මූල > සුත්තපිටක > සංයුත්තනිකාය > නිදානවග්ගපාළි

85. සාවත්ථියං ¶ ¶ ¶ ¶ විහරති…පෙ… ‘‘ධාතුනානත්තං වො, භික්ඛවෙ, දෙසෙස්සාමි. තං සුණාථ, සාධුකං මනසි කරොථ; භාසිස්සාමී’’ති. ‘‘එවං, භන්තෙ’’ති ඛො තෙ භික්ඛූ භගවතො පච්චස්සොසුං. භගවා එතදවොච –

‘‘කතමඤ්ච, භික්ඛවෙ, ධාතුනානත්තං? චක්ඛුධාතු රූපධාතු චක්ඛුවිඤ්ඤාණධාතු, සොතධාතු සද්දධාතු සොතවිඤ්ඤාණධාතු, ඝානධාතු ගන්ධධාතු ඝානවිඤ්ඤාණධාතු, ජිව්හාධාතු රසධාතු ජිව්හාවිඤ්ඤාණධාතු, කායධාතු ඵොට්ඨබ්බධාතු කායවිඤ්ඤාණධාතු, මනොධාතු ධම්මධාතු මනොවිඤ්ඤාණධාතු – ඉදං වුච්චති, භික්ඛවෙ, ධාතුනානත්ත’’න්ති. පඨමං.

86. සාවත්ථියං විහරති…පෙ… ‘‘ධාතුනානත්තං, භික්ඛවෙ, පටිච්ච උප්පජ්ජති ඵස්සනානත්තං. කතමඤ්ච, භික්ඛවෙ, ධාතුනානත්තං? චක්ඛුධාතු සොතධාතු ඝානධාතු ජිව්හාධාතු කායධාතු මනොධාතු – ඉදං වුච්චති, භික්ඛවෙ, ධාතුනානත්තං’’.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, ධාතුනානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති ඵස්සනානත්තං? චක්ඛුධාතුං, භික්ඛවෙ, පටිච්ච උප්පජ්ජති චක්ඛුසම්ඵස්සො. සොතධාතුං පටිච්ච… ඝානධාතුං පටිච්ච ¶ … ජිව්හාධාතුං ¶ පටිච්ච… කායධාතුං පටිච්ච… මනොධාතුං පටිච්ච උප්පජ්ජති මනොසම්ඵස්සො. එවං ඛො ¶ , භික්ඛවෙ, ධාතුනානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති ඵස්සනානත්ත’’න්ති. දුතියං.

87. සාවත්ථියං විහරති…පෙ… ‘‘ධාතුනානත්තං, භික්ඛවෙ, පටිච්ච උප්පජ්ජති ඵස්සනානත්තං, නො ඵස්සනානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති ධාතුනානත්තං. කතමඤ්ච, භික්ඛවෙ, ධාතුනානත්තං? චක්ඛුධාතු…පෙ… මනොධාතු – ඉදං වුච්චති, භික්ඛවෙ, ධාතුනානත්තං’’.

‘‘කථඤ්ච ¶ , භික්ඛවෙ, ධාතුනානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති ඵස්සනානත්තං, නො ඵස්සනානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති ධාතුනානත්තං? චක්ඛුධාතුං, භික්ඛවෙ, පටිච්ච උප්පජ්ජති චක්ඛුසම්ඵස්සො, නො චක්ඛුසම්ඵස්සං පටිච්ච උප්පජ්ජති චක්ඛුධාතු…පෙ… මනොධාතුං පටිච්ච උප්පජ්ජති මනොසම්ඵස්සො, නො මනොසම්ඵස්සං පටිච්ච උප්පජ්ජති මනොධාතු. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, ධාතුනානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති ඵස්සනානත්තං, නො ඵස්සනානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති ධාතුනානත්ත’’න්ති. තතියං.

88. සාවත්ථියං විහරති…පෙ… ‘‘ධාතුනානත්තං, භික්ඛවෙ, පටිච්ච උප්පජ්ජති ඵස්සනානත්තං, ඵස්සනානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති වෙදනානානත්තං. කතමඤ්ච, භික්ඛවෙ, ධාතුනානත්තං? චක්ඛුධාතු ¶ …පෙ… මනොධාතු – ඉදං වුච්චති, භික්ඛවෙ, ධාතුනානත්තං’’.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, ධාතුනානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති ඵස්සනානත්තං, ඵස්සනානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති වෙදනානානත්තං? චක්ඛුධාතුං, භික්ඛවෙ, පටිච්ච උප්පජ්ජති චක්ඛුසම්ඵස්සො, චක්ඛුසම්ඵස්සං පටිච්ච උප්පජ්ජති චක්ඛුසම්ඵස්සජා වෙදනා…පෙ… මනොධාතුං පටිච්ච උප්පජ්ජති ¶ මනොසම්ඵස්සො, මනොසම්ඵස්සං පටිච්ච උප්පජ්ජති මනොසම්ඵස්සජා වෙදනා. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, ධාතුනානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති ඵස්සනානත්තං, ඵස්සනානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති වෙදනානානත්ත’’න්ති. චතුත්ථං.

89. සාවත්ථියං ¶ විහරති…පෙ… ‘‘ධාතුනානත්තං, භික්ඛවෙ, පටිච්ච උප්පජ්ජති ඵස්සනානත්තං, ඵස්සනානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති වෙදනානානත්තං, නො වෙදනානානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති ඵස්සනානත්තං, නො ඵස්සනානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති ධාතුනානත්තං. කතමඤ්ච, භික්ඛවෙ, ධාතුනානත්තං? චක්ඛුධාතු…පෙ… මනොධාතු – ඉදං වුච්චති, භික්ඛවෙ, ධාතුනානත්තං’’.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, ධාතුනානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති ඵස්සනානත්තං, ඵස්සනානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති වෙදනානානත්තං, නො වෙදනානානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති ඵස්සනානත්තං, නො ඵස්සනානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති ධාතුනානත්තං? චක්ඛුධාතුං, භික්ඛවෙ, පටිච්ච උප්පජ්ජති චක්ඛුසම්ඵස්සො, චක්ඛුසම්ඵස්සං පටිච්ච උප්පජ්ජති චක්ඛුසම්ඵස්සජා වෙදනා, නො චක්ඛුසම්ඵස්සජං වෙදනං පටිච්ච ¶ උප්පජ්ජති චක්ඛුසම්ඵස්සො, නො චක්ඛුසම්ඵස්සං පටිච්ච උප්පජ්ජති චක්ඛුධාතු…පෙ… මනොධාතුං පටිච්ච උප්පජ්ජති මනොසම්ඵස්සො, මනොසම්ඵස්සං ¶ පටිච්ච උප්පජ්ජති මනොසම්ඵස්සජා වෙදනා, නො මනොසම්ඵස්සජං වෙදනං පටිච්ච උප්පජ්ජති මනොසම්ඵස්සො, නො මනොසම්ඵස්සං පටිච්ච උප්පජ්ජති මනොධාතු. එවං ¶ ඛො, භික්ඛවෙ, ධාතුනානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති ඵස්සනානත්තං, ඵස්සනානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති වෙදනානානත්තං, නො වෙදනානානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති ඵස්සනානත්තං, නො ඵස්සනානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති ධාතුනානත්ත’’න්ති. පඤ්චමං.

90. සාවත්ථියං විහරති…පෙ… ‘‘ධාතුනානත්තං වො, භික්ඛවෙ, දෙසෙස්සාමි. තං සුණාථ…පෙ… කතමඤ්ච, භික්ඛවෙ, ධාතුනානත්තං? රූපධාතු සද්දධාතු ගන්ධධාතු රසධාතු ඵොට්ඨබ්බධාතු ධම්මධාතු – ඉදං වුච්චති, භික්ඛවෙ, ධාතුනානත්ත’’න්ති. ඡට්ඨං.

91. සාවත්ථියං විහරති…පෙ… ‘‘භදන්තෙ’’ති තෙ භික්ඛූ භගවතො පච්චස්සොසුං. භගවා එතදවොච ¶ – ‘‘ධාතුනානත්තං, භික්ඛවෙ, පටිච්ච උප්පජ්ජති සඤ්ඤානානත්තං, සඤ්ඤානානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති සඞ්කප්පනානත්තං, සඞ්කප්පනානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති ඡන්දනානත්තං, ඡන්දනානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති පරිළාහනානත්තං, පරිළාහනානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති පරියෙසනානානත්තං. කතමඤ්ච, භික්ඛවෙ, ධාතුනානත්තං? රූපධාතු…පෙ… ධම්මධාතු – ඉදං වුච්චති, භික්ඛවෙ, ධාතුනානත්තං’’.

‘‘කථඤ්ච ¶ , භික්ඛවෙ, ධාතුනානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති සඤ්ඤානානත්තං, සඤ්ඤානානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති සඞ්කප්පනානත්තං, සඞ්කප්පනානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති ඡන්දනානත්තං, ඡන්දනානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති පරිළාහනානත්තං, පරිළාහනානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති පරියෙසනානානත්තං?

‘‘රූපධාතුං, භික්ඛවෙ, පටිච්ච උප්පජ්ජති රූපසඤ්ඤා ¶ , රූපසඤ්ඤං පටිච්ච උප්පජ්ජති රූපසඞ්කප්පො, රූපසඞ්කප්පං පටිච්ච උප්පජ්ජති රූපච්ඡන්දො, රූපච්ඡන්දං පටිච්ච උප්පජ්ජති රූපපරිළාහො, රූපපරිළාහං පටිච්ච උප්පජ්ජති රූපපරියෙසනා…පෙ… ධම්මධාතුං පටිච්ච උප්පජ්ජති ධම්මසඤ්ඤා, ධම්මසඤ්ඤං පටිච්ච උප්පජ්ජති ධම්මසඞ්කප්පො, ධම්මසඞ්කප්පං පටිච්ච උප්පජ්ජති ධම්මච්ඡන්දො, ධම්මච්ඡන්දං පටිච්ච උප්පජ්ජති ධම්මපරිළාහො, ධම්මපරිළාහං පටිච්ච උප්පජ්ජති ධම්මපරියෙසනා.

‘‘එවං, ඛො, භික්ඛවෙ, ධාතුනානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති සඤ්ඤානානත්තං, සඤ්ඤානානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති සඞ්කප්පනානත්තං, සඞ්කප්පනානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති ඡන්දනානත්තං, ඡන්දනානත්තං ¶ පටිච්ච උප්පජ්ජති පරිළාහනානත්තං, පරිළාහනානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති පරියෙසනානානත්ත’’න්ති. සත්තමං.

92. සාවත්ථියං විහරති…පෙ… ‘‘ධාතුනානත්තං, භික්ඛවෙ, පටිච්ච උප්පජ්ජති සඤ්ඤානානත්තං, සඤ්ඤානානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති සඞ්කප්පනානත්තං, සඞ්කප්පනානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති ඡන්දනානත්තං, ඡන්දනානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති පරිළාහනානත්තං, පරිළාහනානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති පරියෙසනානානත්තං; නො පරියෙසනානානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති පරිළාහනානත්තං ¶ , නො පරිළාහනානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති ඡන්දනානත්තං, නො ඡන්දනානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති සඞ්කප්පනානත්තං ¶ , නො සඞ්කප්පනානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති සඤ්ඤානානත්තං, නො සඤ්ඤානානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති ධාතුනානත්තං. කතමඤ්ච, භික්ඛවෙ, ධාතුනානත්තං? රූපධාතු…පෙ… ධම්මධාතු – ඉදං වුච්චති, භික්ඛවෙ, ධාතුනානත්තං’’.

‘‘කථඤ්ච ¶ , භික්ඛවෙ, ධාතුනානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති සඤ්ඤානානත්තං, සඤ්ඤානානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති…පෙ… පරියෙසනානානත්තං; නො පරියෙසනානානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති පරිළාහනානත්තං, නො පරිළාහනානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති ඡන්දනානත්තං, නො ඡන්දනානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති සඞ්කප්පනානත්තං, නො සඞ්කප්පනානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති සඤ්ඤානානත්තං, නො සඤ්ඤානානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති ධාතුනානත්තං?

‘‘රූපධාතුං, භික්ඛවෙ, පටිච්ච උප්පජ්ජති රූපසඤ්ඤා…පෙ… ධම්මධාතුං පටිච්ච උප්පජ්ජති ධම්මසඤ්ඤා, ධම්මසඤ්ඤං ¶ පටිච්ච උප්පජ්ජති…පෙ… ධම්මපරියෙසනා; නො ධම්මපරියෙසනං පටිච්ච උප්පජ්ජති ධම්මපරිළාහො, නො ධම්මපරිළාහං පටිච්ච උප්පජ්ජති ධම්මච්ඡන්දො, නො ධම්මච්ඡන්දං පටිච්ච උප්පජ්ජති ධම්මසඞ්කප්පො, නො ධම්මසඞ්කප්පං පටිච්ච උප්පජ්ජති ධම්මසඤ්ඤා, නො ධම්මසඤ්ඤං පටිච්ච උප්පජ්ජති ධම්මධාතු.

‘‘එවං ඛො, භික්ඛවෙ, ධාතුනානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති සඤ්ඤානානත්තං, සඤ්ඤානානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති…පෙ… පරියෙසනානානත්තං; නො පරියෙසනානානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති පරිළාහනානත්තං, නො පරිළාහනානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති ඡන්දනානත්තං, නො ඡන්දනානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති සඞ්කප්පනානත්තං, නො සඞ්කප්පනානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති සඤ්ඤානානත්තං, නො සඤ්ඤානානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති ධාතුනානත්ත’’න්ති. අට්ඨමං.

93. සාවත්ථියං ¶ විහරති…පෙ… ‘‘ධාතුනානත්තං, භික්ඛවෙ, පටිච්ච උප්පජ්ජති සඤ්ඤානානත්තං, සඤ්ඤානානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති සඞ්කප්පනානත්තං, සඞ්කප්පනානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති ඵස්සනානත්තං ¶ , ඵස්සනානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති වෙදනානානත්තං, වෙදනානානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති ඡන්දනානත්තං, ඡන්දනානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති පරිළාහනානත්තං, පරිළාහනානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති පරියෙසනානානත්තං ¶ , පරියෙසනානානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති ලාභනානත්තං. කතමඤ්ච, භික්ඛවෙ, ධාතුනානත්තං? රූපධාතු…පෙ… ධම්මධාතු – ඉදං වුච්චති, භික්ඛවෙ, ධාතුනානත්තං’’.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, ධාතුනානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති ¶ සඤ්ඤානානත්තං, සඤ්ඤානානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති…පෙ… ලාභනානත්තං?

‘‘රූපධාතුං, භික්ඛවෙ, පටිච්ච උප්පජ්ජති රූපසඤ්ඤා, රූපසඤ්ඤං පටිච්ච උප්පජ්ජති රූපසඞ්කප්පො, රූපසඞ්කප්පං පටිච්ච උප්පජ්ජති රූපසම්ඵස්සො, රූපසම්ඵස්සං පටිච්ච උප්පජ්ජති රූපසම්ඵස්සජා වෙදනා, රූපසම්ඵස්සජං වෙදනං පටිච්ච උප්පජ්ජති රූපච්ඡන්දො, රූපච්ඡන්දං පටිච්ච උප්පජ්ජති රූපපරිළාහො, රූපපරිළාහං පටිච්ච උප්පජ්ජති රූපපරියෙසනා, රූපපරියෙසනං පටිච්ච උප්පජ්ජති රූපලාභො…පෙ… ධම්මධාතුං පටිච්ච උප්පජ්ජති ධම්මසඤ්ඤා, ධම්මසඤ්ඤං පටිච්ච උප්පජ්ජති ධම්මසඞ්කප්පො, ධම්මසඞ්කප්පං පටිච්ච උප්පජ්ජති ධම්මසම්ඵස්සො, ධම්මසම්ඵස්සං පටිච්ච උප්පජ්ජති ධම්මසම්ඵස්සජා වෙදනා, ධම්මසම්ඵස්සජං වෙදනං පටිච්ච උප්පජ්ජති ධම්මච්ඡන්දො, ධම්මච්ඡන්දං පටිච්ච උප්පජ්ජති ධම්මපරිළාහො, ධම්මපරිළාහං පටිච්ච උප්පජ්ජති ධම්මපරියෙසනා, ධම්මපරියෙසනං පටිච්ච උප්පජ්ජති ධම්මලාභො ¶ .

‘‘එවං ඛො, භික්ඛවෙ, ධාතුනානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති සඤ්ඤානානත්තං, සඤ්ඤානානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති…පෙ… පරියෙසනානානත්තං, පරියෙසනානානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති ලාභනානත්ත’’න්ති. නවමං.

10. දුතියබාහිරඵස්සනානත්තසුත්තං

94. සාවත්ථියං විහරති…පෙ… ‘‘ධාතුනානත්තං, භික්ඛවෙ, පටිච්ච උප්පජ්ජති සඤ්ඤානානත්තං, සඤ්ඤානානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති සඞ්කප්පනානත්තං ¶ , ඵස්ස… වෙදනා… ඡන්ද… පරිළාහ… පරියෙසනානානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති ලාභනානත්තං; නො ලාභනානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති පරියෙසනානානත්තං, නො පරියෙසනානානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති පරිළාහනානත්තං, නො පරිළාහනානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති…පෙ… ඡන්ද… වෙදනා… ඵස්ස… සඞ්කප්ප… සඤ්ඤානානත්තං ¶ , නො සඤ්ඤානානත්තං පටිච්ච ¶ උප්පජ්ජති ධාතුනානත්තං. කතමඤ්ච, භික්ඛවෙ, ධාතුනානත්තං? රූපධාතු…පෙ… ධම්මධාතු – ඉදං වුච්චති, භික්ඛවෙ, ධාතුනානත්තං’’.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, ධාතුනානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති සඤ්ඤානානත්තං, සඤ්ඤානානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති සඞ්කප්පනානත්තං? ඵස්ස… වෙදනා… ඡන්ද… පරිළාහ… පරියෙසනා… ලාභ… නො ලාභනානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති පරියෙසනානානත්තං, නො පරියෙසනානානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති පරිළාහ… ඡන්ද… වෙදනා… ඵස්ස… නො සඞ්කප්පනානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති සඤ්ඤානානත්තං, නො සඤ්ඤානානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති ධාතුනානත්තං?

‘‘රූපධාතුං, භික්ඛවෙ, පටිච්ච උප්පජ්ජති රූපසඤ්ඤා…පෙ… ධම්මධාතුං ¶ පටිච්ච උප්පජ්ජති ධම්මසඤ්ඤා, ධම්මසඤ්ඤං පටිච්ච උප්පජ්ජති…පෙ… ධම්මපරියෙසනා, ධම්මපරියෙසනං පටිච්ච උප්පජ්ජති ධම්මලාභො; නො ධම්මලාභං පටිච්ච උප්පජ්ජති ධම්මපරියෙසනා, නො ධම්මපරියෙසනං පටිච්ච උප්පජ්ජති ධම්මපරිළාහො ¶ , නො ධම්මපරිළාහං පටිච්ච උප්පජ්ජති ධම්මච්ඡන්දො, නො ධම්මච්ඡන්දං පටිච්ච උප්පජ්ජති ධම්මසම්ඵස්සජා වෙදනා, නො ධම්මසම්ඵස්සජං වෙදනං පටිච්ච උප්පජ්ජති ධම්මසම්ඵස්සො, නො ධම්මසම්ඵස්සං පටිච්ච උප්පජ්ජති ධම්මසඞ්කප්පො, නො ධම්මසඞ්කප්පං පටිච්ච උප්පජ්ජති ධම්මසඤ්ඤා, නො ධම්මසඤ්ඤං පටිච්ච උප්පජ්ජති ධම්මධාතු.

‘‘එවං ඛො, භික්ඛවෙ, ධාතුනානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති සඤ්ඤානානත්තං, සඤ්ඤානානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති…පෙ… සඞ්කප්ප… ඵස්ස… වෙදනා… ඡන්ද… පරිළාහ… පරියෙසනා… ලාභ… නො ලාභනානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති පරියෙසනානානත්තං, නො පරියෙසනානානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති පරිළාහනානත්තං, නො පරිළාහනානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති ඡන්දනානත්තං, නො ඡන්දනානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති වෙදනානානත්තං, නො වෙදනානානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති ඵස්සනානත්තං, නො ඵස්සනානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති සඞ්කප්පනානත්තං, නො සඞ්කප්පනානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති සඤ්ඤානානත්තං, නො සඤ්ඤානානත්තං පටිච්ච උප්පජ්ජති ධාතුනානත්ත’’න්ති. දසමං.

ධාතුඵස්සඤ්ච ¶ ¶ නො චෙතං, වෙදනා අපරෙ දුවෙ;

එතං අජ්ඣත්තපඤ්චකං, ධාතුසඤ්ඤඤ්ච නො චෙතං;

ඵස්සස්ස අපරෙ දුවෙ, එතං බාහිරපඤ්චකන්ති.

95. සාවත්ථියං ¶ ¶ විහරති…පෙ… ‘‘සත්තිමා ¶ , භික්ඛවෙ, ධාතුයො. කතමා සත්ත? ආභාධාතු, සුභධාතු, ආකාසානඤ්චායතනධාතු, විඤ්ඤාණඤ්චායතනධාතු, ආකිඤ්චඤ්ඤායතනධාතු, නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනධාතු, සඤ්ඤාවෙදයිතනිරොධධාතු – ඉමා ඛො, භික්ඛවෙ, සත්ත ධාතුයො’’ති.

එවං වුත්තෙ, අඤ්ඤතරො භික්ඛු භගවන්තං එතදවොච – ‘‘යා චායං, භන්තෙ, ආභාධාතු යා ච සුභධාතු යා ච ආකාසානඤ්චායතනධාතු යා ච විඤ්ඤාණඤ්චායතනධාතු යා ච ආකිඤ්චඤ්ඤායතනධාතු යා ච නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනධාතු යා ච සඤ්ඤාවෙදයිතනිරොධධාතු – ඉමා නු ඛො, භන්තෙ, ධාතුයො කිං පටිච්ච පඤ්ඤායන්තී’’ති?

‘‘යායං, භික්ඛු, ආභාධාතු – අයං ධාතු අන්ධකාරං පටිච්ච පඤ්ඤායති. යායං, භික්ඛු, සුභධාතු – අයං ධාතු අසුභං පටිච්ච පඤ්ඤායති. යායං, භික්ඛු, ආකාසානඤ්චායතනධාතු – අයං ධාතු රූපං පටිච්ච පඤ්ඤායති. යායං, භික්ඛු, විඤ්ඤාණඤ්චායතනධාතු – අයං ධාතු ආකාසානඤ්චායතනං පටිච්ච පඤ්ඤායති. යායං, භික්ඛු, ආකිඤ්චඤ්ඤායතනධාතු – අයං ධාතු විඤ්ඤාණඤ්චායතනං පටිච්ච පඤ්ඤායති. යායං, භික්ඛු, නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනධාතු – අයං ධාතු ආකිඤ්චඤ්ඤායතනං පටිච්ච පඤ්ඤායති. යායං, භික්ඛු, සඤ්ඤාවෙදයිතනිරොධධාතු – අයං ධාතු නිරොධං පටිච්ච පඤ්ඤායතී’’ති.

‘‘යා ¶ චායං ¶ , භන්තෙ, ආභාධාතු යා ච සුභධාතු යා ච ආකාසානඤ්චායතනධාතු යා ච විඤ්ඤාණඤ්චායතනධාතු යා ච ආකිඤ්චඤ්ඤායතනධාතු යා ච නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනධාතු යා ච සඤ්ඤාවෙදයිතනිරොධධාතු – ඉමා නු ඛො, භන්තෙ, ධාතුයො කථං සමාපත්ති පත්තබ්බා’’ති?

‘‘යා චායං, භික්ඛු, ආභාධාතු යා ච සුභධාතු යා ච ආකාසානඤ්චායතනධාතු යා ච විඤ්ඤාණඤ්චායතනධාතු යා ච ¶ ආකිඤ්චඤ්ඤායතනධාතු – ඉමා ධාතුයො සඤ්ඤාසමාපත්ති පත්තබ්බා. යායං, භික්ඛු, නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනධාතු – අයං ධාතු සඞ්ඛාරාවසෙසසමාපත්ති පත්තබ්බා ¶ . යායං, භික්ඛු, සඤ්ඤාවෙදයිතනිරොධධාතු – අයං ධාතු නිරොධසමාපත්ති පත්තබ්බා’’ති. පඨමං.

96. සාවත්ථියං විහරති…පෙ… ‘‘සනිදානං, භික්ඛවෙ, උප්පජ්ජති කාමවිතක්කො, නො අනිදානං; සනිදානං උප්පජ්ජති බ්යාපාදවිතක්කො, නො අනිදානං; සනිදානං උප්පජ්ජති විහිංසාවිතක්කො, නො අනිදානං’’.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, සනිදානං උප්පජ්ජති කාමවිතක්කො, නො අනිදානං; සනිදානං උප්පජ්ජති බ්යාපාදවිතක්කො, නො අනිදානං; සනිදානං උප්පජ්ජති විහිංසාවිතක්කො, නො අනිදානං? කාමධාතුං, භික්ඛවෙ, පටිච්ච උප්පජ්ජති කාමසඤ්ඤා, කාමසඤ්ඤං පටිච්ච උප්පජ්ජති කාමසඞ්කප්පො, කාමසඞ්කප්පං පටිච්ච උප්පජ්ජති කාමච්ඡන්දො, කාමච්ඡන්දං පටිච්ච උප්පජ්ජති ¶ කාමපරිළාහො, කාමපරිළාහං පටිච්ච උප්පජ්ජති කාමපරියෙසනා. කාමපරියෙසනං, භික්ඛවෙ, පරියෙසමානො අස්සුතවා පුථුජ්ජනො තීහි ඨානෙහි මිච්ඡා පටිපජ්ජති – කායෙන, වාචාය, මනසා.

‘‘බ්යාපාදධාතුං, භික්ඛවෙ, පටිච්ච උප්පජ්ජති බ්යාපාදසඤ්ඤා, බ්යාපාදසඤ්ඤං පටිච්ච උප්පජ්ජති බ්යාපාදසඞ්කප්පො…පෙ… බ්යාපාදච්ඡන්දො… බ්යාපාදපරිළාහො… බ්යාපාදපරියෙසනා… බ්යාපාදපරියෙසනං, භික්ඛවෙ, පරියෙසමානො අස්සුතවා පුථුජ්ජනො තීහි ඨානෙහි මිච්ඡා පටිපජ්ජති – කායෙන, වාචාය, මනසා.

‘‘විහිංසාධාතුං ¶ , භික්ඛවෙ, පටිච්ච උප්පජ්ජති විහිංසාසඤ්ඤා; විහිංසාසඤ්ඤං පටිච්ච උප්පජ්ජති විහිංසාසඞ්කප්පො…පෙ… විහිංසාඡන්දො… විහිංසාපරිළාහො… විහිංසාපරියෙසනා… විහිංසාපරියෙසනං, භික්ඛවෙ ¶ , පරියෙසමානො අස්සුතවා පුථුජ්ජනො තීහි ඨානෙහි මිච්ඡා පටිපජ්ජති – කායෙන, වාචාය, මනසා.

‘‘සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, පුරිසො ආදිත්තං තිණුක්කං සුක්ඛෙ තිණදායෙ නික්ඛිපෙය්ය; නො චෙ හත්ථෙහි ච පාදෙහි ච ඛිප්පමෙව නිබ්බාපෙය්ය. එවඤ්හි, භික්ඛවෙ, යෙ තිණකට්ඨනිස්සිතා පාණා තෙ අනයබ්යසනං ආපජ්ජෙය්යුං. එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, යො හි කොචි සමණො වා බ්රාහ්මණො වා උප්පන්නං විසමගතං සඤ්ඤං න ඛිප්පමෙව පජහති විනොදෙති බ්යන්තීකරොති අනභාවං ¶ ගමෙති, සො දිට්ඨෙ චෙව ධම්මෙ දුක්ඛං විහරති සවිඝාතං සඋපායාසං සපරිළාහං; කායස්ස ච භෙදා පරං මරණා දුග්ගති පාටිකඞ්ඛා.

‘‘සනිදානං, භික්ඛවෙ, උප්පජ්ජති නෙක්ඛම්මවිතක්කො, නො අනිදානං; සනිදානං ¶ උප්පජ්ජති අබ්යාපාදවිතක්කො, නො අනිදානං; සනිදානං උප්පජ්ජති අවිහිංසාවිතක්කො, නො අනිදානං.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, සනිදානං උප්පජ්ජති නෙක්ඛම්මවිතක්කො, නො අනිදානං; සනිදානං උප්පජ්ජති අබ්යාපාදවිතක්කො, නො අනිදානං; සනිදානං උප්පජ්ජති අවිහිංසාවිතක්කො, නො අනිදානං? නෙක්ඛම්මධාතුං, භික්ඛවෙ, පටිච්ච උප්පජ්ජති නෙක්ඛම්මසඤ්ඤා, නෙක්ඛම්මසඤ්ඤං පටිච්ච උප්පජ්ජති නෙක්ඛම්මසඞ්කප්පො, නෙක්ඛම්මසඞ්කප්පං පටිච්ච උප්පජ්ජති නෙක්ඛම්මච්ඡන්දො, නෙක්ඛම්මච්ඡන්දං පටිච්ච උප්පජ්ජති නෙක්ඛම්මපරිළාහො, නෙක්ඛම්මපරිළාහං පටිච්ච උප්පජ්ජති නෙක්ඛම්මපරියෙසනා; නෙක්ඛම්මපරියෙසනං, භික්ඛවෙ, පරියෙසමානො සුතවා අරියසාවකො තීහි ඨානෙහි සම්මා පටිපජ්ජති – කායෙන, වාචාය, මනසා.

‘‘අබ්යාපාදධාතුං, භික්ඛවෙ, පටිච්ච උප්පජ්ජති අබ්යාපාදසඤ්ඤා, අබ්යාපාදසඤ්ඤං පටිච්ච උප්පජ්ජති අබ්යාපාදසඞ්කප්පො…පෙ… අබ්යාපාදච්ඡන්දො… අබ්යාපාදපරිළාහො… අබ්යාපාදපරියෙසනා, අබ්යාපාදපරියෙසනං, භික්ඛවෙ, පරියෙසමානො සුතවා අරියසාවකො තීහි ඨානෙහි සම්මා පටිපජ්ජති – කායෙන, වාචාය, මනසා.

‘‘අවිහිංසාධාතුං ¶ , භික්ඛවෙ, පටිච්ච උප්පජ්ජති අවිහිංසාසඤ්ඤා ¶ , අවිහිංසාසඤ්ඤං පටිච්ච උප්පජ්ජති අවිහිංසාසඞ්කප්පො, අවිහිංසාසඞ්කප්පං පටිච්ච උප්පජ්ජති අවිහිංසාඡන්දො, අවිහිංසාඡන්දං පටිච්ච උප්පජ්ජති අවිහිංසාපරිළාහො, අවිහිංසාපරිළාහං පටිච්ච උප්පජ්ජති අවිහිංසාපරියෙසනා; අවිහිංසාපරියෙසනං, භික්ඛවෙ, පරියෙසමානො සුතවා අරියසාවකො තීහි ¶ ඨානෙහි සම්මා පටිපජ්ජති – කායෙන, වාචාය, මනසා.

‘‘සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, පුරිසො ආදිත්තං තිණුක්කං සුක්ඛෙ තිණදායෙ නික්ඛිපෙය්ය; තමෙනං හත්ථෙහි ච පාදෙහි ච ඛිප්පමෙව නිබ්බාපෙය්ය. එවඤ්හි, භික්ඛවෙ, යෙ තිණකට්ඨනිස්සිතා පාණා තෙ න අනයබ්යසනං ආපජ්ජෙය්යුං. එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, යො හි කොචි සමණො වා බ්රාහ්මණො වා උප්පන්නං විසමගතං සඤ්ඤං ඛිප්පමෙව පජහති විනොදෙති බ්යන්තීකරොති ¶ අනභාවං ගමෙති, සො දිට්ඨෙ චෙව ධම්මෙ සුඛං විහරති අවිඝාතං අනුපායාසං අපරිළාහං; කායස්ස ච භෙදා පරං මරණා සුගති පාටිකඞ්ඛා’’ති. දුතියං.

97. එකං සමයං භගවා ඤාතිකෙ විහරති ගිඤ්ජකාවසථෙ. තත්ර ඛො භගවා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘භික්ඛවො’’ති. ‘‘භදන්තෙ’’ති තෙ භික්ඛූ භගවතො පච්චස්සොසුං. භගවා එතදවොච –

‘‘ධාතුං, භික්ඛවෙ, පටිච්ච උප්පජ්ජති සඤ්ඤා, උප්පජ්ජති දිට්ඨි, උප්පජ්ජති විතක්කො’’ති. එවං වුත්තෙ, ආයස්මා කච්චානො [සද්ධො කච්චානො (ක.)] භගවන්තං එතදවොච – ‘‘යායං, භන්තෙ, දිට්ඨි – ‘අසම්මාසම්බුද්ධෙසු සම්මාසම්බුද්ධා’ති, අයං නු ඛො, භන්තෙ, දිට්ඨි කිං පටිච්ච පඤ්ඤායතී’’ති?

‘‘මහති ඛො එසා, කච්චාන, ධාතු යදිදං අවිජ්ජාධාතු. හීනං ¶ , කච්චාන, ධාතුං පටිච්ච උප්පජ්ජති හීනා සඤ්ඤා, හීනා දිට්ඨි, හීනො විතක්කො, හීනා චෙතනා, හීනා පත්ථනා, හීනො පණිධි, හීනො පුග්ගලො, හීනා වාචා; හීනං ආචික්ඛති දෙසෙති පඤ්ඤපෙති පට්ඨපෙති ¶ විවරති විභජති උත්තානීකරොති; හීනා තස්ස උපපත්තීති වදාමි.

‘‘මජ්ඣිමං ¶ , කච්චාන, ධාතුං පටිච්ච උප්පජ්ජති මජ්ඣිමා සඤ්ඤා, මජ්ඣිමා දිට්ඨි, මජ්ඣිමො විතක්කො, මජ්ඣිමා චෙතනා, මජ්ඣිමා පත්ථනා, මජ්ඣිමො පණිධි, මජ්ඣිමො පුග්ගලො, මජ්ඣිමා වාචා; මජ්ඣිමං ආචික්ඛති දෙසෙති පඤ්ඤපෙති පට්ඨපෙති විවරති විභජති උත්තානීකරොති; මජ්ඣිමා තස්ස උපපත්තීති වදාමි.

‘‘පණීතං, කච්චාන, ධාතුං පටිච්ච උප්පජ්ජති පණීතා සඤ්ඤා, පණීතා දිට්ඨි, පණීතො විතක්කො, පණීතා චෙතනා, පණීතා පත්ථනා, පණීතො පණිධි, පණීතො පුග්ගලො, පණීතා වාචා; පණීතං ආචික්ඛති දෙසෙති පඤ්ඤපෙති පට්ඨපෙති විවරති විභජති උත්තානීකරොති; පණීතා තස්ස උපපත්තීති වදාමී’’ති. තතියං.

98. සාවත්ථියං ¶ විහරති…පෙ… ‘‘ධාතුසොව [ධාතුසො (සී. පී.) අයඤ්ච පඨමාරම්භවාක්යෙයෙව, න සබ්බත්ථ. තීසු පන අද්ධාසු ච උපමාසංසන්දනනිගමනට්ඨානෙ ච ඉදං පාඨනානත්තං නත්ථි], භික්ඛවෙ, සත්තා සංසන්දන්ති සමෙන්ති. හීනාධිමුත්තිකා හීනාධිමුත්තිකෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; කල්යාණාධිමුත්තිකා කල්යාණාධිමුත්තිකෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති’’.

‘‘අතීතම්පි ඛො [ඛොසද්දො සී. ස්යා. කං. පී. පොත්ථකෙසු නත්ථි], භික්ඛවෙ, අද්ධානං ධාතුසොව [ඊදිසෙසු ඨානෙසු පාඨනානත්තං නත්ථි] සත්තා සංසන්දිංසු සමිංසු. හීනාධිමුත්තිකා හීනාධිමුත්තිකෙහි සද්ධිං සංසන්දිංසු සමිංසු; කල්යාණාධිමුත්තිකා කල්යාණාධිමුත්තිකෙහි සද්ධිං සංසන්දිංසු සමිංසු.

‘‘අනාගතම්පි ඛො [ඛොසද්දො සී. ස්යා. කං. පී. පොත්ථකෙසු නත්ථි], භික්ඛවෙ, අද්ධානං ධාතුසොව [ඊදිසෙසු ඨානෙසු පාඨනානත්තං නත්ථි] සත්තා සංසන්දිස්සන්ති සමෙස්සන්ති. හීනාධිමුත්තිකා හීනාධිමුත්තිකෙහි සද්ධිං සංසන්දිස්සන්ති ¶ සමෙස්සන්ති; කල්යාණාධිමුත්තිකා කල්යාණාධිමුත්තිකෙහි සද්ධිං සංසන්දිස්සන්ති සමෙස්සන්ති.

‘‘එතරහිපි ¶ ඛො [ඛොසද්දො සී. ස්යා. කං. පී. පොත්ථකෙසු නත්ථි], භික්ඛවෙ, පච්චුප්පන්නං අද්ධානං ධාතුසොව [ඊදිසෙසු ඨානෙසු පාඨනානත්තං නත්ථි] සත්තා සංසන්දන්ති සමෙන්ති. හීනාධිමුත්තිකා හීනාධිමුත්තිකෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; කල්යාණාධිමුත්තිකා කල්යාණාධිමුත්තිකෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්තී’’ති. චතුත්ථං.

99. එකං ¶ සමයං භගවා රාජගහෙ විහරති ගිජ්ඣකූටෙ පබ්බතෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන ආයස්මා සාරිපුත්තො සම්බහුලෙහි භික්ඛූහි සද්ධිං භගවතො අවිදූරෙ චඞ්කමති; ආයස්මාපි ඛො මහාමොග්ගල්ලානො සම්බහුලෙහි භික්ඛූහි සද්ධිං භගවතො අවිදූරෙ චඞ්කමති; ආයස්මාපි ඛො මහාකස්සපො සම්බහුලෙහි භික්ඛූහි සද්ධිං භගවතො අවිදූරෙ චඞ්කමති; ආයස්මාපි ඛො අනුරුද්ධො සම්බහුලෙහි භික්ඛූහි සද්ධිං භගවතො අවිදූරෙ චඞ්කමති; ආයස්මාපි ඛො පුණ්ණො මන්තානිපුත්තො සම්බහුලෙහි භික්ඛූහි සද්ධිං භගවතො අවිදූරෙ චඞ්කමති; ආයස්මාපි ඛො උපාලි සම්බහුලෙහි භික්ඛූහි සද්ධිං භගවතො අවිදූරෙ චඞ්කමති; ආයස්මාපි ඛො ආනන්දො සම්බහුලෙහි භික්ඛූහි සද්ධිං භගවතො අවිදූරෙ චඞ්කමති; දෙවදත්තොපි ඛො සම්බහුලෙහි භික්ඛූහි සද්ධිං භගවතො අවිදූරෙ චඞ්කමති.

අථ ¶ ඛො භගවා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘පස්සථ නො තුම්හෙ, භික්ඛවෙ, සාරිපුත්තං සම්බහුලෙහි භික්ඛූහි සද්ධිං චඞ්කමන්ත’’න්ති? ‘‘එවං, භන්තෙ’’. ‘‘සබ්බෙ ඛො එතෙ, භික්ඛවෙ, භික්ඛූ මහාපඤ්ඤා. පස්සථ ¶ නො තුම්හෙ, භික්ඛවෙ, මොග්ගල්ලානං සම්බහුලෙහි භික්ඛූහි සද්ධිං චඞ්කමන්ත’’න්ති? ‘‘එවං, භන්තෙ’’. ‘‘සබ්බෙ ඛො එතෙ, භික්ඛවෙ, භික්ඛූ මහිද්ධිකා. පස්සථ නො තුම්හෙ, භික්ඛවෙ, කස්සපං සම්බහුලෙහි භික්ඛූහි සද්ධිං චඞ්කමන්ත’’න්ති? ‘‘එවං ¶ , භන්තෙ’’. ‘‘සබ්බෙ ඛො එතෙ, භික්ඛවෙ, භික්ඛූ ධුතවාදා. පස්සථ නො තුම්හෙ, භික්ඛවෙ, අනුරුද්ධං සම්බහුලෙහි භික්ඛූහි සද්ධිං චඞ්කමන්ත’’න්ති? ‘‘එවං, භන්තෙ’’. ‘‘සබ්බෙ ඛො එතෙ, භික්ඛවෙ, භික්ඛූ දිබ්බචක්ඛුකා. පස්සථ නො තුම්හෙ, භික්ඛවෙ, පුණ්ණං මන්තානිපුත්තං සම්බහුලෙහි භික්ඛූහි සද්ධිං චඞ්කමන්ත’’න්ති? ‘‘එවං, භන්තෙ’’. ‘‘සබ්බෙ ඛො එතෙ, භික්ඛවෙ, භික්ඛූ ධම්මකථිකා. පස්සථ නො තුම්හෙ, භික්ඛවෙ, උපාලිං සම්බහුලෙහි භික්ඛූහි සද්ධිං චඞ්කමන්ත’’න්ති? ‘‘එවං, භන්තෙ’’. ‘‘සබ්බෙ ඛො එතෙ, භික්ඛවෙ, භික්ඛූ විනයධරා. පස්සථ නො තුම්හෙ, භික්ඛවෙ, ආනන්දං සම්බහුලෙහි භික්ඛූහි සද්ධිං චඞ්කමන්ත’’න්ති? ‘‘එවං, භන්තෙ’’. ‘‘සබ්බෙ ඛො එතෙ, භික්ඛවෙ, භික්ඛූ බහුස්සුතා. පස්සථ නො තුම්හෙ, භික්ඛවෙ, දෙවදත්තං සම්බහුලෙහි භික්ඛූහි සද්ධිං චඞ්කමන්ත’’න්ති? ‘‘එවං, භන්තෙ’’. ‘‘සබ්බෙ ඛො එතෙ, භික්ඛවෙ, භික්ඛූ පාපිච්ඡා’’.

‘‘ධාතුසොව, භික්ඛවෙ, සත්තා සංසන්දන්ති සමෙන්ති. හීනාධිමුත්තිකා හීනාධිමුත්තිකෙහි සද්ධිං ¶ සංසන්දන්ති සමෙන්ති; කල්යාණාධිමුත්තිකා කල්යාණාධිමුත්තිකෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති. අතීතම්පි ඛො, භික්ඛවෙ, අද්ධානං ධාතුසොව සත්තා සංසන්දිංසු සමිංසු. හීනාධිමුත්තිකා හීනාධිමුත්තිකෙහි සද්ධිං සංසන්දිංසු සමිංසු; කල්යාණාධිමුත්තිකා කල්යාණාධිමුත්තිකෙහි ¶ සද්ධිං සංසන්දිංසු සමිංසු.

‘‘අනාගතම්පි ඛො, භික්ඛවෙ, අද්ධානං ධාතුසොව සත්තා සංසන්දිස්සන්ති සමෙස්සන්ති. හීනාධිමුත්තිකා හීනාධිමුත්තිකෙහි සද්ධිං සංසන්දිස්සන්ති සමෙස්සන්ති; කල්යාණාධිමුත්තිකා කල්යාණාධිමුත්තිකෙහි සද්ධිං සංසන්දිස්සන්ති සමෙස්සන්ති.

‘‘එතරහිපි ¶ ඛො, භික්ඛවෙ, පච්චුප්පන්නං අද්ධානං ධාතුසොව සත්තා සංසන්දන්ති සමෙන්ති. හීනාධිමුත්තිකා හීනාධිමුත්තිකෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; කල්යාණාධිමුත්තිකා කල්යාණාධිමුත්තිකෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්තී’’ති. පඤ්චමං.

100. සාවත්ථියං ¶ විහරති…පෙ… ‘‘ධාතුසොව, භික්ඛවෙ, සත්තා සංසන්දන්ති සමෙන්ති. හීනාධිමුත්තිකා හීනාධිමුත්තිකෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති. අතීතම්පි ඛො, භික්ඛවෙ, අද්ධානං ධාතුසොව සත්තා සංසන්දිංසු සමිංසු. හීනාධිමුත්තිකා හීනාධිමුත්තිකෙහි සද්ධිං සංසන්දිංසු සමිංසු’’.

‘‘අනාගතම්පි ඛො, භික්ඛවෙ, අද්ධානං ධාතුසොව සත්තා සංසන්දිස්සන්ති සමෙස්සන්ති. හීනාධිමුත්තිකා හීනාධිමුත්තිකෙහි සද්ධිං සංසන්දිස්සන්ති සමෙස්සන්ති.

‘‘එතරහිපි ඛො, භික්ඛවෙ, පච්චුප්පන්නං අද්ධානං ධාතුසොව සත්තා සංසන්දන්ති සමෙන්ති. හීනාධිමුත්තිකා හීනාධිමුත්තිකෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති.

‘‘සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, ගූථො ගූථෙන සංසන්දති සමෙති; මුත්තං මුත්තෙන සංසන්දති සමෙති; ඛෙළො ඛෙළෙන සංසන්දති සමෙති; පුබ්බො පුබ්බෙන සංසන්දති සමෙති; ලොහිතං ලොහිතෙන සංසන්දති සමෙති ¶ ; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, ධාතුසොව [සබ්බත්ථපි එවමෙව දිස්සති] සත්තා සංසන්දන්ති සමෙන්ති. හීනාධිමුත්තිකා හීනාධිමුත්තිකෙහි ¶ සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති. අතීතම්පි ඛො අද්ධානං…පෙ… අනාගතම්පි ඛො අද්ධානං…පෙ… එතරහිපි ඛො පච්චුප්පන්නං අද්ධානං ධාතුසොව සත්තා සංසන්දන්ති සමෙන්ති. හීනාධිමුත්තිකා හීනාධිමුත්තිකෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති.

‘‘ධාතුසොව ¶ භික්ඛවෙ, සත්තා සංසන්දන්ති සමෙන්ති. කල්යාණාධිමුත්තිකා කල්යාණාධිමුත්තිකෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති. අතීතම්පි ඛො, භික්ඛවෙ, අද්ධානං ධාතුසොව සත්තා සංසන්දිංසු සමිංසු. කල්යාණාධිමුත්තිකා කල්යාණාධිමුත්තිකෙහි සද්ධිං සංසන්දිංසු සමිංසු.

‘‘අනාගතම්පි ඛො, භික්ඛවෙ, අද්ධානං…පෙ… එතරහිපි ඛො, භික්ඛවෙ, පච්චුප්පන්නං අද්ධානං ධාතුසොව සත්තා සංසන්දන්ති සමෙන්ති. කල්යාණාධිමුත්තිකා කල්යාණාධිමුත්තිකෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති.

‘‘සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, ඛීරං ඛීරෙන සංසන්දති සමෙති; තෙලං තෙලෙන සංසන්දති සමෙති; සප්පි සප්පිනා සංසන්දති සමෙති; මධු මධුනා සංසන්දති සමෙති; ඵාණිතං ඵාණිතෙන සංසන්දති සමෙති; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, ධාතුසොව ¶ සත්තා සංසන්දන්ති සමෙන්ති. කල්යාණාධිමුත්තිකා කල්යාණාධිමුත්තිකෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති. අතීතම්පි ඛො අද්ධානං… අනාගතම්පි ඛො අද්ධානං… එතරහිපි ඛො පච්චුප්පන්නං අද්ධානං ධාතුසොව සත්තා සංසන්දන්ති සමෙන්ති. කල්යාණාධිමුත්තිකා කල්යාණාධිමුත්තිකෙහි සද්ධිං ¶ සංසන්දන්ති සමෙන්තී’’ති.

ඉදමවොච භගවා. ඉදං වත්වාන සුගතො අථාපරං එතදවොච සත්ථා –

‘‘සංසග්ගා වනථො ජාතො, අසංසග්ගෙන ඡිජ්ජති;

පරිත්තං දාරුමාරුය්හ, යථා සීදෙ මහණ්ණවෙ.

‘‘එවං කුසීතමාගම්ම, සාධුජීවිපි සීදති;

තස්මා තං පරිවජ්ජෙය්ය, කුසීතං හීනවීරියං.

‘‘පවිවිත්තෙහි ¶ අරියෙහි, පහිතත්තෙහි ඣායීහි [ඣායිහි (සී.), ඣායිභි (ස්යා. කං.)];

නිච්චං ආරද්ධවීරියෙහි, පණ්ඩිතෙහි සහාවසෙ’’ති.

101. සාවත්ථියං ¶ විහරති…පෙ… ‘‘ධාතුසොව, භික්ඛවෙ, සත්තා සංසන්දන්ති සමෙන්ති. අස්සද්ධා අස්සද්ධෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; අහිරිකා අහිරිකෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; අනොත්තප්පිනො අනොත්තප්පීහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; අප්පස්සුතා අප්පස්සුතෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; කුසීතා කුසීතෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; මුට්ඨස්සතිනො මුට්ඨස්සතීහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; දුප්පඤ්ඤා දුප්පඤ්ඤෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති’’.

‘‘අතීතම්පි ඛො, භික්ඛවෙ, අද්ධානං ධාතුසොව සත්තා සංසන්දිංසු සමිංසු. අස්සද්ධා අස්සද්ධෙහි සද්ධිං සංසන්දිංසු සමිංසු; අහිරිකා අහිරිකෙහි සද්ධිං සංසන්දිංසු සමිංසු; අනොත්තප්පිනො අනොත්තප්පීහි සද්ධිං සංසන්දිංසු සමිංසු; අප්පස්සුතා අප්පස්සුතෙහි ¶ සද්ධිං සංසන්දිංසු සමිංසු; කුසීතා කුසීතෙහි සද්ධිං සංසන්දිංසු සමිංසු; මුට්ඨස්සතිනො මුට්ඨස්සතීහි සද්ධිං සංසන්දිංසු සමිංසු; දුප්පඤ්ඤා දුප්පඤ්ඤෙහි සද්ධිං සංසන්දිංසු සමිංසු.

‘‘අනාගතම්පි ¶ ඛො, භික්ඛවෙ, අද්ධානං ධාතුසොව සත්තා සංසන්දිස්සන්ති සමෙස්සන්ති. අස්සද්ධා අස්සද්ධෙහි සද්ධිං සංසන්දිස්සන්ති සමෙස්සන්ති; අහිරිකා අහිරිකෙහි සද්ධිං සංසන්දිස්සන්ති සමෙස්සන්ති; අනොත්තප්පිනො අනොත්තප්පීහි සද්ධිං…පෙ… අප්පස්සුතා ¶ අප්පස්සුතෙහි සද්ධිං…පෙ… කුසීතා කුසීතෙහි සද්ධිං…පෙ… මුට්ඨස්සතිනො මුට්ඨස්සතීහි සද්ධිං…පෙ… දුප්පඤ්ඤා දුප්පඤ්ඤෙහි සද්ධිං සංසන්දිස්සන්ති සමෙස්සන්ති.

‘‘එතරහිපි ඛො, භික්ඛවෙ, පච්චුප්පන්නං අද්ධානං ධාතුසොව සත්තා සංසන්දන්ති සමෙන්ති. අස්සද්ධා අස්සද්ධෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; අහිරිකා අහිරිකෙහි සද්ධිං…පෙ… අනොත්තප්පිනො අනොත්තප්පීහි සද්ධිං…පෙ… අප්පස්සුතා අප්පස්සුතෙහි සද්ධිං…පෙ… ¶ කුසීතා කුසීතෙහි සද්ධිං…පෙ… මුට්ඨස්සතිනො මුට්ඨස්සතීහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; දුප්පඤ්ඤා දුප්පඤ්ඤෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති.

‘‘ධාතුසොව, භික්ඛවෙ, සත්තා සංසන්දන්ති සමෙන්ති. සද්ධා සද්ධෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; හිරිමනා හිරිමනෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; ඔත්තප්පිනො ඔත්තප්පීහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; බහුස්සුතා බහුස්සුතෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; ආරද්ධවීරියා ආරද්ධවීරියෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; උපට්ඨිතස්සතිනො උපට්ඨිතස්සතීහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; පඤ්ඤවන්තො පඤ්ඤවන්තෙහි සද්ධිං ¶ සංසන්දන්ති සමෙන්ති. අතීතම්පි ඛො, භික්ඛවෙ, අද්ධානං…පෙ… අනාගතම්පි ඛො, භික්ඛවෙ…පෙ… එතරහිපි ඛො, භික්ඛවෙ, පච්චුප්පන්නං අද්ධානං ධාතුසොව සත්තා සංසන්දන්ති සමෙන්ති. සද්ධා සද්ධෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; පඤ්ඤවන්තො පඤ්ඤවන්තෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්තී’’ති. සත්තමං.

102. සාවත්ථියං විහරති…පෙ… ‘‘ධාතුසොව, භික්ඛවෙ, සත්තා සංසන්දන්ති සමෙන්ති. අස්සද්ධා ¶ අස්සද්ධෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; අහිරිකා අහිරිකෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; දුප්පඤ්ඤා දුප්පඤ්ඤෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; සද්ධා සද්ධෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; හිරිමනා හිරිමනෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; පඤ්ඤවන්තො පඤ්ඤවන්තෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති. අතීතම්පි ඛො, භික්ඛවෙ, අද්ධානං ධාතුසොව සත්තා සංසන්දිංසු සමිංසු…පෙ… ¶ අනාගතම්පි ඛො, භික්ඛවෙ, අද්ධානං ධාතුසොව සත්තා සංසන්දිස්සන්ති සමෙස්සන්ති…පෙ….

‘‘එතරහිපි ¶ ඛො, භික්ඛවෙ, පච්චුප්පන්නං අද්ධානං ධාතුසොව සත්තා සංසන්දන්ති සමෙන්ති. අස්සද්ධා අස්සද්ධෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; අහිරිකා අහිරිකෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති, දුප්පඤ්ඤා දුප්පඤ්ඤෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; සද්ධා සද්ධෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; හිරිමනා හිරිමනෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; පඤ්ඤවන්තො පඤ්ඤවන්තෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්තීති. (1)

‘‘ධාතුසොව, භික්ඛවෙ, සත්තා සංසන්දන්ති සමෙන්ති. අස්සද්ධා අස්සද්ධෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; අනොත්තප්පිනො අනොත්තප්පීහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; දුප්පඤ්ඤා දුප්පඤ්ඤෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති ¶ ; සද්ධා සද්ධෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; ඔත්තප්පිනො ඔත්තප්පීහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; පඤ්ඤවන්තො පඤ්ඤවන්තෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති…පෙ… පඨමවාරො විය විත්ථාරෙතබ්බො. (2)

‘‘ධාතුසොව ¶ , භික්ඛවෙ…පෙ… අස්සද්ධා අස්සද්ධෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; අප්පස්සුතා අප්පස්සුතෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; දුප්පඤ්ඤා දුප්පඤ්ඤෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; සද්ධා සද්ධෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; බහුස්සුතා බහුස්සුතෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති, පඤ්ඤවන්තො පඤ්ඤවන්තෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති…පෙ… ¶ . (3)

‘‘ධාතුසොව, භික්ඛවෙ…පෙ… අස්සද්ධා අස්සද්ධෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; කුසීතා කුසීතෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; දුප්පඤ්ඤා දුප්පඤ්ඤෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; සද්ධා සද්ධෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; ආරද්ධවීරියා ආරද්ධවීරියෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; පඤ්ඤවන්තො පඤ්ඤවන්තෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති…පෙ…. (4)

‘‘ධාතුසොව ¶ , භික්ඛවෙ…පෙ… අස්සද්ධා අස්සද්ධෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; මුට්ඨස්සතිනො මුට්ඨස්සතීහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; දුප්පඤ්ඤා දුප්පඤ්ඤෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; සද්ධා සද්ධෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; උපට්ඨිතස්සතිනො උපට්ඨිතස්සතීහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; පඤ්ඤවන්තො පඤ්ඤවන්තෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්තීති…පෙ…. අට්ඨමං. (5)

103. සාවත්ථියං විහරති…පෙ… ‘‘ධාතුසොව…පෙ… අහිරිකා අහිරිකෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති ¶ සමෙන්ති, අනොත්තප්පිනො ¶ අනොත්තප්පීහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති ¶ , දුප්පඤ්ඤා දුප්පඤ්ඤෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; හිරිමනා හිරිමනෙහි සද්ධිං සසන්දන්ති සමෙන්ති, ඔත්තප්පිනො ඔත්තප්පීහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති, පඤ්ඤවන්තො පඤ්ඤවන්තෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති…පෙ… ¶ . (1)

‘‘අහිරිකා අහිරිකෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති, අප්පස්සුතා අප්පස්සුතෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති, දුප්පඤ්ඤා දුප්පඤ්ඤෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; හිරිමනා හිරිමනෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති, බහුස්සුතා බහුස්සුතෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති, පඤ්ඤවන්තො පඤ්ඤවන්තෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති…පෙ…. (2)

‘‘අහිරිකා අහිරිකෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති, කුසීතා කුසීතෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති, දුප්පඤ්ඤා දුප්පඤ්ඤෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; හිරිමනා හිරිමනෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති, ආරද්ධවීරියා ආරද්ධවීරියෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති, පඤ්ඤවන්තො පඤ්ඤවන්තෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති…පෙ…. (3)

‘‘අහිරිකා අහිරිකෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති, මුට්ඨස්සතිනො මුට්ඨස්සතීහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති, දුප්පඤ්ඤා දුප්පඤ්ඤෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; හිරිමනා හිරිමනෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති, උපට්ඨිතස්සතිනො උපට්ඨිතස්සතීහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති, පඤ්ඤවන්තො ¶ පඤ්ඤවන්තෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්තීති…පෙ…. නවමං. (4)

104. සාවත්ථියං ¶ විහරති…පෙ… ‘‘ධාතුසොව ¶ , භික්ඛවෙ, සත්තා සංසන්දන්ති සමෙන්ති. අනොත්තප්පිනො අනොත්තප්පීහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; අප්පස්සුතා අප්පස්සුතෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; දුප්පඤ්ඤා දුප්පඤ්ඤෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; ඔත්තප්පිනො ඔත්තප්පීහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; බහුස්සුතා බහුස්සුතෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; පඤ්ඤවන්තො පඤ්ඤවන්තෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති…පෙ…. (1)

‘‘අනොත්තප්පිනො ¶ අනොත්තප්පීහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; කුසීතා කුසීතෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; දුප්පඤ්ඤා දුප්පඤ්ඤෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; ඔත්තප්පිනො ඔත්තප්පීහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; ආරද්ධවීරියා ආරද්ධවීරියෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; පඤ්ඤවන්තො පඤ්ඤවන්තෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති…පෙ…. (2)

‘‘අනොත්තප්පිනො ¶ අනොත්තප්පීහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; මුට්ඨස්සතිනො මුට්ඨස්සතීහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; දුප්පඤ්ඤා දුප්පඤ්ඤෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; ඔත්තප්පිනො ඔත්තප්පීහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; උපට්ඨිතස්සතිනො උපට්ඨිතස්සතීහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; පඤ්ඤවන්තො පඤ්ඤවන්තෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්තීති…පෙ…. දසමං. (3)

105. සාවත්ථියං විහරති…පෙ… ‘‘ධාතුසොව, භික්ඛවෙ, සත්තා සංසන්දන්ති සමෙන්ති. අප්පස්සුතා අප්පස්සුතෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති ¶ සමෙන්ති; කුසීතා කුසීතෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; දුප්පඤ්ඤා දුප්පඤ්ඤෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; බහුස්සුතා බහුස්සුතෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති ¶ සමෙන්ති; ආරද්ධවීරියා ආරද්ධවීරියෙහි ¶ සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; පඤ්ඤවන්තො පඤ්ඤවන්තෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති…පෙ…. (1)

‘‘අප්පස්සුතා අප්පස්සුතෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; මුට්ඨස්සතිනො මුට්ඨස්සතීහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; දුප්පඤ්ඤා දුප්පඤ්ඤෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; බහුස්සුතා බහුස්සුතෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; උපට්ඨිතස්සතිනො උපට්ඨිතස්සතීහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; පඤ්ඤවන්තො පඤ්ඤවන්තෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්තීති…පෙ…. එකාදසමං. (2)

106. සාවත්ථියං විහරති…පෙ… ‘‘ධාතුසොව, භික්ඛවෙ, සත්තා සංසන්දන්ති සමෙන්ති. කුසීතා කුසීතෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; මුට්ඨස්සතිනො මුට්ඨස්සතීහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; දුප්පඤ්ඤා ¶ දුප්පඤ්ඤෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; ආරද්ධවීරියා ආරද්ධවීරියෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; උපට්ඨිතස්සතිනො උපට්ඨිතස්සතීහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; පඤ්ඤවන්තො පඤ්ඤවන්තෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්තීති…පෙ…. ද්වාදසමං.

සත්තිමා ¶ ¶ සනිදානඤ්ච, ගිඤ්ජකාවසථෙන ච;

හීනාධිමුත්ති චඞ්කමං, සගාථා අස්සද්ධසත්තමං.

අස්සද්ධමූලකා ¶ පඤ්ච, චත්තාරො අහිරිකමූලකා;

අනොත්තප්පමූලකා තීණි, දුවෙ අප්පස්සුතෙන ච.

කුසීතං එකකං වුත්තං, සුත්තන්තා තීණි පඤ්චකා;

බාවීසති වුත්තා සුත්තා, දුතියො වග්ගො පවුච්චතීති.

107. සාවත්ථියං ¶ ¶ විහරති…පෙ… ‘‘ධාතුසොව, භික්ඛවෙ, සත්තා සංසන්දන්ති සමෙන්ති. අස්සද්ධා අස්සද්ධෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; අහිරිකා අහිරිකෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; අනොත්තප්පිනො අනොත්තප්පීහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; අසමාහිතා අසමාහිතෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; දුප්පඤ්ඤා දුප්පඤ්ඤෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති’’.

‘‘සද්ධා සද්ධෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; හිරිමනා හිරිමනෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; ඔත්තප්පිනො ඔත්තප්පීහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; සමාහිතා සමාහිතෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; පඤ්ඤවන්තො පඤ්ඤවන්තෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්තී’’ති. පඨමං.

108. සාවත්ථියං විහරති…පෙ… ‘‘ධාතුසොව, භික්ඛවෙ, සත්තා සංසන්දන්ති සමෙන්ති. අස්සද්ධා අස්සද්ධෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; අහිරිකා අහිරිකෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; අනොත්තප්පිනො අනොත්තප්පීහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; දුස්සීලා දුස්සීලෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; දුප්පඤ්ඤා දුප්පඤ්ඤෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති’’.

‘‘සද්ධා සද්ධෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; හිරිමනා හිරිමනෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; ඔත්තප්පිනො ඔත්තප්පීහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; සීලවන්තො ¶ ¶ සීලවන්තෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති ¶ සමෙන්ති; පඤ්ඤවන්තො පඤ්ඤවන්තෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්තී’’ති. දුතියං.

109. සාවත්ථියං විහරති…පෙ… ‘‘ධාතුසොව, භික්ඛවෙ, සත්තා සංසන්දන්ති සමෙන්ති. පාණාතිපාතිනො ¶ පාණාතිපාතීහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; අදින්නාදායිනො අදින්නාදායීහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; කාමෙසුමිච්ඡාචාරිනො කාමෙසුමිච්ඡාචාරීහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; මුසාවාදිනො මුසාවාදීහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; සුරාමෙරයමජ්ජප්පමාදට්ඨායිනො සුරාමෙරයමජ්ජප්පමාදට්ඨායීහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති’’.

‘‘පාණාතිපාතා පටිවිරතා පාණාතිපාතා පටිවිරතෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; අදින්නාදානා පටිවිරතා අදින්නාදානා පටිවිරතෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; කාමෙසුමිච්ඡාචාරා පටිවිරතා කාමෙසුමිච්ඡාචාරා පටිවිරතෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; මුසාවාදා පටිවිරතා මුසාවාදා පටිවිරතෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; සුරාමෙරයමජ්ජප්පමාදට්ඨානා පටිවිරතා සුරාමෙරයමජ්ජප්පමාදට්ඨානා පටිවිරතෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්තී’’ති. තතියං.

110. සාවත්ථියං විහරති…පෙ… ‘‘ධාතුසොව, භික්ඛවෙ, සත්තා සංසන්දන්ති සමෙන්ති. පාණාතිපාතිනො පාණාතිපාතීහි සද්ධිං ¶ සංසන්දන්ති සමෙන්ති; අදින්නාදායිනො අදින්නාදායීහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; කාමෙසුමිච්ඡාචාරිනො කාමෙසුමිච්ඡාචාරීහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; මුසාවාදිනො මුසාවාදීහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; පිසුණවාචා පිසුණවාචෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; ඵරුසවාචා ඵරුසවාචෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; සම්ඵප්පලාපිනො සම්ඵප්පලාපීහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති’’.

‘‘පාණාතිපාතා පටිවිරතා…පෙ… අදින්නාදානා පටිවිරතා… කාමෙසුමිච්ඡාචාරා පටිවිරතා… මුසාවාදා පටිවිරතා… පිසුණාය වාචාය පටිවිරතා පිසුණාය වාචාය පටිවිරතෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; ඵරුසාය වාචාය පටිවිරතා ඵරුසාය වාචාය පටිවිරතෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; සම්ඵප්පලාපා පටිවිරතා සම්ඵප්පලාපා පටිවිරතෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්තී’’ති. චතුත්ථං.

111. සාවත්ථියං ¶ ¶ විහරති…පෙ… ‘‘ධාතුසොව ¶ , භික්ඛවෙ, සත්තා සංසන්දන්ති සමෙන්ති. පාණාතිපාතිනො පාණාතිපාතීහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; අදින්නාදායිනො…පෙ… කාමෙසුමිච්ඡාචාරිනො… මුසාවාදිනො… පිසුණවාචා… ඵරුසවාචා… සම්ඵප්පලාපිනො සම්ඵප්පලාපීහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; අභිජ්ඣාලුනො අභිජ්ඣාලූහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; බ්යාපන්නචිත්තා බ්යාපන්නචිත්තෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; මිච්ඡාදිට්ඨිකා මිච්ඡාදිට්ඨිකෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති’’.

‘‘පාණාතිපාතා ¶ පටිවිරතා පාණාතිපාතා පටිවිරතෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; අදින්නාදානා පටිවිරතා…පෙ… කාමෙසුමිච්ඡාචාරා පටිවිරතා… මුසාවාදා පටිවිරතා… පිසුණාය වාචාය… ඵරුසාය වාචාය… සම්ඵප්පලාපා පටිවිරතා සම්ඵප්පලාපා පටිවිරතෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; අනභිජ්ඣාලුනො අනභිජ්ඣාලූහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; අබ්යාපන්නචිත්තා අබ්යාපන්නචිත්තෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; සම්මාදිට්ඨිකා සම්මාදිට්ඨිකෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්තී’’ති. පඤ්චමං.

112. සාවත්ථියං විහරති…පෙ… ‘‘ධාතුසොව, භික්ඛවෙ, සත්තා සංසන්දන්ති සමෙන්ති. මිච්ඡාදිට්ඨිකා මිච්ඡාදිට්ඨිකෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; මිච්ඡාසඞ්කප්පා…පෙ… මිච්ඡාවාචා… මිච්ඡාකම්මන්තා… මිච්ඡාආජීවා… මිච්ඡාවායාමා… මිච්ඡාසතිනො ¶ … මිච්ඡාසමාධිනො මිච්ඡාසමාධීහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති. සම්මාදිට්ඨිකා සම්මාදිට්ඨිකෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; සම්මාසඞ්කප්පා…පෙ… සම්මාවාචා… සම්මාකම්මන්තා… සම්මාආජීවා… සම්මාවායාමා… සම්මාසතිනො… සම්මාසමාධිනො සම්මාසමාධීහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්තී’’ති. ඡට්ඨං.

113. සාවත්ථියං විහරති…පෙ… ‘‘ධාතුසොව, භික්ඛවෙ, සත්තා සංසන්දන්ති සමෙන්ති. මිච්ඡාදිට්ඨිකා මිච්ඡාදිට්ඨිකෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; මිච්ඡාසඞ්කප්පා…පෙ… මිච්ඡාවාචා… මිච්ඡාකම්මන්තා… මිච්ඡාආජීවා… මිච්ඡාවායාමා… මිච්ඡාසතිනො ¶ … මිච්ඡාසමාධිනො ¶ ¶ මිච්ඡාසමාධීහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; මිච්ඡාඤාණිනො මිච්ඡාඤාණීහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; මිච්ඡාවිමුත්තිනො මිච්ඡාවිමුත්තීහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති’’.

‘‘සම්මාදිට්ඨිකා සම්මාදිට්ඨිකෙහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; සම්මාසඞ්කප්පා…පෙ… සම්මාවාචා… සම්මාකම්මන්තා… සම්මාආජීවා… සම්මාවායාමා… සම්මාසතිනො… සම්මාසමාධිනො… සම්මාඤාණිනො සම්මාඤාණීහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්ති; සම්මාවිමුත්තිනො සම්මාවිමුත්තීහි සද්ධිං සංසන්දන්ති සමෙන්තී’’ති. සත්තමං.

සත්තන්නං සුත්තන්තානං උද්දානං –

අසමාහිතං ¶ දුස්සීලං, පඤ්ච සික්ඛාපදානි ච;

සත්ත කම්මපථා වුත්තා, දසකම්මපථෙන ච;

ඡට්ඨං අට්ඨඞ්ගිකො වුත්තො, දසඞ්ගෙන ච සත්තමං.

114. එකං ¶ සමයං භගවා සාවත්ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමෙ…පෙ… ‘‘චතස්සො ඉමා, භික්ඛවෙ, ධාතුයො. කතමා චතස්සො? පථවීධාතු, ආපොධාතු, තෙජොධාතු, වායොධාතු – ඉමා ඛො, භික්ඛවෙ, චතස්සො ධාතුයො’’ති. පඨමං.

115. සාවත්ථියං විහරති…පෙ… ‘‘පුබ්බෙව ¶ මෙ, භික්ඛවෙ, සම්බොධා අනභිසම්බුද්ධස්ස බොධිසත්තස්සෙව සතො එතදහොසි – ‘කො නු ඛො පථවීධාතුයා අස්සාදො, කො ආදීනවො, කිං නිස්සරණං; කො ආපොධාතුයා අස්සාදො, කො ආදීනවො, කිං නිස්සරණං; කො තෙජොධාතුයා ¶ අස්සාදො, කො ආදීනවො, කිං නිස්සරණං; කො වායොධාතුයා අස්සාදො, කො ආදීනවො, කිං නිස්සරණ’’’න්ති?

‘‘තස්ස මය්හං, භික්ඛවෙ, එතදහොසි – ‘යං ඛො පථවීධාතුං පටිච්ච උප්පජ්ජති සුඛං සොමනස්සං, අයං පථවීධාතුයා අස්සාදො; යං [යා (සී.)] පථවීධාතු අනිච්චා දුක්ඛා විපරිණාමධම්මා, අයං පථවීධාතුයා ආදීනවො; යො පථවීධාතුයා ඡන්දරාගවිනයො ඡන්දරාගප්පහානං, ඉදං පථවීධාතුයා නිස්සරණං. යං ආපොධාතුං පටිච්ච…පෙ… යං තෙජොධාතුං පටිච්ච…පෙ… යං වායොධාතුං පටිච්ච උප්පජ්ජති සුඛං සොමනස්සං, අයං වායොධාතුයා අස්සාදො; යං වායොධාතු අනිච්චා ¶ දුක්ඛා විපරිණාමධම්මා, අයං වායොධාතුයා ආදීනවො; යො වායොධාතුයා ඡන්දරාගවිනයො ඡන්දරාගප්පහානං, ඉදං වායොධාතුයා නිස්සරණං’’’.

‘‘යාවකීවඤ්චාහං ¶ , භික්ඛවෙ, ඉමාසං චතුන්නං ධාතූනං එවං අස්සාදඤ්ච අස්සාදතො ආදීනවඤ්ච ආදීනවතො නිස්සරණඤ්ච නිස්සරණතො යථාභූතං න අබ්භඤ්ඤාසිං, නෙව තාවාහං, භික්ඛවෙ, සදෙවකෙ ලොකෙ සමාරකෙ සබ්රහ්මකෙ සස්සමණබ්රාහ්මණියා පජාය සදෙවමනුස්සාය අනුත්තරං සම්මාසම්බොධිං අභිසම්බුද්ධොති [අභිසම්බුද්ධො (සී. ස්යා. කං.)] පච්චඤ්ඤාසිං.

‘‘යතො ච ඛ්වාහං, භික්ඛවෙ, ඉමාසං චතුන්නං ධාතූනං එවං අස්සාදඤ්ච අස්සාදතො ආදීනවඤ්ච ආදීනවතො නිස්සරණඤ්ච නිස්සරණතො යථාභූතං අබ්භඤ්ඤාසිං, අථාහං, භික්ඛවෙ, සදෙවකෙ ලොකෙ සමාරකෙ සබ්රහ්මකෙ සස්සමණබ්රාහ්මණියා පජාය සදෙවමනුස්සාය අනුත්තරං සම්මාසම්බොධිං අභිසම්බුද්ධොති පච්චඤ්ඤාසිං. ඤාණඤ්ච ¶ පන මෙ දස්සනං උදපාදි – ‘අකුප්පා මෙ විමුත්ති [චෙතොවිමුත්ති (සී. පී. ක.)], අයමන්තිමා ජාති, නත්ථි දානි පුනබ්භවො’’’ති. දුතියං.

116. සාවත්ථියං විහරති…පෙ… ‘‘පථවීධාතුයාහං, භික්ඛවෙ, අස්සාදපරියෙසනං අචරිං, යො පථවීධාතුයා අස්සාදො තදජ්ඣගමං, යාවතා පථවීධාතුයා අස්සාදො පඤ්ඤාය මෙ සො සුදිට්ඨො. පථවීධාතුයාහං, භික්ඛවෙ, ආදීනවපරියෙසනං අචරිං, යො පථවීධාතුයා ආදීනවො තදජ්ඣගමං ¶ , යාවතා පථවීධාතුයා ආදීනවො පඤ්ඤාය මෙ සො සුදිට්ඨො. පථවීධාතුයාහං, භික්ඛවෙ, නිස්සරණපරියෙසනං අචරිං, යං පථවීධාතුයා නිස්සරණං තදජ්ඣගමං, යාවතා පථවීධාතුයා නිස්සරණං පඤ්ඤාය මෙ තං සුදිට්ඨං’’.

‘‘ආපොධාතුයාහං, භික්ඛවෙ…පෙ… තෙජොධාතුයාහං, භික්ඛවෙ… වායොධාතුයාහං, භික්ඛවෙ, අස්සාදපරියෙසනං ¶ අචරිං, යො වායොධාතුයා අස්සාදො තදජ්ඣගමං, යාවතා වායොධාතුයා අස්සාදො පඤ්ඤාය මෙ සො සුදිට්ඨො. වායොධාතුයාහං, භික්ඛවෙ, ආදීනවපරියෙසනං අචරිං, යො වායොධාතුයා ආදීනවො තදජ්ඣගමං, යාවතා වායොධාතුයා ආදීනවො පඤ්ඤාය මෙ සො ¶ සුදිට්ඨො. වායොධාතුයාහං, භික්ඛවෙ, නිස්සරණපරියෙසනං අචරිං, යං වායොධාතුයා නිස්සරණං තදජ්ඣගමං, යාවතා වායොධාතුයා නිස්සරණං පඤ්ඤාය මෙ තං සුදිට්ඨං.

‘‘යාවකීවඤ්චාහං, භික්ඛවෙ, ඉමාසං චතුන්නං ධාතූනං අස්සාදඤ්ච අස්සාදතො ආදීනවඤ්ච ආදීනවතො නිස්සරණඤ්ච නිස්සරණතො යථාභූතං න අබ්භඤ්ඤාසිං, නෙව ¶ තාවාහං, භික්ඛවෙ, සදෙවකෙ ලොකෙ සමාරකෙ සබ්රහ්මකෙ සස්සමණබ්රාහ්මණියා පජාය සදෙවමනුස්සාය අනුත්තරං සම්මාසම්බොධිං අභිසම්බුද්ධොති පච්චඤ්ඤාසිං.

‘‘යතො ච ඛ්වාහං, භික්ඛවෙ, ඉමාසං චතුන්නං ධාතූනං අස්සාදඤ්ච අස්සාදතො ආදීනවඤ්ච ආදීනවතො නිස්සරණඤ්ච නිස්සරණතො යථාභූතං අබ්භඤ්ඤාසිං, අථාහං, භික්ඛවෙ, සදෙවකෙ ලොකෙ සමාරකෙ සබ්රහ්මකෙ සස්සමණබ්රාහ්මණියා පජාය සදෙවමනුස්සාය අනුත්තරං සම්මාසම්බොධිං අභිසම්බුද්ධොති පච්චඤ්ඤාසිං. ඤාණඤ්ච පන මෙ දස්සනං උදපාදි – ‘අකුප්පා මෙ විමුත්ති, අයමන්තිමා ජාති, නත්ථි දානි පුනබ්භවො’’’ති. තතියං.

117. සාවත්ථියං විහරති…පෙ… ‘‘නො චෙදං, භික්ඛවෙ, පථවීධාතුයා අස්සාදො අභවිස්ස, නයිදං සත්තා පථවීධාතුයා සාරජ්ජෙය්යුං ¶ . යස්මා ¶ ච ඛො, භික්ඛවෙ, අත්ථි පථවීධාතුයා අස්සාදො, තස්මා සත්තා පථවීධාතුයා සාරජ්ජන්ති. නො චෙදං, භික්ඛවෙ, පථවීධාතුයා ආදීනවො අභවිස්ස, නයිදං සත්තා පථවීධාතුයා නිබ්බින්දෙය්යුං. යස්මා ච ඛො, භික්ඛවෙ, අත්ථි පථවීධාතුයා ආදීනවො, තස්මා සත්තා පථවීධාතුයා නිබ්බින්දන්ති. නො චෙදං, භික්ඛවෙ, පථවීධාතුයා නිස්සරණං අභවිස්ස, නයිදං සත්තා පථවීධාතුයා නිස්සරෙය්යුං. යස්මා ච ඛො, භික්ඛවෙ, අත්ථි පථවීධාතුයා නිස්සරණං, තස්මා සත්තා පථවීධාතුයා නිස්සරන්ති’’.

‘‘නො චෙදං, භික්ඛවෙ, ආපොධාතුයා අස්සාදො අභවිස්ස…පෙ… නො චෙදං, භික්ඛවෙ, තෙජොධාතුයා…පෙ… නො චෙදං, භික්ඛවෙ, වායොධාතුයා අස්සාදො අභවිස්ස, නයිදං සත්තා වායොධාතුයා සාරජ්ජෙය්යුං. යස්මා ච ඛො, භික්ඛවෙ, අත්ථි වායොධාතුයා අස්සාදො, තස්මා සත්තා වායොධාතුයා සාරජ්ජන්ති. නො ¶ චෙදං, භික්ඛවෙ, වායොධාතුයා ආදීනවො අභවිස්ස, නයිදං ¶ සත්තා වායොධාතුයා නිබ්බින්දෙය්යුං. යස්මා ච ඛො, භික්ඛවෙ, අත්ථි වායොධාතුයා ආදීනවො, තස්මා සත්තා වායොධාතුයා නිබ්බින්දන්ති. නො චෙදං, භික්ඛවෙ, වායොධාතුයා නිස්සරණං අභවිස්ස, නයිදං සත්තා වායොධාතුයා නිස්සරෙය්යුං. යස්මා ච ඛො, භික්ඛවෙ, අත්ථි වායොධාතුයා නිස්සරණං, තස්මා සත්තා වායොධාතුයා නිස්සරන්ති.

‘‘යාවකීවඤ්චිමෙ, භික්ඛවෙ, සත්තා ඉමාසං චතුන්නං ධාතූනං අස්සාදඤ්ච අස්සාදතො ආදීනවඤ්ච ආදීනවතො නිස්සරණඤ්ච නිස්සරණතො යථාභූතං න අබ්භඤ්ඤංසු, නෙව තාවිමෙ භික්ඛවෙ, සත්තා සදෙවකා ලොකා ¶ සමාරකා සබ්රහ්මකා සස්සමණබ්රාහ්මණියා පජාය සදෙවමනුස්සාය නිස්සටා විසංයුත්තා විප්පමුත්තා විමරියාදිකතෙන චෙතසා විහරිංසු.

‘‘යතො ච ඛො, භික්ඛවෙ, සත්තා ඉමාසං චතුන්නං ධාතූනං අස්සාදඤ්ච අස්සාදතො ආදීනවඤ්ච ආදීනවතො නිස්සරණඤ්ච නිස්සරණතො යථාභූතං අබ්භඤ්ඤංසු, අථ, භික්ඛවෙ, සත්තා සදෙවකා ලොකා සමාරකා සබ්රහ්මකා සස්සමණබ්රාහ්මණියා පජාය සදෙවමනුස්සාය නිස්සටා විසංයුත්තා විප්පමුත්තා විමරියාදිකතෙන චෙතසා විහරන්තී’’ති. චතුත්ථං.

118. සාවත්ථියං ¶ විහරති…පෙ… ‘‘පථවීධාතු චෙ [ච (සී. ස්යා. කං.)] හිදං, භික්ඛවෙ, එකන්තදුක්ඛා අභවිස්ස දුක්ඛානුපතිතා දුක්ඛාවක්කන්තා අනවක්කන්තා සුඛෙන, නයිදං සත්තා පථවීධාතුයා සාරජ්ජෙය්යුං. යස්මා ච ඛො, භික්ඛවෙ, පථවීධාතු සුඛා සුඛානුපතිතා සුඛාවක්කන්තා අනවක්කන්තා දුක්ඛෙන, තස්මා සත්තා පථවීධාතුයා සාරජ්ජන්ති’’.

‘‘ආපොධාතු ¶ චෙ හිදං, භික්ඛවෙ…පෙ… තෙජොධාතු චෙ හිදං, භික්ඛවෙ… වායොධාතු චෙ හිදං, භික්ඛවෙ, එකන්තදුක්ඛා අභවිස්ස දුක්ඛානුපතිතා දුක්ඛාවක්කන්තා අනවක්කන්තා සුඛෙන, නයිදං සත්තා වායොධාතුයා සාරජ්ජෙය්යුං. යස්මා ච ඛො, භික්ඛවෙ, වායොධාතු සුඛා සුඛානුපතිතා සුඛාවක්කන්තා අනවක්කන්තා දුක්ඛෙන, තස්මා සත්තා වායොධාතුයා සාරජ්ජන්ති.

‘‘පථවීධාතු චෙ හිදං, භික්ඛවෙ, එකන්තසුඛා අභවිස්ස සුඛානුපතිතා සුඛාවක්කන්තා අනවක්කන්තා ¶ දුක්ඛෙන, නයිදං සත්තා පථවීධාතුයා ¶ නිබ්බින්දෙය්යුං. යස්මා ච ඛො, භික්ඛවෙ, පථවීධාතු දුක්ඛා දුක්ඛානුපතිතා දුක්ඛාවක්කන්තා අනවක්කන්තා සුඛෙන, තස්මා සත්තා පථවීධාතුයා නිබ්බින්දන්ති.

‘‘ආපොධාතු චෙ හිදං, භික්ඛවෙ…පෙ… තෙජොධාතු චෙ හිදං, භික්ඛවෙ… වායොධාතු චෙ හිදං, භික්ඛවෙ, එකන්තසුඛා අභවිස්ස සුඛානුපතිතා සුඛාවක්කන්තා අනවක්කන්තා දුක්ඛෙන, නයිදං සත්තා වායොධාතුයා නිබ්බින්දෙය්යුං. යස්මා ච ඛො, භික්ඛවෙ, වායොධාතු දුක්ඛා දුක්ඛානුපතිතා දුක්ඛාවක්කන්තා අනවක්කන්තා සුඛෙන, තස්මා සත්තා වායොධාතුයා නිබ්බින්දන්තී’’ති. පඤ්චමං.

119. සාවත්ථියං විහරති…පෙ… ‘‘යො, භික්ඛවෙ, පථවීධාතුං අභිනන්දති, දුක්ඛං සො අභිනන්දති. යො දුක්ඛං අභිනන්දති, අපරිමුත්තො සො දුක්ඛස්මාති වදාමි. යො ආපොධාතුං අභිනන්දති…පෙ… යො තෙජොධාතුං… යො වායොධාතුං අභිනන්දති, දුක්ඛං සො අභිනන්දති. යො දුක්ඛං අභිනන්දති, අපරිමුත්තො සො දුක්ඛස්මාති වදාමි’’.

‘‘යො ¶ ¶ ච ඛො, භික්ඛවෙ, පථවීධාතුං නාභිනන්දති, දුක්ඛං සො නාභිනන්දති. යො දුක්ඛං නාභිනන්දති, පරිමුත්තො සො දුක්ඛස්මාති වදාමි. යො ආපොධාතුං…පෙ… යො තෙජොධාතුං… යො වායොධාතුං නාභිනන්දති, දුක්ඛං සො නාභිනන්දති. යො දුක්ඛං නාභිනන්දති, පරිමුත්තො සො දුක්ඛස්මාති වදාමී’’ති. ඡට්ඨං.

120. සාවත්ථියං විහරති…පෙ… ‘‘යො, භික්ඛවෙ, පථවීධාතුයා ¶ උප්පාදො ඨිති අභිනිබ්බත්ති පාතුභාවො, දුක්ඛස්සෙසො උප්පාදො රොගානං ඨිති ජරාමරණස්ස පාතුභාවො. යො ආපොධාතුයා…පෙ… යො තෙජොධාතුයා… යො වායොධාතුයා උප්පාදො ඨිති අභිනිබ්බත්ති පාතුභාවො, දුක්ඛස්සෙසො උප්පාදො රොගානං ඨිති ජරාමරණස්ස පාතුභාවො’’.

‘‘යො ¶ ච ඛො, භික්ඛවෙ, පථවීධාතුයා නිරොධො වූපසමො අත්ථඞ්ගමො, දුක්ඛස්සෙසො නිරොධො රොගානං වූපසමො ජරාමරණස්ස අත්ථඞ්ගමො. යො ආපොධාතුයා…පෙ… යො තෙජොධාතුයා… යො වායොධාතුයා නිරොධො වූපසමො අත්ථඞ්ගමො, දුක්ඛස්සෙසො නිරොධො රොගානං වූපසමො ජරාමරණස්ස අත්ථඞ්ගමො’’ති. සත්තමං.

121. සාවත්ථියං විහරති…පෙ… ‘‘චතස්සො ඉමා, භික්ඛවෙ, ධාතුයො. කතමා චතස්සො? පථවීධාතු, ආපොධාතු, තෙජොධාතු, වායොධාතු. යෙ හි කෙචි, භික්ඛවෙ, සමණා වා බ්රාහ්මණා වා ඉමාසං චතුන්නං ධාතූනං අස්සාදඤ්ච ආදීනවඤ්ච නිස්සරණඤ්ච යථාභූතං ¶ නප්පජානන්ති, න මෙ තෙ, භික්ඛවෙ, සමණා වා බ්රාහ්මණා වා සමණෙසු වා සමණසම්මතා බ්රාහ්මණෙසු වා බ්රාහ්මණසම්මතා; න ච පන තෙ ආයස්මන්තො සාමඤ්ඤත්ථං වා බ්රහ්මඤ්ඤත්ථං වා දිට්ඨෙව ධම්මෙ සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහරන්ති’’.

‘‘යෙ ච ඛො කෙචි, භික්ඛවෙ, සමණා වා බ්රාහ්මණා වා ඉමාසං චතුන්නං ධාතූනං අස්සාදඤ්ච ආදීනවඤ්ච නිස්සරණඤ්ච යථාභූතං පජානන්ති ¶ , තෙ ච ඛො ¶ මෙ, භික්ඛවෙ, සමණා වා බ්රාහ්මණා වා සමණෙසු චෙව සමණසම්මතා බ්රාහ්මණෙසු ච බ්රාහ්මණසම්මතා; තෙ ච පනායස්මන්තො සාමඤ්ඤත්ථඤ්ච බ්රහ්මඤ්ඤත්ථඤ්ච දිට්ඨෙව ධම්මෙ සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහරන්තී’’ති. අට්ඨමං.

122. සාවත්ථියං විහරති…පෙ… ‘‘චතස්සො ඉමා, භික්ඛවෙ, ධාතුයො. කතමා චතස්සො? පථවීධාතු, ආපොධාතු, තෙජොධාතු, වායොධාතු. යෙ හි කෙචි, භික්ඛවෙ, සමණා වා බ්රාහ්මණා වා ඉමාසං චතුන්නං ධාතූනං සමුදයඤ්ච අත්ථඞ්ගමඤ්ච අස්සාදඤ්ච ආදීනවඤ්ච නිස්සරණඤ්ච යථාභූතං නප්පජානන්ති…පෙ… පජානන්ති…පෙ… සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහරන්තී’’ති. නවමං.

123. සාවත්ථියං ¶ විහරති…පෙ… ‘‘යෙ හි කෙචි, භික්ඛවෙ, සමණා වා බ්රාහ්මණා වා පථවීධාතුං නප්පජානන්ති, පථවීධාතුසමුදයං නප්පජානන්ති, පථවීධාතුනිරොධං නප්පජානන්ති, පථවීධාතුනිරොධගාමිනිං පටිපදං නප්පජානන්ති…පෙ… ආපොධාතුං ¶ නප්පජානන්ති… තෙජොධාතුං නප්පජානන්ති… වායොධාතුං නප්පජානන්ති, වායොධාතුසමුදයං නප්පජානන්ති, වායොධාතුනිරොධං නප්පජානන්ති, වායොධාතුනිරොධගාමිනිං පටිපදං නප්පජානන්ති, න මෙ තෙ, භික්ඛවෙ, සමණා වා බ්රාහ්මණා වා සමණෙසු වා සමණසම්මතා බ්රාහ්මණෙසු වා බ්රාහ්මණසම්මතා; න ච පන තෙ ආයස්මන්තො සාමඤ්ඤත්ථං වා බ්රහ්මඤ්ඤත්ථං වා දිට්ඨෙව ධම්මෙ සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහරන්ති’’.

‘‘යෙ ¶ ච ඛො කෙචි, භික්ඛවෙ, සමණා වා බ්රාහ්මණා වා පථවීධාතුං පජානන්ති, පථවීධාතුසමුදයං පජානන්ති, පථවීධාතුනිරොධං පජානන්ති, පථවීධාතුනිරොධගාමිනිං පටිපදං පජානන්ති… යෙ ච ඛො කෙචි, භික්ඛවෙ, සමණා වා බ්රාහ්මණා වා…පෙ… ආපොධාතුං පජානන්ති… තෙජොධාතුං පජානන්ති… වායොධාතුං පජානන්ති, වායොධාතුසමුදයං පජානන්ති, වායොධාතුනිරොධං පජානන්ති, වායොධාතුනිරොධගාමිනිං පටිපදං පජානන්ති, තෙ ¶ ච ඛො මෙ, භික්ඛවෙ, සමණා වා බ්රාහ්මණා වා සමණෙසු චෙව සමණසම්මතා බ්රාහ්මණෙසු ච බ්රාහ්මණසම්මතා; තෙ ච පනායස්මන්තො සාමඤ්ඤත්ථඤ්ච බ්රහ්මඤ්ඤත්ථඤ්ච දිට්ඨෙව ධම්මෙ සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහරන්තී’’ති. දසමං.

චතස්සො පුබ්බෙ අචරිං, නොචෙදඤ්ච දුක්ඛෙන ච;

අභිනන්දඤ්ච උප්පාදො, තයො සමණබ්රාහ්මණාති.