මූල > සුත්තපිටක > සංයුත්තනිකාය > සගාථාවග්ගපාළි

1. එවං ¶ ¶ ¶ ¶ මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා සාවත්ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමෙ. අථ ඛො අඤ්ඤතරා දෙවතා අභික්කන්තාය රත්තියා අභික්කන්තවණ්ණා කෙවලකප්පං ජෙතවනං ඔභාසෙත්වා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං අට්ඨාසි. එකමන්තං ඨිතා ඛො සා දෙවතා භගවන්තං එතදවොච – ‘‘‘කථං නු ත්වං, මාරිස, ඔඝමතරී’ති? ‘අප්පතිට්ඨං ඛ්වාහං, ආවුසො, අනායූහං ¶ ඔඝමතරි’න්ති. ‘යථා කථං පන ත්වං, මාරිස, අප්පතිට්ඨං අනායූහං ඔඝමතරී’ති? ‘යදාඛ්වාහං, ආවුසො, සන්තිට්ඨාමි තදාස්සු සංසීදාමි ¶ ; යදාඛ්වාහං, ආවුසො, ආයූහාමි තදාස්සු නිබ්බුය්හාමි [නිවුය්හාමි (ස්යා. කං. ක.)]. එවං ඛ්වාහං, ආවුසො, අප්පතිට්ඨං අනායූහං ඔඝමතරි’’’න්ති.

‘‘චිරස්සං වත පස්සාමි, බ්රාහ්මණං පරිනිබ්බුතං;

අප්පතිට්ඨං අනායූහං, තිණ්ණං ලොකෙ විසත්තික’’න්ති. –

ඉදමවොච ¶ සා දෙවතා. සමනුඤ්ඤො සත්ථා අහොසි. අථ ඛො සා දෙවතා – ‘‘සමනුඤ්ඤො මෙ සත්ථා’’ති භගවන්තං අභිවාදෙත්වා පදක්ඛිණං කත්වා තත්ථෙවන්තරධායීති.

2. සාවත්ථිනිදානං ¶ . අථ ඛො අඤ්ඤතරා දෙවතා අභික්කන්තාය රත්තියා අභික්කන්තවණ්ණා කෙවලකප්පං ජෙතවනං ඔභාසෙත්වා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං අට්ඨාසි. එකමන්තං ඨිතා ඛො සා දෙවතා භගවන්තං එතදවොච –

‘‘ජානාසි නො ත්වං, මාරිස, සත්තානං නිමොක්ඛං පමොක්ඛං විවෙක’’න්ති?

‘‘ජානාමි ඛ්වාහං, ආවුසො, සත්තානං නිමොක්ඛං පමොක්ඛං විවෙක’’න්ති.

‘‘යථා කථං පන ත්වං, මාරිස, ජානාසි සත්තානං නිමොක්ඛං පමොක්ඛං විවෙක’’න්ති?

‘‘නන්දීභවපරික්ඛයා ¶ [නන්දිභවපරික්ඛයා (ස්යා. කං.)], සඤ්ඤාවිඤ්ඤාණසඞ්ඛයා, වෙදනානං නිරොධා උපසමා – එවං ඛ්වාහං, ආවුසො, ජානාමි සත්තානං නිමොක්ඛං පමොක්ඛං විවෙක’’න්ති.

3. සාවත්ථිනිදානං ¶ . එකමන්තං ඨිතා ඛො සා දෙවතා භගවතො සන්තිකෙ ඉමං ගාථං අභාසි –

පුඤ්ඤානි කයිරාථ සුඛාවහානී’’ති.

ලොකාමිසං පජහෙ සන්තිපෙක්ඛො’’ති.

4. සාවත්ථිනිදානං ¶ . එකමන්තං ¶ ¶ ඨිතා ඛො සා දෙවතා භගවතො සන්තිකෙ ඉමං ගාථං අභාසි –

‘‘අච්චෙන්ති කාලා තරයන්ති රත්තියො,

පුඤ්ඤානි කයිරාථ සුඛාවහානී’’ති.

‘‘අච්චෙන්ති කාලා තරයන්ති රත්තියො,

ලොකාමිසං පජහෙ සන්තිපෙක්ඛො’’ති.

5. සාවත්ථිනිදානං ¶ . එකමන්තං ඨිතා ඛො සා දෙවතා භගවතො සන්තිකෙ ඉමං ගාථං අභාසි –

‘‘කති ඡින්දෙ කති ජහෙ, කති චුත්තරි භාවයෙ;

කති සඞ්ගාතිගො භික්ඛු, ඔඝතිණ්ණොති වුච්චතී’’ති.

‘‘පඤ්ච ඡින්දෙ පඤ්ච ජහෙ, පඤ්ච චුත්තරි භාවයෙ;

පඤ්ච සඞ්ගාතිගො භික්ඛු, ඔඝතිණ්ණොති වුච්චතී’’ති.

6. සාවත්ථිනිදානං. එකමන්තං ¶ ඨිතා ඛො සා දෙවතා භගවතො සන්තිකෙ ඉමං ගාථං අභාසි –

‘‘කති ජාගරතං සුත්තා, කති සුත්තෙසු ජාගරා;

කතිභි [කතීහි (සී.)] රජමාදෙති, කතිභි [කතීහි (සී.)] පරිසුජ්ඣතී’’ති.

‘‘පඤ්ච ජාගරතං සුත්තා, පඤ්ච සුත්තෙසු ජාගරා;

පඤ්චභි [පඤ්චහි (සී.)] රජමාදෙති, පඤ්චභි [පඤ්චහි (සී.)] පරිසුජ්ඣතී’’ති.

7. සාවත්ථිනිදානං ¶ . එකමන්තං ¶ ඨිතා ඛො සා දෙවතා භගවතො සන්තිකෙ ඉමං ගාථං අභාසි –

‘‘යෙසං ධම්මා අප්පටිවිදිතා, පරවාදෙසු නීයරෙ [නිය්යරෙ (ක.)];

සුත්තා තෙ නප්පබුජ්ඣන්ති, කාලො තෙසං පබුජ්ඣිතු’’න්ති.

‘‘යෙසං ධම්මා සුප්පටිවිදිතා, පරවාදෙසු න නීයරෙ;

තෙ සම්බුද්ධා සම්මදඤ්ඤා, චරන්ති විසමෙ සම’’න්ති.

8. සාවත්ථිනිදානං. එකමන්තං ඨිතා ඛො සා දෙවතා භගවතො සන්තිකෙ ඉමං ගාථං අභාසි –

‘‘යෙසං ¶ ධම්මා සුසම්මුට්ඨා, පරවාදෙසු නීයරෙ;

සුත්තා තෙ නප්පබුජ්ඣන්ති, කාලො තෙසං පබුජ්ඣිතු’’න්ති.

‘‘යෙසං ¶ ධම්මා අසම්මුට්ඨා, පරවාදෙසු න නීයරෙ;

තෙ සම්බුද්ධා සම්මදඤ්ඤා, චරන්ති විසමෙ සම’’න්ති.

9. සාවත්ථිනිදානං. එකමන්තං ඨිතා ඛො සා දෙවතා භගවතො සන්තිකෙ ඉමං ගාථං අභාසි –

න මච්චුධෙය්යස්ස තරෙය්ය පාර’’න්ති.

ස මච්චුධෙය්යස්ස තරෙය්ය පාර’’න්ති.

10. සාවත්ථිනිදානං ¶ ¶ . එකමන්තං ¶ ඨිතා ඛො සා දෙවතා භගවන්තං ගාථාය අජ්ඣභාසි –

‘‘අරඤ්ඤෙ ¶ විහරන්තානං, සන්තානං බ්රහ්මචාරිනං;

එකභත්තං භුඤ්ජමානානං, කෙන වණ්ණො පසීදතී’’ති.

‘‘අතීතං නානුසොචන්ති, නප්පජප්පන්ති නාගතං;

පච්චුප්පන්නෙන යාපෙන්ති, තෙන වණ්ණො පසීදති’’.

‘‘අනාගතප්පජප්පාය, අතීතස්සානුසොචනා;

එතෙන බාලා සුස්සන්ති, නළොව හරිතො ලුතො’’ති.

ඔඝං නිමොක්ඛං උපනෙය්යං, අච්චෙන්ති කතිඡින්දි ච;

ජාගරං අප්පටිවිදිතා, සුසම්මුට්ඨා මානකාමිනා;

අරඤ්ඤෙ දසමො වුත්තො, වග්ගො තෙන පවුච්චති.

11. එවං ¶ මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා සාවත්ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ¶ ආරාමෙ. තත්ර ඛො භගවා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘භික්ඛවො’’ති. ‘‘භදන්තෙ’’ති තෙ භික්ඛූ භගවතො පච්චස්සොසුං. භගවා එතදවොච –

‘‘භූතපුබ්බං, භික්ඛවෙ, අඤ්ඤතරා තාවතිංසකායිකා දෙවතා නන්දනෙ වනෙ අච්ඡරාසඞ්ඝපරිවුතා දිබ්බෙහි පඤ්චහි කාමගුණෙහි සමප්පිතා සමඞ්ගීභූතා පරිචාරියමානා [පරිචාරියමානා (ස්යා. කං. ක.)] තායං වෙලායං ඉමං ගාථං අභාසි –

‘‘න ¶ තෙ සුඛං පජානන්ති, යෙ න පස්සන්ති නන්දනං;

ආවාසං නරදෙවානං, තිදසානං යසස්සින’’න්ති.

‘‘එවං ¶ වුත්තෙ, භික්ඛවෙ, අඤ්ඤතරා දෙවතා තං දෙවතං ගාථාය පච්චභාසි –

‘‘න ත්වං බාලෙ පජානාසි, යථා අරහතං වචො;

අනිච්චා සබ්බසඞ්ඛාරා [සබ්බෙ සඞ්ඛාරා (සී. ස්යා. කං.)], උප්පාදවයධම්මිනො;

උප්පජ්ජිත්වා නිරුජ්ඣන්ති, තෙසං වූපසමො සුඛො’’ති.

12. සාවත්ථිනිදානං. එකමන්තං ¶ ඨිතා ඛො සා දෙවතා භගවතො සන්තිකෙ ඉමං ගාථං අභාසි –

ගොමා [ගොමිකො (සී. ස්යා. කං. පී.)] ගොහි තථෙව නන්දති;

13. සාවත්ථිනිදානං. එකමන්තං ඨිතා ඛො සා දෙවතා භගවතො සන්තිකෙ ඉමං ගාථං අභාසි –

‘‘නත්ථි පුත්තසමං පෙමං, නත්ථි ගොසමිතං ධනං;

නත්ථි සූරියසමා [සුරියසමා (සී. ස්යා. කං. පී.)] ආභා, සමුද්දපරමා සරා’’ති.

‘‘නත්ථි අත්තසමං පෙමං, නත්ථි ධඤ්ඤසමං ධනං;

නත්ථි පඤ්ඤාසමා ආභා, වුට්ඨි වෙ පරමා සරා’’ති.

14. ‘‘ඛත්තියො ¶ ¶ ද්විපදං සෙට්ඨො, බලීබද්දො [බලිවද්දො (සී. පී.), බලිබද්දො (ස්යා. කං. ක.)] චතුප්පදං.

කොමාරී සෙට්ඨා භරියානං, යො ච පුත්තාන පුබ්බජො’’ති.

‘‘සම්බුද්ධො ද්විපදං සෙට්ඨො, ආජානීයො චතුප්පදං;

සුස්සූසා සෙට්ඨා භරියානං, යො ච පුත්තානමස්සවො’’ති.

15. ‘‘ඨිතෙ ¶ මජ්ඣන්හිකෙ [මජ්ඣන්තිකෙ (සබ්බත්ථ)] කාලෙ, සන්නිසීවෙසු පක්ඛිසු.

සණතෙව බ්රහාරඤ්ඤං [මහාරඤ්ඤං (ක. සී. ස්යා. කං. ක.)], තං භයං පටිභාති ම’’න්ති.

‘‘ඨිතෙ මජ්ඣන්හිකෙ කාලෙ, සන්නිසීවෙසු පක්ඛිසු;

සණතෙව බ්රහාරඤ්ඤං, සා රති පටිභාති ම’’න්ති.

16. ‘‘නිද්දා ¶ තන්දී විජම්භිතා [තන්දි විජම්භිකා (සී. පී.)], අරතී භත්තසම්මදො.

එතෙන නප්පකාසති, අරියමග්ගො ඉධ පාණින’’න්ති.

‘‘නිද්දං තන්දිං විජම්භිතං, අරතිං භත්තසම්මදං;

වීරියෙන [විරියෙන (සී. ස්යා. කං. පී.)] නං පණාමෙත්වා, අරියමග්ගො විසුජ්ඣතී’’ති.

17. ‘‘දුක්කරං ¶ දුත්තිතික්ඛඤ්ච, අබ්යත්තෙන ච සාමඤ්ඤං.

බහූහි තත්ථ සම්බාධා, යත්ථ බාලො විසීදතී’’ති.

‘‘කතිහං චරෙය්ය සාමඤ්ඤං, චිත්තං චෙ න නිවාරයෙ;

පදෙ පදෙ විසීදෙය්ය, සඞ්කප්පානං වසානුගො’’ති.

පරිනිබ්බුතො නූපවදෙය්ය කඤ්චී’’ති.

18. ‘‘හිරීනිසෙධො ¶ පුරිසො, කොචි ලොකස්මිං විජ්ජති.

යො නින්දං අපබොධති [අපබොධෙති (ස්යා. කං. ක.)], අස්සො භද්රො කසාමිවා’’ති.

‘‘හිරීනිසෙධා තනුයා, යෙ චරන්ති සදා සතා;

අන්තං දුක්ඛස්ස පප්පුය්ය, චරන්ති විසමෙ සම’’න්ති.

‘‘කච්චි ¶ ¶ තෙ කුටිකා නත්ථි, කච්චි නත්ථි කුලාවකා;

කච්චි සන්තානකා නත්ථි, කච්චි මුත්තොසි බන්ධනා’’ති.

‘‘තග්ඝ මෙ කුටිකා නත්ථි, තග්ඝ නත්ථි කුලාවකා;

තග්ඝ සන්තානකා නත්ථි, තග්ඝ මුත්තොම්හි බන්ධනා’’ති.

‘‘කින්තාහං ¶ කුටිකං බ්රූමි, කිං තෙ බ්රූමි කුලාවකං;

කිං තෙ සන්තානකං බ්රූමි, කින්තාහං බ්රූමි බන්ධන’’න්ති.

‘‘මාතරං කුටිකං බ්රූසි, භරියං බ්රූසි කුලාවකං;

පුත්තෙ සන්තානකෙ බ්රූසි, තණ්හං මෙ බ්රූසි බන්ධන’’න්ති.

‘‘සාහු තෙ කුටිකා නත්ථි, සාහු නත්ථි කුලාවකා;

සාහු සන්තානකා නත්ථි, සාහු මුත්තොසි බන්ධනා’’ති.

20. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා රාජගහෙ විහරති තපොදාරාමෙ. අථ ඛො ආයස්මා සමිද්ධි රත්තියා පච්චූසසමයං පච්චුට්ඨාය යෙන තපොදා තෙනුපසඞ්කමි ගත්තානි පරිසිඤ්චිතුං. තපොදෙ ගත්තානි පරිසිඤ්චිත්වා පච්චුත්තරිත්වා එකචීවරො අට්ඨාසි ගත්තානි පුබ්බාපයමානො. අථ ඛො අඤ්ඤතරා දෙවතා අභික්කන්තාය රත්තියා අභික්කන්තවණ්ණා කෙවලකප්පං තපොදං ඔභාසෙත්වා යෙන ආයස්මා සමිද්ධි තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා වෙහාසං ඨිතා ආයස්මන්තං සමිද්ධිං ගාථාය අජ්ඣභාසි –

‘‘අභුත්වා ¶ භික්ඛසි භික්ඛු, න හි භුත්වාන භික්ඛසි;

භුත්වාන භික්ඛු භික්ඛස්සු, මා තං කාලො උපච්චගා’’ති.

‘‘කාලං ¶ ¶ ¶ වොහං න ජානාමි, ඡන්නො කාලො න දිස්සති;

තස්මා අභුත්වා භික්ඛාමි, මා මං කාලො උපච්චගා’’ති.

අථ ඛො සා දෙවතා පථවියං [පඨවියං (සී. ස්යා. කං. පී.)] පතිට්ඨහිත්වා ආයස්මන්තං සමිද්ධිං එතදවොච – ‘‘දහරො ත්වං භික්ඛු, පබ්බජිතො සුසු කාළකෙසො, භද්රෙන යොබ්බනෙන සමන්නාගතො, පඨමෙන වයසා, අනික්කීළිතාවී කාමෙසු. භුඤ්ජ, භික්ඛු, මානුසකෙ කාමෙ; මා සන්දිට්ඨිකං හිත්වා කාලිකං අනුධාවී’’ති.

‘‘න ඛ්වාහං, ආවුසො, සන්දිට්ඨිකං හිත්වා කාලිකං අනුධාවාමි. කාලිකඤ්ච ඛ්වාහං, ආවුසො, හිත්වා සන්දිට්ඨිකං අනුධාවාමි. කාලිකා හි, ආවුසො, කාමා වුත්තා භගවතා බහුදුක්ඛා බහුපායාසා; ආදීනවො එත්ථ භිය්යො. සන්දිට්ඨිකො අයං ධම්මො අකාලිකො එහිපස්සිකො ඔපනෙය්යිකො පච්චත්තං වෙදිතබ්බො විඤ්ඤූහී’’ති.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛු, කාලිකා කාමා වුත්තා භගවතා බහුදුක්ඛා බහුපායාසා, ආදීනවො එත්ථ භිය්යො? කථං සන්දිට්ඨිකො අයං ධම්මො අකාලිකො එහිපස්සිකො ඔපනෙය්යිකො පච්චත්තං වෙදිතබ්බො විඤ්ඤූහී’’ති?

‘‘අහං ඛො, ආවුසො, නවො අචිරපබ්බජිතො අධුනාගතො ඉමං ධම්මවිනයං. න තාහං [න ඛ්වාහං (සී. පී.)] සක්කොමි විත්ථාරෙන ආචික්ඛිතුං. අයං සො භගවා අරහං සම්මාසම්බුද්ධො රාජගහෙ විහරති තපොදාරාමෙ. තං භගවන්තං උපසඞ්කමිත්වා එතමත්ථං පුච්ඡ. යථා තෙ භගවා බ්යාකරොති තථා නං ධාරෙය්යාසී’’ති.

‘‘න ඛො, භික්ඛු, සුකරො සො භගවා අම්හෙහි උපසඞ්කමිතුං ¶ , අඤ්ඤාහි මහෙසක්ඛාහි දෙවතාහි පරිවුතො. සචෙ ඛො ත්වං, භික්ඛු, තං භගවන්තං උපසඞ්කමිත්වා එතමත්ථං පුච්ඡෙය්යාසි, මයම්පි ආගච්ඡෙය්යාම ධම්මස්සවනායා’’ති. ‘‘එවමාවුසො’’ති ඛො ආයස්මා සමිද්ධි තස්සා දෙවතාය පටිස්සුත්වා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං ¶ නිසින්නො ඛො ආයස්මා සමිද්ධි භගවන්තං එතදවොච –

‘‘ඉධාහං ¶ ¶ , භන්තෙ, රත්තියා පච්චූසසමයං පච්චුට්ඨාය යෙන තපොදා තෙනුපසඞ්කමිං ගත්තානි පරිසිඤ්චිතුං. තපොදෙ ගත්තානි පරිසිඤ්චිත්වා පච්චුත්තරිත්වා එකචීවරො අට්ඨාසිං ගත්තානි පුබ්බාපයමානො. අථ ඛො, භන්තෙ, අඤ්ඤතරා දෙවතා අභික්කන්තාය රත්තියා අභික්කන්තවණ්ණා කෙවලකප්පං තපොදං ඔභාසෙත්වා යෙනාහං තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා වෙහාසං ඨිතා ඉමාය ගාථාය අජ්ඣභාසි –

‘‘අභුත්වා භික්ඛසි භික්ඛු, න හි භුත්වාන භික්ඛසි;

භුත්වාන භික්ඛු භික්ඛස්සු, මා තං කාලො උපච්චගා’’ති.

‘‘එවං වුත්තෙ අහං, භන්තෙ, තං දෙවතං ගාථාය පච්චභාසිං –

‘‘කාලං වොහං න ජානාමි, ඡන්නො කාලො න දිස්සති;

තස්මා අභුත්වා භික්ඛාමි, මා මං කාලො උපච්චගා’’ති.

‘‘අථ ඛො, භන්තෙ, සා දෙවතා පථවියං පතිට්ඨහිත්වා මං එතදවොච – ‘දහරො ¶ ත්වං, භික්ඛු, පබ්බජිතො සුසු කාළකෙසො, භද්රෙන යොබ්බනෙන සමන්නාගතො, පඨමෙන වයසා, අනික්කීළිතාවී කාමෙසු. භුඤ්ජ, භික්ඛු, මානුසකෙ කාමෙ; මා සන්දිට්ඨිකං හිත්වා කාලිකං අනුධාවී’’’ති.

‘‘එවං වුත්තාහං, භන්තෙ, තං දෙවතං එතදවොචං – ‘න ඛ්වාහං, ආවුසො, සන්දිට්ඨිකං හිත්වා කාලිකං අනුධාවාමි; කාලිකඤ්ච ඛ්වාහං, ආවුසො, හිත්වා සන්දිට්ඨිකං අනුධාවාමි. කාලිකා හි, ආවුසො, කාමා වුත්තා භගවතා බහුදුක්ඛා බහුපායාසා; ආදීනවො එත්ථ භිය්යො. සන්දිට්ඨිකො අයං ධම්මො අකාලිකො එහිපස්සිකො ඔපනෙය්යිකො පච්චත්තං වෙදිතබ්බො විඤ්ඤූහී’’’ති.

‘‘එවං වුත්තෙ, භන්තෙ, සා දෙවතා මං එතදවොච – ‘කථඤ්ච, භික්ඛු, කාලිකා කාමා වුත්තා භගවතා බහුදුක්ඛා බහුපායාසා; ආදීනවො එත්ථ භිය්යො? කථං සන්දිට්ඨිකො ¶ අයං ධම්මො අකාලිකො එහිපස්සිකො ඔපනෙය්යිකො පච්චත්තං වෙදිතබ්බො විඤ්ඤූහී’ති? එවං වුත්තාහං, භන්තෙ ¶ , තං දෙවතං එතදවොචං – ‘අහං ඛො, ආවුසො, නවො අචිරපබ්බජිතො අධුනාගතො ඉමං ධම්මවිනයං, න තාහං සක්කොමි විත්ථාරෙන ආචික්ඛිතුං. අයං සො භගවා අරහං සම්මාසම්බුද්ධො රාජගහෙ විහරති තපොදාරාමෙ. තං භගවන්තං උපසඞ්කමිත්වා එතමත්ථං පුච්ඡ. යථා තෙ භගවා බ්යාකරොති තථා නං ධාරෙය්යාසී’’’ති.

‘‘එවං ¶ වුත්තෙ, භන්තෙ, සා දෙවතා මං එතදවොච – ‘න ඛො, භික්ඛු, සුකරො සො භගවා අම්හෙහි උපසඞ්කමිතුං, අඤ්ඤාහි මහෙසක්ඛාහි දෙවතාහි පරිවුතො. සචෙ ඛො, ත්වං භික්ඛු, තං භගවන්තං උපසඞ්කමිත්වා එතමත්ථං පුච්ඡෙය්යාසි, මයම්පි ආගච්ඡෙය්යාම ¶ ධම්මස්සවනායා’ති. සචෙ, භන්තෙ, තස්සා දෙවතාය සච්චං වචනං, ඉධෙව සා දෙවතා අවිදූරෙ’’ති.

එවං වුත්තෙ, සා දෙවතා ආයස්මන්තං සමිද්ධිං එතදවොච – ‘‘පුච්ඡ, භික්ඛු, පුච්ඡ, භික්ඛු, යමහං අනුප්පත්තා’’ති.

අථ ඛො භගවා තං දෙවතං ගාථාහි අජ්ඣභාසි –

‘‘අක්ඛෙය්යසඤ්ඤිනො සත්තා, අක්ඛෙය්යස්මිං පතිට්ඨිතා;

අක්ඛෙය්යං අපරිඤ්ඤාය, යොගමායන්ති මච්චුනො.

‘‘අක්ඛෙය්යඤ්ච පරිඤ්ඤාය, අක්ඛාතාරං න මඤ්ඤති;

තඤ්හි තස්ස න හොතීති, යෙන නං වජ්ජා න තස්ස අත්ථි;

සචෙ විජානාසි වදෙහි යක්ඛා’’ති [යක්ඛීති (පී. ක.)].

‘‘න ඛ්වාහං, භන්තෙ, ඉමස්ස භගවතා සඞ්ඛිත්තෙන භාසිතස්ස විත්ථාරෙන අත්ථං ආජානාමි. සාධු මෙ, භන්තෙ, භගවා තථා භාසතු යථාහං ඉමස්ස භගවතා සඞ්ඛිත්තෙන භාසිතස්ස විත්ථාරෙන අත්ථං ජානෙය්ය’’න්ති.

‘‘සමො ¶ විසෙසී උද වා [අථවා (සී. පී.)] නිහීනො,

යො මඤ්ඤතී සො විවදෙථ [සොපි වදෙථ (ක.)] තෙන;

‘‘ඉමස්සාපි ¶ ඛ්වාහං, භන්තෙ, භගවතා සඞ්ඛිත්තෙන භාසිතස්ස න විත්ථාරෙන අත්ථං ආජානාමි. සාධු මෙ, භන්තෙ, භගවා තථා භාසතු යථාහං ඉමස්ස භගවතා සඞ්ඛිත්තෙන භාසිතස්ස විත්ථාරෙන අත්ථං ජානෙය්ය’’න්ති.

‘‘පහාසි සඞ්ඛං න විමානමජ්ඣගා, අච්ඡෙච්ඡි [අච්ඡෙජ්ජි (ස්යා. කං. ක.)] තණ්හං ඉධ නාමරූපෙ;

තං ඡින්නගන්ථං අනිඝං නිරාසං, පරියෙසමානා නාජ්ඣගමුං;

දෙවා මනුස්සා ඉධ වා හුරං වා, සග්ගෙසු වා සබ්බනිවෙසනෙසු;

‘‘ඉමස්ස ¶ ඛ්වාහං, භන්තෙ, භගවතා සඞ්ඛිත්තෙන භාසිතස්ස එවං විත්ථාරෙන අත්ථං ආජානාමි –

දුක්ඛං න සෙවෙථ අනත්ථසංහිත’’න්ති.

නන්දනා ¶ නන්දති චෙව, නත්ථිපුත්තසමෙන ච;

ඛත්තියො සණමානො ච, නිද්දාතන්දී ච දුක්කරං;

හිරී කුටිකා නවමො, දසමො වුත්තො සමිද්ධිනාති.

21. සාවත්ථිනිදානං ¶ ¶ . එකමන්තං ¶ ඨිතා ඛො සා දෙවතා භගවතො සන්තිකෙ ඉමං ගාථං අභාසි –

‘‘සත්තියා විය ඔමට්ඨො, ඩය්හමානොව [ඩය්හමානෙව (සබ්බත්ථ)] මත්ථකෙ;

කාමරාගප්පහානාය, සතො භික්ඛු පරිබ්බජෙ’’ති.

‘‘සත්තියා විය ඔමට්ඨො, ඩය්හමානොව මත්ථකෙ;

සක්කායදිට්ඨිප්පහානාය, සතො භික්ඛු පරිබ්බජෙ’’ති.

‘‘නාඵුසන්තං ඵුසති ච, ඵුසන්තඤ්ච තතො ඵුසෙ;

තස්මා ඵුසන්තං ඵුසති, අප්පදුට්ඨපදොසින’’න්ති.

‘‘යො ¶ අප්පදුට්ඨස්ස නරස්ස දුස්සති,

සුඛුමො රජො පටිවාතංව ඛිත්තො’’ති.

‘‘අන්තො ¶ ජටා බහි ජටා, ජටාය ජටිතා පජා;

තං තං ගොතම පුච්ඡාමි, කො ඉමං විජටයෙ ජට’’න්ති.

‘‘සීලෙ ¶ පතිට්ඨාය නරො සපඤ්ඤො, චිත්තං පඤ්ඤඤ්ච භාවයං;

ආතාපී නිපකො භික්ඛු, සො ඉමං විජටයෙ ජටං.

‘‘යෙසං රාගො ච දොසො ච, අවිජ්ජා ච විරාජිතා;

ඛීණාසවා අරහන්තො, තෙසං විජටිතා ජටා.

‘‘යත්ථ නාමඤ්ච රූපඤ්ච, අසෙසං උපරුජ්ඣති;

පටිඝං රූපසඤ්ඤා ච, එත්ථෙසා ඡිජ්ජතෙ [විජටෙ (ක.)] ජටා’’ති.

මමං වදන්තීතිපි සො වදෙය්යා’’ති.

‘‘යො ¶ ¶ හොති භික්ඛු අරහං කතාවී,

වොහාරමත්තෙන සො [ස (?)] වොහරෙය්යා’’ති.

මමං වදන්තීතිපි සො වදෙය්යා’’ති.

ස වීතිවත්තො මඤ්ඤතං [මානනං (සී.), මඤ්ඤීතං (?)] සුමෙධො,

වොහාරමත්තෙන සො වොහරෙය්යා’’ති.

‘‘කති ¶ ලොකස්මිං පජ්ජොතා, යෙහි ලොකො පකාසති [පභාසති (ක. සී.)];

භගවන්තං [භවන්තං (ක.)] පුට්ඨුමාගම්ම, කථං ජානෙමු තං මය’’න්ති.

‘‘චත්තාරො ¶ ලොකෙ පජ්ජොතා, පඤ්චමෙත්ථ න විජ්ජති;

දිවා තපති ආදිච්චො, රත්තිමාභාති චන්දිමා.

‘‘අථ අග්ගි දිවාරත්තිං, තත්ථ තත්ථ පකාසති;

සම්බුද්ධො තපතං සෙට්ඨො, එසා ආභා අනුත්තරා’’ති.

‘‘කුතො ¶ සරා නිවත්තන්ති, කත්ථ වට්ටං න වත්තති;

කත්ථ නාමඤ්ච රූපඤ්ච, අසෙසං උපරුජ්ඣතී’’ති.

‘‘යත්ථ ආපො ච පථවී, තෙජො වායො න ගාධති;

අතො සරා නිවත්තන්ති, එත්ථ වට්ටං න වත්තති;

එත්ථ නාමඤ්ච රූපඤ්ච, අසෙසං උපරුජ්ඣතී’’ති.

‘‘මහද්ධනා මහාභොගා, රට්ඨවන්තොපි ඛත්තියා;

අඤ්ඤමඤ්ඤාභිගිජ්ඣන්ති, කාමෙසු අනලඞ්කතා.

‘‘තෙසු උස්සුක්කජාතෙසු, භවසොතානුසාරිසු;

කෙධ තණ්හං [රොධතණ්හං (ස්යා. කං.), ගෙධතණ්හං (ක.)] පජහිංසු [පවාහිංසු (ස්යා. කං. ක.)], කෙ ලොකස්මිං අනුස්සුකා’’ති.

‘‘හිත්වා ¶ අගාරං පබ්බජිතා, හිත්වා පුත්තං පසුං වියං;

හිත්වා රාගඤ්ච දොසඤ්ච, අවිජ්ජඤ්ච විරාජිය;

ඛීණාසවා අරහන්තො, තෙ ලොකස්මිං අනුස්සුකා’’ති.

‘‘චතුචක්කං ¶ ¶ නවද්වාරං, පුණ්ණං ලොභෙන සංයුතං;

පඞ්කජාතං මහාවීර, කථං යාත්රා භවිස්සතී’’ති.

‘‘ඡෙත්වා නද්ධිං වරත්තඤ්ච, ඉච්ඡා ලොභඤ්ච පාපකං;

සමූලං තණ්හමබ්බුය්හ, එවං යාත්රා භවිස්සතී’’ති.

‘‘එණිජඞ්ඝං කිසං වීරං, අප්පාහාරං අලොලුපං;

සීහං වෙකචරං නාගං, කාමෙසු අනපෙක්ඛිනං;

උපසඞ්කම්ම පුච්ඡාම, කථං දුක්ඛා පමුච්චතී’’ති.

‘‘පඤ්ච ¶ කාමගුණා ලොකෙ, මනොඡට්ඨා පවෙදිතා;

එත්ථ ඡන්දං විරාජෙත්වා, එවං දුක්ඛා පමුච්චතී’’ති.

සත්තියා ඵුසති චෙව, ජටා මනොනිවාරණා;

අරහන්තෙන පජ්ජොතො, සරා මහද්ධනෙන ච;

චතුචක්කෙන නවමං, එණිජඞ්ඝෙන තෙ දසාති.

31. එවං ¶ ¶ මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා සාවත්ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමෙ. අථ ඛො සම්බහුලා සතුල්ලපකායිකා දෙවතායො අභික්කන්තාය රත්තියා අභික්කන්තවණ්ණා කෙවලකප්පං ජෙතවනං ඔභාසෙත්වා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමිංසු; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං අට්ඨංසු. එකමන්තං ¶ ඨිතා ඛො එකා දෙවතා භගවතො සන්තිකෙ ඉමං ගාථං අභාසි –

‘‘සබ්භිරෙව සමාසෙථ, සබ්භි කුබ්බෙථ [ක්රුබ්බෙථ (ක.)] සන්ථවං;

සතං සද්ධම්මමඤ්ඤාය, සෙය්යො හොති න පාපියො’’ති.

අථ ඛො අපරා දෙවතා භගවතො සන්තිකෙ ඉමං ගාථං අභාසි –

‘‘සබ්භිරෙව සමාසෙථ, සබ්භි කුබ්බෙථ සන්ථවං;

සතං සද්ධම්මමඤ්ඤාය, පඤ්ඤා ලබ්භති [පඤ්ඤං ලභති (ස්යා. කං.)] නාඤ්ඤතො’’ති.

අථ ඛො අපරා දෙවතා භගවතො සන්තිකෙ ඉමං ගාථං අභාසි –

‘‘සබ්භිරෙව සමාසෙථ, සබ්භි කුබ්බෙථ සන්ථවං;

සතං සද්ධම්මමඤ්ඤාය, සොකමජ්ඣෙ න සොචතී’’ති.

අථ ¶ ඛො අපරා දෙවතා භගවතො සන්තිකෙ ඉමං ගාථං අභාසි –

‘‘සබ්භිරෙව ¶ සමාසෙථ, සබ්භි කුබ්බෙථ සන්ථවං;

සතං සද්ධම්මමඤ්ඤාය, ඤාතිමජ්ඣෙ විරොචතී’’ති.

අථ ¶ ඛො අපරා දෙවතා භගවතො සන්තිකෙ ඉමං ගාථං අභාසි –

‘‘සබ්භිරෙව සමාසෙථ, සබ්භි කුබ්බෙථ සන්ථවං;

සතං සද්ධම්මමඤ්ඤාය, සත්තා ගච්ඡන්ති සුග්ගති’’න්ති.

අථ ඛො අපරා දෙවතා භගවතො සන්තිකෙ ඉමං ගාථං අභාසි –

‘‘සබ්භිරෙව සමාසෙථ, සබ්භි කුබ්බෙථ සන්ථවං;

සතං සද්ධම්මමඤ්ඤාය, සත්තා තිට්ඨන්ති සාතත’’න්ති.

අථ ඛො අපරා දෙවතා භගවන්තං එතදවොච – ‘‘කස්ස නු ඛො, භගවා, සුභාසිත’’න්ති? සබ්බාසං වො සුභාසිතං පරියායෙන, අපි ච මමපි සුණාථ –

‘‘සබ්භිරෙව ¶ සමාසෙථ, සබ්භි කුබ්බෙථ සන්ථවං;

සතං සද්ධම්මමඤ්ඤාය, සබ්බදුක්ඛා පමුච්චතී’’ති.

ඉදමවොච භගවා. අත්තමනා තා දෙවතායො භගවන්තං අභිවාදෙත්වා පදක්ඛිණං කත්වා තත්ථෙවන්තරධායිංසූති.

32. එකං සමයං භගවා සාවත්ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමෙ. අථ ඛො සම්බහුලා සතුල්ලපකායිකා දෙවතායො අභික්කන්තාය රත්තියා අභික්කන්තවණ්ණා කෙවලකප්පං ජෙතවනං ඔභාසෙත්වා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමිංසු; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං අට්ඨංසු. එකමන්තං ඨිතා ඛො එකා දෙවතා භගවතො සන්තිකෙ ඉමං ¶ ගාථං අභාසි –

‘‘මච්ඡෙරා ¶ ච පමාදා ච, එවං දානං න දීයති [දිය්යති (ක.)];

පුඤ්ඤං ආකඞ්ඛමානෙන, දෙය්යං හොති විජානතා’’ති.

අථ ¶ ඛො අපරා දෙවතා භගවතො සන්තිකෙ ඉමා ගාථායො අභාසි –

‘‘යස්සෙව භීතො න දදාති මච්ඡරී, තදෙවාදදතො භයං;

ජිඝච්ඡා ච පිපාසා ච, යස්ස භායති මච්ඡරී;

තමෙව බාලං ඵුසති, අස්මිං ලොකෙ පරම්හි ච.

‘‘තස්මා විනෙය්ය මච්ඡෙරං, දජ්ජා දානං මලාභිභූ;

පුඤ්ඤානි පරලොකස්මිං, පතිට්ඨා හොන්ති පාණින’’න්ති.

අථ ඛො අපරා දෙවතා භගවතො සන්තිකෙ ඉමා ගාථායො අභාසි –

‘‘තෙ මතෙසු න මීයන්ති, පන්ථානංව සහබ්බජං;

අප්පස්මිං යෙ පවෙච්ඡන්ති, එස ධම්මො සනන්තනො.

‘‘අප්පස්මෙකෙ පවෙච්ඡන්ති, බහුනෙකෙ න දිච්ඡරෙ;

අප්පස්මා දක්ඛිණා දින්නා, සහස්සෙන සමං මිතා’’ති.

අථ ¶ ඛො අපරා දෙවතා භගවතො සන්තිකෙ ඉමා ගාථායො අභාසි –

‘‘දුද්දදං දදමානානං, දුක්කරං කම්ම කුබ්බතං;

අසන්තො නානුකුබ්බන්ති, සතං ධම්මො දුරන්වයො [දුරන්නයො (සී.)].

‘‘තස්මා ¶ සතඤ්ච අසතං [අසතඤ්ච (සී. ස්යා. කං.)], නානා හොති ඉතො ගති;

අසන්තො නිරයං යන්ති, සන්තො සග්ගපරායනා’’ති.

අථ ¶ ඛො අපරා දෙවතා භගවතො සන්තිකෙ එතදවොච – ‘‘කස්ස නු ඛො, භගවා, සුභාසිත’’න්ති?

‘‘සබ්බාසං වො සුභාසිතං පරියායෙන; අපි ච මමපි සුණාථ –

‘‘ධම්මං චරෙ යොපි සමුඤ්ජකං චරෙ,

කලම්පි නාග්ඝන්ති තථාවිධස්ස තෙ’’ති.

අථ ¶ ඛො අපරා දෙවතා භගවන්තං ගාථාය අජ්ඣභාසි –

කථං [ඉදං පදං කත්ථචි සීහළපොත්ථකෙ නත්ථි] සතං සහස්සානං සහස්සයාගිනං,

කලම්පි නාග්ඝන්ති තථාවිධස්ස තෙ’’ති.

‘‘එවං සතං සහස්සානං සහස්සයාගිනං;

කලම්පි නාග්ඝන්ති තථාවිධස්ස තෙ’’ති.

33. සාවත්ථිනිදානං ¶ . අථ ඛො සම්බහුලා සතුල්ලපකායිකා දෙවතායො අභික්කන්තාය රත්තියා ¶ අභික්කන්තවණ්ණා කෙවලකප්පං ජෙතවනං ඔභාසෙත්වා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමිංසු; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං අට්ඨංසු. එකමන්තං ඨිතා ඛො එකා දෙවතා භගවතො සන්තිකෙ ඉමං උදානං උදානෙසි –

මච්ඡෙරා ච පමාදා ච, එවං දානං න දීයති;

පුඤ්ඤං ආකඞ්ඛමානෙන, දෙය්යං හොති විජානතා’’ති.

අථ ඛො අපරා දෙවතා භගවතො සන්තිකෙ ඉමං උදානං උදානෙසි –

අපි ච අප්පකස්මිම්පි සාහු දානං’’.

‘‘අප්පස්මෙකෙ පවෙච්ඡන්ති, බහුනෙකෙ න දිච්ඡරෙ;

අප්පස්මා දක්ඛිණා දින්නා, සහස්සෙන සමං මිතා’’ති.

අථ ¶ ඛො අපරා දෙවතා භගවතො සන්තිකෙ ඉමං උදානං උදානෙසි –

‘‘සාධු ඛො, මාරිස, දානං; අප්පකස්මිම්පි සාහු දානං;

තෙනෙව සො හොති සුඛී පරත්ථා’’ති.

අථ ¶ ඛො අපරා දෙවතා භගවතො සන්තිකෙ ඉමං උදානං උදානෙසි –

‘‘සාධු ¶ ඛො, මාරිස, දානං; අප්පකස්මිම්පි සාහු දානං;

සද්ධායපි ¶ සාහු දානං; අපි ච ධම්මලද්ධස්සාපි සාහු දානං’’.

දිබ්බානි ඨානානි උපෙති මච්චො’’ති.

අථ ඛො අපරා දෙවතා භගවතො සන්තිකෙ ඉමං උදානං උදානෙසි –

‘‘සාධු ඛො, මාරිස, දානං; අප්පකස්මිම්පි සාහු දානං;

සද්ධායපි සාහු දානං; ධම්මලද්ධස්සාපි සාහු දානං;

අපි ¶ ච විචෙය්ය දානම්පි සාහු දානං’’.

බීජානි වුත්තානි යථා සුඛෙත්තෙ’’ති.

අථ ඛො අපරා දෙවතා භගවතො සන්තිකෙ ඉමං උදානං උදානෙසි –

‘‘සාධු ඛො, මාරිස, දානං; අප්පකස්මිම්පි සාහු දානං;

සද්ධායපි සාහු දානං; ධම්මලද්ධස්සාපි සාහු දානං;

විචෙය්ය දානම්පි සාහු දානං; අපි ච පාණෙසුපි සාධු සංයමො’’.

‘‘යො ¶ පාණභූතානි [පාණභූතෙසු (සී. පී.)] අහෙඨයං චරං,

භීරුං ¶ පසංසන්ති න හි තත්ථ සූරං,

භයා හි සන්තො න කරොන්ති පාප’’න්ති.

අථ ඛො අපරා දෙවතා භගවන්තං එතදවොච – ‘‘කස්ස ¶ නු ඛො, භගවා, සුභාසිත’’න්ති?

‘‘සබ්බාසං වො සුභාසිතං පරියායෙන, අපි ච මමපි සුණාථ –

නිබ්බානමෙවජ්ඣගමුං සපඤ්ඤා’’ති.

34. එකං සමයං භගවා සාවත්ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමෙ. අථ ඛො සම්බහුලා සතුල්ලපකායිකා දෙවතායො අභික්කන්තාය රත්තියා අභික්කන්තවණ්ණා කෙවලකප්පං ජෙතවනං ඔභාසෙත්වා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමිංසු; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං අට්ඨංසු. එකමන්තං ඨිතා ඛො එකා දෙවතා භගවතො සන්තිකෙ ඉමං ගාථං අභාසි –

‘‘න සන්ති කාමා මනුජෙසු නිච්චා,

සන්තීධ කමනීයානි යෙසු [කාමෙසු (ක.)] බද්ධො;

අනාගන්තා පුරිසො මච්චුධෙය්යා’’ති.

‘‘න ¶ තෙ කාමා යානි චිත්රානි ලොකෙ,

‘‘කොධං ¶ ¶ ජහෙ විප්පජහෙය්ය මානං,

‘‘පහාසි සඞ්ඛං න විමානමජ්ඣගා [න ච මානමජ්ඣගා (ක. සී.), න විමානමාගා (ස්යා. කං.)],

සග්ගෙසු වා සබ්බනිවෙසනෙසූ’’ති.

‘‘තං චෙ හි නාද්දක්ඛුං තථාවිමුත්තං (ඉච්චායස්මා මොඝරාජා),

යෙ තං නමස්සන්ති පසංසියා තෙ’’ති.

‘‘පසංසියා තෙපි භවන්ති භික්ඛූ (මොඝරාජාති භගවා),

අඤ්ඤාය ¶ ධම්මං විචිකිච්ඡං පහාය,

සඞ්ගාතිගා තෙපි භවන්ති භික්ඛූ’’ති.

35. එකං ¶ සමයං භගවා සාවත්ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමෙ. අථ ඛො සම්බහුලා උජ්ඣානසඤ්ඤිකා දෙවතායො අභික්කන්තාය රත්තියා අභික්කන්තවණ්ණා කෙවලකප්පං ජෙතවනං ඔභාසෙත්වා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමිංසු; උපසඞ්කමිත්වා වෙහාසං අට්ඨංසු. වෙහාසං ¶ ඨිතා ඛො එකා දෙවතා භගවතො සන්තිකෙ ඉමං ගාථං අභාසි –

‘‘අඤ්ඤථා සන්තමත්තානං, අඤ්ඤථා යො පවෙදයෙ;

නිකච්ච කිතවස්සෙව, භුත්තං ථෙය්යෙන තස්ස තං.

‘‘යඤ්හි කයිරා තඤ්හි වදෙ, යං න කයිරා න තං වදෙ;

අකරොන්තං භාසමානානං, පරිජානන්ති පණ්ඩිතා’’ති.

‘‘න යිදං භාසිතමත්තෙන, එකන්තසවනෙන වා;

අනුක්කමිතවෙ සක්කා, යායං පටිපදා දළ්හා;

යාය ධීරා පමුච්චන්ති, ඣායිනො මාරබන්ධනා.

‘‘න ¶ වෙ ධීරා පකුබ්බන්ති, විදිත්වා ලොකපරියායං;

අඤ්ඤාය නිබ්බුතා ධීරා, තිණ්ණා ලොකෙ විසත්තික’’න්ති.

අථ ¶ ඛො තා දෙවතායො පථවියං පතිට්ඨහිත්වා භගවතො පාදෙසු සිරසා නිපතිත්වා භගවන්තං එතදවොචුං – ‘‘අච්චයො නො, භන්තෙ, අච්චගමා යථාබාලං යථාමූළ්හං යථාඅකුසලං [යථාබාලා යථාමූළ්හා යථාඅකුසලා (සබ්බත්ථ)], යා මයං භගවන්තං ආසාදෙතබ්බං අමඤ්ඤිම්හා. තාසං නො, භන්තෙ, භගවා අච්චයං අච්චයතො පටිග්ගණ්හාතු ආයතිං සංවරායා’’ති. අථ ඛො භගවා සිතං පාත්වාකාසි. අථ ඛො තා දෙවතායො භිය්යොසොමත්තාය උජ්ඣායන්තියො වෙහාසං අබ්භුග්ගඤ්ඡුං. එකා දෙවතා භගවතො සන්තිකෙ ඉමං ගාථං අභාසි –

‘‘අච්චයං ¶ දෙසයන්තීනං, යො චෙ න පටිගණ්හති;

කොපන්තරො දොසගරු, ස වෙරං පටිමුඤ්චතී’’ති.

‘‘අච්චයො චෙ න විජ්ජෙථ, නොචිධාපගතං [නොචීධ අපහතං (ස්යා. කං.), නොචිධාපකතං (?)] සියා;

වෙරානි න ච සම්මෙය්යුං, කෙනීධ [වෙරානි ච සම්මෙය්යුං, තෙනිධ (සී.)] කුසලො සියා’’ති.

‘‘කස්සච්චයා න විජ්ජන්ති, කස්ස නත්ථි අපාගතං;

කො න සම්මොහමාපාදි, කො ච ධීරො [කොධ ධීරො (ස්යා. කං.)] සදා සතො’’ති.

‘‘තථාගතස්ස ¶ බුද්ධස්ස, සබ්බභූතානුකම්පිනො;

තස්සච්චයා න විජ්ජන්ති, තස්ස නත්ථි අපාගතං;

සො න සම්මොහමාපාදි, සොව [සොධ (ස්යා. කං.)] ධීරො සදා සතො’’ති.

‘‘අච්චයං දෙසයන්තීනං, යො චෙ න පටිගණ්හති;

කොපන්තරො ¶ දොසගරු, ස වෙරං පටිමුඤ්චති;

තං වෙරං නාභිනන්දාමි, පටිග්ගණ්හාමි වොච්චය’’න්ති.

36. එකං සමයං භගවා සාවත්ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමෙ. අථ ඛො සම්බහුලා සතුල්ලපකායිකා දෙවතායො අභික්කන්තාය රත්තියා අභික්කන්තවණ්ණා කෙවලකප්පං ජෙතවනං ¶ ඔභාසෙත්වා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමිංසු; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං අට්ඨංසු. එකමන්තං ඨිතා ඛො එකා දෙවතා භගවතො සන්තිකෙ ඉමං ගාථං අභාසි –

සග්ගඤ්ච සො ගච්ඡති සරීරං විහායා’’ති.

අථ ඛො අපරා දෙවතා භගවතො සන්තිකෙ ඉමා ගාථායො අභාසි –

අකිඤ්චනං නානුපතන්ති සඞ්ගා’’ති.

‘‘පමාදමනුයුඤ්ජන්ති ¶ , බාලා දුම්මෙධිනො ජනා;

අප්පමාදඤ්ච මෙධාවී, ධනං සෙට්ඨංව රක්ඛති.

‘‘මා පමාදමනුයුඤ්ජෙථ, මා කාමරති සන්ථවං;

අප්පමත්තො හි ඣායන්තො, පප්පොති පරමං සුඛ’’න්ති.

37. එවං ¶ මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා සක්කෙසු විහරති කපිලවත්ථුස්මිං මහාවනෙ මහතා භික්ඛුසඞ්ඝෙන සද්ධිං පඤ්චමත්තෙහි භික්ඛුසතෙහි සබ්බෙහෙව අරහන්තෙහි; දසහි ච ලොකධාතූහි දෙවතා යෙභුය්යෙන සන්නිපතිතා හොන්ති භගවන්තං දස්සනාය භික්ඛුසඞ්ඝඤ්ච. අථ ඛො චතුන්නං සුද්ධාවාසකායිකානං දෙවතානං එතදහොසි – ‘‘අයං ඛො භගවා සක්කෙසු විහරති කපිලවත්ථුස්මිං මහාවනෙ මහතා භික්ඛුසඞ්ඝෙන සද්ධිං පඤ්චමත්තෙහි භික්ඛුසතෙහි සබ්බෙහෙව අරහන්තෙහි; දසහි ච ලොකධාතූහි දෙවතා යෙභුය්යෙන සන්නිපතිතා හොන්ති භගවන්තං දස්සනාය භික්ඛුසඞ්ඝඤ්ච. යංනූන මයම්පි යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමෙය්යාම; උපසඞ්කමිත්වා භගවතො සන්තිකෙ පච්චෙකං ගාථං [පච්චෙකගාථං (සී. ස්යා. කං. පී.)] භාසෙය්යාමා’’ති.

අථ ¶ ඛො තා දෙවතා – සෙය්යථාපි නාම බලවා පුරිසො සමිඤ්ජිතං වා බාහං පසාරෙය්ය පසාරිතං ¶ වා බාහං සමිඤ්ජෙය්ය. එවමෙව – සුද්ධාවාසෙසු දෙවෙසු අන්තරහිතා භගවතො පුරතො පාතුරහෙසුං. අථ ඛො තා දෙවතා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං අට්ඨංසු. එකමන්තං ඨිතා ඛො එකා දෙවතා භගවතො සන්තිකෙ ඉමං ¶ ගාථං අභාසි –

‘‘මහාසමයො පවනස්මිං, දෙවකායා සමාගතා;

ආගතම්හ ඉමං ධම්මසමයං, දක්ඛිතායෙ අපරාජිතසඞ්ඝ’’න්ති.

අථ ඛො අපරා දෙවතා භගවතො සන්තිකෙ ඉමං ගාථං අභාසි –

‘‘තත්ර භික්ඛවො සමාදහංසු, චිත්තමත්තනො උජුකං අකංසු [උජුකමකංසු (සී. ස්යා. කං. පී.)];

සාරථීව නෙත්තානි ගහෙත්වා, ඉන්ද්රියානි රක්ඛන්ති පණ්ඩිතා’’ති.

අථ ¶ ඛො අපරා දෙවතා භගවතො සන්තිකෙ ඉමං ගාථං අභාසි –

‘‘ඡෙත්වා ඛීලං ඡෙත්වා පලිඝං, ඉන්දඛීලං ඌහච්ච මනෙජා;

තෙ චරන්ති සුද්ධා විමලා, චක්ඛුමතා සුදන්තා සුසුනාගා’’ති.

අථ ඛො අපරා දෙවතා භගවතො සන්තිකෙ ඉමං ගාථං අභාසි –

‘‘යෙ කෙචි බුද්ධං සරණං ගතාසෙ, න තෙ ගමිස්සන්ති අපායභූමිං;

පහාය මානුසං දෙහං, දෙවකායං පරිපූරෙස්සන්තී’’ති.

38. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා රාජගහෙ විහරති මද්දකුච්ඡිස්මිං ¶ මිගදායෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන භගවතො පාදො සකලිකාය [සක්ඛලිකාය (ක.)] ඛතො හොති. භුසා සුදං භගවතො වෙදනා වත්තන්ති සාරීරිකා වෙදනා දුක්ඛා තිබ්බා [තිප්පා (සී. ස්යා. කං. පී.)] ඛරා කටුකා අසාතා අමනාපා; තා සුදං භගවා සතො සම්පජානො ¶ අධිවාසෙති අවිහඤ්ඤමානො. අථ ඛො භගවා චතුග්ගුණං සඞ්ඝාටිං පඤ්ඤාපෙත්වා දක්ඛිණෙන පස්සෙන සීහසෙය්යං කප්පෙති පාදෙ පාදං අච්චාධාය සතො සම්පජානො.

අථ ¶ ඛො සත්තසතා සතුල්ලපකායිකා දෙවතායො අභික්කන්තාය රත්තියා අභික්කන්තවණ්ණා කෙවලකප්පං මද්දකුච්ඡිං ඔභාසෙත්වා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමිංසු; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං අට්ඨංසු. එකමන්තං ඨිතා ඛො එකා දෙවතා භගවතො සන්තිකෙ ඉමං උදානං උදානෙසි – ‘‘නාගො ¶ වත, භො, සමණො ගොතමො; නාගවතා ච සමුප්පන්නා සාරීරිකා වෙදනා දුක්ඛා තිබ්බා ඛරා කටුකා අසාතා අමනාපා සතො සම්පජානො අධිවාසෙති අවිහඤ්ඤමානො’’ති.

අථ ඛො අපරා දෙවතා භගවතො සන්තිකෙ ඉමං උදානං උදානෙසි – ‘‘සීහො වත, භො, සමණො ගොතමො; සීහවතා ච සමුප්පන්නා සාරීරිකා වෙදනා දුක්ඛා තිබ්බා ඛරා කටුකා අසාතා අමනාපා සතො සම්පජානො අධිවාසෙති අවිහඤ්ඤමානො’’ති.

අථ ¶ ඛො අපරා දෙවතා භගවතො සන්තිකෙ ඉමං උදානං උදානෙසි – ‘‘ආජානීයො වත, භො, සමණො ගොතමො; ආජානීයවතා ච සමුප්පන්නා සාරීරිකා වෙදනා දුක්ඛා තිබ්බා ඛරා කටුකා අසාතා අමනාපා සතො සම්පජානො අධිවාසෙති අවිහඤ්ඤමානො’’ති.

අථ ඛො අපරා දෙවතා භගවතො සන්තිකෙ ඉමං උදානං උදානෙසි – ‘‘නිසභො වත, භො, සමණො ගොතමො; නිසභවතා ච සමුප්පන්නා සාරීරිකා වෙදනා දුක්ඛා තිබ්බා ඛරා කටුකා අසාතා අමනාපා සතො සම්පජානො අධිවාසෙති අවිහඤ්ඤමානො’’ති.

අථ ඛො අපරා දෙවතා භගවතො සන්තිකෙ ඉමං උදානං උදානෙසි – ‘‘ධොරය්හො වත, භො, සමණො ගොතමො; ධොරය්හවතා ච සමුප්පන්නා සාරීරිකා වෙදනා දුක්ඛා තිබ්බා ඛරා කටුකා අසාතා අමනාපා සතො සම්පජානො අධිවාසෙති අවිහඤ්ඤමානො’’ති.

අථ ඛො අපරා දෙවතා භගවතො සන්තිකෙ ඉමං උදානං උදානෙසි – ‘‘දන්තො වත, භො, සමණො ¶ ගොතමො; දන්තවතා ච සමුප්පන්නා සාරීරිකා වෙදනා දුක්ඛා තිබ්බා ඛරා කටුකා අසාතා අමනාපා සතො සම්පජානො අධිවාසෙති අවිහඤ්ඤමානො’’ති.

අථ ඛො අපරා දෙවතා භගවතො සන්තිකෙ ඉමං උදානං උදානෙසි – ‘‘පස්ස සමාධිං සුභාවිතං චිත්තඤ්ච සුවිමුත්තං, න චාභිනතං න ¶ චාපනතං න ¶ ච සසඞ්ඛාරනිග්ගය්හවාරිතගතං [සසඞ්ඛාරනිග්ගය්හවාරිතවතං (සී. ස්යා. කං. පී.), සසඞ්ඛාරනිග්ගය්හවාරිවාවතං (ක.)]. යො එවරූපං පුරිසනාගං පුරිසසීහං පුරිසආජානීයං ¶ පුරිසනිසභං පුරිසධොරය්හං පුරිසදන්තං අතික්කමිතබ්බං මඤ්ඤෙය්ය කිමඤ්ඤත්ර අදස්සනා’’ති.

‘‘පඤ්චවෙදා සතං සමං, තපස්සී බ්රාහ්මණා චරං;

චිත්තඤ්ච නෙසං න සම්මා විමුත්තං, හීනත්ථරූපා න පාරඞ්ගමා තෙ.

‘‘තණ්හාධිපන්නා වතසීලබද්ධා, ලූඛං තපං වස්සසතං චරන්තා;

චිත්තඤ්ච නෙසං න සම්මා විමුත්තං, හීනත්ථරූපා න පාරඞ්ගමා තෙ.

‘‘න මානකාමස්ස දමො ඉධත්ථි, න මොනමත්ථි අසමාහිතස්ස;

එකො අරඤ්ඤෙ විහරං පමත්තො, න මච්චුධෙය්යස්ස තරෙය්ය පාර’’න්ති.

‘‘මානං පහාය සුසමාහිතත්තො, සුචෙතසො සබ්බධි විප්පමුත්තො;

එකො අරඤ්ඤෙ විහරමප්පමත්තො, ස මච්චුධෙය්යස්ස තරෙය්ය පාර’’න්ති.

39. එවං ¶ මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා වෙසාලියං විහරති මහාවනෙ කූටාගාරසාලායං. අථ ඛො කොකනදා පජ්ජුන්නස්ස ධීතා අභික්කන්තාය රත්තියා අභික්කන්තවණ්ණා කෙවලකප්පං මහාවනං ඔභාසෙත්වා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං අට්ඨාසි. එකමන්තං ඨිතා ඛො සා දෙවතා කොකනදා පජ්ජුන්නස්ස ධීතා භගවතො සන්තිකෙ ඉමා ගාථායො අභාසි –

‘‘වෙසාලියං ¶ වනෙ විහරන්තං, අග්ගං සත්තස්ස සම්බුද්ධං;

කොකනදාහමස්මි ¶ අභිවන්දෙ, කොකනදා පජ්ජුන්නස්ස ධීතා.

‘‘සුතමෙව පුරෙ ආසි, ධම්මො චක්ඛුමතානුබුද්ධො;

සාහං දානි සක්ඛි ජානාමි, මුනිනො දෙසයතො සුගතස්ස.

‘‘යෙ කෙචි අරියං ධම්මං, විගරහන්තා චරන්ති දුම්මෙධා;

උපෙන්ති රොරුවං ඝොරං, චිරරත්තං දුක්ඛං අනුභවන්ති.

‘‘යෙ ච ඛො අරියෙ ධම්මෙ, ඛන්තියා උපසමෙන උපෙතා;

පහාය මානුසං දෙහං, දෙවකාය පරිපූරෙස්සන්තී’’ති.

40. එවං ¶ මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා වෙසාලියං විහරති මහාවනෙ කූටාගාරසාලායං. අථ ඛො චූළකොකනදා [චුල්ලකොකනදා (සී. ස්යා. කං.)] පජ්ජුන්නස්ස ධීතා ¶ අභික්කන්තාය රත්තියා අභික්කන්තවණ්ණා කෙවලකප්පං මහාවනං ඔභාසෙත්වා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං අට්ඨාසි. එකමන්තං ඨිතා ඛො සා දෙවතා චූළකොකනදා පජ්ජුන්නස්ස ධීතා භගවතො සන්තිකෙ ඉමා ගාථායො අභාසි –

‘‘ඉධාගමා විජ්ජුපභාසවණ්ණා, කොකනදා පජ්ජුන්නස්ස ධීතා;

බුද්ධඤ්ච ධම්මඤ්ච නමස්සමානා, ගාථාචිමා අත්ථවතී අභාසි.

‘‘බහුනාපි ¶ ඛො තං විභජෙය්යං, පරියායෙන තාදිසො ධම්මො;

සංඛිත්තමත්ථං [සංඛිත්තමත්තං (ක.)] ලපයිස්සාමි, යාවතා මෙ මනසා පරියත්තං.

දුක්ඛං න සෙවෙථ අනත්ථසංහිත’’න්ති.

සබ්භිමච්ඡරිනා සාධු, න සන්තුජ්ඣානසඤ්ඤිනො;

සද්ධා සමයො සකලිකං, උභො පජ්ජුන්නධීතරොති.

41. එවං ¶ මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා සාවත්ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමෙ. අථ ඛො අඤ්ඤතරා දෙවතා අභික්කන්තාය ¶ රත්තියා අභික්කන්තවණ්ණා කෙවලකප්පං ජෙතවනං ඔභාසෙත්වා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං අට්ඨාසි. එකමන්තං ඨිතා ඛො සා දෙවතා භගවතො සන්තිකෙ ඉමා ගාථායො අභාසි –

‘‘ආදිත්තස්මිං අගාරස්මිං, යං නීහරති භාජනං;

තං තස්ස හොති අත්ථාය, නො ච යං තත්ථ ඩය්හති.

‘‘එවං ආදිත්තකො ලොකො, ජරාය මරණෙන ච;

නීහරෙථෙව දානෙන, දින්නං හොති සුනීහතං.

‘‘දින්නං ¶ ¶ සුඛඵලං හොති, නාදින්නං හොති තං තථා;

චොරා හරන්ති රාජානො, අග්ගි ඩහති නස්සති.

‘‘අථ ¶ අන්තෙන ජහති, සරීරං සපරිග්ගහං;

එතදඤ්ඤාය මෙධාවී, භුඤ්ජෙථ ච දදෙථ ච;

අනින්දිතො සග්ගමුපෙති ඨාන’’න්ති.

‘‘කිංදදො බලදො හොති, කිංදදො හොති වණ්ණදො;

කිංදදො සුඛදො හොති, කිංදදො හොති චක්ඛුදො;

කො ච සබ්බදදො හොති, තං මෙ අක්ඛාහි පුච්ඡිතො’’ති.

‘‘අන්නදො බලදො හොති, වත්ථදො හොති වණ්ණදො;

යානදො සුඛදො හොති, දීපදො හොති චක්ඛුදො.

‘‘සො ච සබ්බදදො හොති, යො දදාති උපස්සයං;

අමතං දදො ච සො හොති, යො ධම්මමනුසාසතී’’ති.

‘‘අන්නමෙවාභිනන්දන්ති, උභයෙ දෙවමානුසා;

අථ කො නාම සො යක්ඛො, යං අන්නං නාභිනන්දතී’’ති.

‘‘යෙ ¶ නං දදන්ති සද්ධාය, විප්පසන්නෙන චෙතසා;

තමෙව අන්නං භජති, අස්මිං ලොකෙ පරම්හි ච.

‘‘තස්මා ¶ ¶ විනෙය්ය මච්ඡෙරං, දජ්ජා දානං මලාභිභූ;

පුඤ්ඤානි පරලොකස්මිං, පතිට්ඨා හොන්ති පාණින’’න්ති.

‘‘එකමූලං ද්විරාවට්ටං, තිමලං පඤ්චපත්ථරං;

සමුද්දං ද්වාදසාවට්ටං, පාතාලං අතරී ඉසී’’ති.

‘‘අනොමනාමං ¶ නිපුණත්ථදස්සිං, පඤ්ඤාදදං කාමාලයෙ අසත්තං;

තං පස්සථ සබ්බවිදුං සුමෙධං, අරියෙ පථෙ කමමානං මහෙසි’’න්ති.

‘‘අච්ඡරාගණසඞ්ඝුට්ඨං, පිසාචගණසෙවිතං;

වනන්තං මොහනං නාම, කථං යාත්රා භවිස්සතී’’ති.

‘‘උජුකො නාම සො මග්ගො, අභයා නාම සා දිසා;

රථො අකූජනො නාම, ධම්මචක්කෙහි සංයුතො.

‘‘හිරී තස්ස අපාලම්බො, සත්යස්ස පරිවාරණං;

ධම්මාහං සාරථිං බ්රූමි, සම්මාදිට්ඨිපුරෙජවං.

‘‘යස්ස එතාදිසං යානං, ඉත්ථියා පුරිසස්ස වා;

ස වෙ එතෙන යානෙන, නිබ්බානස්සෙව සන්තිකෙ’’ති.

‘‘කෙසං ¶ ¶ දිවා ච රත්තො ච, සදා පුඤ්ඤං පවඩ්ඪති;

ධම්මට්ඨා සීලසම්පන්නා, කෙ ජනා සග්ගගාමිනො’’ති.

‘‘ආරාමරොපා වනරොපා, යෙ ජනා සෙතුකාරකා;

පපඤ්ච උදපානඤ්ච, යෙ දදන්ති උපස්සයං.

‘‘තෙසං ¶ දිවා ච රත්තො ච, සදා පුඤ්ඤං පවඩ්ඪති;

ධම්මට්ඨා සීලසම්පන්නා, තෙ ජනා සග්ගගාමිනො’’ති.

‘‘ඉදඤ්හි තං ජෙතවනං, ඉසිසඞ්ඝනිසෙවිතං;

ආවුත්ථං [ආවුට්ඨං (ක.)] ධම්මරාජෙන, පීතිසඤ්ජනනං මම.

‘‘කම්මං ¶ විජ්ජා ච ධම්මො ච, සීලං ජීවිතමුත්තමං;

එතෙන මච්චා සුජ්ඣන්ති, න ගොත්තෙන ධනෙන වා.

‘‘තස්මා හි පණ්ඩිතො පොසො, සම්පස්සං අත්ථමත්තනො;

යොනිසො විචිනෙ ධම්මං, එවං තත්ථ විසුජ්ඣති.

‘‘සාරිපුත්තොව පඤ්ඤාය, සීලෙන උපසමෙන ච;

යොපි පාරඞ්ගතො භික්ඛු, එතාවපරමො සියා’’ති.

‘‘යෙධ ¶ මච්ඡරිනො ලොකෙ, කදරියා පරිභාසකා;

අඤ්ඤෙසං දදමානානං, අන්තරායකරා නරා.

‘‘කීදිසො ¶ තෙසං විපාකො, සම්පරායො ච කීදිසො;

භගවන්තං පුට්ඨුමාගම්ම, කථං ජානෙමු තං මය’’න්ති.

‘‘යෙධ මච්ඡරිනො ලොකෙ, කදරියා පරිභාසකා;

අඤ්ඤෙසං දදමානානං, අන්තරායකරා නරා.

‘‘නිරයං තිරච්ඡානයොනිං, යමලොකං උපපජ්ජරෙ;

සචෙ එන්ති මනුස්සත්තං, දලිද්දෙ ජායරෙ කුලෙ.

‘‘චොළං පිණ්ඩො රතී ඛිඩ්ඩා, යත්ථ කිච්ඡෙන ලබ්භති;

පරතො ආසීසරෙ [ආසිංසරෙ (සී. ස්යා. කං. පී.)] බාලා, තම්පි තෙසං න ලබ්භති;

දිට්ඨෙ ධම්මෙස විපාකො, සම්පරායෙ [සම්පරායො (ස්යා. කං. පී.)] ච දුග්ගතී’’ති.

‘‘ඉතිහෙතං විජානාම, අඤ්ඤං පුච්ඡාම ගොතම;

යෙධ ලද්ධා මනුස්සත්තං, වදඤ්ඤූ වීතමච්ඡරා.

‘‘බුද්ධෙ ¶ පසන්නා ධම්මෙ ච, සඞ්ඝෙ ච තිබ්බගාරවා;

කීදිසො තෙසං විපාකො, සම්පරායො ච කීදිසො;

භගවන්තං පුට්ඨුමාගම්ම, කථං ජානෙමු තං මය’’න්ති.

‘‘යෙධ ලද්ධා මනුස්සත්තං, වදඤ්ඤූ වීතමච්ඡරා;

බුද්ධෙ පසන්නා ධම්මෙ ච, සඞ්ඝෙ ච තිබ්බගාරවා;

එතෙ සග්ගා [සග්ගෙ (සී. ස්යා. කං.)] පකාසන්ති, යත්ථ තෙ උපපජ්ජරෙ.

‘‘සචෙ ¶ ¶ එන්ති මනුස්සත්තං, අඩ්ඪෙ ආජායරෙ කුලෙ;

චොළං පිණ්ඩො රතී ඛිඩ්ඩා, යත්ථාකිච්ඡෙන ලබ්භති.

‘‘පරසම්භතෙසු ¶ භොගෙසු, වසවත්තීව මොදරෙ;

දිට්ඨෙ ධම්මෙස විපාකො, සම්පරායෙ ච සුග්ගතී’’ති.

‘‘අවිහං උපපන්නාසෙ, විමුත්තා සත්ත භික්ඛවො;

රාගදොසපරික්ඛීණා, තිණ්ණා ලොකෙ විසත්තික’’න්ති.

‘‘කෙ ච තෙ අතරුං පඞ්කං [සඞ්ගං (සී. ස්යා.)], මච්චුධෙය්යං සුදුත්තරං;

කෙ හිත්වා මානුසං දෙහං, දිබ්බයොගං උපච්චගු’’න්ති.

‘‘උපකො පලගණ්ඩො ච, පුක්කුසාති ච තෙ තයො;

භද්දියො ඛණ්ඩදෙවො ච, බාහුරග්ගි ච සිඞ්ගියො [බහුදන්තී ච පිඞ්ගයො (සී.)];

තෙ හිත්වා මානුසං දෙහං, දිබ්බයොගං උපච්චගු’’න්ති.

‘‘කුසලී භාසසී තෙසං, මාරපාසප්පහායිනං;

කස්ස තෙ ධම්මමඤ්ඤාය, අච්ඡිදුං භවබන්ධන’’න්ති.

‘‘න අඤ්ඤත්ර භගවතා, නාඤ්ඤත්ර තව සාසනා;

යස්ස තෙ ධම්මමඤ්ඤාය, අච්ඡිදුං භවබන්ධනං.

‘‘යත්ථ නාමඤ්ච රූපඤ්ච, අසෙසං උපරුජ්ඣති;

තං තෙ ධම්මං ඉධඤ්ඤාය, අච්ඡිදුං භවබන්ධන’’න්ති.

‘‘ගම්භීරං ¶ භාසසී වාචං, දුබ්බිජානං සුදුබ්බුධං;

කස්ස ත්වං ¶ ධම්මමඤ්ඤාය, වාචං භාසසි ඊදිස’’න්ති.

‘‘කුම්භකාරො ¶ පුරෙ ආසිං, වෙකළිඞ්ගෙ [වෙහළිඞ්ගෙ (සී.), වෙභළිඞ්ගෙ (ස්යා. කං.)] ඝටීකරො;

මාතාපෙත්තිභරො ආසිං, කස්සපස්ස උපාසකො.

‘‘විරතො ¶ මෙථුනා ධම්මා, බ්රහ්මචාරී නිරාමිසො;

අහුවා තෙ සගාමෙය්යො, අහුවා තෙ පුරෙ සඛා.

‘‘සොහමෙතෙ පජානාමි, විමුත්තෙ සත්ත භික්ඛවො;

රාගදොසපරික්ඛීණෙ, තිණ්ණෙ ලොකෙ විසත්තික’’න්ති.

‘‘එවමෙතං තදා ආසි, යථා භාසසි භග්ගව;

කුම්භකාරො පුරෙ ආසි, වෙකළිඞ්ගෙ ඝටීකරො;

මාතාපෙත්තිභරො ආසි, කස්සපස්ස උපාසකො.

‘‘විරතො මෙථුනා ධම්මා, බ්රහ්මචාරී නිරාමිසො;

අහුවා මෙ සගාමෙය්යො, අහුවා මෙ පුරෙ සඛා’’ති.

‘‘එවමෙතං පුරාණානං, සහායානං අහු සඞ්ගමො;

උභින්නං භාවිතත්තානං, සරීරන්තිමධාරින’’න්ති.

ආදිත්තං කිංදදං අන්නං, එකමූලඅනොමියං;

අච්ඡරාවනරොපජෙතං, මච්ඡරෙන ඝටීකරොති.

‘‘කිංසු ¶ ¶ යාව ජරා සාධු, කිංසු සාධු පතිට්ඨිතං;

කිංසු නරානං රතනං, කිංසු චොරෙහි දූහර’’න්ති.

‘‘සීලං යාව ජරා සාධු, සද්ධා සාධු පතිට්ඨිතා;

පඤ්ඤා නරානං රතනං, පුඤ්ඤං චොරෙහි දූහර’’න්ති.

‘‘කිංසු ¶ අජරසා සාධු, කිංසු සාධු අධිට්ඨිතං;

කිංසු නරානං රතනං, කිංසු චොරෙහ්යහාරිය’’න්ති.

‘‘සීලං ¶ අජරසා සාධු, සද්ධා සාධු අධිට්ඨිතා;

පඤ්ඤා නරානං රතනං, පුඤ්ඤං චොරෙහ්යහාරිය’’න්ති.

‘‘කිංසු පවසතො [පථවතො (පී. ක.)] මිත්තං, කිංසු මිත්තං සකෙ ඝරෙ;

කිං මිත්තං අත්ථජාතස්ස, කිං මිත්තං සම්පරායික’’න්ති.

‘‘සත්ථො පවසතො මිත්තං, මාතා මිත්තං සකෙ ඝරෙ;

සහායො ¶ අත්ථජාතස්ස, හොති මිත්තං පුනප්පුනං;

සයංකතානි පුඤ්ඤානි, තං මිත්තං සම්පරායික’’න්ති.

‘‘කිංසු ¶ වත්ථු මනුස්සානං, කිංසූධ පරමො සඛා;

කිංසු භූතා උපජීවන්ති, යෙ පාණා පථවිස්සිතා’’ති [පථවිං සිතාති (සී. ස්යා. කං. පී.)].

‘‘පුත්තා වත්ථු මනුස්සානං, භරියා ච [භරියාව (සී.), භරියා (ස්යා. කං.)] පරමො සඛා;

වුට්ඨිං භූතා උපජීවන්ති, යෙ පාණා පථවිස්සිතා’’ති.

‘‘කිංසු ජනෙති පුරිසං, කිංසු තස්ස විධාවති;

කිංසු සංසාරමාපාදි, කිංසු තස්ස මහබ්භය’’න්ති.

‘‘තණ්හා ජනෙති පුරිසං, චිත්තමස්ස විධාවති;

සත්තො සංසාරමාපාදි, දුක්ඛමස්ස මහබ්භය’’න්ති.

‘‘කිංසු ¶ ජනෙති පුරිසං, කිංසු තස්ස විධාවති;

කිංසු සංසාරමාපාදි, කිස්මා න පරිමුච්චතී’’ති.

‘‘තණ්හා ජනෙති පුරිසං, චිත්තමස්ස විධාවති;

සත්තො සංසාරමාපාදි, දුක්ඛා න පරිමුච්චතී’’ති.

‘‘කිංසු ¶ ජනෙති පුරිසං, කිංසු තස්ස විධාවති;

කිංසු සංසාරමාපාදි, කිංසු තස්ස පරායන’’න්ති.

‘‘තණ්හා ¶ ¶ ජනෙති පුරිසං, චිත්තමස්ස විධාවති;

සත්තො සංසාරමාපාදි, කම්මං තස්ස පරායන’’න්ති.

‘‘කිංසු උප්පථො අක්ඛාතො, කිංසු රත්තින්දිවක්ඛයො;

කිං මලං බ්රහ්මචරියස්ස, කිං සිනානමනොදක’’න්ති.

‘‘රාගො උප්පථො අක්ඛාතො, වයො රත්තින්දිවක්ඛයො;

ඉත්ථී මලං බ්රහ්මචරියස්ස, එත්ථායං සජ්ජතෙ පජා;

තපො ච බ්රහ්මචරියඤ්ච, තං සිනානමනොදක’’න්ති.

‘‘කිංසු දුතියා [දුතියං (ස්යා. කං. පී.)] පුරිසස්ස හොති, කිංසු චෙනං පසාසති;

කිස්ස චාභිරතො මච්චො, සබ්බදුක්ඛා පමුච්චතී’’ති.

‘‘සද්ධා දුතියා පුරිසස්ස හොති, පඤ්ඤා චෙනං පසාසති;

නිබ්බානාභිරතො මච්චො, සබ්බදුක්ඛා පමුච්චතී’’ති.

‘‘කිංසු නිදානං ගාථානං, කිංසු තාසං වියඤ්ජනං;

කිංසු සන්නිස්සිතා ගාථා, කිංසු ගාථානමාසයො’’ති.

‘‘ඡන්දො ¶ නිදානං ගාථානං, අක්ඛරා තාසං වියඤ්ජනං;

නාමසන්නිස්සිතා ගාථා, කවි ගාථානමාසයො’’ති.

ජරා ¶ ¶ අජරසා මිත්තං, වත්ථු තීණි ජනානි ච;

උප්පථො ච දුතියො ච, කවිනා පූරිතො වග්ගොති.

‘‘කිංසු ¶ ¶ සබ්බං අද්ධභවි [අන්වභවි (සී.)], කිස්මා භිය්යො න විජ්ජති;

කිස්සස්සු එකධම්මස්ස, සබ්බෙව වසමන්වගූ’’ති [වසමද්ධගූ (ක.)].

‘‘නාමං සබ්බං අද්ධභවි, නාමා භිය්යො න විජ්ජති;

නාමස්ස එකධම්මස්ස, සබ්බෙව වසමන්වගූ’’ති.

‘‘කෙනස්සු නීයති ලොකො, කෙනස්සු පරිකස්සති;

කිස්සස්සු එකධම්මස්ස, සබ්බෙව වසමන්වගූ’’ති.

‘‘චිත්තෙන නීයති ලොකො, චිත්තෙන පරිකස්සති;

චිත්තස්ස එකධම්මස්ස, සබ්බෙව වසමන්වගූ’’ති.

‘‘කෙනස්සු නීයති ලොකො, කෙනස්සු පරිකස්සති;

කිස්සස්සු එකධම්මස්ස, සබ්බෙව වසමන්වගූ’’ති.

‘‘තණ්හාය ¶ නීයති ලොකො, තණ්හාය පරිකස්සති;

තණ්හාය එකධම්මස්ස, සබ්බෙව වසමන්වගූ’’ති.

‘‘කිංසු ¶ ¶ සංයොජනො ලොකො, කිංසු තස්ස විචාරණං;

කිස්සස්සු විප්පහානෙන, නිබ්බානං ඉති වුච්චතී’’ති.

‘‘නන්දීසංයොජනො [නන්දිසංයොජනො (සී. ස්යා. කං.)] ලොකො, විතක්කස්ස විචාරණං;

තණ්හාය විප්පහානෙන, නිබ්බානං ඉති වුච්චතී’’ති.

‘‘කිංසු සම්බන්ධනො ලොකො, කිංසු තස්ස විචාරණං;

කිස්සස්සු විප්පහානෙන, සබ්බං ඡින්දති බන්ධන’’න්ති.

‘‘නන්දීසම්බන්ධනො ¶ ලොකො, විතක්කස්ස විචාරණං;

තණ්හාය විප්පහානෙන, සබ්බං ඡින්දති බන්ධන’’න්ති.

‘‘කෙනස්සුබ්භාහතො ලොකො, කෙනස්සු පරිවාරිතො;

කෙන සල්ලෙන ඔතිණ්ණො, කිස්ස ධූපායිතො සදා’’ති.

‘‘මච්චුනාබ්භාහතො ලොකො, ජරාය පරිවාරිතො;

තණ්හාසල්ලෙන ඔතිණ්ණො, ඉච්ඡාධූපායිතො සදා’’ති.

‘‘කෙනස්සු ¶ උඩ්ඩිතො ලොකො, කෙනස්සු පරිවාරිතො;

කෙනස්සු පිහිතො ලොකො, කිස්මිං ලොකො පතිට්ඨිතො’’ති.

‘‘තණ්හාය උඩ්ඩිතො ලොකො, ජරාය පරිවාරිතො;

මච්චුනා පිහිතො ලොකො, දුක්ඛෙ ලොකො පතිට්ඨිතො’’ති.

‘‘කෙනස්සු ¶ පිහිතො ලොකො, කිස්මිං ලොකො පතිට්ඨිතො;

කෙනස්සු උඩ්ඩිතො ලොකො, කෙනස්සු පරිවාරිතො’’ති.

‘‘මච්චුනා ¶ පිහිතො ලොකො, දුක්ඛෙ ලොකො පතිට්ඨිතො;

තණ්හාය උඩ්ඩිතො ලොකො, ජරාය පරිවාරිතො’’ති.

‘‘කෙනස්සු බජ්ඣතී ලොකො, කිස්ස විනයාය මුච්චති;

කිස්සස්සු විප්පහානෙන, සබ්බං ඡින්දති බන්ධන’’න්ති.

‘‘ඉච්ඡාය බජ්ඣතී ලොකො, ඉච්ඡාවිනයාය මුච්චති;

ඉච්ඡාය විප්පහානෙන, සබ්බං ඡින්දති බන්ධන’’න්ති.

‘‘කිස්මිං ¶ ලොකො සමුප්පන්නො, කිස්මිං කුබ්බති සන්ථවං;

කිස්ස ලොකො උපාදාය, කිස්මිං ලොකො විහඤ්ඤතී’’ති.

‘‘ඡසු ¶ ලොකො සමුප්පන්නො, ඡසු කුබ්බති සන්ථවං;

ඡන්නමෙව උපාදාය, ඡසු ලොකො විහඤ්ඤතී’’ති.

අද්ධවග්ගො [අන්වවග්ගො (සී.)] සත්තමො.

නාමං චිත්තඤ්ච තණ්හා ච, සංයොජනඤ්ච බන්ධනා;

අබ්භාහතුඩ්ඩිතො පිහිතො, ඉච්ඡා ලොකෙන තෙ දසාති.

71. සාවත්ථිනිදානං. එකමන්තං ¶ ඨිතා ඛො සා දෙවතා භගවන්තං ගාථාය අජ්ඣභාසි –

‘‘කිංසු ඡෙත්වා [ඣත්වා (සී.), ඝත්වා (ස්යා. කං.) එවමුපරිපි] සුඛං සෙති, කිංසු ඡෙත්වා න සොචති;

කිස්සස්සු එකධම්මස්ස, වධං රොචෙසි ගොතමා’’ති.

‘‘කොධං ¶ ඡෙත්වා සුඛං සෙති, කොධං ඡෙත්වා න සොචති;

කොධස්ස විසමූලස්ස, මධුරග්ගස්ස දෙවතෙ;

වධං අරියා පසංසන්ති, තඤ්හි ඡෙත්වා න සොචතී’’ති.

‘‘කිංසු රථස්ස පඤ්ඤාණං, කිංසු පඤ්ඤාණමග්ගිනො;

කිංසු රට්ඨස්ස පඤ්ඤාණං, කිංසු පඤ්ඤාණමිත්ථියා’’ති.

‘‘ධජො ¶ ¶ රථස්ස පඤ්ඤාණං, ධූමො පඤ්ඤාණමග්ගිනො;

රාජා රට්ඨස්ස පඤ්ඤාණං, භත්තා පඤ්ඤාණමිත්ථියා’’ති.

‘‘කිංසූධ විත්තං පුරිසස්ස සෙට්ඨං, කිංසු සුචිණ්ණො සුඛමාවහති;

කිංසු ¶ හවෙ සාදුතරං [සාධුතරං (ක.)] රසානං, කථංජීවිං [කිංසුජීවිං (ක.)] ජීවිතමාහු සෙට්ඨ’’න්ති.

‘‘සද්ධීධ විත්තං පුරිසස්ස සෙට්ඨං, ධම්මො සුචිණ්ණො සුඛමාවහති;

සච්චං හවෙ සාදුතරං රසානං, පඤ්ඤාජීවිං ජීවිතමාහු සෙට්ඨ’’න්ති.

‘‘කිංසු උප්පතතං සෙට්ඨං, කිංසු නිපතතං වරං;

කිංසු පවජමානානං, කිංසු පවදතං වර’’න්ති.

‘‘බීජං උප්පතතං සෙට්ඨං, වුට්ඨි නිපතතං වරා;

ගාවො පවජමානානං, පුත්තො පවදතං වරොති.

‘‘විජ්ජා උප්පතතං සෙට්ඨා, අවිජ්ජා නිපතතං වරා;

සඞ්ඝො පවජමානානං, බුද්ධො පවදතං වරො’’ති.

කිස්මිං ඨිතො පරලොකං න භායෙ’’ති.

‘‘කිං ජීරති කිං න ජීරති, කිංසු උප්පථොති වුච්චති;

කිංසු ධම්මානං පරිපන්ථො, කිංසු රත්තින්දිවක්ඛයො;

කිං මලං බ්රහ්මචරියස්ස, කිං සිනානමනොදකං.

‘‘කති ලොකස්මිං ඡිද්දානි, යත්ථ විත්තං [චිත්තං (සී. ස්යා. කං. පී.)] න තිට්ඨති;

භගවන්තං පුට්ඨුමාගම්ම, කථං ජානෙමු තං මය’’න්ති.

‘‘රූපං ජීරති මච්චානං, නාමගොත්තං න ජීරති;

‘‘ලොභො ධම්මානං පරිපන්ථො, වයො රත්තින්දිවක්ඛයො;

ඉත්ථී මලං බ්රහ්මචරියස්ස, එත්ථායං සජ්ජතෙ පජා;

තපො ච බ්රහ්මචරියඤ්ච, තං සිනානමනොදකං.

‘‘ඡ ලොකස්මිං ඡිද්දානි, යත්ථ විත්තං න තිට්ඨති;

ආලස්යඤ්ච [ආලස්සඤ්ච (සී. පී.)] පමාදො ච, අනුට්ඨානං අසංයමො;

නිද්දා තන්දී [තන්දි (සී.)] ච තෙ ඡිද්දෙ, සබ්බසො තං විවජ්ජයෙ’’ති.

‘‘කිංසු ¶ ¶ ඉස්සරියං ලොකෙ, කිංසු භණ්ඩානමුත්තමං;

කිංසු සත්ථමලං ලොකෙ, කිංසු ලොකස්මිමබ්බුදං.

‘‘කිංසු හරන්තං වාරෙන්ති, හරන්තො පන කො පියො;

කිංසු පුනප්පුනායන්තං, අභිනන්දන්ති පණ්ඩිතා’’ති.

‘‘වසො ¶ ඉස්සරියං ලොකෙ, ඉත්ථී භණ්ඩානමුත්තමං;

කොධො සත්ථමලං ලොකෙ, චොරා ලොකස්මිමබ්බුදා.

‘‘චොරං හරන්තං වාරෙන්ති, හරන්තො සමණො පියො;

සමණං පුනප්පුනායන්තං, අභිනන්දන්ති පණ්ඩිතා’’ති.

‘‘කිමත්ථකාමො ¶ න දදෙ, කිං මච්චො න පරිච්චජෙ;

කිංසු මුඤ්චෙය්ය කල්යාණං, පාපිකං න ච මොචයෙ’’ති.

‘‘අත්තානං න දදෙ පොසො, අත්තානං න පරිච්චජෙ;

වාචං මුඤ්චෙය්ය කල්යාණං, පාපිකඤ්ච න මොචයෙ’’ති.

‘‘කිංසු බන්ධති පාථෙය්යං, කිංසු භොගානමාසයො;

කිංසු නරං පරිකස්සති, කිංසු ලොකස්මි දුජ්ජහං;

කිස්මිං බද්ධා පුථූ සත්තා, පාසෙන සකුණී යථා’’ති.

‘‘සද්ධා ¶ ¶ බන්ධති පාථෙය්යං, සිරී භොගානමාසයො;

ඉච්ඡා නරං පරිකස්සති, ඉච්ඡා ලොකස්මි දුජ්ජහා;

ඉච්ඡාබද්ධා පුථූ සත්තා, පාසෙන සකුණී යථා’’ති.

‘‘කිංසු ලොකස්මි පජ්ජොතො, කිංසු ලොකස්මි ජාගරො;

කිංසු කම්මෙ සජීවානං, කිමස්ස ඉරියාපථො.

‘‘කිංසු අලසං අනලසඤ්ච [කිං ආලස්යානාලස්යඤ්ච (ක.)], මාතා පුත්තංව පොසති;

කිං භූතා උපජීවන්ති, යෙ පාණා පථවිස්සිතා’’ති.

‘‘පඤ්ඤා ලොකස්මි පජ්ජොතො, සති ලොකස්මි ජාගරො;

ගාවො කම්මෙ සජීවානං, සීතස්ස ඉරියාපථො.

‘‘වුට්ඨි අලසං අනලසඤ්ච, මාතා පුත්තංව පොසති;

වුට්ඨිං භූතා උපජීවන්ති, යෙ පාණා පථවිස්සිතා’’ති.

‘‘කෙසූධ ¶ අරණා ලොකෙ, කෙසං වුසිතං න නස්සති;

කෙධ ඉච්ඡං පරිජානන්ති, කෙසං භොජිස්සියං සදා.

‘‘කිංසු ¶ මාතා පිතා භාතා, වන්දන්ති නං පතිට්ඨිතං;

කිංසු ඉධ ජාතිහීනං, අභිවාදෙන්ති ඛත්තියා’’ති.

‘‘සමණීධ අරණා ලොකෙ, සමණානං වුසිතං න නස්සති;

සමණා ඉච්ඡං පරිජානන්ති, සමණානං භොජිස්සියං සදා.

‘‘සමණං ¶ ¶ මාතා පිතා භාතා, වන්දන්ති නං පතිට්ඨිතං;

සමණීධ ජාතිහීනං, අභිවාදෙන්ති ඛත්තියා’’ති.

ඡෙත්වා රථඤ්ච චිත්තඤ්ච, වුට්ඨි භීතා නජීරති;

ඉස්සරං කාමං පාථෙය්යං, පජ්ජොතො අරණෙන චාති.