අට්ඨකථා > සුත්තපිටක (අට්ඨකථා) > සංයුත්තනිකාය (අට්ඨකථා) > නිදානවග්ග-අට්ඨකථා

157. ලාභසක්කාරසංයුත්තස්ස ¶ ¶ ¶ පඨමෙ දාරුණොති ථද්ධො. ලාභසක්කාරසිලොකොති එත්ථ ලාභො නාම චතුපච්චයලාභො. සක්කාරොති තෙසංයෙව සුකතානං සුසඞ්ඛතානං ලාභො. සිලොකොති වණ්ණඝොසො. කටුකොති තිඛිණො. ඵරුසොති ඛරො. අන්තරායිකොති අන්තරායකරො. පඨමං.

158. දුතියෙ බාළිසිකොති බළිසං ගහෙත්වා චරමානො මච්ඡඝාතකො. ආමිසගතන්ති ආමිසමක්ඛිතං. ආමිසචක්ඛූති ආමිසෙ චක්ඛු දස්සනං අස්සාති ආමිසචක්ඛු. ගිලබළිසොති ගිලිතබළිසො. අනයං ආපන්නොති දුක්ඛං පත්තො. බ්යසනං ආපන්නොති විනාසං පත්තො. යථාකාමකරණීයොති යථාකාමෙන යථාරුචියා යථෙව නං බාළිසිකො ඉච්ඡති, තථෙවස්ස කත්තබ්බොති අත්ථො. යථාකාමකරණීයො පාපිමතොති යථා කිලෙසමාරස්ස කාමො, එවං කත්තබ්බො, නිරයං වා තිරච්ඡානයොනිං වා පෙත්තිවිසයං වා පාපෙතබ්බො. දුතියං.

159-160. තතියෙ මහාකුම්මකුලන්ති මහන්තං අට්ඨිකච්ඡපකුලං. අගමාසීති ‘‘එත්ථ අද්ධා කිඤ්චි ඛාදිතබ්බං අත්ථි, තං මච්ඡරායන්තො මං එස නිවාරෙතී’’ති සඤ්ඤාය අගමාසි. පපතායාති ¶ පපතා වුච්චති දීඝරජ්ජුකබද්ධො අයකන්තකොසකෙ දණ්ඩකං පවෙසෙත්වා ගහිතො ¶ කණ්ණිකසල්ලසණ්ඨානො, අයකණ්ටකො, යස්මිං වෙගෙන පතිත්වා කටාහෙ ලග්ගමත්තෙ දණ්ඩකො නික්ඛමති, රජ්ජුකො එකාබද්ධො ගච්ඡතෙව. සො කුම්මොති සො ¶ විද්ධකුම්මො. යෙන සො කුම්මොති උදකසද්දං සුත්වා සාසඞ්කට්ඨානං භවිස්සතීති නිවත්තිත්වා යෙන සො අත්ථකාමො කුම්මො. න දානි ත්වං අම්හාකන්ති ඉදානි ත්වං අමිත්තහත්ථං ගතො, න අම්හාකං සන්තකොති අත්ථො. එවං සල්ලපන්තානංයෙව ච නෙසං නාවාය ඨිතො ලුද්දො රජ්ජුකං ආකඩ්ඪිත්වා කුම්මං ගහෙත්වා යථාකාමං අකාසි. සෙසමෙත්ථ ඉතො අනන්තරසුත්තෙ ච උත්තානමෙව. තතියචතුත්ථානි.

161. පඤ්චමෙ මීළ්හකාති ගූථපාණකා. ගූථාදීති ගූථභක්ඛා. ගූථපූරාති අන්තො ගූථෙන භරිතා. පුණ්ණා ගූථස්සාති ඉදං පුරිමස්සෙව අත්ථදීපනං. අතිමඤ්ඤෙය්යාති පච්ඡිමපාදෙ භූමියං ඨපෙත්වා පුරිමපාදෙ ගූථස්ස උපරි ආරොපෙත්වා ඨිතා ‘‘අහම්හි ගූථාදී’’ති භණන්තී අතිමඤ්ඤෙය්ය. පිණ්ඩපාතො චස්ස පූරොති අපරොපිස්ස පත්තපූරො පණීතපිණ්ඩපාතො භවෙය්ය. පඤ්චමං.

162. ඡට්ඨෙ කං, භික්ඛවෙ, අසනිවිචක්කන්ති, භික්ඛවෙ, කං පුග්ගලං මත්ථකෙ පතිත්වා මද්දමානං සුක්කාසනිචක්කං ආගච්ඡතු ¶ . අප්පත්තමානසන්ති අනධිගතාරහත්තං. ඉති භගවා න සත්තානං දුක්ඛකාමතාය, ආදීනවං පන දස්සෙතුං එවමාහ. අසනිචක්කඤ්හි මත්ථකෙ පතිතං එකමෙව අත්තභාවං නාසෙති, ලාභසක්කාරසිලොකෙන පරියාදිණ්ණචිත්තො නිරයාදීසු අනන්තදුක්ඛං අනුභොති. ඡට්ඨං.

163. සත්තමෙ දිද්ධගතෙනාති ගතදිද්ධෙන. විසල්ලෙනාති විසමක්ඛිතෙන. සල්ලෙනාති සත්තියා. සත්තමං.

164. අට්ඨමෙ ¶ ¶ සිඞ්ගාලොති ජරසිඞ්ගාලො. යථා හි සුවණ්ණවණ්ණොපි කායො පූතිකායො ත්වෙව, තංඛණං ගළිතම්පි ච මුත්තං පූතිමුත්තන්ත්වෙව වුච්චති, එවං තදහුජාතොපි සිඞ්ගාලො ජරසිඞ්ගාලොත්වෙව වුච්චති. උක්කණ්ටකෙන නාමාති එවංනාමකෙන රොගෙන. සො කිර සීතකාලෙ උප්පජ්ජති. තස්මිං උප්පන්නෙ සකලසරීරතො ලොමානි පතන්ති, සකලසරීරං නිල්ලොමං හුත්වා, සමන්තතො ඵුටති, වාතබ්භාහතා වණා රුජ්ජන්ති. යථා උම්මත්තකසුනඛෙන දට්ඨො පුරිසො අනවට්ඨිතොව භමති, එවං තස්මිං උප්පන්නෙ භමිතබ්බො හොති, අසුකට්ඨානෙ සොත්ථි භවිස්සතීති න පඤ්ඤායති. අට්ඨමං.

165. නවමෙ වෙරම්භවාතාති එවංනාමකා මහාවාතා. කීදිසෙ පන ඨානෙ තෙ වාතා වායන්තීති? යත්ථ ඨිතස්ස චත්තාරො ¶ දීපා උප්පලිනිපත්තමත්තා හුත්වා පඤ්ඤායන්ති. යො පක්ඛී ගච්ඡතීති නවවුට්ඨෙ දෙවෙ විරවන්තො වාතසකුණො තත්ථ ගච්ඡති, තං සන්ධායෙතං වුත්තං. අරක්ඛිතෙනෙව කායෙනාතිආදීසු හත්ථපාදෙ කීළාපෙන්තො ඛන්ධට්ඨිං වා නාමෙන්තො කායං න රක්ඛති නාම, නානාවිධං දුට්ඨුල්ලකථං කථෙන්තො වාචං න රක්ඛති නාම, කාමවිතක්කාදයො විතක්කෙන්තො චිත්තං න රක්ඛති නාම. අනුපට්ඨිතාය සතියාති කායගතාසතිං අනුපට්ඨපෙත්වා. නවමං.

166. දසමෙ අසක්කාරෙන චූභයන්ති අසක්කාරෙන ච උභයෙන. සමාධීති අරහත්තඵලසමාධි. සො හි තෙන න විකම්පති. අප්පමාණවිහාරිනොති අප්පමාණෙන ඵලසමාධිනා විහරන්තස්ස. සාතතිකන්ති සතතකාරිං. සුඛුමංදිට්ඨිවිපස්සකන්ති අරහත්තමග්ගදිට්ඨියා සුඛුමදිට්ඨිඵලසමාපත්තිඅත්ථාය විපස්සනං පට්ඨපෙත්වා ආගතත්තා විපස්සකං. උපාදානක්ඛයාරාමන්ති උපාදානක්ඛයසඞ්ඛාතෙ නිබ්බානෙ රතං. ආහු සප්පුරිසො ඉතීති සප්පුරිසොති කථෙන්තීති. දසමං.

167-168. දුතියවග්ගස්ස ¶ ¶ පඨමෙ සම්පජානමුසා භාසන්තන්ති අප්පමත්තකෙනපි කාරණෙන සම්පජානමෙව මුසා භාසන්තං. ‘‘සීලං පූරෙස්සාමී’’ති සංවිහිතභික්ඛුං සිනෙරුමත්තොපි පච්චයරාසි චාලෙතුං න සක්කොති. යදා පන සීලං පහාය සක්කාරනිස්සිතො හොති, තදා කුණ්ඩකමුට්ඨිහෙතුපි මුසා භාසති, අඤ්ඤං වා අකිච්චං කරොති. දුතියං උත්තානමෙවාති. පඨමදුතියානි.

3-10. සුවණ්ණනික්ඛසුත්තාදිවණ්ණනා

169. තතියාදීසු ¶ සුවණ්ණනික්ඛස්සාති එකස්ස කඤ්චනනික්ඛස්ස. සිඞ්ගීනික්ඛස්සාති සිඞ්ගීසුවණ්ණනික්ඛස්ස. පථවියාති චක්කවාළබ්භන්තරාය මහාපථවියා. ආමිසකිඤ්චික්ඛහෙතූති කස්සචිදෙව ආමිසස්ස හෙතු අන්තමසො කුණ්ඩකමුට්ඨිනොපි. ජීවිතහෙතූති අටවියං චොරෙහි ගහෙත්වා ජීවිතෙ වොරොපියමානෙ තස්සපි හෙතු. ජනපදකල්යාණියාති ජනපදෙ උත්තමිත්ථියා. තතියාදීනි.

170-171. තතියවග්ගස්ස පඨමෙ න තස්ස, භික්ඛවෙ, මාතුගාමොති න තස්ස රහො එකකස්ස නිසින්නස්ස තෙන ධම්මෙන අත්ථිකොපි මාතුගාමො චිත්තං පරියාදාතුං සක්කොති, යස්ස ලාභසක්කාරසිලොකො ¶ චිත්තං පරියාදාතුං සක්කොතීති, අත්ථො. දුතියං උත්තානමෙවාති. පඨමදුතියානි.

172-175. තතියෙ සද්ධාති සොතාපන්නා. සෙසමෙත්ථ උත්තානමෙව. තථා චතුත්ථෙ පඤ්චමෙ ඡට්ඨෙ ච. තතියාදීනි.

7. තතියසමණබ්රාහ්මණසුත්තවණ්ණනා

176. සත්තමෙ ¶ සමුදයන්තිආදීසු සහ පුබ්බකම්මෙන අත්තභාවො කොලපුත්තියං වණ්ණපොක්ඛරතා කල්යාණවාක්කරණතා ධුතගුණාවීකරණං චීවරධාරණං පරිවාරසම්පත්තීති එවමාදි ලාභසක්කාරස්ස සමුදයො නාම, තං සමුදයසච්චවසෙන නප්පජානාති, නිරොධො ච පටිපදා ච නිරොධසච්චමග්ගසච්චවසෙනෙව වෙදිතබ්බා. සත්තමං.

177. අට්ඨමෙ ¶ යස්මා ලාභසක්කාරසිලොකො නරකාදීසු, නිබ්බත්තෙන්තො සකලම්පි ඉමං අත්තභාවං නාසෙති, ඉධාපි මරණම්පි මරණමත්තම්පි දුක්ඛං ආවහති, තස්මා ඡවිං ඡින්දතීතිආදි වුත්තං. අට්ඨමං.

178. නවමෙ වාළරජ්ජුයාති සුත්තාදිමයා රජ්ජු මුදුකා හොති වාළරජ්ජු ඛරා ඵරුසා, තස්මා අයමෙව ගහිතා. නවමං.

179. දසමෙ දිට්ඨධම්මසුඛවිහාරාති ඵලසමාපත්තිසුඛවිහාරා. තෙසාහමස්සාති තෙසං අහං අස්ස ¶ . ඛීණාසවො හි ලාභී පුඤ්ඤසම්පන්නො යාගුඛජ්ජකාදීනි ගහෙත්වා ආගතාගතානං අනුමොදනං කරොන්තො ධම්මං දෙසෙන්තො පඤ්හං විස්සජ්ජෙන්තො ඵලසමාපත්තිං අප්පෙත්වා නිසීදිතුං ඔකාසං න ලභති, තං සන්ධාය වුත්තන්ති. දසමං.

180-183. චතුත්ථවග්ගස්ස පඨමං උත්තානමෙව. දුතියාදීසු කුසලමූලන්ති අලොභාදිතිවිධකුසලධම්මො. සුක්කො ධම්මොති තස්සෙව පරියායදෙසනා ¶ . අයං පනෙත්ථ සඞ්ඛෙපත්ථො – යස්ස කුසලමූලාදිසඞ්ඛාතස්ස අනවජ්ජධම්මස්ස අසමුච්ඡින්නත්තා දෙවදත්තො සග්ගෙ වා නිබ්බත්තෙය්ය, මග්ගඵලානි වා අධිගච්ඡෙය්ය, ස්වාස්ස සමුච්ඡෙදමගමා සබ්බසො සමුච්ඡින්නො විනට්ඨො. පඨමාදීනි.

184. පඤ්චමෙ පරාභවායාති අවඩ්ඪියා විනාසාය. අස්සතරීති වළවාය කුච්ඡිස්මිං ගද්රභස්ස ජාතා. අත්තවධාය ගබ්භං ගණ්හාතීති තං අස්සෙන සද්ධිං සම්පයොජෙන්ති, සා ¶ ගබ්භං ගණ්හිත්වා කාලෙ සම්පත්තෙ විජායිතුං න සක්කොති, පාදෙහි භූමියං පහරන්තී තිට්ඨති, අථස්සා චත්තාරො පාදෙ චතූසු ඛාණුකෙසු බන්ධිත්වා කුච්ඡිං ඵාලෙත්වා පොතං නීහරන්ති, සා තත්ථෙව මරති. තෙනෙතං වුත්තං. පඤ්චමං.

185. ඡට්ඨෙ භත්තාභිහාරොති අභිහරිතබ්බං භත්තං. තස්ස පන පමාණං දස්සෙතුං පඤ්ච ච ථාලිපාකසතානීති ¶ වුත්තං. තත්ථ එකො ථාලිපාකො දසන්නං පුරිසානං භත්තං ගණ්හාති. නාසාය පිත්තං භින්දෙය්යුන්ති අච්ඡපිත්තං වා මච්ඡපිත්තං වාස්ස නාසපුටෙ පක්ඛිපෙය්යං. ඡට්ඨං.

186-187. සත්තමෙ මාතුපි හෙතූති ‘‘සචෙ මුසා භණසි, මාතරං තෙ විස්සජ්ජෙස්සාම. නො චෙ භණසි, න විස්සජ්ජෙස්සාමා’’ති එවං චොරෙහි අටවියං පුච්ඡමානො තස්සා චොරහත්ථගතාය මාතුයාපි හෙතු සම්පජානමුසා න භාසෙය්යාති අත්ථො. ඉතො පරෙසුපි එසෙව නයොති. සත්තමාදීනි.

ලාභසක්කාරසංයුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.