📜

5. භික්ඛුනීසංයුත්තං

1. ආළවිකාසුත්තවණ්ණනා

162. ආළවියංජාතාති ආළවියං විජායිත්වා සංවඩ්ඪමානා. තෙනාහ ‘‘ආළවිනගරතොයෙව ච නික්ඛම්ම පබ්බජිතා’’ති. ධනං සමාදපෙත්වාති චෙතියස්ස රාජා එකං මුඛං, රාජපුත්තො එකං, අමච්චානං ජෙට්ඨකො හුත්වා සෙනාපති එකං, ජනපදානං ජෙට්ඨකො හුත්වා සෙට්ඨි එකන්ති එවං චතූසු මුඛෙසු නවකම්මෙ කයිරමානෙ සෙට්ඨිනා ගහිතමුඛෙ කම්මෙ ඔලීයමානෙ එකො උපාසකො අරියසාවකො පඤ්ච සකටසතානි යොජාපෙත්වා ජනපදං ගන්ත්වා ‘‘යො යං දාතුං උස්සහති හිරඤ්ඤං වා සුවණ්ණං වා සත්තවිධරතනං වා හරිතාලං වා මනොසිලං වා, සො ධනං දෙතූ’’ති සමාදපෙත්වා යථාලද්ධං පඨමං කම්මට්ඨානං පෙසෙත්වා ‘‘නවකම්මං නිට්ඨිත’’න්ති සුත්වා එකකං ආගච්ඡන්තං අන්තරාමග්ගෙ චොරා පලිබුන්ධිත්වා තතො කිඤ්චිපි ධනං අලභන්තා ‘‘සචෙ නං මුඤ්චිස්සාම, අනත්ථං නො කරෙය්යා’’ති ජීවිතා වොරොපෙසුං. අනපරාධෙ අරියසාවකෙ අපරාධකා තෙ චොරා අන්ධා ජාතා, තස්මා තං ඨානං ‘‘අන්ධවන’’න්ති පඤ්ඤායිත්ථාති අට්ඨකථායං වුත්තං. ඛීණාසවානං යස්මා යත්ථ කත්ථචි චිත්තවිවෙකො හොතියෙව උපධිවිවෙකස්ස සිද්ධත්තා. තස්මා ‘‘කායවිවෙකත්ථිනී’’ති වුත්තං.

නිස්සරණන්ති නිබ්බානං සබ්බසඞ්ඛතස්ස නිස්සටත්තා. පච්චවෙක්ඛණඤාණෙනාති පච්චවෙක්ඛණඤාණෙන, පගෙව මග්ගඵලඤාණෙහීති අධිප්පායො. නිබ්බානපදන්ති නිබ්බානසඞ්ඛාතං ධම්මකොට්ඨාසං. විනිවිජ්ඣනට්ඨෙනාති හදයං විනිවිද්ධෙන හදයම්හි විජ්ඣිත්වා දුක්ඛුප්පාදනෙන ඛන්ධානං එතෙ පඤ්ච කාමා සත්තිසූලසදිසා. අධිකුට්ටනභණ්ඩිකාති ආඝාතනඝටිකා.

ආළවිකාසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

2. සොමාසුත්තවණ්ණනා

163. ඨානන්ති ඉස්සරියට්ඨානං විසයජ්ඣත්තං. දුප්පසහං අකම්පියභාවත්තා. ද්වඞ්ගුලපඤ්ඤායාති එත්ථ ඉත්ථියො හි දහරකුමාරිකාකාලතො පට්ඨාය ඔදනපචනවිධිං අනුතිට්ඨන්තියො උක්ඛලියං උදකං තාපෙත්වා තණ්ඩුලෙ පක්ඛිපිත්වා අත්තනො බුද්ධියා තෙසං පාකකාලප්පමාණං පරිච්ඡින්දිතුං තානි දබ්බියා උද්ධරිත්වාපි වණ්ණසණ්ඨානග්ගහණමත්තෙන පක්කාපක්කභාවං ජානිතුං න සක්කොන්ති, කෙවලං පන ද්වීහි අඞ්ගුලීහි උප්පීළිතකාලෙ එව ජානන්ති, තස්මා ද්වීහඞ්ගුලිකෙහි දුබ්බලපඤ්ඤත්තා ‘‘ද්වඞ්ගුලපඤ්ඤා’’ති වුච්චන්ති. ඵලසමාපත්තිඤාණප්පවත්තිකිත්තනෙන චතූසු සච්චෙසු අසම්මොහවිහාරො දීපිතො හොතීති ආහ ‘‘ඤාණම්හි වත්තමානම්හීති ඵලසමාපත්තිඤාණෙ පවත්තමානෙ’’ති. විපස්සන්තස්සාති අසම්මොහපටිවෙධතො විසෙසෙන පස්සන්තස්ස ඛන්ධපඤ්චකමෙව සච්චාභිසමයතො පුබ්බභාගෙ විපස්සන්තස්ස. අඤ්ඤං වාති ඉත්ථිපුරිසතො අඤ්ඤං වා කිඤ්චි වත්ථුං. ‘‘අහං අස්මී’’ති මානදිට්ඨිගාහතණ්හාගාහවසෙන ගහිතවත්ථුස්මිං යෙවාති ආහ ‘‘අහං අස්මීති තණ්හාමානදිට්ඨිවසෙනා’’ති.

සොමාසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

3. කිසාගොතමීසුත්තවණ්ණනා

164. ‘‘කිසාගොතමී’’ති එත්ථ කා පනායං කිසාගොතමී, කිස්ස අයං භික්ඛුනී හුත්වා සමණධම්මං මත්ථකං පාපෙසීති තමත්ථං විභාවෙතුං ‘‘පුබ්බෙ කිරා’’තිආදිමාරද්ධං. අඞ්ගාරාවාති අද්දාරිට්ඨකවණ්ණඅඞ්ගාරා එව ජාතා. දාරුසාකන්ති අද්ධමාසකෙන දාරුං සාකඤ්ච ආහරිස්සාමීති අන්තරාපණෙ අන්තරවීථිං ගතා.

සිද්ධත්ථකන්ති සාසපං. සාලායන්ති අනාථසාලායං. ඛුරග්ගෙයෙවාති ඛුරසිඛෙ එව, කෙසොරොහනක්ඛණෙ එවාති අත්ථො.

එකමාසීති එත්ථ ම-කාරො පදසන්ධිකරො. සංහිතාවසෙන ච පුරිමපදෙ වා රස්සත්තං. පරපදෙ වා දීඝත්තන්ති ආහ ‘‘එකා ආසී’’ති. භාවනපුංසකමෙතං ‘‘එකමන්තං නිසීදී’’තිආදීසු විය. පුත්තමරණං අන්තං අතීතං ඉදානි පුත්තමරණස්ස අභාවතො. තෙනෙවාහ ‘‘පුත්තමරණං නාම නත්ථී’’ති. පුරිසං ගවෙසිතුන්ති යථා මය්හං පුරිසගවෙසනා නාම සබ්බසො නත්ථි, තථා එව පුත්තගවෙසනාපි නත්ථි, තස්මා මෙ පුත්තමරණං එතදන්තං, සබ්බෙසු ඛන්ධාදීසු භවාදීසු ච තණ්හානන්දියා අභාවකථනෙන සබ්බසත්තෙසු තණ්හා සබ්බසො විසොසිතා, තස්සායෙව කාරකඅවිජ්ජාක්ඛන්ධො පදාලිතොති අත්තනො නික්කිලෙසතං පවෙදෙන්තී ථෙරී සීහනාදං නදීති.

කිසාගොතමීසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

4. විජයාසුත්තවණ්ණනා

165. පඤ්ච අඞ්ගානි එතස්සාති පඤ්චඞ්ගං, පඤ්චඞ්ගමෙව පඤ්චඞ්ගිකං, තෙන පඤ්චඞ්ගිකෙන. ආතතන්තිආදීසු ආතතං නාම චම්මපරියොනද්ධෙසු භෙරිආදීසු එකතලං තූරියං. විතතං නාම උභයතලං. ආතතවිතතං නාම තන්තිබද්ධවීණාදි. සුසිරං වංසාදි. ඝනං සම්මාදි. තතආදිවිසෙසොපි ආතතමෙවාති ‘‘චම්මපරියොනද්ධෙසූ’’ති විසෙසනං. එකතලං කුම්භථූණදද්දරාදි. උභයතලං භෙරිමුදිඞ්ගාදි. චම්මපරියොනද්ධං සෙසං තන්තිබද්ධං සබ්බං ආතතවිතතං නාම, ගොමුඛීආදීනම්පි එත්ථෙව සඞ්ගහො දට්ඨබ්බො. වංසාදීති ආදිසද්දෙන සඞ්ඛසිඞ්ගානම්පි සඞ්ගහො. සම්මතාළ-කංසතාළ-සිලාතාළ-සලාකතාළාදි සම්මාදි නාම. තත්ථ සම්මතාළං නාම දණ්ඩමයතාළං, කංසමයතාළං කංසතාළං, සිලායං අයොපත්තෙන ච තාළනතාළං. සබ්බෙ කාමගුණෙ. උග්ඝරිතපග්ඝරිතට්ඨෙනාති උපරි ඝරණෙන ච විස්සන්දනෙන ච. එවන්ති ‘‘ඉමිනා පූතිකායෙනා’’ති. අරූපට්ඨායිනොති සත්තාධිට්ඨානෙනායං ධම්මදෙසනාති ආහ ‘‘සබ්බත්ථාති සබ්බෙසු රූපාරූපභවෙසූ’’ති. තෙසං ද්වින්නං රූපාරූපභවානං ගහිතත්තා. භවභාවසාමඤ්ඤතො, තදධිට්ඨානතො ගහිතෙ කාමභවෙ. අවිජ්ජාතමො විහතො අග්ගමග්ගෙන සමුග්ඝාතිතත්තා.

විජයාසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

5. උප්පලවණ්ණාසුත්තවණ්ණනා

166. අග්ගතොපට්ඨායාති සබ්බඅග්ගතො පභුති යාව මූලා අන්තරායුත්තං සම්මදෙව පුප්ඵිතං සාලරුක්ඛං. වණ්ණධාතුසීසෙන වණ්ණධාතුසම්පන්නං දුතියං භික්ඛුනිං වදතීති ආහ ‘‘තයා සදිසා අඤ්ඤා භික්ඛුනී නත්ථී’’ති. පඛුමසීසෙන අක්ඛිභණ්ඩං වුච්චතීති ආහ ‘‘පඛුමන්තරිකායන්ති ද්වින්නං අක්ඛීනං මජ්ඣෙ’’ති. නාසවංසෙති නාසවංසමූලෙ. ‘‘න පස්සසී’’ති වත්වා අදස්සනෙ කාරණං ආහ ‘‘වසීභූතම්හී’’ති.

උප්පලවණ්ණාසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

6. චාලාසුත්තවණ්ණනා

167. ඉදන්ති ඉදං දස්සනං. ගාහාපෙසීති සමාදාපෙසි ‘‘ජාතිං මා රොචා’’ති. අඤ්ඤන්ති බන්ධවධතො අඤ්ඤං ඡෙදනාදිං. නිවෙසෙසීති පවිසාපෙසි.

චාලාසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

7. උපචාලාසුත්තවණ්ණනා

168. පුනප්පුනං…පෙ… ආගච්ඡන්ති කාරණස්ස අසමූහතත්තා. සන්තාපිතො කිලෙසසන්තාපෙහි. අගතීති අවිසයො.

උපචාලාසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

8. සීසුපචාලාසුත්තවණ්ණනා

169. සමණිසදිසාති සමණලිඞ්ගස්ස ධාරණෙන සමණිසදිසා, කස්සචිපි පාසණ්ඩස්ස අරුච්චනතො මොනමග්ගස්ස අප්පටිපජ්ජනතො තව සමණිභාවං නානුපස්සාමීති අධිප්පායො. පාසං ඩෙන්තීති පාසං සජ්ජෙන්ති, යථා තත්ථ දිට්ඨිපාසෙ සත්තානං චිත්තං පටිමුක්කං හොති, එවං සජ්ජෙන්තීති අත්ථො. තථාභූතා ච තෙ සත්තානං චිත්තෙ ඛිත්තා විය හොන්තීති ආහ ‘‘චිත්තෙසු දිට්ඨිපාසං ඛිපන්තීති අත්ථො’’ති. පාසෙ මොචෙතීති දිට්ඨිපාසෙ සත්තානං චිත්තසන්තානතො නීහරති ධම්මසුධම්මතාය. තස්මාති පාසමොචනතො පාසණ්ඩොති න වුච්චති. ‘‘ඉතො බහිද්ධායෙව පාසණ්ඩා හොන්තී’’ති වුත්තස්ස අත්ථස්ස නිගමනං. එවඤ්ච කත්වා සබ්බෙපි බාහිරකසමයෙ සන්ධාය චූළසීහනාදසුත්තෙ ‘‘ඡන්නවුති පාසණ්ඩා’’ති වුත්තං. පසීදන්තීති දිට්ඨිපඞ්කෙ සංසාරපඞ්කෙ ච පකාරෙහි අගාධා ඔසීදන්ති.

අභිභවිත්වාති සබ්බසංකිලෙසප්පහානෙන අභිභුය්ය අතික්කමිත්වා. අජිතොති අජිනි අවිජයත්තා. සබ්බානි අකුසලකම්මානි කුසලකම්මානි ච ඛීණානි එත්ථාති සබ්බකම්මක්ඛයො, අරහත්තං. උපධයො සම්මදෙව ඛීයන්ති එත්ථාති උපධිසඞ්ඛයො, නිබ්බානං.

සීසුපචාලාසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

9. සෙලාසුත්තවණ්ණනා

170. කෙනිදංපකතං බිම්බන්ති ඉදං අත්තභාවසඤ්ඤිතං බිම්බං බ්රහ්මා-විසණුපුරිස-පජාපතිආදීසු කෙන කතං නිම්මිතං නිබ්බත්තිතන්ති කත්තබ්බමොහං නාම කාතුකාමො පුච්ඡති. අඝන්ති අඝවත්ථු. තෙනාහ ‘‘දුක්ඛපතිට්ඨානත්තා’’ති. හෙතුනිරොධෙනාති තණ්හාසඞ්ඛතස්ස හෙතුනො අනුප්පාදනිරොධෙන. පච්චයවෙකල්ලෙනාති තදවසිට්ඨකිලෙසාභිසඞ්ඛාරාදිපච්චයස්ස වෙකල්ලභාවෙන, අපච්චයභාවූපගමනෙනාති අත්ථො.

සෙලාසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

10. වජිරාසුත්තවණ්ණනා

171. සුද්ධසඞ්ඛාරපුඤ්ජෙති රූපාරූපවිභාගෙ කිලෙසසඞ්ඛාරසමූහෙ. පරමත්ථතොති සභාවෙන. යථා න හි සත්තසඤ්ඤිතසඞ්ඛාරපුඤ්ජො නාම පරමත්ථතො උපලබ්භති, එවං තබ්බිනිමුත්තො නාම කොචි න උපලබ්භති අවිජ්ජමානත්තා. විජ්ජමානෙසූති යථාපච්චයසම්පත්තියා ලබ්භමානෙසු. තෙනාකාරෙනාති ඉත්ථිපුරිසාදිආකාරෙන. වවත්ථිතෙසූති පච්චෙකං පච්චයවිසෙසසමුට්ඨිතං සණ්ඨානවිසෙසං උපාදාය ‘‘පුරිසො හත්ථී අස්සො’’තිආදිනා අභිසඞ්ගතො පවත්තෙසු. සම්මුතීති සත්තොති වොහාරො. තෙනාහ ‘‘සමඤ්ඤාමත්තමෙවා’’ති. පඤ්චක්ඛන්ධදුක්ඛන්ති පඤ්චක්ඛන්ධසඤ්ඤිතං දුක්ඛං. වුත්තං හෙතං භගවතා ‘‘සංඛිත්තෙන පඤ්චුපාදානක්ඛන්ධා දුක්ඛා’’ති (දී. නි. 2.387; ම. නි. 1.120; 3.373; විභ. 202) අඤ්ඤො නෙව සම්භොති යථාවුත්තදුක්ඛතො අඤ්ඤස්ස සඞ්ඛතධම්මස්ස අභාවතො. න නිරුජ්ඣතීති තතො අඤ්ඤං න නිරුජ්ඣති, උප්පාදතො හොති නිරොධොති.

වජිරාසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

සාරත්ථප්පකාසිනියා සංයුත්තනිකාය-අට්ඨකථාය

භික්ඛුනීසංයුත්තවණ්ණනාය ලීනත්ථප්පකාසනා සමත්තා.