📜

5. භික්ඛුනීසංයුත්තං

1. ආළවිකාසුත්තවණ්ණනා

162. භික්ඛුනීසංයුත්තස්ස පඨමෙ ආළවිකාති ආළවියං ජාතා ආළවිනගරතොයෙව ච නික්ඛම්ම පබ්බජිතා. අන්ධවනන්ති කස්සපසම්මාසම්බුද්ධස්ස චෙතියෙ නවකම්මත්ථාය ධනං සමාදපෙත්වා ආගච්ඡන්තස්ස යසොධරස්ස නාම ධම්මභාණකස්ස අරියපුග්ගලස්ස අක්ඛීනි උප්පාටෙත්වා තත්ථෙව අක්ඛිභෙදප්පත්තෙහි පඤ්චහි චොරසතෙහි නිවුත්ථත්තා තතො පට්ඨාය ‘‘අන්ධවන’’න්ති සඞ්ඛං ගතං වනං. තං කිර සාවත්ථිතො දක්ඛිණපස්සෙ ගාවුතමත්තෙ හොති රාජාරක්ඛාය ගුත්තං. තත්ථ පවිවෙකකාමා භික්ඛූ ච භික්ඛුනියො ච ගච්ඡන්ති. තස්මා අයම්පි කායවිවෙකත්ථිනී යෙන තං වනං, තෙනුපසඞ්කමි. නිස්සරණන්ති නිබ්බානං. පඤ්ඤායාති පච්චවෙක්ඛණඤාණෙන. න ත්වං ජානාසි තං පදන්ති ත්වං එතං නිබ්බානපදං වා නිබ්බානගාමිමග්ගපදං වා න ජානාසි. සත්තිසූලූපමාති විනිවිජ්ඣනත්ථෙන සත්තිසූලසදිසා. ඛන්ධාසං අධිකුට්ටනාති ඛන්ධා තෙසං අධිකුට්ටනභණ්ඩිකා. පඨමං.

2. සොමාසුත්තවණ්ණනා

163. දුතියෙ ඨානන්ති අරහත්තං. දුරභිසම්භවන්ති දුප්පසහං. ද්වඞ්ගුලපඤ්ඤායාති පරිත්තපඤ්ඤාය. යස්මා වා ද්වීහි අඞ්ගුලෙහි කප්පාසවට්ටිං ගහෙත්වා සුත්තං කන්තන්ති, තස්මා ඉත්ථී ‘‘ද්වඞ්ගුලපඤ්ඤා’’ති වුච්චති. ඤාණම්හි වත්තමානම්හීති ඵලසමාපත්තිඤාණෙ පවත්තමානෙ. ධම්මං විපස්සතොති චතුසච්චධම්මං විපස්සන්තස්ස, පුබ්බභාගෙ වා විපස්සනාය ආරම්මණභූතං ඛන්ධපඤ්චකමෙව. කිඤ්චි වා පන අඤ්ඤස්මීති අඤ්ඤං වා කිඤ්චි ‘‘අහං අස්මී’’ති තණ්හාමානදිට්ඨිවසෙන යස්ස සියා. දුතියං.

3. කිසාගොතමීසුත්තවණ්ණනා

164. තතියෙ කිසාගොතමීති අප්පමංසලොහිතතාය කිසා, ගොතමීති පනස්සා නාමං. පුබ්බෙ කිර සාවත්ථියං එකස්මිං කුලෙ අසීතිකොටිධනං සබ්බං අඞ්ගාරාව ජාතං. කුටුම්බිකො අඞ්ගාරජාතානි අනීහරිත්වා – ‘‘අවස්සං කොචි පුඤ්ඤවා භවිස්සති, තස්ස පුඤ්ඤෙන පුන පාකතිකං භවිස්සතී’’ති සුවණ්ණහිරඤ්ඤස්ස චාටියො පූරෙත්වා ආපණෙ ඨපෙත්වා සමීපෙ නිසීදි. අථෙකා දුග්ගතකුලස්ස ධීතා – ‘‘අඩ්ඪමාසකං ගහෙත්වා දාරුසාකං ආහරිස්සාමී’’ති වීථිං ගතා තං දිස්වා කුටුම්බිකං ආහ – ‘‘ආපණෙ තාව ධනං එත්තකං, ගෙහෙ කිත්තකං භවිස්සතී’’ති. කිං දිස්වා අම්ම එවං කථෙසීති? ඉමං හිරඤ්ඤසුවණ්ණන්ති. සො ‘‘පුඤ්ඤවතී එසා භවිස්සතී’’ති තස්සා වසනට්ඨානං පුච්ඡිත්වා ආපණෙ භණ්ඩං පටිසාමෙත්වා තස්සා මාතාපිතරො උපසඞ්කමිත්වා එවමාහ – ‘‘අම්හාකං ගෙහෙ වයප්පත්තො දාරකො අත්ථි, තස්සෙතං දාරිකං දෙථා’’ති. කිං සාමි දුග්ගතෙහි සද්ධිං කෙළිං කරොසීති? මිත්තසන්ථවො නාම දුග්ගතෙහිපි සද්ධිං හොති, දෙථ නං, කුටුම්බසාමිනී භවිස්සතීති නං ගහෙත්වා ඝරං ආනෙසි. සා සංවාසමන්වාය පුත්තං විජාතා. පුත්තො පදසා ආහිණ්ඩනකාලෙ කාලමකාසි. සා දුග්ගතකුලෙ උප්පජ්ජිත්වා මහාකුලං ගන්ත්වාපි ‘‘පුත්තවිනාසං පත්තාම්හී’’ති උප්පන්නබලවසොකා පුත්තස්ස සරීරකිච්චං වාරෙත්වා තං මතකළෙවරං ආදාය නගරෙ විප්පලපන්තී චරති.

එකදිවසං මහතියා බුද්ධවීථියා දසබලස්ස සන්තිකං ගන්ත්වා – ‘‘පුත්තස්ස මෙ අරොගභාවත්ථාය භෙසජ්ජං දෙථ භගවා’’ති ආහ. ගච්ඡ සාවත්ථිං ආහිණ්ඩිත්වා යස්මිං ගෙහෙ මතපුබ්බො නත්ථි, තතො සිද්ධත්ථකං ආහර, පුත්තස්ස තෙ භෙසජ්ජං භවිස්සතීති. සා නගරං පවිසිත්වා ධුරගෙහතො පට්ඨාය භගවතා වුත්තනයෙන ගන්ත්වා සිද්ධත්ථකං යාචන්තී ඝරෙ ඝරෙ, ‘‘කුතො ත්වං එවරූපං ඝරං පස්සිස්සසී’’ති වුත්තා කතිපයානි ගෙහානි ආහිණ්ඩිත්වා – ‘‘සබ්බෙසම්පි කිරායං ධම්මතා, න මය්හං පුත්තස්සෙවා’’ති සාලායං ඡවං ඡඩ්ඩෙත්වා පබ්බජ්ජං යාචි. සත්ථා ‘‘ඉමං පබ්බාජෙතූ’’ති භික්ඛුනිඋපස්සයං පෙසෙසි. සා ඛුරග්ගෙයෙව අරහත්තං පාපුණි. ඉමං ථෙරිං සන්ධාය ‘‘අථ ඛො කිසාගොතමී’’ති වුත්තං.

එකමාසීති එකා ආසි. රුදම්මුඛීති රුදමානමුඛී විය. අච්චන්තං මතපුත්තාම්හීති එත්ථ අන්තං අතීතං අච්චන්තං, භාවනපුංසකමෙතං. ඉදං වුත්තං හොති – යථා පුත්තමරණං අන්තං අතීතං හොති, එවං මතපුත්තා අහං, ඉදානි මම පුන පුත්තමරණං නාම නත්ථි. පුරිසා එතදන්තිකාති පුරිසාපි මෙ එතදන්තිකාව . යො මෙ පුත්තමරණස්ස අන්තො, පුරිසානම්පි මෙ එසෙවන්තො, අභබ්බා අහං ඉදානි පුරිසං ගවෙසිතුන්ති. සබ්බත්ථ විහතා නන්දීති සබ්බෙසු ඛන්ධායතනධාතුභවයොනිගතිඨිතිනිවාසෙසු මම තණ්හානන්දී විහතා. තමොක්ඛන්ධොති අවිජ්ජාක්ඛන්ධො. පදාලිතොති ඤාණෙන භින්නො. තතියං.

4. විජයාසුත්තවණ්ණනා

165. චතුත්ථෙ පඤ්චඞ්ගිකෙනාති ආතතං විතතං ආතතවිතතං ඝනං සුසිරන්ති එවං පඤ්චඞ්ගසමන්නාගතෙන. නිය්යාතයාමි තුය්හෙවාති සබ්බෙ තුය්හංයෙව දෙමි. නාහං තෙනත්ථිකාති නාහං තෙන අත්ථිකා. පූතිකායෙනාති සුවණ්ණවණ්ණොපි කායො නිච්චං උග්ඝරිතපග්ඝරිතට්ඨෙන පූතිකායොව, තස්මා එවමාහ. භින්දනෙනාති භිජ්ජනසභාවෙන. පභඞ්ගුනාති චුණ්ණවිචුණ්ණං ආපජ්ජනධම්මෙන. අට්ටීයාමීති අට්ටා පීළිතා හොමි. හරායාමීති ලජ්ජාමි. සන්තා සමාපත්තීති අට්ඨවිධා ලොකියසමාපත්ති ආරම්මණසන්තතාය අඞ්ගසන්තතාය ච සන්තාති වුත්තා. සබ්බත්ථාති සබ්බෙසු රූපාරූපභවෙසු, තෙසං ද්වින්නං භවානං ගහිතත්තා ගහිතෙ කාමභවෙ අට්ඨසු ච සමාපත්තීසූති එතෙසු සබ්බෙසු ඨානෙසු මය්හං අවිජ්ජාතමො විහතොති වදති. චතුත්ථං.

5. උප්පලවණ්ණාසුත්තවණ්ණනා

166. පඤ්චමෙ සුපුප්ඵිතග්ගන්ති අග්ගතො පට්ඨාය සුට්ඨු පුප්ඵිතං සාලරුක්ඛං. න චත්ථි තෙ දුතියා වණ්ණධාතූති තව වණ්ණධාතුසදිසා දුතියා වණ්ණධාතු නත්ථි, තයා සදිසා අඤ්ඤා භික්ඛුනී නත්ථීති වදති. ඉධාගතා තාදිසිකා භවෙය්යුන්ති යථා ත්වං ඉධාගතා කිඤ්චි සන්ථවං වා සිනෙහං වා න ලභසි, එවමෙවං තෙපි තයාව සදිසා භවෙය්යුං. පඛුමන්තරිකායන්ති ද්වින්නං අක්ඛීනං මජ්ඣෙ නාසවංසෙපි තිට්ඨන්තිං මං න පස්සසි. වසීභූතම්හීති වසීභූතා අස්මි. පඤ්චමං.

6. චාලාසුත්තවණ්ණනා

167. ඡට්ඨෙ කො නු තං ඉදමාදපයීති කො නු මන්දබුද්ධි බාලො තං එවං ගාහාපෙසි? පරික්ලෙසන්ති අඤ්ඤම්පි නානප්පකාරං උපද්දවං. ඉදානි යං මාරො ආහ – ‘‘කො නු තං ඉදමාදපයී’’ති, තං මද්දන්තී – ‘‘න මං අන්ධබාලො ආදපෙසි, ලොකෙ පන අග්ගපුග්ගලො සත්ථා ධම්මං දෙසෙසී’’ති දස්සෙතුං, බුද්ධොතිආදිමාහ. තත්ථ සච්චෙ නිවෙසයීති පරමත්ථසච්චෙ නිබ්බානෙ නිවෙසෙසි. නිරොධං අප්පජානන්තාති නිරොධසච්චං අජානන්තා. ඡට්ඨං.

7. උපචාලාසුත්තවණ්ණනා

168. සත්තමෙ එන්ති මාරවසං පුනාති පුනප්පුනං මරණමාරකිලෙසමාරදෙවපුත්තමාරානං වසං ආගච්ඡන්ති. පධූපිතොති සන්තාපිතො. අගති යත්ථ මාරස්සාති යත්ථ තුය්හං මාරස්ස අගති. තත්ථාති තස්මිං නිබ්බානෙ. සත්තමං.

8. සීසුපචාලාසුත්තවණ්ණනා

169. අට්ඨමෙ සමණී විය දිස්සසීති සමණිසදිසා දිස්සසි. කිමිව චරසි මොමූහාති කිං කාරණා මොමූහා විය චරසි? ඉතො බහිද්ධාති ඉමම්හා සාසනා බහි. පාසං ඩෙන්තීති පාසණ්ඩා, සත්තානං චිත්තෙසු දිට්ඨිපාසං ඛිපන්තීති අත්ථො. සාසනං පන පාසෙ මොචෙති, තස්මා පාසණ්ඩොති න වුච්චති, ඉතො බහිද්ධායෙව පාසණ්ඩා හොන්ති. පසීදන්තීති සංසීදන්ති ලග්ගන්ති.

ඉදානි ‘‘කං නු උද්දිස්ස මුණ්ඩාසී’’ති පඤ්හං කථෙන්තී අත්ථි සක්යකුලෙ ජාතොතිආදිමාහ. තත්ථ සබ්බාභිභූති සබ්බානි ඛන්ධායතනධාතුභවයොනිගතිආදීනි අභිභවිත්වා ඨිතො. මරණමාරාදයො නුදි නීහරීති මාරනුදො. සබ්බත්ථමපරාජිතොති සබ්බෙසු රාගාදීසු වා මාරයුද්ධෙ වා අජිතො. සබ්බත්ථ මුත්තොති සබ්බෙසු ඛන්ධාදීසු මුත්තො. අසිතොති තණ්හාදිට්ඨිනිස්සයෙන අනිස්සිතො. සබ්බකම්මක්ඛයං පත්තොති සබ්බකම්මක්ඛයසඞ්ඛාතං අරහත්තං පත්තො. උපධිසඞ්ඛයෙති උපධිසඞ්ඛයසඞ්ඛාතෙ නිබ්බානෙ ආරම්මණතො විමුත්තො. අට්ඨමං.

9. සෙලාසුත්තවණ්ණනා

170. නවමෙ කෙනිදං පකතන්ති කෙන ඉදං කතං. බිම්බන්ති අත්තභාවං සන්ධාය වදති. අඝන්ති දුක්ඛපතිට්ඨානත්තා අත්තභාවමෙව වදති. හෙතුභඞ්ගාති හෙතුනිරොධෙන පච්චයවෙකල්ලෙන. නවමං.

10. වජිරාසුත්තවණ්ණනා

171. දසමෙ නයිධ සත්තුපලබ්භතීති ඉමස්මිං සුද්ධසඞ්ඛාරපුඤ්ජෙ පරමත්ථතො සත්තො නාම න උපලබ්භති. ඛන්ධෙසු සන්තෙසූති පඤ්චසු ඛන්ධෙසු විජ්ජමානෙසු තෙන තෙනාකාරෙන වවත්ථිතෙසු. සම්මුතීති සත්තොති සමඤ්ඤාමත්තමෙව හොති. දුක්ඛන්ති පඤ්චක්ඛන්ධදුක්ඛං. නාඤ්ඤත්ර දුක්ඛාති ඨපෙත්වා දුක්ඛං අඤ්ඤො නෙව සම්භොති න නිරුජ්ඣතීති. දසමං.

ඉති සාරත්ථප්පකාසිනියා

සංයුත්තනිකාය-අට්ඨකථාය

භික්ඛුනීසංයුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.