මූල > සුත්තපිටක > සංයුත්තනිකාය > සගාථාවග්ගපාළි

187. එවං ¶ ¶ ¶ ¶ මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා රාජගහෙ විහරති වෙළුවනෙ කලන්දකනිවාපෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන අඤ්ඤතරස්ස භාරද්වාජගොත්තස්ස බ්රාහ්මණස්ස ධනඤ්ජානී [ධානඤ්ජානී (පී. සී. අට්ඨ.)] නාම බ්රාහ්මණී අභිප්පසන්නා හොති බුද්ධෙ ච ධම්මෙ ච සඞ්ඝෙ ච. අථ ඛො ධනඤ්ජානී බ්රාහ්මණී භාරද්වාජගොත්තස්ස බ්රාහ්මණස්ස භත්තං උපසංහරන්තී උපක්ඛලිත්වා තික්ඛත්තුං උදානං උදානෙසි –

‘‘නමො තස්ස භගවතො අරහතො සම්මාසම්බුද්ධස්ස;

නමො තස්ස භගවතො අරහතො සම්මාසම්බුද්ධස්ස;

නමො තස්ස භගවතො අරහතො සම්මාසම්බුද්ධස්සා’’ති.

එවං වුත්තෙ, භාරද්වාජගොත්තො බ්රාහ්මණො ධනඤ්ජානිං බ්රාහ්මණිං එතදවොච – ‘‘එවමෙවං පනායං වසලී යස්මිං වා තස්මිං වා තස්ස මුණ්ඩකස්ස සමණස්ස වණ්ණං භාසති. ඉදානි ත්යාහං, වසලි, තස්ස සත්ථුනො වාදං ආරොපෙස්සාමී’’ති. ‘‘න ඛ්වාහං තං, බ්රාහ්මණ, පස්සාමි සදෙවකෙ ලොකෙ සමාරකෙ සබ්රහ්මකෙ සස්සමණබ්රාහ්මණියා පජාය සදෙවමනුස්සාය, යො තස්ස භගවතො වාදං ආරොපෙය්ය අරහතො සම්මාසම්බුද්ධස්ස. අපි ච ත්වං, බ්රාහ්මණ, ගච්ඡ, ගන්ත්වා විජානිස්සසී’’ති [ගන්ත්වාපි ජානිස්සසීති (ස්යා. කං.)].

අථ ¶ ඛො භාරද්වාජගොත්තො බ්රාහ්මණො කුපිතො අනත්තමනො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවතා සද්ධිං සම්මොදි. සම්මොදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං ¶ නිසින්නො ඛො භාරද්වාජගොත්තො බ්රාහ්මණො භගවන්තං ගාථාය අජ්ඣභාසි –

‘‘කිංසු ¶ ඡෙත්වා සුඛං සෙති, කිංසු ඡෙත්වා න සොචති;

කිස්සස්සු එකධම්මස්ස, වධං රොචෙසි ගොතමා’’ති.

‘‘කොධං ¶ ඡෙත්වා සුඛං සෙති, කොධං ඡෙත්වා න සොචති;

කොධස්ස විසමූලස්ස, මධුරග්ගස්ස බ්රාහ්මණ;

වධං අරියා පසංසන්ති, තඤ්හි ඡෙත්වා න සොචතී’’ති.

එවං වුත්තෙ, භාරද්වාජගොත්තො බ්රාහ්මණො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘අභික්කන්තං, භො ගොතම, අභික්කන්තං, භො ගොතම! සෙය්යථාපි, භො ගොතම, නික්කුජ්ජිතං වා උක්කුජ්ජෙය්ය, පටිච්ඡන්නං වා විවරෙය්ය, මූළ්හස්ස වා මග්ගං ආචික්ඛෙය්ය, අන්ධකාරෙ වා තෙලපජ්ජොතං ධාරෙය්ය – චක්ඛුමන්තො රූපානි දක්ඛන්තීති; එවමෙවං භොතා ගොතමෙන අනෙකපරියායෙන ධම්මො පකාසිතො. එසාහං, භන්තෙ, භගවන්තං ගොතමං සරණං ගච්ඡාමි ධම්මඤ්ච භික්ඛුසඞ්ඝඤ්ච. ලභෙය්යාහං භොතො ගොතමස්ස සන්තිකෙ පබ්බජ්ජං, ලභෙය්යං උපසම්පද’’න්ති.

අලත්ථ ඛො භාරද්වාජගොත්තො බ්රාහ්මණො භගවතො සන්තිකෙ පබ්බජ්ජං, අලත්ථ උපසම්පදං. අචිරූපසම්පන්නො ඛො පනායස්මා භාරද්වාජො එකො වූපකට්ඨො අප්පමත්තො ¶ ආතාපී පහිතත්තො විහරන්තො නචිරස්සෙව – යස්සත්ථාය කුලපුත්තා සම්මදෙව අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජන්ති තදනුත්තරං – බ්රහ්මචරියපරියොසානං දිට්ඨෙව ධම්මෙ සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහාසි. ‘‘ඛීණා ජාති, වුසිතං බ්රහ්මචරියං, කතං කරණීයං, නාපරං ඉත්ථත්තායා’’ති අබ්භඤ්ඤාසි. අඤ්ඤතරො ච පනායස්මා භාරද්වාජො අරහතං අහොසීති.

188. එකං සමයං භගවා රාජගහෙ විහරති වෙළුවනෙ කලන්දකනිවාපෙ. අස්සොසි ඛො අක්කොසකභාරද්වාජො බ්රාහ්මණො – ‘‘භාරද්වාජගොත්තො කිර බ්රාහ්මණො සමණස්ස ගොතමස්ස සන්තිකෙ අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතො’’ති කුපිතො අනත්තමනො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා ¶ භගවන්තං අසබ්භාහි ඵරුසාහි වාචාහි අක්කොසති පරිභාසති.

එවං ¶ වුත්තෙ, භගවා අක්කොසකභාරද්වාජං බ්රාහ්මණං එතදවොච – ‘‘තං කිං මඤ්ඤසි, බ්රාහ්මණ, අපි නු ඛො තෙ ආගච්ඡන්ති මිත්තාමච්චා ඤාතිසාලොහිතා අතිථියො [අතිථයො (?)]’’ති? ‘‘අප්පෙකදා මෙ, භො ගොතම, ආගච්ඡන්ති මිත්තාමච්චා ¶ ඤාතිසාලොහිතා අතිථියො’’ති. ‘‘‘තං කිං මඤ්ඤසි, බ්රාහ්මණ, අපි නු තෙසං අනුප්පදෙසි ඛාදනීයං වා භොජනීයං වා සායනීයං වා’’’ති? ‘‘‘අප්පෙකදා නෙසාහං, භො ගොතම, අනුප්පදෙමි ඛාදනීයං වා භොජනීයං වා සායනීයං වා’’’ති. ‘‘‘සචෙ ඛො පන තෙ, බ්රාහ්මණ, නප්පටිග්ගණ්හන්ති ¶ , කස්ස තං හොතී’’’ති? ‘‘‘සචෙ තෙ, භො ගොතම, නප්පටිග්ගණ්හන්ති, අම්හාකමෙව තං හොතී’’’ති. ‘‘එවමෙව ඛො, බ්රාහ්මණ, යං ත්වං අම්හෙ අනක්කොසන්තෙ අක්කොසසි, අරොසෙන්තෙ රොසෙසි, අභණ්ඩන්තෙ භණ්ඩසි, තං තෙ මයං නප්පටිග්ගණ්හාම. තවෙවෙතං, බ්රාහ්මණ, හොති; තවෙවෙතං, බ්රාහ්මණ, හොති’’.

‘‘යො ඛො, බ්රාහ්මණ, අක්කොසන්තං පච්චක්කොසති, රොසෙන්තං පටිරොසෙති, භණ්ඩන්තං පටිභණ්ඩති, අයං වුච්චති, බ්රාහ්මණ, සම්භුඤ්ජති වීතිහරතීති. තෙ මයං තයා නෙව සම්භුඤ්ජාම න වීතිහරාම. තවෙවෙතං, බ්රාහ්මණ, හොති; තවෙවෙතං, බ්රාහ්මණ, හොතී’’ති. ‘‘භවන්තං ඛො ගොතමං සරාජිකා පරිසා එවං ජානාති – ‘අරහං සමණො ගොතමො’ති. අථ ච පන භවං ගොතමො කුජ්ඣතී’’ති.

‘‘අක්කොධස්ස කුතො කොධො, දන්තස්ස සමජීවිනො;

සම්මදඤ්ඤා විමුත්තස්ස, උපසන්තස්ස තාදිනො.

‘‘තස්සෙව තෙන පාපියො, යො කුද්ධං පටිකුජ්ඣති;

කුද්ධං අප්පටිකුජ්ඣන්තො, සඞ්ගාමං ජෙති දුජ්ජයං.

‘‘උභින්නමත්ථං චරති, අත්තනො ච පරස්ස ච;

පරං සඞ්කුපිතං ඤත්වා, යො සතො උපසම්මති.

‘‘උභින්නං තිකිච්ඡන්තානං, අත්තනො ච පරස්ස ච;

ජනා මඤ්ඤන්ති බාලොති, යෙ ධම්මස්ස අකොවිදා’’ති.

එවං ¶ ¶ වුත්තෙ, අක්කොසකභාරද්වාජො බ්රාහ්මණො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘අභික්කන්තං, භො ගොතම…පෙ… එසාහං ¶ භවන්තං ගොතමං සරණං ගච්ඡාමි ධම්මඤ්ච භික්ඛුසඞ්ඝඤ්ච. ලභෙය්යාහං, භන්තෙ, භොතො ගොතමස්ස සන්තිකෙ පබ්බජ්ජං, ලභෙය්යං උපසම්පද’’න්ති.

අලත්ථ ඛො අක්කොසකභාරද්වාජො බ්රාහ්මණො භගවතො සන්තිකෙ පබ්බජ්ජං, අලත්ථ උපසම්පදං. අචිරූපසම්පන්නො ඛො පනායස්මා අක්කොසකභාරද්වාජො එකො වූපකට්ඨො අප්පමත්තො ආතාපී පහිතත්තො විහරන්තො ¶ නචිරස්සෙව – යස්සත්ථාය කුලපුත්තා සම්මදෙව අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජන්ති තදනුත්තරං – බ්රහ්මචරියපරියොසානං දිට්ඨෙව ධම්මෙ සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහාසි. ‘‘ඛීණා ජාති, වුසිතං බ්රහ්මචරියං, කතං කරණීයං නාපරං ඉත්ථත්තායා’’ති අබ්භඤ්ඤාසි. අඤ්ඤතරො ච පනායස්මා භාරද්වාජො අරහතං අහොසීති.

189. එකං සමයං භගවා රාජගහෙ විහරති වෙළුවනෙ කලන්දකනිවාපෙ. අස්සොසි ඛො අසුරින්දකභාරද්වාජො බ්රාහ්මණො – ‘‘භාරද්වාජගොත්තො බ්රාහ්මණො කිර සමණස්ස ගොතමස්ස සන්තිකෙ අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතො’’ති කුපිතො අනත්තමනො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අසබ්භාහි ඵරුසාහි වාචාහි අක්කොසති පරිභාසති. එවං වුත්තෙ, භගවා තුණ්හී අහොසි. අථ ඛො අසුරින්දකභාරද්වාජො බ්රාහ්මණො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘ජිතොසි, සමණ, ජිතොසි, සමණා’’ති.

‘‘ජයං ¶ වෙ මඤ්ඤති බාලො, වාචාය ඵරුසං භණං;

ජයඤ්චෙවස්ස තං හොති, යා තිතික්ඛා විජානතො.

‘‘තස්සෙව තෙන පාපියො, යො කුද්ධං පටිකුජ්ඣති;

කුද්ධං අප්පටිකුජ්ඣන්තො, සඞ්ගාමං ජෙති දුජ්ජයං.

‘‘උභින්නමත්ථං චරති, අත්තනො ච පරස්ස ච;

පරං සඞ්කුපිතං ඤත්වා, යො සතො උපසම්මති.

‘‘උභින්නං ¶ තිකිච්ඡන්තානං, අත්තනො ච පරස්ස ච;

ජනා මඤ්ඤන්ති බාලොති, යෙ ධම්මස්ස අකොවිදා’’ති.

එවං ¶ වුත්තෙ, අසුරින්දකභාරද්වාජො බ්රාහ්මණො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘අභික්කන්තං, භො ගොතම…පෙ… අබ්භඤ්ඤාසි. අඤ්ඤතරො ච පනායස්මා භාරද්වාජො අරහතං අහොසී’’ති.

190. එකං ¶ සමයං භගවා රාජගහෙ විහරති වෙළුවනෙ කලන්දකනිවාපෙ. අස්සොසි ඛො බිලඞ්ගිකභාරද්වාජො බ්රාහ්මණො – ‘‘භාරද්වාජගොත්තො කිර බ්රාහ්මණො සමණස්ස ගොතමස්ස සන්තිකෙ අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතො’’ති කුපිතො අනත්තමනො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා තුණ්හීභූතො එකමන්තං අට්ඨාසි. අථ ඛො භගවා බිලඞ්ගිකස්ස භාරද්වාජස්ස බ්රාහ්මණස්ස චෙතසා චෙතොපරිවිතක්කමඤ්ඤාය බිලඞ්ගිකං භාරද්වාජං බ්රාහ්මණං ගාථාය අජ්ඣභාසි ¶ –

‘‘යො අප්පදුට්ඨස්ස නරස්ස දුස්සති,

සුඛුමො රජො පටිවාතංව ඛිත්තො’’ති.

එවං වුත්තෙ, විලඞ්ගිකභාරද්වාජො බ්රාහ්මණො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘අභික්කන්තං, භො ගොතම…පෙ… අබ්භඤ්ඤාසි. අඤ්ඤතරො ච පනායස්මා භාරද්වාජො අරහතං අහොසී’’ති.

191. සාවත්ථිනිදානං. අථ ඛො අහිංසකභාරද්වාජො බ්රාහ්මණො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවතා සද්ධිං සම්මොදි. සම්මොදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං ¶ නිසින්නො ඛො අහිංසකභාරද්වාජො බ්රාහ්මණො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘අහිංසකාහං, භො ගොතම, අහිංසකාහං, භො ගොතමා’’ති.

‘‘යථා ¶ ¶ නාමං තථා චස්ස, සියා ඛො ත්වං අහිංසකො;

යො ච කායෙන වාචාය, මනසා ච න හිංසති;

ස වෙ අහිංසකො හොති, යො පරං න විහිංසතී’’ති.

එවං වුත්තෙ, අහිංසකභාරද්වාජො බ්රාහ්මණො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘අභික්කන්තං, භො ගොතම…පෙ… අබ්භඤ්ඤාසි. අඤ්ඤතරො ච පනායස්මා අහිංසකභාරද්වාජො අරහතං අහොසී’’ති.

192. සාවත්ථිනිදානං ¶ . අථ ඛො ජටාභාරද්වාජො බ්රාහ්මණො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවතා සද්ධිං සම්මොදි. සම්මොදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො ජටාභාරද්වාජො බ්රාහ්මණො භගවන්තං ගාථාය අජ්ඣභාසි –

‘‘අන්තොජටා බහිජටා, ජටාය ජටිතා පජා;

තං තං ගොතම පුච්ඡාමි, කො ඉමං විජටයෙ ජට’’න්ති.

‘‘සීලෙ පතිට්ඨාය නරො සපඤ්ඤො, චිත්තං පඤ්ඤඤ්ච භාවයං;

ආතාපී නිපකො භික්ඛු, සො ඉමං විජටයෙ ජටං.

‘‘යෙසං රාගො ච දොසො ච, අවිජ්ජා ච විරාජිතා;

ඛීණාසවා අරහන්තො, තෙසං විජටිතා ජටා.

‘‘යත්ථ නාමඤ්ච රූපඤ්ච, අසෙසං උපරුජ්ඣති;

පටිඝං රූපසඤ්ඤා ච, එත්ථෙසා ඡිජ්ජතෙ ජටා’’ති.

එවං ¶ වුත්තෙ, ජටාභාරද්වාජො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘අභික්කන්තං, භො ගොතම…පෙ… අඤ්ඤතරො ච පනායස්මා භාරද්වාජො අරහතං අහොසී’’ති.

193. සාවත්ථිනිදානං ¶ . අථ ඛො සුද්ධිකභාරද්වාජො බ්රාහ්මණො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවතා සද්ධිං සම්මොදි. සම්මොදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං ¶ නිසින්නො ඛො සුද්ධිකභාරද්වාජො බ්රාහ්මණො භගවතො සන්තිකෙ ඉමං ගාථං අජ්ඣභාසි –

‘‘න බ්රාහ්මණො [නාබ්රාහ්මණො (?)] සුජ්ඣති කොචි, ලොකෙ සීලවාපි තපොකරං;

විජ්ජාචරණසම්පන්නො, සො සුජ්ඣති න අඤ්ඤා ඉතරා පජා’’ති.

‘‘බහුම්පි පලපං ජප්පං, න ජච්චා හොති බ්රාහ්මණො;

අන්තොකසම්බු සඞ්කිලිට්ඨො, කුහනං උපනිස්සිතො.

‘‘ඛත්තියො ¶ බ්රාහ්මණො වෙස්සො, සුද්දො චණ්ඩාලපුක්කුසො;

ආරද්ධවීරියො පහිතත්තො, නිච්චං දළ්හපරක්කමො;

පප්පොති පරමං සුද්ධිං, එවං ජානාහි බ්රාහ්මණා’’ති.

එවං වුත්තෙ, සුද්ධිකභාරද්වාජො බ්රාහ්මණො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘අභික්කන්තං, භො ගොතම…පෙ… අඤ්ඤතරො ච පනායස්මා භාරද්වාජො අරහතං අහොසී’’ති.

194. එකං ¶ සමයං භගවා රාජගහෙ විහරති වෙළුවනෙ කලන්දකනිවාපෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන අග්ගිකභාරද්වාජස්ස බ්රාහ්මණස්ස සප්පිනා පායසො සන්නිහිතො හොති – ‘‘අග්ගිං ජුහිස්සාමි, අග්ගිහුත්තං පරිචරිස්සාමී’’ති.

අථ ඛො භගවා පුබ්බණ්හසමයං නිවාසෙත්වා පත්තචීවරමාදාය රාජගහං පිණ්ඩාය පාවිසි. රාජගහෙ සපදානං පිණ්ඩාය චරමානො යෙන අග්ගිකභාරද්වාජස්ස බ්රාහ්මණස්ස නිවෙසනං තෙනුපසඞ්කමි ¶ ; උපසඞ්කමිත්වා එකමන්තං අට්ඨාසි. අද්දසා ඛො අග්ගිකභාරද්වාජො බ්රාහ්මණො භගවන්තං පිණ්ඩාය ඨිතං. දිස්වාන භගවන්තං ගාථාය අජ්ඣභාසි –

‘‘තීහි විජ්ජාහි සම්පන්නො, ජාතිමා සුතවා බහූ;

විජ්ජාචරණසම්පන්නො, සොමං භුඤ්ජෙය්ය පායස’’න්ති.

‘‘බහුම්පි පලපං ජප්පං, න ජච්චා හොති බ්රාහ්මණො;

අන්තොකසම්බු සංකිලිට්ඨො, කුහනාපරිවාරිතො.

‘‘පුබ්බෙනිවාසං ¶ යො වෙදී, සග්ගාපායඤ්ච පස්සති;

අථො ජාතික්ඛයං පත්තො, අභිඤ්ඤාවොසිතො මුනි.

‘‘එතාහි තීහි විජ්ජාහි, තෙවිජ්ජො හොති බ්රාහ්මණො;

විජ්ජාචරණසම්පන්නො, සොමං භුඤ්ජෙය්ය පායස’’න්ති.

‘‘භුඤ්ජතු භවං ගොතමො. බ්රාහ්මණො භව’’න්ති.

‘‘ගාථාභිගීතං ¶ ¶ මෙ අභොජනෙය්යං,

ධම්මෙ සති බ්රාහ්මණ වුත්තිරෙසා.

ඛෙත්තඤ්හි තං පුඤ්ඤපෙක්ඛස්ස හොතී’’ති.

එවං ¶ වුත්තෙ, අග්ගිකභාරද්වාජො බ්රාහ්මණො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘අභික්කන්තං, භො ගොතම…පෙ… අඤ්ඤතරො ච පනායස්මා අග්ගිකභාරද්වාජො අරහතං අහොසී’’ති.

195. එකං සමයං භගවා කොසලෙසු විහරති සුන්දරිකාය නදියා තීරෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන සුන්දරිකභාරද්වාජො බ්රාහ්මණො සුන්දරිකාය නදියා තීරෙ අග්ගිං ජුහති, අග්ගිහුත්තං පරිචරති. අථ ඛො සුන්දරිකභාරද්වාජො බ්රාහ්මණො අග්ගිං ජුහිත්වා අග්ගිහුත්තං පරිචරිත්වා උට්ඨායාසනා සමන්තා චතුද්දිසා අනුවිලොකෙසි – ‘‘කො නු ඛො ඉමං හබ්යසෙසං භුඤ්ජෙය්යා’’ති? අද්දසා ඛො සුන්දරිකභාරද්වාජො බ්රාහ්මණො භගවන්තං අඤ්ඤතරස්මිං රුක්ඛමූලෙ සසීසං පාරුතං නිසින්නං. දිස්වාන වාමෙන හත්ථෙන ¶ හබ්යසෙසං ගහෙත්වා දක්ඛිණෙන හත්ථෙන කමණ්ඩලුං ගහෙත්වා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි. අථ ඛො භගවා සුන්දරිකභාරද්වාජස්ස බ්රාහ්මණස්ස පදසද්දෙන සීසං විවරි. අථ ඛො සුන්දරිකභාරද්වාජො බ්රාහ්මණො ‘මුණ්ඩො අයං ¶ භවං, මුණ්ඩකො අයං භව’න්ති තතොව පුන නිවත්තිතුකාමො අහොසි. අථ ඛො සුන්දරිකභාරද්වාජස්ස බ්රාහ්මණස්ස එතදහොසි – ‘මුණ්ඩාපි හි ඉධෙකච්චෙ බ්රාහ්මණා භවන්ති; යංනූනාහං තං උපසඞ්කමිත්වා ජාතිං පුච්ඡෙය්ය’න්ති.

අථ ඛො සුන්දරිකභාරද්වාජො බ්රාහ්මණො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං එතදවොච – ‘කිංජච්චො භව’න්ති?

‘‘මා ¶ ජාතිං පුච්ඡ චරණඤ්ච පුච්ඡ,

කාලෙන සො ජුහති දක්ඛිණෙය්යෙ’’ති.

‘‘අද්ධා සුයිට්ඨං සුහුතං මම යිදං,

අඤ්ඤො ජනො භුඤ්ජති හබ්යසෙස’’න්ති.

‘‘භුඤ්ජතු භවං ගොතමො. බ්රාහ්මණො භව’’න්ති.

ධම්මෙ සති බ්රාහ්මණ වුත්තිරෙසා.

ඛෙත්තඤ්හි තං පුඤ්ඤපෙක්ඛස්ස හොතී’’ති.

‘‘අථ කස්ස චාහං, භො ගොතම, ඉමං හබ්යසෙසං දම්මී’’ති? ‘‘න ඛ්වාහං, බ්රාහ්මණ, පස්සාමි සදෙවකෙ ලොකෙ සමාරකෙ සබ්රහ්මකෙ සස්සමණබ්රාහ්මණියා පජාය සදෙවමනුස්සාය යස්සෙසො හබ්යසෙසො භුත්තො සම්මා පරිණාමං ගච්ඡෙය්ය ¶ අඤ්ඤත්ර, බ්රාහ්මණ, තථාගතස්ස වා තථාගතසාවකස්ස වා. තෙන හි ත්වං, බ්රාහ්මණ, තං හබ්යසෙසං අප්පහරිතෙ වා ඡඩ්ඩෙහි අප්පාණකෙ වා උදකෙ ඔපිලාපෙහී’’ති.

අථ ඛො සුන්දරිකභාරද්වාජො බ්රාහ්මණො තං හබ්යසෙසං අප්පාණකෙ උදකෙ ඔපිලාපෙසි. අථ ඛො සො හබ්යසෙසො උදකෙ පක්ඛිත්තො චිච්චිටායති ¶ චිටිචිටායති සන්ධූපායති සම්පධූපායති ¶ . සෙය්යථාපි නාම ¶ ඵාලො [ලොහො (ක.)] දිවසංසන්තත්තො [දිවසසන්තත්තො (සී. ස්යා. කං. පී.)] උදකෙ පක්ඛිත්තො චිච්චිටායති චිටිචිටායති සන්ධූපායති සම්පධූපායති; එවමෙව සො හබ්යසෙසො උදකෙ පක්ඛිත්තො චිච්චිටායති චිටිචිටායති සන්ධූපායති සම්පධූපායති.

අථ ඛො සුන්දරිකභාරද්වාජො බ්රාහ්මණො සංවිග්ගො ලොමහට්ඨජාතො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා එකමන්තං අට්ඨාසි. එකමන්තං ඨිතං ඛො සුන්දරිකභාරද්වාජං බ්රාහ්මණං භගවා ගාථාහි අජ්ඣභාසි –

සුද්ධිං අමඤ්ඤි බහිද්ධා හි එතං;

‘‘හිත්වා අහං බ්රාහ්මණ දාරුදාහං

අජ්ඣත්තමෙවුජ්ජලයාමි [අජ්ඣත්තමෙව ජලයාමි (සී. ස්යා. කං. පී.)] ජොතිං;

නිච්චග්ගිනී නිච්චසමාහිතත්තො,

‘‘මානො හි තෙ බ්රාහ්මණ ඛාරිභාරො,

‘‘ධම්මො ¶ රහදො බ්රාහ්මණ සීලතිත්ථො,

අනල්ලගත්තාව [අනල්ලීනගත්තාව (සී. පී. ක.)] තරන්ති පාරං.

‘‘සච්චං ධම්මො සංයමො බ්රහ්මචරියං,

මජ්ඣෙ සිතා බ්රාහ්මණ බ්රහ්මපත්ති;

තමහං නරං ධම්මසාරීති බ්රූමී’’ති.

එවං ¶ වුත්තෙ, සුන්දරිකභාරද්වාජො බ්රාහ්මණො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘අභික්කන්තං, භො ගොතම…පෙ… අඤ්ඤතරො ච පනායස්මා භාරද්වාජො අරහතං අහොසී’’ති.

196. එකං සමයං භගවා කොසලෙසු විහරති අඤ්ඤතරස්මිං වනසණ්ඩෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන අඤ්ඤතරස්ස භාරද්වාජගොත්තස්ස බ්රාහ්මණස්ස චතුද්දස බලීබද්දා නට්ඨා හොන්ති. අථ ඛො භාරද්වාජගොත්තො බ්රාහ්මණො තෙ බලීබද්දෙ ගවෙසන්තො යෙන සො වනසණ්ඩො තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා අද්දස භගවන්තං තස්මිං වනසණ්ඩෙ නිසින්නං පල්ලඞ්කං ආභුජිත්වා උජුං කායං පණිධාය පරිමුඛං සතිං උපට්ඨපෙත්වා. දිස්වාන යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවතො සන්තිකෙ ඉමා ගාථායො අභාසි –

‘‘න ¶ හි නූනිමස්ස [නහනූනිමස්ස (සී. ස්යා. කං.)] සමණස්ස, බලීබද්දා චතුද්දස;

අජ්ජසට්ඨිං න දිස්සන්ති, තෙනායං සමණො සුඛී.

‘‘න හි නූනිමස්ස සමණස්ස, තිලාඛෙත්තස්මි පාපකා;

එකපණ්ණා දුපණ්ණා [ද්විපණ්ණා (සී. පී.)] ච, තෙනායං සමණො සුඛී.

‘‘න හි නූනිමස්ස සමණස්ස, තුච්ඡකොට්ඨස්මි මූසිකා;

උස්සොළ්හිකාය නච්චන්ති, තෙනායං සමණො සුඛී.

‘‘න හි නූනිමස්ස සමණස්ස, සන්ථාරො සත්තමාසිකො;

උප්පාටකෙහි සඤ්ඡන්නො, තෙනායං සමණො සුඛී.

‘‘න ¶ හි නූනිමස්ස සමණස්ස, විධවා සත්ත ධීතරො;

එකපුත්තා දුපුත්තා [ද්විපුත්තා (සී. පී.)] ච, තෙනායං සමණො සුඛී.

‘‘න හි නූනිමස්ස සමණස්ස, පිඞ්ගලා තිලකාහතා;

සොත්තං පාදෙන බොධෙති, තෙනායං සමණො සුඛී.

‘‘න හි නූනිමස්ස සමණස්ස, පච්චූසම්හි ඉණායිකා;

දෙථ දෙථාති චොදෙන්ති, තෙනායං සමණො සුඛී’’ති.

‘‘න ¶ හි මය්හං බ්රාහ්මණ, බලීබද්දා චතුද්දස;

අජ්ජසට්ඨිං න දිස්සන්ති, තෙනාහං බ්රාහ්මණා සුඛී.

‘‘න ¶ හි මය්හං බ්රාහ්මණ, තිලාඛෙත්තස්මි පාපකා;

එකපණ්ණා දුපණ්ණා ච, තෙනාහං බ්රාහ්මණා සුඛී.

‘‘න හි මය්හං බ්රාහ්මණ, තුච්ඡකොට්ඨස්මි මූසිකා;

උස්සොළ්හිකාය නච්චන්ති, තෙනාහං බ්රාහ්මණා සුඛී.

‘‘න ¶ හි මය්හං බ්රාහ්මණ, සන්ථාරො සත්තමාසිකො;

උප්පාටකෙහි සඤ්ඡන්නො, තෙනාහං බ්රාහ්මණා සුඛී.

‘‘න හි මය්හං බ්රාහ්මණ, විධවා සත්ත ධීතරො;

එකපුත්තා දුපුත්තා ච, තෙනාහං බ්රාහ්මණා සුඛී.

‘‘න හි මය්හං බ්රාහ්මණ, පිඞ්ගලා තිලකාහතා;

සොත්තං පාදෙන බොධෙති, තෙනාහං බ්රාහ්මණා සුඛී.

‘‘න ¶ හි මය්හං බ්රාහ්මණ, පච්චූසම්හි ඉණායිකා;

දෙථ දෙථාති චොදෙන්ති, තෙනාහං බ්රාහ්මණා සුඛී’’ති.

එවං වුත්තෙ, භාරද්වාජගොත්තො බ්රාහ්මණො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘අභික්කන්තං, භො ගොතම, අභික්කන්තං, භො ගොතම! සෙය්යථාපි, භො ගොතම, නික්කුජ්ජිතං වා උක්කුජ්ජෙය්ය, පටිච්ඡන්නං වා විවරෙය්ය, මූළ්හස්ස වා මග්ගං ආචික්ඛෙය්ය, අන්ධකාරෙ වා තෙලපජ්ජොතං ධාරෙය්ය – චක්ඛුමන්තො රූපානි දක්ඛන්තීති; එවමෙව භොතා ගොතමෙන අනෙකපරියායෙන ධම්මො පකාසිතො. එසාහං භවන්තං ගොතමං සරණං ගච්ඡාමි ධම්මඤ්ච භික්ඛුසඞ්ඝඤ්ච. ලභෙය්යාහං භොතො ගොතමස්ස සන්තිකෙ පබ්බජ්ජං, ලභෙය්යං උපසම්පද’’න්ති.

අලත්ථ ඛො භාරද්වාජගොත්තො බ්රාහ්මණො භගවතො සන්තිකෙ පබ්බජ්ජං, අලත්ථ උපසම්පදං. අචිරූපසම්පන්නො පනායස්මා භාරද්වාජො එකො වූපකට්ඨො අප්පමත්තො ආතාපී පහිතත්තො විහරන්තො නචිරස්සෙව – යස්සත්ථාය කුලපුත්තා සම්මදෙව අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජන්ති, තදනුත්තරං – බ්රහ්මචරියපරියොසානං ¶ දිට්ඨෙව ධම්මෙ සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහාසි. ‘‘ඛීණා ජාති, වුසිතං බ්රහ්මචරියං, කතං කරණීයං, නාපරං ¶ ඉත්ථත්තායා’’ති අබ්භඤ්ඤාසි. අඤ්ඤතරො ච පනායස්මා භාරද්වාජො අරහතං අහොසීති.

ධනඤ්ජානී ච අක්කොසං, අසුරින්දං බිලඞ්ගිකං;

අහිංසකං ජටා චෙව, සුද්ධිකඤ්චෙව අග්ගිකා;

සුන්දරිකං බහුධීතරෙන ච තෙ දසාති.

197. එවං ¶ ¶ ¶ මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා මගධෙසු විහරති දක්ඛිණාගිරිස්මිං එකනාළායං බ්රාහ්මණගාමෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන කසිභාරද්වාජස්ස [කසිකභාරද්වාජස්ස (ක.)] බ්රාහ්මණස්ස පඤ්චමත්තානි නඞ්ගලසතානි පයුත්තානි හොන්ති වප්පකාලෙ. අථ ඛො භගවා පුබ්බණ්හසමයං නිවාසෙත්වා පත්තචීවරමාදාය යෙන කසිභාරද්වාජස්ස බ්රාහ්මණස්ස කම්මන්තො තෙනුපසඞ්කමි.

තෙන ඛො පන සමයෙන කසිභාරද්වාජස්ස බ්රාහ්මණස්ස පරිවෙසනා වත්තති. අථ ඛො භගවා යෙන පරිවෙසනා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා එකමන්තං අට්ඨාසි. අද්දසා ඛො කසිභාරද්වාජො බ්රාහ්මණො භගවන්තං පිණ්ඩාය ඨිතං. දිස්වා භගවන්තං එතදවොච – ‘‘අහං ඛො, සමණ, කසාමි ච වපාමි ච, කසිත්වා ච වපිත්වා ච භුඤ්ජාමි. ත්වම්පි, සමණ, කසස්සු ච වපස්සු ච, කසිත්වා ච වපිත්වා ච භුඤ්ජස්සූ’’ති. ‘‘අහම්පි ඛො, බ්රාහ්මණ, කසාමි ච වපාමි ච, කසිත්වා ච වපිත්වා ච භුඤ්ජාමී’’ති. න ඛො මයං පස්සාම භොතො ගොතමස්ස යුගං වා නඞ්ගලං වා ඵාලං වා පාචනං වා බලීබද්දෙ වා, අථ ච පන ¶ භවං ගොතමො එවමාහ – ‘‘අහම්පි ඛො, බ්රාහ්මණ, කසාමි ච වපාමි ච, කසිත්වා ච වපිත්වා ච භුඤ්ජාමී’’ති ¶ . අථ ඛො කසිභාරද්වාජො බ්රාහ්මණො භගවන්තං ගාථාය අජ්ඣභාසි –

‘‘කස්සකො පටිජානාසි, න ච පස්සාමි තෙ කසිං;

කස්සකො පුච්ඡිතො බ්රූහි, කථං ජානෙමු තං කසි’’න්ති.

‘‘සද්ධා බීජං තපො වුට්ඨි, පඤ්ඤා මෙ යුගනඞ්ගලං;

හිරී ඊසා මනො යොත්තං, සති මෙ ඵාලපාචනං.

‘‘කායගුත්තො ¶ වචීගුත්තො, ආහාරෙ උදරෙ යතො;

සච්චං කරොමි නිද්දානං, සොරච්චං මෙ පමොචනං.

‘‘වීරියං ¶ මෙ ධුරධොරය්හං, යොගක්ඛෙමාධිවාහනං;

ගච්ඡති අනිවත්තන්තං, යත්ථ ගන්ත්වා න සොචති.

‘‘එවමෙසා කසී කට්ඨා, සා හොති අමතප්ඵලා;

එතං කසිං කසිත්වාන, සබ්බදුක්ඛා පමුච්චතී’’ති.

‘‘භුඤ්ජතු භවං ගොතමො. කස්සකො භවං. යඤ්හි භවං ගොතමො අමතප්ඵලම්පි කසිං කසතී’’ති [භාසතීති (ක.)].

ධම්මෙ සති බ්රාහ්මණ වුත්තිරෙසා.

ඛෙත්තඤ්හි තං පුඤ්ඤපෙක්ඛස්ස හොතී’’ති.

එවං වුත්තෙ, කසිභාරද්වාජො බ්රාහ්මණො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘අභික්කන්තං, භො ගොතම…පෙ… අජ්ජතග්ගෙ පාණුපෙතං සරණං ගත’’න්ති.

198. සාවත්ථිනිදානං. අථ ඛො භගවා පුබ්බණ්හසමයං නිවාසෙත්වා පත්තචීවරමාදාය යෙන ¶ උදයස්ස බ්රාහ්මණස්ස නිවෙසනං තෙනුපසඞ්කමි. අථ ¶ ඛො උදයො බ්රාහ්මණො භගවතො පත්තං ඔදනෙන පූරෙසි. දුතියම්පි ඛො භගවා පුබ්බණ්හසමයං නිවාසෙත්වා පත්තචීවරමාදාය යෙන උදයස්ස බ්රාහ්මණස්ස නිවෙසනං තෙනුපසඞ්කමි…පෙ… තතියම්පි ඛො උදයො බ්රාහ්මණො භගවතො පත්තං ඔදනෙන ¶ පූරෙත්වා භගවන්තං එතදවොච – ‘‘පකට්ඨකොයං සමණො ගොතමො පුනප්පුනං ආගච්ඡතී’’ති.

‘‘පුනප්පුනඤ්චෙව ¶ වපන්ති බීජං, පුනප්පුනං වස්සති දෙවරාජා;

පුනප්පුනං ඛෙත්තං කසන්ති කස්සකා, පුනප්පුනං ධඤ්ඤමුපෙති රට්ඨං.

‘‘පුනප්පුනං යාචකා යාචයන්ති, පුනප්පුනං දානපතී දදන්ති;

පුනප්පුනං දානපතී දදිත්වා, පුනප්පුනං සග්ගමුපෙන්ති ඨානං.

‘‘පුනප්පුනං ඛීරනිකා දුහන්ති, පුනප්පුනං වච්ඡො උපෙති මාතරං;

පුනප්පුනං කිලමති ඵන්දති ච, පුනප්පුනං ගබ්භමුපෙති මන්දො.

‘‘පුනප්පුනං ජායති මීයති ච, පුනප්පුනං සිවථිකං [සීවථිකං (සී. ස්යා. කං. පී.)] හරන්ති;

මග්ගඤ්ච ලද්ධා අපුනබ්භවාය, න පුනප්පුනං ජායති භූරිපඤ්ඤො’’ති [පුනප්පුනං ජායති භූරිපඤ්ඤොති (ස්යා. කං. ක.)].

එවං වුත්තෙ, උදයො බ්රාහ්මණො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘අභික්කන්තං, භො ගොතම…පෙ… උපාසකං මං භවං ගොතමො ධාරෙතු අජ්ජතග්ගෙ පාණුපෙතං සරණං ගත’’න්ති.

199. සාවත්ථිනිදානං ¶ . තෙන ඛො පන සමයෙන භගවා වාතෙහාබාධිකො හොති; ආයස්මා ච උපවාණො භගවතො උපට්ඨාකො හොති. අථ ඛො භගවා ආයස්මන්තං උපවාණං ආමන්තෙසි – ‘‘ඉඞ්ඝ මෙ ත්වං, උපවාණ, උණ්හොදකං ජානාහී’’ති. ‘‘එවං, භන්තෙ’’ති ඛො ආයස්මා උපවාණො භගවතො පටිස්සුත්වා නිවාසෙත්වා පත්තචීවරමාදාය යෙන දෙවහිතස්ස බ්රාහ්මණස්ස නිවෙසනං තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා තුණ්හීභූතො එකමන්තං අට්ඨාසි. අද්දසා ඛො දෙවහිතො බ්රාහ්මණො ආයස්මන්තං ¶ උපවාණං තුණ්හීභූතං එකමන්තං ඨිතං. දිස්වාන ආයස්මන්තං උපවාණං ගාථාය අජ්ඣභාසි –

‘‘තුණ්හීභූතො ¶ ¶ භවං තිට්ඨං, මුණ්ඩො සඞ්ඝාටිපාරුතො;

කිං පත්ථයානො කිං එසං, කිං නු යාචිතුමාගතො’’ති.

‘‘අරහං සුගතො ලොකෙ, වාතෙහාබාධිකො මුනි;

සචෙ උණ්හොදකං අත්ථි, මුනිනො දෙහි බ්රාහ්මණ.

‘‘පූජිතො පූජනෙය්යානං, සක්කරෙය්යාන සක්කතො;

අපචිතො අපචෙය්යානං [අපචිනෙය්යානං (සී. ස්යා. කං.) ටීකා ඔලොකෙතබ්බා], තස්ස ඉච්ඡාමි හාතවෙ’’ති.

අථ ඛො දෙවහිතො බ්රාහ්මණො උණ්හොදකස්ස කාජං පුරිසෙන ගාහාපෙත්වා ඵාණිතස්ස ච පුටං ආයස්මතො උපවාණස්ස පාදාසි. අථ ඛො ආයස්මා උපවාණො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං ¶ උණ්හොදකෙන න්හාපෙත්වා [නහාපෙත්වා (සී. පී.)] උණ්හොදකෙන ඵාණිතං ආලොලෙත්වා භගවතො පාදාසි. අථ ඛො භගවතො ආබාධො පටිප්පස්සම්භි.

අථ ඛො දෙවහිතො බ්රාහ්මණො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවතා සද්ධිං සම්මොදි. සම්මොදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො දෙවහිතො බ්රාහ්මණො භගවන්තං ගාථාය අජ්ඣභාසි –

‘‘කත්ථ දජ්ජා දෙය්යධම්මං, කත්ථ දින්නං මහප්ඵලං;

කථඤ්හි යජමානස්ස, කථං ඉජ්ඣති දක්ඛිණා’’ති.

‘‘පුබ්බෙනිවාසං යො වෙදී, සග්ගාපායඤ්ච පස්සති;

අථො ජාතික්ඛයං පත්තො, අභිඤ්ඤාවොසිතො මුනි.

‘‘එත්ථ ¶ දජ්ජා දෙය්යධම්මං, එත්ථ දින්නං මහප්ඵලං;

එවඤ්හි යජමානස්ස, එවං ඉජ්ඣති දක්ඛිණා’’ති.

එවං වුත්තෙ, දෙවහිතො බ්රාහ්මණො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘අභික්කන්තං භො ගොතම…පෙ… උපාසකං මං භවං ගොතමො ධාරෙතු අජ්ජතග්ගෙ පාණුපෙතං සරණං ගත’’න්ති.

200. සාවත්ථිනිදානං ¶ . අථ ඛො අඤ්ඤතරො බ්රාහ්මණමහාසාලො ලූඛො ලූඛපාවුරණො ¶ [ලූඛපාපුරණො (සී. ස්යා. කං. පී.)] යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවතා සද්ධිං සම්මොදි. සම්මොදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නං ඛො තං බ්රාහ්මණමහාසාලං භගවා ¶ එතදවොච – ‘‘කින්නු ත්වං, බ්රාහ්මණ, ලූඛො ලූඛපාවුරණො’’ති? ‘‘ඉධ මෙ, භො ගොතම, චත්තාරො පුත්තා. තෙ මං දාරෙහි සංපුච්ඡ ඝරා නික්ඛාමෙන්තී’’ති. ‘‘තෙන හි ත්වං, බ්රාහ්මණ, ඉමා ගාථායො පරියාපුණිත්වා සභායං මහාජනකායෙ සන්නිපතිතෙ පුත්තෙසු ච සන්නිසින්නෙසු භාසස්සු –

‘‘යෙහි ජාතෙහි නන්දිස්සං, යෙසඤ්ච භවමිච්ඡිසං;

තෙ මං දාරෙහි සංපුච්ඡ, සාව වාරෙන්ති සූකරං.

‘‘අසන්තා කිර මං ජම්මා, තාත තාතාති භාසරෙ;

රක්ඛසා පුත්තරූපෙන, තෙ ජහන්ති වයොගතං.

‘‘අස්සොව ජිණ්ණො නිබ්භොගො, ඛාදනා අපනීයති;

බාලකානං පිතා ථෙරො, පරාගාරෙසු භික්ඛති.

‘‘දණ්ඩොව කිර මෙ සෙය්යො, යඤ්චෙ පුත්තා අනස්සවා;

චණ්ඩම්පි ගොණං වාරෙති, අථො චණ්ඩම්පි කුක්කුරං.

‘‘අන්ධකාරෙ ¶ පුරෙ හොති, ගම්භීරෙ ගාධමෙධති;

දණ්ඩස්ස ආනුභාවෙන, ඛලිත්වා පතිතිට්ඨතී’’ති.

අථ ඛො සො බ්රාහ්මණමහාසාලො භගවතො සන්තිකෙ ඉමා ගාථායො පරියාපුණිත්වා සභායං මහාජනකායෙ සන්නිපතිතෙ පුත්තෙසු ච සන්නිසින්නෙසු අභාසි –

‘‘යෙහි ජාතෙහි නන්දිස්සං, යෙසඤ්ච භවමිච්ඡිසං;

තෙ ¶ මං දාරෙහි සංපුච්ඡ, සාව වාරෙන්ති සූකරං.

‘‘අසන්තා කිර මං ජම්මා, තාත තාතාති භාසරෙ;

රක්ඛසා පුත්තරූපෙන, තෙ ජහන්ති වයොගතං.

‘‘අස්සොව ¶ ජිණ්ණො නිබ්භොගො, ඛාදනා අපනීයති;

බාලකානං පිතා ථෙරො, පරාගාරෙසු භික්ඛති.

‘‘දණ්ඩොව කිර මෙ සෙය්යො, යඤ්චෙ පුත්තා අනස්සවා;

චණ්ඩම්පි ගොණං වාරෙති, අථො චණ්ඩම්පි කුක්කුරං.

‘‘අන්ධකාරෙ පුරෙ හොති, ගම්භීරෙ ගාධමෙධති;

දණ්ඩස්ස ආනුභාවෙන, ඛලිත්වා පතිතිට්ඨතී’’ති.

අථ ¶ ඛො නං බ්රාහ්මණමහාසාලං පුත්තා ඝරං නෙත්වා න්හාපෙත්වා පච්චෙකං දුස්සයුගෙන අච්ඡාදෙසුං. අථ ඛො සො බ්රාහ්මණමහාසාලො එකං දුස්සයුගං ආදාය යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවතා සද්ධිං සම්මොදි. සම්මොදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො බ්රාහ්මණමහාසාලො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘මයං, භො ගොතම, බ්රාහ්මණා නාම ආචරියස්ස ආචරියධනං පරියෙසාම. පටිග්ගණ්හතු මෙ භවං ගොතමො ආචරියධන’’න්ති. පටිග්ගහෙසි භගවා අනුකම්පං උපාදාය. අථ ඛො සො බ්රාහ්මණමහාසාලො භගවන්තං ¶ එතදවොච – ‘‘අභික්කන්තං, භො ගොතම…පෙ… උපාසකං මං භවං ගොතමො ධාරෙතු අජ්ජතග්ගෙ පාණුපෙතං සරණං ගත’’න්ති.

201. සාවත්ථිනිදානං ¶ . තෙන ඛො පන සමයෙන මානත්ථද්ධො නාම බ්රාහ්මණො සාවත්ථියං පටිවසති. සො නෙව මාතරං අභිවාදෙති, න පිතරං අභිවාදෙති, න ආචරියං අභිවාදෙති, න ජෙට්ඨභාතරං අභිවාදෙති. තෙන ඛො පන සමයෙන භගවා මහතියා පරිසාය පරිවුතො ධම්මං දෙසෙති. අථ ඛො මානත්ථද්ධස්ස බ්රාහ්මණස්ස එතදහොසි – ‘‘අයං ඛො සමණො ගොතමො මහතියා පරිසාය පරිවුතො ධම්මං දෙසෙති. යංනූනාහං යෙන සමණො ගොතමො තෙනුපසඞ්කමෙය්යං. සචෙ මං සමණො ගොතමො ආලපිස්සති, අහම්පි තං ආලපිස්සාමි. නො චෙ මං සමණො ගොතමො ආලපිස්සති, අහම්පි නාලපිස්සාමී’’ති. අථ ඛො මානත්ථද්ධො බ්රාහ්මණො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා තුණ්හීභූතො එකමන්තං අට්ඨාසි. අථ ඛො භගවා තං නාලපි. අථ ඛො මානත්ථද්ධො බ්රාහ්මණො – ‘නායං සමණො ¶ ගොතමො කිඤ්චි ජානාතී’ති තතොව පුන නිවත්තිතුකාමො අහොසි. අථ ¶ ඛො භගවා මානත්ථද්ධස්ස බ්රාහ්මණස්ස චෙතසා චෙතොපරිවිතක්කමඤ්ඤාය මානත්ථද්ධං බ්රාහ්මණං ගාථාය අජ්ඣභාසි –

‘‘න මානං බ්රාහ්මණ සාධු, අත්ථිකස්සීධ බ්රාහ්මණ;

යෙන අත්ථෙන ආගච්ඡි, තමෙවමනුබ්රූහයෙ’’ති.

අථ ඛො මානත්ථද්ධො බ්රාහ්මණො – ‘‘චිත්තං මෙ සමණො ගොතමො ජානාතී’’ති තත්ථෙව භගවතො පාදෙසු සිරසා නිපතිත්වා භගවතො පාදානි ¶ මුඛෙන ච පරිචුම්බති පාණීහි ච පරිසම්බාහති, නාමඤ්ච සාවෙති – ‘‘මානත්ථද්ධාහං, භො ගොතම, මානත්ථද්ධාහං, භො ගොතමා’’ති. අථ ඛො සා පරිසා අබ්භුතචිත්තජාතා [අබ්භුතචිත්තජාතා (සී. ස්යා. කං. පී.), අච්ඡරියබ්භුතචිත්තජාතා (ක.)] අහොසි – ‘අච්ඡරියං වත භො, අබ්භුතං වත භො! අයඤ්හි මානත්ථද්ධො බ්රාහ්මණො නෙව මාතරං අභිවාදෙති, න පිතරං අභිවාදෙති, න ආචරියං අභිවාදෙති, න ජෙට්ඨභාතරං අභිවාදෙති; අථ ච පන සමණෙ ගොතමෙ එවරූපං පරමනිපච්චකාරං කරොතී’ති. අථ ඛො භගවා මානත්ථද්ධං බ්රාහ්මණං එතදවොච – ‘‘අලං, බ්රාහ්මණ ¶ , උට්ඨෙහි, සකෙ ආසනෙ නිසීද. යතො තෙ මයි චිත්තං පසන්න’’න්ති. අථ ඛො මානත්ථද්ධො බ්රාහ්මණො සකෙ ආසනෙ නිසීදිත්වා භගවන්තං ගාථාය අජ්ඣභාසි –

‘‘කෙසු න මානං කයිරාථ, කෙසු චස්ස සගාරවො;

ක්යස්ස අපචිතා අස්සු, ක්යස්සු සාධු සුපූජිතා’’ති.

‘‘මාතරි පිතරි චාපි, අථො ජෙට්ඨම්හි භාතරි;

‘‘අරහන්තෙ සීතීභූතෙ, කතකිච්චෙ අනාසවෙ;

නිහච්ච මානං අථද්ධො, තෙ නමස්සෙ අනුත්තරෙ’’ති.

එවං ¶ වුත්තෙ, මානත්ථද්ධො බ්රාහ්මණො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘අභික්කන්තං, භො ගොතම…පෙ… උපාසකං මං භවං ගොතමො ධාරෙතු අජ්ජතග්ගෙ පාණුපෙතං සරණං ගත’’න්ති.

202. සාවත්ථිනිදානං ¶ ¶ . තෙන ඛො පන සමයෙන පච්චනීකසාතො නාම බ්රාහ්මණො සාවත්ථියං පටිවසති. අථ ඛො පච්චනීකසාතස්ස බ්රාහ්මණස්ස එතදහොසි – ‘‘යංනූනාහං යෙන සමණො ගොතමො තෙනුපසඞ්කමෙය්යං. යං යදෙව සමණො ගොතමො භාසිස්සති තං තදෙවස්සාහං [තදෙව සාහං (ක.)] පච්චනීකාස්ස’’න්ති [පච්චනීකස්සන්ති (පී.), පච්චනීකසාතන්ති (ක.)]. තෙන ඛො පන සමයෙන භගවා අබ්භොකාසෙ චඞ්කමති. අථ ඛො පච්චනීකසාතො බ්රාහ්මණො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං චඞ්කමන්තං එතදවොච – ‘භණ සමණධම්ම’න්ති.

‘‘න ¶ පච්චනීකසාතෙන, සුවිජානං සුභාසිතං;

උපක්කිලිට්ඨචිත්තෙන, සාරම්භබහුලෙන ච.

‘‘යො ච විනෙය්ය සාරම්භං, අප්පසාදඤ්ච චෙතසො;

ආඝාතං පටිනිස්සජ්ජ, ස වෙ [සචෙ (ස්යා. කං. ක.)] ජඤ්ඤා සුභාසිත’’න්ති.

එවං වුත්තෙ, පච්චනීකසාතො බ්රාහ්මණො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘අභික්කන්තං, භො ගොතම, අභික්කන්තං, භො ගොතම…පෙ… උපාසකං මං භවං ගොතමො ධාරෙතු අජ්ජතග්ගෙ පාණුපෙතං සරණං ගත’’න්ති.

203. එකං සමයං භගවා කොසලෙසු විහරති අඤ්ඤතරස්මිං වනසණ්ඩෙ ¶ . තෙන ඛො පන සමයෙන නවකම්මිකභාරද්වාජො බ්රාහ්මණො තස්මිං වනසණ්ඩෙ කම්මන්තං කාරාපෙති. අද්දසා ඛො නවකම්මිකභාරද්වාජො බ්රාහ්මණො භගවන්තං අඤ්ඤතරස්මිං සාලරුක්ඛමූලෙ නිසින්නං පල්ලඞ්කං ආභුජිත්වා උජුං කායං පණිධාය පරිමුඛං සතිං උපට්ඨපෙත්වා. දිස්වානස්ස එතදහොසි – ‘‘අහං ඛො ඉමස්මිං වනසණ්ඩෙ කම්මන්තං කාරාපෙන්තො රමාමි. අයං සමණො ගොතමො කිං කාරාපෙන්තො රමතී’’ති? අථ ¶ ඛො නවකම්මිකභාරද්වාජො බ්රාහ්මණො යෙන භගවා ¶ තෙනුපසඞ්කමි. උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං ගාථාය අජ්ඣභාසි –

‘‘කෙ නු කම්මන්තා කරීයන්ති, භික්ඛු සාලවනෙ තව;

යදෙකකො අරඤ්ඤස්මිං, රතිං වින්දති ගොතමො’’ති.

එවං ¶ වුත්තෙ, නවකම්මිකභාරද්වාජො බ්රාහ්මණො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘අභික්කන්තං, භො ගොතම…පෙ… උපාසකං මං භවං ගොතමො ධාරෙතු අජ්ජතග්ගෙ පාණුපෙතං සරණං ගත’’න්ති.

204. එකං සමයං භගවා කොසලෙසු විහරති අඤ්ඤතරස්මිං වනසණ්ඩෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන අඤ්ඤතරස්ස භාරද්වාජගොත්තස්ස බ්රාහ්මණස්ස ¶ සම්බහුලා අන්තෙවාසිකා කට්ඨහාරකා මාණවකා යෙන වනසණ්ඩො තෙනුපසඞ්කමිංසු; උපසඞ්කමිත්වා අද්දසංසු භගවන්තං තස්මිං වනසණ්ඩෙ නිසින්නං පල්ලඞ්කං ආභුජිත්වා උජුං කායං පණිධාය පරිමුඛං සතිං උපට්ඨපෙත්වා. දිස්වාන යෙන භාරද්වාජගොත්තො බ්රාහ්මණො තෙනුපසඞ්කමිංසු; උපසඞ්කමිත්වා භාරද්වාජගොත්තං බ්රාහ්මණං එතදවොචුං – ‘‘යග්ඝෙ, භවං ජානෙය්යාසි! අසුකස්මිං වනසණ්ඩෙ සමණො නිසින්නො පල්ලඞ්කං ආභුජිත්වා උජුං කායං පණිධාය පරිමුඛං සතිං උපට්ඨපෙත්වා’’. අථ ඛො භාරද්වාජගොත්තො බ්රාහ්මණො තෙහි මාණවකෙහි සද්ධිං යෙන සො වනසණ්ඩො තෙනුපසඞ්කමි. අද්දසා ඛො භගවන්තං තස්මිං වනසණ්ඩෙ නිසින්නං පල්ලඞ්කං ආභුජිත්වා උජුං කායං පණිධාය පරිමුඛං සතිං උපට්ඨපෙත්වා. දිස්වාන යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං ගාථාය අජ්ඣභාසි –

‘‘න ¶ යත්ථ ගීතං නපි යත්ථ වාදිතං,

‘‘මඤ්ඤාමහං ¶ ලොකාධිපතිසහබ්යතං,

තපො ඉධ කුබ්බසි බ්රහ්මපත්තියා’’ති.

සබ්බෙසු ධම්මෙසු විසුද්ධදස්සනො;

පප්පුය්ය සම්බොධිමනුත්තරං සිවං,

ඣායාමහං බ්රහ්ම රහො විසාරදො’’ති.

එවං වුත්තෙ, භාරද්වාජගොත්තො බ්රාහ්මණො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘අභික්කන්තං, භො ගොතම අභික්කන්තං, භො ගොතම…පෙ… අජ්ජතග්ගෙ පාණුපෙතං සරණං ගත’’න්ති.

205. සාවත්ථිනිදානං. අථ ඛො මාතුපොසකො බ්රාහ්මණො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවතා සද්ධිං සම්මොදි. සම්මොදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො මාතුපොසකො බ්රාහ්මණො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘අහඤ්හි, භො ¶ ගොතම, ධම්මෙන භික්ඛං පරියෙසාමි, ධම්මෙන භික්ඛං පරියෙසිත්වා මාතාපිතරො පොසෙමි. කච්චාහං, භො ගොතම, එවංකාරී කිච්චකාරී හොමී’’ති? ‘‘තග්ඝ ත්වං, බ්රාහ්මණ, එවංකාරී කිච්චකාරී හොසි. යො ඛො, බ්රාහ්මණ, ධම්මෙන භික්ඛං පරියෙසති, ධම්මෙන භික්ඛං ¶ පරියෙසිත්වා මාතාපිතරො පොසෙති, බහුං සො පුඤ්ඤං පසවතී’’ති.

‘‘යො ¶ ¶ මාතරං පිතරං වා, මච්චො ධම්මෙන පොසති;

තාය නං පාරිචරියාය, මාතාපිතූසු පණ්ඩිතා;

ඉධෙව නං පසංසන්ති, පෙච්ච සග්ගෙ පමොදතී’’ති.

එවං වුත්තෙ, මාතුපොසකො බ්රාහ්මණො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘අභික්කන්තං භො ගොතම, අභික්කන්තං, භො ගොතම…පෙ… උපාසකං මං භවං ගොතමො ධාරෙතු අජ්ජතග්ගෙ පාණුපෙතං සරණං ගත’’න්ති.

206. සාවත්ථිනිදානං. අථ ඛො භික්ඛකො බ්රාහ්මණො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවතා සද්ධිං සම්මොදි. සම්මොදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො භික්ඛකො බ්රාහ්මණො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘අහම්පි ඛො, භො ගොතම, භික්ඛකො, භවම්පි භික්ඛකො, ඉධ නො කිං නානාකරණ’’න්ති?

‘‘න තෙන භික්ඛකො හොති, යාවතා භික්ඛතෙ පරෙ;

විස්සං ධම්මං සමාදාය, භික්ඛු හොති න තාවතා.

‘‘යොධ ¶ පුඤ්ඤඤ්ච පාපඤ්ච, බාහිත්වා බ්රහ්මචරියං;

සඞ්ඛාය ලොකෙ චරති, ස වෙ භික්ඛූති වුච්චතී’’ති.

එවං වුත්තෙ, භික්ඛකො බ්රාහ්මණො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘අභික්කන්තං, භො ගොතම, අභික්කන්තං, භො ගොතම…පෙ… උපාසකං මං භවං ගොතමො ධාරෙතු අජ්ජතග්ගෙ පාණුපෙතං සරණං ගත’’න්ති.

207. සාවත්ථිනිදානං. තෙන ඛො පන සමයෙන සඞ්ගාරවො නාම බ්රාහ්මණො සාවත්ථියං පටිවසති උදකසුද්ධිකො, උදකෙන පරිසුද්ධිං පච්චෙති, සායං පාතං උදකොරොහනානුයොගමනුයුත්තො විහරති. අථ ඛො ආයස්මා ආනන්දො පුබ්බණ්හසමයං නිවාසෙත්වා පත්තචීවරමාදාය සාවත්ථිං පිණ්ඩාය ¶ පාවිසි. සාවත්ථියං පිණ්ඩාය චරිත්වා පච්ඡාභත්තං පිණ්ඩපාතපටික්කන්තො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං ¶ නිසින්නො ඛො ආයස්මා ආනන්දො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘ඉධ, භන්තෙ, සඞ්ගාරවො නාම බ්රාහ්මණො සාවත්ථියං පටිවසති උදකසුද්ධිකො ¶ , උදකෙන සුද්ධිං පච්චෙති, සායං පාතං උදකොරොහනානුයොගමනුයුත්තො විහරති. සාධු, භන්තෙ, භගවා යෙන සඞ්ගාරවස්ස බ්රාහ්මණස්ස නිවෙසනං තෙනුපසඞ්කමතු අනුකම්පං උපාදායා’’ති. අධිවාසෙසි භගවා තුණ්හීභාවෙන.

අථ ඛො භගවා පුබ්බණ්හසමයං නිවාසෙත්වා පත්තචීවරමාදාය යෙන සඞ්ගාරවස්ස බ්රාහ්මණස්ස නිවෙසනං තෙනුපසඞ්කමි ¶ ; උපසඞ්කමිත්වා පඤ්ඤත්තෙ ආසනෙ නිසීදි. අථ ඛො සඞ්ගාරවො බ්රාහ්මණො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවතා සද්ධිං සම්මොදි. සම්මොදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නං ඛො සඞ්ගාරවං බ්රාහ්මණං භගවා එතදවොච – ‘‘සච්චං කිර ත්වං, බ්රාහ්මණ, උදකසුද්ධිකො, උදකෙන සුද්ධිං පච්චෙසි, සායං පාතං උදකොරොහනානුයොගමනුයුත්තො විහරසී’’ති? ‘‘එවං, භො ගොතම’’. ‘‘කිං පන ත්වං, බ්රාහ්මණ, අත්ථවසං සම්පස්සමානො උදකසුද්ධිකො, උදකසුද්ධිං පච්චෙසි, සායං පාතං උදකොරොහනානුයොගමනුයුත්තො විහරසී’’ති? ‘‘ඉධ මෙ, භො ගොතම [ඉධ මෙ භො ගොතම අහං (පී. ක.)], යං දිවා පාපකම්මං කතං හොති, තං සායං න්හානෙන [නහානෙන (සී. ස්යා. කං. පී.)] පවාහෙමි, යං රත්තිං පාපකම්මං කතං හොති තං පාතං න්හානෙන පවාහෙමි. ඉමං ඛ්වාහං, භො ගොතම, අත්ථවසං සම්පස්සමානො උදකසුද්ධිකො, උදකෙන සුද්ධිං පච්චෙමි, සායං පාතං උදකොරොහනානුයොගමනුයුත්තො විහරාමී’’ති.

‘‘ධම්මො රහදො බ්රාහ්මණ සීලතිත්ථො,

අනල්ලගත්තාව [අනල්ලීනගත්තාව (ක.)] තරන්ති පාර’’න්ති.

එවං වුත්තෙ, සඞ්ගාරවො බ්රාහ්මණො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘අභික්කන්තං, භො ගොතම, අභික්කන්තං, භො ගොතම…පෙ… උපාසකං මං භවං ගොතමො ධාරෙතු අජ්ජතග්ගෙ පාණුපෙතං සරණං ගත’’න්ති.

208. එවං ¶ ¶ ¶ මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා සක්කෙසු විහරති ඛොමදුස්සං නාමං සක්යානං නිගමො. අථ ඛො භගවා පුබ්බණ්හසමයං නිවාසෙත්වා ¶ පත්තචීවරමාදාය ඛොමදුස්සං නිගමං පිණ්ඩාය පාවිසි. තෙන ඛො පන සමයෙන ඛොමදුස්සකා බ්රාහ්මණගහපතිකා සභායං සන්නිපතිතා හොන්ති කෙනචිදෙව කරණීයෙන, දෙවො ච එකමෙකං ඵුසායති. අථ ඛො භගවා යෙන සා සභා තෙනුපසඞ්කමි. අද්දසංසු ඛොමදුස්සකා බ්රාහ්මණගහපතිකා භගවන්තං දූරතොව ආගච්ඡන්තං. දිස්වාන එතදවොචුං – ‘‘කෙ ච මුණ්ඩකා සමණකා, කෙ ච සභාධම්මං ජානිස්සන්තී’’ති? අථ ඛො භගවා ඛොමදුස්සකෙ බ්රාහ්මණගහපතිකෙ ගාථාය අජ්ඣභාසි –

ධම්මං වදන්තා ච භවන්ති සන්තො’’ති.

එවං වුත්තෙ, ඛොමදුස්සකා බ්රාහ්මණගහපතිකා භගවන්තං එතදවොචුං – ‘‘අභික්කන්තං, භො ගොතම, අභික්කන්තං, භො ගොතම; සෙය්යථාපි, භො ගොතම, නික්කුජ්ජිතං වා උක්කුජ්ජෙය්ය, පටිච්ඡන්නං වා විවරෙය්ය, මූළ්හස්ස වා මග්ගං ආචික්ඛෙය්ය, අන්ධකාරෙ වා තෙලපජ්ජොතං ධාරෙය්ය – චක්ඛුමන්තො රූපානි දක්ඛන්තීති, එවමෙවං භොතා ගොතමෙන අනෙකපරියායෙන ¶ ධම්මො පකාසිතො. එතෙ මයං භවන්තං ගොතමං සරණං ගච්ඡාම ධම්මඤ්ච භික්ඛුසඞ්ඝඤ්ච. උපාසකෙ නො භවං ගොතමො ධාරෙතු අජ්ජතග්ගෙ පාණුපෙතෙ සරණං ගතෙ’’ති.

කසි උදයො දෙවහිතො, අඤ්ඤතරමහාසාලං;

මානථද්ධං පච්චනීකං, නවකම්මිකකට්ඨහාරං;

මාතුපොසකං භික්ඛකො, සඞ්ගාරවො ච ඛොමදුස්සෙන ද්වාදසාති.