‘‘අන්ධබාලො අය’’න්ති අන්ධබාලපුථුජ්ජනාව එවං මඤ්ඤන්ති. ධම්මස්ස අකොවිදාති චතුසච්චධම්මෙ අඡෙකා. ඉධාති ඉමස්මිං සාසනෙ. ඛොති නිපාතමත්තං. චතුත්ථං.

251. පඤ්චමෙ අසුරින්දං එතදවොචාති ඡෙකතාය එතං අවොච. එවං කිරස්ස අහොසි ‘‘පරස්ස නාම ගාහං මොචෙත්වා පඨමං වත්තුං ගරු. පරස්ස වචනං අනුගන්ත්වා පන පච්ඡා සුඛං ¶ වත්තු’’න්ති. පුබ්බදෙවාති දෙවලොකෙ චිරනිවාසිනො පුබ්බසාමිකා, තුම්හාකං තාව පවෙණිආගතං භණථාති ¶ . අදණ්ඩාවචරාති දණ්ඩාවචරණරහිතා, දණ්ඩං වා සත්ථං වා ගහෙතබ්බන්ති එවමෙත්ථ නත්ථීති අත්ථො. පඤ්චමං.

252. ඡට්ඨෙ අජ්ඣභාසීති තස්ස කිර සිම්බලිවනාභිමුඛස්ස ජාතස්ස රථසද්දො ච ආජානීයසද්දො ධජසද්දො ච සමන්තා අසනිපාතසද්දො විය අහොසි. තං සුත්වා සිම්බලිවනෙ බලවසුපණ්ණා පලායිංසු, ජරාජිණ්ණා චෙව රොගදුබ්බලා ච අසඤ්ජාතපක්ඛපොතකා ච පලායිතුං අසක්කොන්තා, මරණභයෙන තජ්ජිතා එකප්පහාරෙනෙව මහාවිරවං විරවිංසු. සක්කො තං සුත්වා ‘‘කස්ස සද්දො, තාතා’’ති? මාතලිං පුච්ඡි. රථසද්දං, තෙ දෙව, සුත්වා සුපණ්ණා පලායිතුං අසක්කොන්තා විරවන්තීති. තං සුත්වා කරුණාසමාවජ්ජිතහදයො අභාසි. ඊසාමුඛෙනාති රථස්ස ඊසාමුඛෙන. යථා කුලාවකෙ ඊසාමුඛං න සඤ්චුණ්ණෙති, එවං ඉමිනා ඊසාමුඛෙන තෙ පරිවජ්ජය. සො හි රථො පුඤ්ඤපච්චයනිබ්බත්තො චක්කවාළපබ්බතෙපි ¶ සිනෙරුම්හිපි සම්මුඛීභූතෙ විනිවිජ්ඣිත්වාව ගච්ඡති න සජ්ජති, ආකාසගතසදිසෙනෙව ගච්ඡති. සචෙ තෙන සිම්බලිවනෙන ගතො භවෙය්ය, යථා මහාසකටෙ කදලිවනමජ්ඣෙන වා එරණ්ඩවනමජ්ඣෙන වා ගච්ඡන්තෙ සබ්බවනං විභග්ගං නිම්මථිතං හොති, එවං තම්පි සිම්බලිවනං භවෙය්ය. ඡට්ඨං.

253. සත්තමෙ උපසඞ්කමීති ‘‘අයං සක්කො ‘යොපි මෙ අස්ස සුපච්චත්ථිකො, තස්ස පාහං න දුබ්භෙය්ය’න්ති චින්තෙති, මයා තස්ස පච්චත්ථිකතරො නාම නත්ථි, වීමංසිස්සාමි තාව නං, කිං නු ඛො මං පස්සිත්වා දුබ්භති, න දුබ්භතී’’ති චින්තෙත්වා උපසඞ්කමි. තිට්ඨ වෙපචිත්ති ගහිතොසීති වෙපචිත්ති, එත්ථෙව තිට්ඨ, ගහිතො ත්වං මයාති වදති. සහ වචනෙනෙවස්ස ¶ සො කණ්ඨපඤ්චමෙහි බන්ධනෙහි බද්ධොව අහොසි. සපස්සු ච මෙති මයි අදුබ්භත්ථාය සපථං කරොහීති වදති. යං මුසාභණතො පාපන්ති ඉමස්මිං කප්පෙ පඨමකප්පිකෙසු චෙතියරඤ්ඤො පාපං සන්ධායාහ. අරියූපවාදිනොති කොකලිකස්ස විය පාපං. මිත්තද්දුනො ච යං පාපන්ති මහාකපිජාතකෙ මහාසත්තෙ දුට්ඨචිත්තස්ස ¶ පාපං. අකතඤ්ඤුනොති දෙවදත්තසදිසස්ස අකතඤ්ඤුනො පාපං. ඉමානි කිර ඉමස්මිං කප්පෙ චත්තාරි මහාපාපානි. සත්තමං.

254. අට්ඨමෙ අට්ඨංසූති ද්වාරපාලරූපකානි විය ඨිතා. නිප්ඵදාති නිප්ඵත්ති, යාව අත්ථො නිප්ඵජ්ජති, තාව වායමෙථෙවාති වදති. දුතියගාථා සක්කස්ස. තත්ථ ඛන්ත්යා භිය්යොති නිප්ඵන්නසොභනෙසු අත්ථෙසු ඛන්තිතො උත්තරිතරො අත්ථො නාම නත්ථි. අත්ථජාතාති කිච්චජාතා. සොණසිඞ්ගාලාදයොපි හි උපාදාය අකිච්චජාතො සත්තො නාම නත්ථි. ඉතො එත්තො ගමනමත්තම්පි කිච්චමෙව හොති. සංයොගපරමා ත්වෙව, සම්භොගා සබ්බපාණිනන්ති පාරිවාසිකඔදනාදීනි හි අසම්භොගාරහානි හොන්ති, තානි පුන උණ්හාපෙත්වා භජ්ජිත්වා සප්පිමධුඵාණිතාදීහි සංයොජිතානි සම්භොගාරහානි හොන්ති. තෙනාහ ‘‘සංයොගපරමා ත්වෙව, සම්භොගා සබ්බපාණින’’න්ති ¶ . නිප්ඵන්නසොභනො අත්ථොති ඉමෙ අත්ථා නාම නිප්ඵන්නාව සොභන්ති. පුන චතුත්ථගාථා සක්කස්ස. තත්ථාපි වුත්තනයෙනෙව අත්ථො වෙදිතබ්බො. අට්ඨමං.

255. නවමෙ පණ්ණකුටීසු සම්මන්තීති හිමවන්තපදෙසෙ රමණීයෙ අරඤ්ඤායතනෙ රත්තිට්ඨානදිවාට්ඨානචඞ්කමනාදීහි සම්පන්නාසු පණ්ණසාලාසු වසන්ති. සක්කො ච දෙවානමින්දො වෙපචිත්ති චාති ඉමෙ ද්වෙ ජනා ජාමාතිකසසුරා කාලෙන කලහං කරොන්ති, කාලෙන එකතො චරන්ති, ඉමස්මිං පන කාලෙ එකතො ¶ චරන්ති. පටලියොති ගණඞ්ගණූපාහනා. ඛග්ගං ඔලග්ගෙත්වාති ඛග්ගං අංසෙ ඔලග්ගෙත්වා. ඡත්තෙනාති දිබ්බසෙතච්ඡත්තෙන මත්ථකෙ ධාරයමානෙන. අපබ්යාමතො කරිත්වාති බ්යාමතො අකත්වා. චිරදික්ඛිතානන්ති චිරසමාදිණ්ණවතානං. ඉතො පටික්කම්මාති ‘‘ඉතො පක්කම පරිවජ්ජය, මා උපරිවාතෙ තිට්ඨා’’ති වදන්ති. න හෙත්ථ දෙවාති එතස්මිං සීලවන්තානං ගන්ධෙ දෙවා න පටික්කූලසඤ්ඤිනො, ඉට්ඨකන්තමනාපසඤ්ඤිනොයෙවාති දීපෙති. නවමං.

256. දසමෙ ¶ සමුද්දතීරෙ පණ්ණකුටීසූති චක්කවාළමහාසමුද්දපිට්ඨියං රජතපට්ටවණ්ණෙ වාලුකපුළිනෙ වුත්තප්පකාරාසු පණ්ණසාලාසු වසන්ති. සියාපි නොති සියාපි අම්හාකං. අභයදක්ඛිණං යාචෙය්යාමාති අභයදානං යාචෙය්යාම. යෙභුය්යෙන කිර දෙවාසුරසඞ්ගාමො මහාසමුද්දපිට්ඨෙ හොති. අසුරානං න සබ්බකාලං ජයො හොති, බහුවාරෙ පරාජයොව හොති. තෙ දෙවෙහි පරාජිතා පලායන්තා ඉසීනං අස්සමපදෙන ගච්ඡන්තා ‘‘සක්කො ඉමෙහි සද්ධිං මන්තෙත්වා අම්හෙ නාසෙති, ගණ්හථ පුත්තහතාය පුත්තෙ’’ති කුපිතා අස්සමපදෙ පානීයඝටචඞ්කමනසාලාදීනි විද්ධංසෙන්ති. ඉසයො අරඤ්ඤතො ඵලාඵලං ආදාය ආගතා නං දිස්වා පුන දුක්ඛෙන පටිපාකතිකං ¶ කරොන්ති. තෙපි පුනප්පුනං තථෙව විනාසෙන්ති. තස්මා ‘‘ඉදානි තෙසං සඞ්ගාමො පච්චුපට්ඨිතො’’ති සුත්වා එවං චින්තයිංසු.

කාමංකරොති ¶ ඉච්ඡිතකරො. භයස්ස අභයස්ස වාති භයං වා අභයං වා. ඉදං වුත්තං හොති – සචෙ ත්වං අභයං දාතුකාමො, අභයං දාතුං පහොසි. සචෙ භයං දාතුකාමො. භයං දාතුං පහොසි. අම්හාකං පන අභයදානං දෙහීති. දුට්ඨානන්ති විරුද්ධානං. පවුත්තන්ති ඛෙත්තෙ පතිට්ඨාපිතං.

තික්ඛත්තුං උබ්බිජ්ජීති සායමාසභත්තං භුඤ්ජිත්වා සයනං අභිරුය්හ නිපන්නො නිද්දාය ඔක්කන්තමත්තාය සමන්තා ඨත්වා සත්තිසතෙන පහටො විය විරවන්තො උට්ඨහති, දසයොජනසහස්සං අසුරභවනං ‘‘කිමිද’’න්ති සඞ්ඛොභං ආපජ්ජති. අථ නං ආගන්ත්වා ‘‘කිමිද’’න්ති පුච්ඡන්ති. සො ‘‘න කිඤ්චී’’ති වදති. දුතියයාමාදීසුපි එසෙව නයො. ඉති අසුරානං ‘‘මා භායි, මහාරාජා’’ති තං අස්සාසෙන්තානංයෙව අරුණං උග්ගච්ඡති. එවමස්ස තතො පට්ඨාය ගෙලඤ්ඤජාතං චිත්තං වෙපති. තෙනෙව චස්ස ‘‘වෙපචිත්තී’’ති අපරං නාමං උදපාදීති. දසමං.

257. දුතියවග්ගස්ස ¶ පඨමෙ වතපදානීති වතකොට්ඨාසානි. සමත්තානීති පරිපුණ්ණානි. සමාදින්නානීති ගහිතානි. කුලෙ ජෙට්ඨාපචායීති කුලජෙට්ඨකානං මහාපිතා මහාමාතා චූළපිතා චූළමාතා මාතුලො මාතුලානීතිආදීනං අපචිතිකාරකො. සණ්හවාචොති පියමුදුමධුරවාචො. මුත්තචාගොති විස්සට්ඨචාගො. පයතපාණීති දෙය්යධම්මදානත්ථාය සදා ධොතහත්ථො. වොස්සග්ගරතොති වොස්සජ්ජනෙ රතො. යාචයොගොති පරෙහි යාචිතබ්බාරහො, යාචයොගොති වා යාචයොගෙනෙව යුත්තො. දානසංවිභාගරතොති දානෙ ච සංවිභාගෙ ච රතො. පඨමං.

258. දුතියෙ ¶ ¶ මනුස්සභූතොති මගධරට්ඨෙ මචලගාමෙ මනුස්සභූතො. ආවසථං අදාසීති චතුමහාපථෙ මහාජනස්ස ආවසථං කාරෙත්වා අදාසි. සහස්සම්පි අත්ථානන්ති සහස්සම්පි කාරණානං, ජනසහස්සෙන වා වචනසහස්සෙන වා ඔසාරිතෙ ‘‘අයං ඉමස්ස අත්ථො, අයං ඉමස්ස අත්ථො’’ති එකපදෙ ඨිතොව විනිච්ඡිනති. දුතියං.

259. තතියෙ උපසඞ්කමීති ‘‘සක්කො දෙවරාජාති කථෙන්ති, අත්ථි නු ඛො සො සක්කො, යෙන සො දිට්ඨපුබ්බොති ඉමමත්ථං දසබලං පුච්ඡිස්සාමී’’ති උපසඞ්කමි. තඤ්ච පජානාමීති බහුවචනෙ එකවචනං, තෙ ච ධම්මෙ පජානාමීති අත්ථො. සක්කො කිර අනන්තරෙ අත්තභාවෙ මගධරට්ඨෙ මචලගාමෙ මඝො නාම මාණවො අහොසි පණ්ඩිතො බ්යත්තො, බොධිසත්තචරියා විය ච තස්ස චරියා අහොසි. සො තෙත්තිංස පුරිසෙ ගහෙත්වා කල්යාණමකාසි. එකදිවසං අත්තනොව පඤ්ඤාය උපපරික්ඛිත්වා ගාමමජ්ඣෙ මහාජනස්ස සන්නිපතිතට්ඨානෙ කචවරං උභතොපස්සෙසු අපබ්යූහිත්වා තං ඨානං රමණීයං අකාසි. පුන තත්ථෙව මණ්ඩපං කාරෙසි. පුන ගච්ඡන්තෙ කාලෙ සාලං ¶ කාරෙසි. ගාමතො ච නික්ඛමිත්වා ගාවුතම්පි අඩ්ඪයොජනම්පි තිගාවුතම්පි යොජනම්පි විචරිත්වා තෙහි සහායෙහි සද්ධිං විසමං සමං අකාසි. තෙ සබ්බෙව එකච්ඡන්දා තත්ථ තත්ථ සෙතුයුත්තට්ඨානෙ සෙතුං, මණ්ඩපසාලාපොක්ඛරණිමාලාවච්ඡරොපනපදීනං යුත්තට්ඨානෙසු මණ්ඩපසාලාපොක්ඛරණිමාලාවච්ඡරොපනාදීනි කරොන්තා බහුං පුඤ්ඤමකංසු. මඝො සත්ත වතපදානි පූරෙත්වා කායස්ස භෙදා සද්ධිං සහායෙහි තාවතිංසභවනෙ නිබ්බත්ති. තං සබ්බං භගවා ජානාති. තෙනාහ – යෙසං ධම්මානං සමාදින්නත්තා සක්කො සක්කත්තං අජ්ඣගා, තඤ්ච පජානාමීති. අයං සක්කස්ස සක්කත්තාධිගමෙ සඞ්ඛෙපකථා, විත්ථාරො පන සුමඞ්ගලවිලාසිනියා දීඝනිකායට්ඨකථාය සක්කපණ්හවණ්ණනායං වුත්තො. තතියං.

260. චතුත්ථෙ ¶ ¶ මනුස්සදලිද්දොති මනුස්සඅධනො. මනුස්සකපණොති මනුස්සකාරුඤ්ඤතං පත්තො. මනුස්සවරාකොති මනුස්සලාමකො. තත්රාති තස්මිං ඨානෙ, තස්මිං වා අතිරොචනෙ. උජ්ඣායන්තීති අවජ්ඣායන්ති ලාමකතො චින්තෙන්ති. ඛියන්තීති කථෙන්ති පකාසෙන්ති. විපාචෙන්තීති තත්ථ තත්ථ කථෙන්ති විත්ථාරෙන්ති. එසො ඛො මාරිසාති එත්ථ අයමනුපුබ්බිකථා – සො කිර අනුප්පන්නෙ බුද්ධෙ කාසිරට්ඨෙ බාරාණසිරාජා හුත්වා සමුස්සිතද්ධජපටාකනානාලඞ්කාරෙන සුට්ඨු අලඞ්කතං නගරං පදක්ඛිණං අකාසි අත්තනො සිරිසම්පත්තියා සමාකඩ්ඪිතනෙත්තෙන ජනකායෙන සමුල්ලොකියමානො. තස්මිඤ්ච සමයෙ එකො පච්චෙකබුද්ධො ගන්ධමාදනපබ්බතා ආගම්ම තස්මිං නගරෙ පිණ්ඩාය චරති, සන්තින්ද්රියො සන්තමානසො උත්තමදමථසමන්නාගතො. මහාජනොපි රාජගතං චිත්තීකාරං පහාය පච්චෙකබුද්ධමෙව ඔලොකෙසි. රාජා – ‘‘ඉදානි ඉමස්මිං ජනකායෙ එකොපි මං න ඔලොකෙති. කිං නු ඛො එත’’න්ති? ඔලොකෙන්තො පච්චෙකබුද්ධං අද්දස. සොපි පච්චෙකබුද්ධො මහල්ලකො හොති පච්ඡිමවයෙ ඨිතො. චීවරානිපිස්ස ජිණ්ණානි, තතො තතො සුත්තානි ගළන්ති. රඤ්ඤො සතසහස්සාධිකානි ද්වෙ අසඞ්ඛ්යෙය්යානි පූරිතපාරමිං පච්චෙකබුද්ධං දිස්වා චිත්තපසාදමත්තං වා හත්ථං පසාරෙත්වා වන්දනමත්තං වා නාහොසි. සො රාජා ‘‘පබ්බජිතො මඤ්ඤෙ එස උසූයාය මං න ඔලොකෙතී’’ති කුජ්ඣිත්වා ‘‘ක්වායං කුට්ඨිචීවරානි පාරුතො’’ති නිට්ඨුභිත්වා පක්කාමි. තස්ස කම්මස්ස විපාකෙන මහානිරයෙ නිබ්බත්තිත්වා විපාකාවසෙසෙන මනුස්සලොකං ආගච්ඡන්තො රාජගහෙ පරමකපණාය ඉත්ථියා කුච්ඡිම්හි පටිසන්ධිං ගණ්හි. ගහිතකාලතො පට්ඨාය සා ඉත්ථී කඤ්ජිකමත්තම්පි ¶ උදරපූරං නාලත්ථ. තස්ස කුච්ඡිගතස්සෙව කණ්ණනාසා විලීනා, සඞ්ඛපලිතකුට්ඨී හුත්වා මාතුකුච්ඡිතො නික්ඛන්තො. මාතාපිතරො ¶ නාම දුක්කරකාරිකා හොන්ති, තෙනස්ස මාතා යාව කපාලං ගහෙත්වා චරිතුං න සක්කොති, තාවස්ස කඤ්ජිකම්පි උදකම්පි ආහරිත්වා අදාසි. භික්ඛාය චරිතුං සමත්ථකාලෙ පනස්ස කපාලං හත්ථෙ දත්වා ‘‘පඤ්ඤායිස්සසි සකෙන කම්මෙනා’’ති පක්කාමි.

අථස්ස ¶ තතො පට්ඨාය සකලසරීරතො මංසානි ඡිජ්ජිත්වා ඡිජ්ජිත්වා පතන්ති, යූසං පග්ඝරති, මහාවෙදනා වත්තන්ති. යං යං රච්ඡං නිස්සාය සයති, සබ්බරත්තිං මහාරවෙන රවති. තස්ස කාරුඤ්ඤපරිදෙවිතසද්දෙන සකලවීථියං මනුස්සා සබ්බරත්තිං නිද්දං න ලභන්ති. තස්ස තතො පට්ඨාය සුඛසයිතෙ පබොධෙතීති සුප්පබුද්ධොත්වෙව නාමං උදපාදි. අථාපරෙන සමයෙන භගවති රාජගහං සම්පත්තෙ නාගරා සත්ථාරං නිමන්තෙත්වා නගරමජ්ඣෙ මහාමණ්ඩපං කත්වා දානං අදංසු. සුප්පබුද්ධොපි කුට්ඨී ගන්ත්වා දානග්ගමණ්ඩපස්ස අවිදූරෙ නිසීදි. නාගරා බුද්ධප්පමුඛං භික්ඛුසඞ්ඝං පණීතෙන ඛාදනීයෙන භොජනීයෙන පරිවිසන්තා තස්සාපි යාගුභත්තං අදංසු. තස්ස පණීතභොජනං භුත්තස්ස චිත්තං එකග්ගං අහොසි. සත්ථා භත්තකිච්චාවසානෙ අනුමොදනං කත්වා සච්චානි දීපෙසි, සුප්පබුද්ධො නිසින්නට්ඨානෙ නිසින්නොව දෙසනානුසාරෙන ඤාණං පෙසෙත්වා සොතාපත්තිඵලෙ පතිට්ඨිතො. සත්ථා උට්ඨාය විහාරං ගතො. සොපි චුම්බටං ආරුය්හ කපාලමාදාය දණ්ඩමොලුබ්භ අත්තනො වසනට්ඨානං ගච්ඡන්තො විබ්භන්තාය ගාවියා ජීවිතා වොරොපිතො මත්තිකපාතිං භින්දිත්වා සුවණ්ණපාතිං පටිලභන්තො විය දුතියචිත්තවාරෙ දෙවලොකෙ නිබ්බත්තො අත්තනො පුඤ්ඤං නිස්සාය අඤ්ඤෙ දෙවෙ අතික්කම්ම විරොචිත්ථ. තං කාරණං දස්සෙන්තො සක්කො දෙවානමින්දො එසො ඛො මාරිසාතිආදිමාහ.

සද්ධාති මග්ගෙනාගතසද්ධා. සීලඤ්ච යස්ස කල්යාණන්ති කල්යාණසීලං නාම අරියසාවකස්ස අරියකන්තසීලං වුච්චති. තත්ථ කිඤ්චාපි අරියසාවකස්ස එකසීලම්පි අකන්තං නාම නත්ථි, ඉමස්මිං පනත්ථෙ භවන්තරෙපි අප්පහීනං පඤ්චසීලං අධිප්පෙතං. චතුත්ථං.

261. පඤ්චමෙ ¶ ආරාමචෙත්යාති ආරාමචෙතියානි. වනචෙත්යාති වනචෙතියානි. උභයත්ථාපි ¶ චිත්තීකතට්ඨෙන චෙත්යං වෙදිතබ්බං. මනුස්සරාමණෙය්යස්සාති මනුස්සරමණීයභාවස්ස. ඉදානි මනුස්සරමණීයකවසෙන භූමිරමණීයකං දස්සෙන්තො ගාමෙ වාතිආදිමාහ. පඤ්චමං.

262. ඡට්ඨෙ ¶ යජමානානන්ති යජන්තානං. තදා කිර අඞ්ගමගධවාසිකා මනුස්සා අනුසංවච්ඡරං සප්පිමධුඵාණිතාදීසු අග්ගං ගහෙත්වා එකස්මිං ඨානෙ දාරූනං සට්ඨිමත්තෙ සකටභාරෙ රාසිං කත්වා අග්ගිං දත්වා පජ්ජලිතකාලෙ ‘‘මහාබ්රහ්මුනො යජාමා’’ති තං සබ්බං පක්ඛිපන්ති. ‘‘එකවාරං පක්ඛිත්තං සහස්සගුණඵලං දෙතී’’ති නෙසං ලද්ධි. සක්කො දෙවරාජා ‘‘සබ්බෙපිමෙ සබ්බඅග්ගානි ගහෙත්වා ‘මහාබ්රහ්මුනො යජාමා’ති අග්ගිම්හි ඣාපෙන්ති. අඵලං කරොන්ති, මයි පස්සන්තෙ මා නස්සන්තු, යථා බුද්ධස්ස චෙව සඞ්ඝස්ස ච දත්වා බහුං පුඤ්ඤං පසවන්ති, එවං කරිස්සාමී’’ති දාරුරාසිං ජලාපෙත්වා ඔලොකෙන්තෙසු මනුස්සෙසු පුණ්ණමදිවසෙ බ්රහ්මත්තභාවං මාපෙත්වා මහාජනස්ස පස්සන්තස්සෙව චන්දමණ්ඩලං භින්දිත්වා නික්ඛන්තො විය අහොසි. මහාජනො දිස්වා ‘‘ඉමං යඤ්ඤං පටිග්ගහෙතුං මහාබ්රහ්මා ආගච්ඡතී’’ති ජණ්ණුකෙහි භූමියං පතිට්ඨාය, අඤ්ජලිං පග්ගය්හ නමස්සමානො අට්ඨාසි. බ්රාහ්මණා ආහංසු ‘‘තුම්හෙ ‘මයං තක්කෙන කථෙමා’ති මඤ්ඤථ, ඉදානි පස්සථ, අයං වො බ්රහ්මා සහත්ථා යඤ්ඤං පටිග්ගහෙතුං ආගච්ඡතී’’ති. සක්කො ආගන්ත්වා දාරුචිතකමත්ථකෙ ආකාසෙ ඨත්වා ‘‘කස්සායං සක්කාරො’’ති පුච්ඡි? තුම්හාකං, භන්තෙ, පටිග්ගණ්හථ නො යඤ්ඤන්ති. තෙන හි ආගච්ඡථ, මා තුලං ඡඩ්ඩෙත්වා හත්ථෙන තුලයිත්ථ, අයං සත්ථා ධුරවිහාරෙ වසති, තං පුච්ඡිස්සාම ‘‘කස්ස දින්නං මහප්ඵලං හොතී’’ති ¶ ? උභයරට්ඨවාසිනො ගහෙත්වා සත්ථු සන්තිකං ගන්ත්වා පුච්ඡන්තො එවමාහ.

තත්ථ පුඤ්ඤපෙක්ඛානන්ති පුඤ්ඤං ඉච්ඡන්තානං පුඤ්ඤත්ථිකානං. ඔපධිකං පුඤ්ඤන්ති උපධිවිපාකං පුඤ්ඤං. සඞ්ඝෙ දින්නං මහප්ඵලන්ති අරියසඞ්ඝෙ දින්නං විප්ඵාරවන්තං හොති. දෙසනාවසානෙ චතුරාසීතිපාණසහස්සානි අමතපානං පිවිංසු. තතො පට්ඨාය මනුස්සා සබ්බානි අග්ගදානානි භික්ඛුසඞ්ඝස්ස අදංසු. ඡට්ඨං.

263. සත්තමෙ ¶ උට්ඨෙහීති උට්ඨහ, ඝට, වායම. විජිතසඞ්ගාමාති රාගාදීනඤ්චෙව ද්වාදසයොජනිකස්ස ච මාරබලස්ස ජිතත්තා භගවන්තං එවං ආලපති ¶ . පන්නභාරාති ඔරොපිතඛන්ධකිලෙසාභිසඞ්ඛාරභාර. පන්නරසාය රත්තින්ති පන්නරසාය පුණ්ණමාය රත්තිං. සත්තමං.

264. අට්ඨමෙ පුථුද්දිසාති චතස්සො දිසා චතස්සො අනුදිසා ච. භුම්මාති භූමිවාසිනො. චිරරත්තසමාහිතෙති උපචාරප්පනාහි චිරරත්තසමාහිතචිත්තෙ. වන්දෙති වන්දාමි. බ්රහ්මචරියපරායණෙති දසපි වස්සානි වීසතිපි වස්සානි…පෙ… සට්ඨිපි වස්සානි ආපාණකොටිකං එකසෙය්යං එකභත්තන්තිආදිකං සෙට්ඨචරියං බ්රහ්මචරියං චරමානෙති අත්ථො. පුඤ්ඤකරාති චතුපච්චයදානං කුසුම්භසුමනපූජා දීපසහස්සජාලන්ති එවමාදිපුඤ්ඤකාරකා. සීලවන්තොති උපාසකත්තෙ පතිට්ඨාය පඤ්චහිපි දසහිපි සීලෙහි සමන්නාගතා. ධම්මෙන දාරං පොසෙන්තීති උමඞ්ගභින්දනාදීනි අකත්වා ධම්මිකෙහි කසිගොරක්ඛවණිජ්ජාදීහි පුත්තදාරං පොසෙන්ති. පමුඛො රථමාරුහීති දෙවානං පමුඛො සෙට්ඨො රථං ආරුහි. අට්ඨමං.

265. නවමෙ ¶ භගවන්තං නමස්සතීති එකංසං උත්තරියං දුකුලං කත්වා, බ්රහ්මජාණුකො හුත්වා සිරසි අඤ්ජලිං ඨපෙත්වා නමස්සති. සො යක්ඛොති සො සක්කො. අනොමනාමන්ති සබ්බගුණෙහි ඔමකභාවස්ස නත්ථිතාය සබ්බගුණනෙමිත්තකෙහි නාමෙහි අනොමනාමං. අවිජ්ජාසමතික්කමාති චතුසච්චපටිච්ඡාදිකාය වට්ටමූලකඅවිජ්ජාය සමතික්කමෙන. සෙක්ඛාති සත්ත සෙක්ඛා. අපචයාරාමාති වට්ටවිද්ධංසනෙ රතා. සික්ඛරෙති සික්ඛන්ති. නවමං.

266. දසමෙ අජ්ඣභාසීති කස්මා එස පුනප්පුනං එවං භාසතීති? සක්කස්ස කිර දෙවරඤ්ඤො ¶ සද්දො මධුරො, සුඵසිතං දන්තාවරණං, කථනකාලෙ සුවණ්ණකිඞ්කිණිකසද්දො විය නිච්ඡරති. තං පුනප්පුනං සොතුං ලභිස්සාමීති භාසති. පූතිදෙහසයාති පූතිම්හි මාතුසරීරෙ වා, අත්තනොයෙව වා සරීරං අවත්ථරිත්වා සයනතො පූතිදෙහසයා. නිමුග්ගා ¶ කුණපම්හෙතෙති දසමාසෙ මාතුකුච්ඡිසඞ්ඛාතෙ කුණපස්මිං එතෙ නිමුග්ගා. එතං තෙසං පිහයාමීති එතෙසං එතං පිහයාමි පත්ථයාමි. න තෙ සං කොට්ඨෙ ඔපෙන්තීති න තෙ සං සන්තකං ධඤ්ඤං කොට්ඨෙ පක්ඛිපන්ති. න හි එතෙසං ධඤ්ඤං අත්ථි. න කුම්භීති න කුම්භියං. න කළොපියන්ති න පච්ඡියං. පරනිට්ඨිතමෙසානාති පරෙසං නිට්ඨිතං පරඝරෙ පක්කං භික්ඛාචාරවත්තෙන එසමානා ගවෙසමානා. තෙනාති එවං පරියිට්ඨෙන. සුබ්බතාති දසපි…පෙ… සට්ඨිපි වස්සානි සුසමාදින්නසුන්දරවතා.

සුමන්තමන්තිනොති ධම්මං සජ්ඣායිස්සාම, ධුතඞ්ගං සමාදියිස්සාම, අමතං පරිභුඤ්ජිස්සාම, සමණධම්මං කරිස්සාමාති එවං සුභාසිතභාසිනො. තුණ්හීභූතා සමඤ්චරාති තියාමරත්තිං අසනිඝොසෙන ¶ ඝොසිතා විය ධම්මං කථෙන්තාපි තුණ්හීභූතා සමං චරන්තියෙව නාම. කස්මා? නිරත්ථකවචනස්සාභාවා. පුථුමච්චා චාති බහුසත්තා ච අඤ්ඤමඤ්ඤං විරුද්ධා. අත්තදණ්ඩෙසු නිබ්බුතාති පරවිහෙඨනත්ථං ගහිතදණ්ඩෙසු සත්තෙසු නිබ්බුතා විස්සට්ඨදණ්ඩා. සාදානෙසු අනාදානාති සගහණෙසු සත්තෙසු ච භවයොනිආදීනං එකකොට්ඨාසස්සාපි අගහිතත්තා අගහණා. දසමං.

267. තතියවග්ගස්ස පඨමං වුත්තත්ථමෙව. පඨමං.

268. දුතියෙ ¶ දුබ්බණ්ණොති ඣාමඛාණුවණ්ණො. ඔකොටිමකොති ලකුණ්ඩකො මහොදරො. ආසනෙති පණ්ඩුකම්බලසිලායං. කොධභක්ඛොති සක්කෙන ගහිතනාමමෙවෙතං. සො පන එකො රූපාවචරබ්රහ්මා, ‘‘සක්කො කිර ඛන්තිබලෙන සමන්නාගතො’’ති සුත්වා වීමංසනත්ථං ආගතො ¶ . අවරුද්ධකයක්ඛා පන එවරූපං සංවිහිතාරක්ඛං ඨානං පවිසිතුං න සක්කොන්ති. උපසඞ්කමීති දෙවානං සුත්වා ‘‘න සක්කා එස ඵරුසෙන චාලෙතුං, නීචවුත්තිනා පන ඛන්තියං ඨිතෙන සක්කා පලාපෙතු’’න්ති තථා පලාපෙතුකාමො උපසඞ්කමි. අන්තරධායීති ඛන්තියං ඨත්වා බලවචිත්තීකාරං පච්චුපට්ඨපෙත්වා නීචවුත්තියා දස්සියමානාය සක්කාසනෙ ඨාතුං අසක්කොන්තො අන්තරධායි. න සූපහතචිත්තොම්හීති එත්ථ සූති නිපාතමත්තං, උපහතචිත්තොම්හීති ආහ. නාවත්තෙන සුවානයොති න කොධාවත්තෙන සුආනයො, කොධවසෙ වත්තෙතුං න සුකරොම්හීති වදති. න වො චිරාහන්ති වොති නිපාතමත්තං, අහං චිරං න කුජ්ඣාමීති වදති. දුතියං.

269. තතියෙ ¶ ආබාධිකොති ඉසිගණෙන අභිසපකාලෙ උප්පන්නාබාධෙන ආබාධිකො. වාචෙහි මන්ති සචෙ මං සම්බරිමායං වාචෙසි, එවමහං තම්පි තිකිච්ඡිස්සාමීති වදති. මා ඛො ත්වං, මාරිස, වාචෙසීති විනාපි තාව සම්බරිමායං සක්කො අම්හෙ බාධති, යදි පන තං ජානිස්සති, නට්ඨා මයං, මා අත්තනො එකස්ස අත්ථාය අම්හෙ නාසෙහීති වත්වා නිවාරයිංසු. සම්බරොව සතං සමන්ති යථා සම්බරො අසුරින්දො මායාවී මායං පයොජෙත්වා වස්සසතං නිරයෙ පක්කො, එවං පච්චති. තුම්හෙ ධම්මිකාව, අලං වො මායායාති වදති. කිං පන සක්කො තස්ස කොධං තිකිච්ඡිතුං සක්කුණෙය්යාති? ආම සක්කුණෙය්ය. කථං? තදා කිර සො ඉසිගණො ධරතියෙව, තස්මා නං ඉසීනං සන්තිකං නෙත්වා ඛමාපෙය්ය, එවමස්ස ඵාසු භවෙය්ය. තෙන පන වඤ්චිතත්තා තථා අකත්වා පක්කන්තොව. තතියං.

270. චතුත්ථෙ සම්පයොජෙසුන්ති කලහං අකංසු. අච්චසරාති අතික්කමි, එකො භික්ඛු එකං ¶ භික්ඛුං අතික්කම්ම වචනං අවොචාති අත්ථො. යථාධම්මං ¶ නප්පටිග්ගණ්හාතීති න ඛමති. කොධො වො වසමායාතූති කොධො තුම්හාකං වසං ආගච්ඡතු, මා තුම්හෙ කොධවසං ගමිත්ථාති දීපෙති. මා ච මිත්තෙ හි වො ජරාති එත්ථ හීති නිපාතමත්තං, තුම්හාකං මිත්තධම්මෙ ජරා නාම මා නිබ්බත්ති. භුම්මත්ථෙ වා කරණවචනං, මිත්තෙසු වො ජරා මා නිබ්බත්ති, මිත්තභාවතො අඤ්ඤථාභාවො මා හොතූති අත්ථො. අගරහියං මා ගරහිත්ථාති අගාරය්හං ඛීණාසවපුග්ගලං මා ගරහිත්ථ. චතුත්ථං.

271. පඤ්චමෙ මා වො කොධො අජ්ඣභවීති කොධො තුම්හෙ මා අභිභවි, තුම්හෙව කොධං අභිභවථ. මා ච කුජ්ඣිත්ථ කුජ්ඣිතන්ති කුජ්ඣන්තානං මා පටිකුජ්ඣිත්ථ. අක්කොධොති මෙත්තා ¶ ච මෙත්තාපුබ්බභාගො ච. අවිහිංසාති කරුණා ච කරුණාපුබ්බභාගො ච. අථ පාපජනං කොධො, පබ්බතොවාභිමද්දතීති ලාමකජනං පබ්බතො විය කොධො අභිමද්දතීති. පඤ්චමං.

ඉති සාරත්ථප්පකාසිනියා සංයුත්තනිකාය-අට්ඨකථාය

සංයුත්තනිකාය-අට්ඨකථාය පඨමො භාගො.