📜

4. අනමතග්ගසංයුත්තං

1. පඨමවග්ගො

1. තිණකට්ඨසුත්තං

124. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා සාවත්ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමෙ. තත්ර ඛො භගවා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘භික්ඛවො’’ති. ‘‘භදන්තෙ’’ති තෙ භික්ඛූ භගවතො පච්චස්සොසුං. භගවා එතදවොච –

‘‘අනමතග්ගොයං [අනමතග්ගායං (පී. ක.)] භික්ඛවෙ, සංසාරො. පුබ්බා කොටි න පඤ්ඤායති අවිජ්ජානීවරණානං සත්තානං තණ්හාසංයොජනානං සන්ධාවතං සංසරතං. සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, පුරිසො යං ඉමස්මිං ජම්බුදීපෙ තිණකට්ඨසාඛාපලාසං තං ඡෙත්වා [තච්ඡෙත්වා (බහූසු)] එකජ්ඣං සංහරිත්වා චතුරඞ්ගුලං චතුරඞ්ගුලං ඝටිකං කත්වා නික්ඛිපෙය්ය – ‘අයං මෙ මාතා, තස්සා මෙ මාතු අයං මාතා’ති, අපරියාදින්නාව [අපරියාදිණ්ණාව (සී.)] භික්ඛවෙ, තස්ස පුරිසස්ස මාතුමාතරො අස්සු, අථ ඉමස්මිං ජම්බුදීපෙ තිණකට්ඨසාඛාපලාසං පරික්ඛයං පරියාදානං ගච්ඡෙය්ය. තං කිස්ස හෙතු? අනමතග්ගොයං, භික්ඛවෙ, සංසාරො. පුබ්බා කොටි න පඤ්ඤායති අවිජ්ජානීවරණානං සත්තානං තණ්හාසංයොජනානං සන්ධාවතං සංසරතං. එවං දීඝරත්තං වො, භික්ඛවෙ, දුක්ඛං පච්චනුභූතං තිබ්බං පච්චනුභූතං බ්යසනං පච්චනුභූතං, කටසී [කටසි (සී. පී. ක.) කටා ඡවා සයන්ති එත්ථාති කටසී] වඩ්ඪිතා. යාවඤ්චිදං, භික්ඛවෙ, අලමෙව සබ්බසඞ්ඛාරෙසු නිබ්බින්දිතුං අලං විරජ්ජිතුං අලං විමුච්චිතු’’න්ති. පඨමං.

2. පථවීසුත්තං

125. සාවත්ථියං විහරති…පෙ… ‘‘අනමතග්ගොයං, භික්ඛවෙ , සංසාරො. පුබ්බා කොටි න පඤ්ඤායති අවිජ්ජානීවරණානං සත්තානං තණ්හාසංයොජනානං සන්ධාවතං සංසරතං. සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, පුරිසො ඉමං මහාපථවිං කොලට්ඨිමත්තං කොලට්ඨිමත්තං මත්තිකාගුළිකං කරිත්වා නික්ඛිපෙය්ය – ‘අයං මෙ පිතා, තස්ස මෙ පිතු අයං පිතා’ති, අපරියාදින්නාව භික්ඛවෙ, තස්ස පුරිසස්ස පිතුපිතරො අස්සු, අථායං මහාපථවී පරික්ඛයං පරියාදානං ගච්ඡෙය්ය . තං කිස්ස හෙතු? අනමතග්ගොයං, භික්ඛවෙ, සංසාරො. පුබ්බා කොටි න පඤ්ඤායති අවිජ්ජානීවරණානං සත්තානං තණ්හාසංයොජනානං සන්ධාවතං සංසරතං. එවං දීඝරත්තං වො, භික්ඛවෙ, දුක්ඛං පච්චනුභූතං තිබ්බං පච්චනුභූතං බ්යසනං පච්චනුභූතං, කටසී වඩ්ඪිතා. යාවඤ්චිදං, භික්ඛවෙ, අලමෙව සබ්බසඞ්ඛාරෙසු නිබ්බින්දිතුං, අලං විරජ්ජිතුං, අලං විමුච්චිතු’’න්ති. දුතියං.

3. අස්සුසුත්තං

126. සාවත්ථියං විහරති…පෙ… ‘‘අනමතග්ගොයං, භික්ඛවෙ, සංසාරො. පුබ්බා කොටි න පඤ්ඤායති අවිජ්ජානීවරණානං සත්තානං තණ්හාසංයොජනානං සන්ධාවතං සංසරතං. තං කිං මඤ්ඤථ, භික්ඛවෙ, කතමං නු ඛො බහුතරං, යං වා වො ඉමිනා දීඝෙන අද්ධුනා සන්ධාවතං සංසරතං අමනාපසම්පයොගා මනාපවිප්පයොගා කන්දන්තානං රොදන්තානං [රුදන්තානං (සී.)] අස්සු පස්සන්නං [පස්සන්දං (ක. සී.), පසන්දං (ස්යා. කං.), පසන්නං (පී. ක.)] පග්ඝරිතං, යං වා චතූසු මහාසමුද්දෙසු උදක’’න්ති? ‘‘යථා ඛො මයං, භන්තෙ, භගවතා ධම්මං දෙසිතං ආජානාම, එතදෙව, භන්තෙ, බහුතරං යං නො ඉමිනා දීඝෙන අද්ධුනා සන්ධාවතං සංසරතං අමනාපසම්පයොගා මනාපවිප්පයොගා කන්දන්තානං රොදන්තානං අස්සු පස්සන්නං පග්ඝරිතං, න ත්වෙව චතූසු මහාසමුද්දෙසු උදක’’න්ති.

‘‘සාධු සාධු, භික්ඛවෙ, සාධු ඛො මෙ තුම්හෙ, භික්ඛවෙ, එවං ධම්මං දෙසිතං ආජානාථ. එතදෙව, භික්ඛවෙ, බහුතරං යං වො ඉමිනා දීඝෙන අද්ධුනා සන්ධාවතං සංසරතං අමනාපසම්පයොගා මනාපවිප්පයොගා කන්දන්තානං රොදන්තානං අස්සු පස්සන්නං පග්ඝරිතං, න ත්වෙව චතූසු මහාසමුද්දෙසු උදකං. දීඝරත්තං වො, භික්ඛවෙ, මාතුමරණං පච්චනුභූතං; තෙසං වා මාතුමරණං පච්චනුභොන්තානං අමනාපසම්පයොගා මනාපවිප්පයොගා කන්දන්තානං රොදන්තානං අස්සු පස්සන්නං පග්ඝරිතං, න ත්වෙව චතූසු මහාසමුද්දෙසු උදකං. දීඝරත්තං වො, භික්ඛවෙ, පිතුමරණං පච්චනුභූතං …පෙ… භාතුමරණං පච්චනුභූතං… භගිනිමරණං පච්චනුභූතං… පුත්තමරණං පච්චනුභූතං… ධීතුමරණං පච්චනුභූතං… ඤාතිබ්යසනං පච්චනුභූතං… භොගබ්යසනං පච්චනුභූතං. දීඝරත්තං වො, භික්ඛවෙ , රොගබ්යසනං පච්චනුභූතං, තෙසං වො රොගබ්යසනං පච්චනුභොන්තානං අමනාපසම්පයොගා මනාපවිප්පයොගා කන්දන්තානං රොදන්තානං අස්සු පස්සන්නං පග්ඝරිතං, න ත්වෙව චතූසු මහාසමුද්දෙසු උදකං. තං කිස්ස හෙතු? අනමතග්ගොයං, භික්ඛවෙ, සංසාරො …පෙ… යාවඤ්චිදං, භික්ඛවෙ, අලමෙව සබ්බසඞ්ඛාරෙසු නිබ්බින්දිතුං, අලං විරජ්ජිතුං, අලං විමුච්චිතු’’න්ති. තතියං.

4. ඛීරසුත්තං

127. සාවත්ථියං විහරති…පෙ… ‘‘අනමතග්ගොයං, භික්ඛවෙ, සංසාරො. පුබ්බා කොටි න පඤ්ඤායති අවිජ්ජානීවරණානං සත්තානං තණ්හාසංයොජනානං සන්ධාවතං සංසරතං. තං කිං මඤ්ඤථ, භික්ඛවෙ, කතමං නු ඛො බහුතරං, යං වා වො ඉමිනා දීඝෙන අද්ධුනා සන්ධාවතං සංසරතං මාතුථඤ්ඤං පීතං, යං වා චතූසු මහාසමුද්දෙසු උදක’’න්ති? ‘‘යථා ඛො මයං , භන්තෙ, භගවතා ධම්මං දෙසිතං ආජානාම, එතදෙව, භන්තෙ, බහුතරං යං නො ඉමිනා දීඝෙන අද්ධුනා සන්ධාවතං සංසරතං මාතුථඤ්ඤං පීතං, න ත්වෙව චතූසු මහාසමුද්දෙසු උදක’’න්ති.

‘‘සාධු සාධු, භික්ඛවෙ, සාධු ඛො මෙ තුම්හෙ, භික්ඛවෙ, එවං ධම්මං දෙසිතං ආජානාථ. එතදෙව, භික්ඛවෙ, බහුතරං යං වො ඉමිනා දීඝෙන අද්ධුනා සන්ධාවතං සංසරතං මාතුථඤ්ඤං පීතං, න ත්වෙව චතූසු මහාසමුද්දෙසු උදකං. තං කිස්ස හෙතු? අනමතග්ගොයං, භික්ඛවෙ, සංසාරො…පෙ… අලං විමුච්චිතු’’න්ති. චතුත්ථං.

5. පබ්බතසුත්තං

128. සාවත්ථියං විහරති…පෙ… ආරාමෙ. අථ ඛො අඤ්ඤතරො භික්ඛු යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො සො භික්ඛු භගවන්තං එතදවොච – ‘‘කීවදීඝො නු ඛො, භන්තෙ, කප්පො’’ති? ‘‘දීඝො ඛො, භික්ඛු, කප්පො. සො න සුකරො සඞ්ඛාතුං එත්තකානි වස්සානි ඉති වා, එත්තකානි වස්සසතානි ඉති වා, එත්තකානි වස්සසහස්සානි ඉති වා, එත්තකානි වස්සසතසහස්සානි ඉති වා’’ති.

‘‘සක්කා පන, භන්තෙ, උපමං කාතු’’න්ති? ‘‘සක්කා, භික්ඛූ’’ති භගවා අවොච. ‘‘සෙය්යථාපි , භික්ඛු, මහාසෙලො පබ්බතො යොජනං ආයාමෙන යොජනං විත්ථාරෙන යොජනං උබ්බෙධෙන අච්ඡින්නො අසුසිරො එකග්ඝනො. තමෙනං පුරිසො වස්සසතස්ස වස්සසතස්ස අච්චයෙන කාසිකෙන වත්ථෙන සකිං සකිං පරිමජ්ජෙය්ය. ඛිප්පතරං ඛො සො, භික්ඛු, මහාසෙලො පබ්බතො ඉමිනා උපක්කමෙන පරික්ඛයං පරියාදානං ගච්ඡෙය්ය , න ත්වෙව කප්පො. එවං දීඝො, භික්ඛු, කප්පො. එවං දීඝානං ඛො, භික්ඛු , කප්පානං නෙකො කප්පො සංසිතො, නෙකං කප්පසතං සංසිතං, නෙකං කප්පසහස්සං සංසිතං, නෙකං කප්පසතසහස්සං සංසිතං. තං කිස්ස හෙතු? අනමතග්ගොයං, භික්ඛු, සංසාරො. පුබ්බා කොටි…පෙ… යාවඤ්චිදං, භික්ඛු, අලමෙව සබ්බසඞ්ඛාරෙසු නිබ්බින්දිතුං, අලං විරජ්ජිතුං, අලං විමුච්චිතු’’න්ති. පඤ්චමං.

6. සාසපසුත්තං

129. සාවත්ථියං විහරති. අථ ඛො අඤ්ඤතරො භික්ඛු යෙන භගවා…පෙ… එකමන්තං නිසින්නො ඛො සො භික්ඛු භගවන්තං එතදවොච – ‘‘කීවදීඝො, නු ඛො, භන්තෙ, කප්පො’’ති? ‘‘දීඝො ඛො, භික්ඛු, කප්පො. සො න සුකරො සඞ්ඛාතුං එත්තකානි වස්සානි ඉති වා…පෙ… එත්තකානි වස්සසතසහස්සානි ඉති වා’’ති.

‘‘සක්කා පන, භන්තෙ, උපමං කාතු’’න්ති? ‘‘සක්කා, භික්ඛූ’’ති භගවා අවොච. ‘‘සෙය්යථාපි, භික්ඛු, ආයසං නගරං යොජනං ආයාමෙන යොජනං විත්ථාරෙන යොජනං උබ්බෙධෙන, පුණ්ණං සාසපානං ගුළිකාබද්ධං [චූළිකාබද්ධං (සී. පී.)]. තතො පුරිසො වස්සසතස්ස වස්සසතස්ස අච්චයෙන එකමෙකං සාසපං උද්ධරෙය්ය. ඛිප්පතරං ඛො සො, භික්ඛු මහාසාසපරාසි ඉමිනා උපක්කමෙන පරික්ඛයං පරියාදානං ගච්ඡෙය්ය, න ත්වෙව කප්පො. එවං දීඝො ඛො, භික්ඛු, කප්පො. එවං දීඝානං ඛො, භික්ඛු, කප්පානං නෙකො කප්පො සංසිතො, නෙකං කප්පසතං සංසිතං, නෙකං කප්පසහස්සං සංසිතං, නෙකං කප්පසතසහස්සං සංසිතං. තං කිස්ස හෙතු? අනමතග්ගොයං, භික්ඛු, සංසාරො …පෙ… අලං විමුච්චිතු’’න්ති. ඡට්ඨං.

7. සාවකසුත්තං

130. සාවත්ථියං විහරති. අථ ඛො සම්බහුලා භික්ඛූ යෙන භගවා…පෙ… එකමන්තං නිසින්නා ඛො තෙ භික්ඛූ භගවන්තං එතදවොචුං – ‘‘කීවබහුකා නු ඛො, භන්තෙ, කප්පා අබ්භතීතා අතික්කන්තා’’ති? ‘‘බහුකා ඛො, භික්ඛවෙ , කප්පා අබ්භතීතා අතික්කන්තා. තෙ න සුකරා සඞ්ඛාතුං – ‘එත්තකා කප්පා ඉති වා, එත්තකානි කප්පසතානි ඉති වා, එත්තකානි කප්පසහස්සානි ඉති වා, එත්තකානි කප්පසතසහස්සානි ඉති වා’’’ති.

‘‘සක්කා පන, භන්තෙ, උපමං කාතු’’න්ති? ‘‘සක්කා, භික්ඛවෙ’’ති භගවා අවොච. ‘‘ඉධස්සු, භික්ඛවෙ, චත්තාරො සාවකා වස්සසතායුකා වස්සසතජීවිනො. තෙ දිවසෙ දිවසෙ කප්පසතසහස්සං කප්පසතසහස්සං අනුස්සරෙය්යුං. අනනුස්සරිතාව භික්ඛවෙ, තෙහි කප්පා අස්සු, අථ ඛො තෙ චත්තාරො සාවකා වස්සසතායුකා වස්සසතජීවිනො වස්සසතස්ස අච්චයෙන කාලං කරෙය්යුං. එවං බහුකා ඛො, භික්ඛවෙ, කප්පා අබ්භතීතා අතික්කන්තා. තෙ න සුකරා සඞ්ඛාතුං – ‘එත්තකා කප්පා ඉති වා, එත්තකානි කප්පසතානි ඉති වා, එත්තකානි කප්පසහස්සානි ඉති වා, එත්තකානි කප්පසතසහස්සානි ඉති වා’ති. තං කිස්ස හෙතු? අනමතග්ගොයං, භික්ඛවෙ, සංසාරො…පෙ… අලං විමුච්චිතු’’න්ති. සත්තමං.

8. ගඞ්ගාසුත්තං

131. රාජගහෙ විහරති වෙළුවනෙ. අථ ඛො අඤ්ඤතරො බ්රාහ්මණො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවතා සද්ධිං සම්මොදි. සම්මොදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො සො බ්රාහ්මණො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘කීවබහුකා නු ඛො, භො ගොතම, කප්පා අබ්භතීතා අතික්කන්තා’’ති? ‘‘බහුකා ඛො, බ්රාහ්මණ, කප්පා අබ්භතීතා අතික්කන්තා. තෙ න සුකරා සඞ්ඛාතුං – ‘එත්තකා කප්පා ඉති වා, එත්තකානි කප්පසතානි ඉති වා, එත්තකානි කප්පසහස්සානි ඉති වා, එත්තකානි කප්පසතසහස්සානි ඉති වා’’’ති.

‘‘සක්කා පන, භො ගොතම, උපමං කාතු’’න්ති? ‘‘සක්කා, බ්රාහ්මණා’’ති භගවා අවොච. ‘‘සෙය්යථාපි, බ්රාහ්මණ, යතො චායං ගඞ්ගා නදී පභවති යත්ථ ච මහාසමුද්දං අප්පෙති, යා එතස්මිං අන්තරෙ වාලිකා සා න සුකරා සඞ්ඛාතුං – ‘එත්තකා වාලිකා ඉති වා, එත්තකානි වාලිකසතානි ඉති වා, එත්තකානි වාලිකසහස්සානි ඉති වා, එත්තකානි වාලිකසතසහස්සානි ඉති වා’ති. තතො බහුතරා ඛො, බ්රාහ්මණ, කප්පා අබ්භතීතා අතික්කන්තා. තෙ න සුකරා සඞ්ඛාතුං – ‘එත්තකා කප්පා ඉති වා, එත්තකානි කප්පසතානි ඉති වා, එත්තකානි කප්පසහස්සානි ඉති වා, එත්තකානි කප්පසතසහස්සානි ඉති වා’ති. තං කිස්ස හෙතු? අනමතග්ගොයං, බ්රාහ්මණ, සංසාරො. පුබ්බා කොටි න පඤ්ඤායති අවිජ්ජානීවරණානං සත්තානං තණ්හාසංයොජනානං සන්ධාවතං සංසරතං. එවං දීඝරත්තං ඛො, බ්රාහ්මණ, දුක්ඛං පච්චනුභූතං තිබ්බං පච්චනුභූතං බ්යසනං පච්චනුභූතං, කටසී වඩ්ඪිතා. යාවඤ්චිදං , බ්රාහ්මණ, අලමෙව සබ්බසඞ්ඛාරෙසු නිබ්බින්දිතුං, අලං විරජ්ජිතුං, අලං විමුච්චිතු’’න්ති.

එවං වුත්තෙ, සො බ්රාහ්මණො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘අභික්කන්තං, භො ගොතම, අභික්කන්තං, භො ගොතම…පෙ… උපාසකං මං භවං ගොතමො ධාරෙතු අජ්ජතග්ගෙ පාණුපෙතං සරණං ගත’’න්ති. අට්ඨමං.

9. දණ්ඩසුත්තං

132. සාවත්ථියං විහරති…පෙ… ‘‘අනමතග්ගොයං, භික්ඛවෙ, සංසාරො. පුබ්බා කොටි න පඤ්ඤායති අවිජ්ජානීවරණානං සත්තානං තණ්හාසංයොජනානං සන්ධාවතං සංසරතං. සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, දණ්ඩො උපරිවෙහාසං ඛිත්තො සකිම්පි මූලෙන නිපතති, සකිම්පි මජ්ඣෙන නිපතති, සකිම්පි අන්තෙන නිපතති; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, අවිජ්ජානීවරණා සත්තා තණ්හාසංයොජනා සන්ධාවන්තා සංසරන්තා සකිම්පි අස්මා ලොකා පරං ලොකං ගච්ඡන්ති, සකිම්පි පරස්මා ලොකා ඉමං ලොකං ආගච්ඡන්ති. තං කිස්ස හෙතු? අනමතග්ගොයං, භික්ඛවෙ, සංසාරො…පෙ… අලං විමුච්චිතු’’න්ති. නවමං.

10. පුග්ගලසුත්තං

133. එකං සමයං භගවා රාජගහෙ විහරති ගිජ්ඣකූටෙ පබ්බතෙ. තත්ර ඛො භගවා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘භික්ඛවො’’ති. ‘‘භදන්තෙ’’ති තෙ භික්ඛූ භගවතො පච්චස්සොසුං. භගවා එතදවොච –

‘‘අනමතග්ගොයං , භික්ඛවෙ, සංසාරො…පෙ… එකපුග්ගලස්ස, භික්ඛවෙ, කප්පං සන්ධාවතො සංසරතො සියා එවං මහා අට්ඨිකඞ්කලො අට්ඨිපුඤ්ජො අට්ඨිරාසි යථායං වෙපුල්ලො පබ්බතො, සචෙ සංහාරකො අස්ස, සම්භතඤ්ච න විනස්සෙය්ය. තං කිස්ස හෙතු? අනමතග්ගොයං, භික්ඛවෙ, සංසාරො…පෙ… අලං විමුච්චිතු’’න්ති.

ඉදමවොච භගවා. ඉදං වත්වාන සුගතො අථාපරං එතදවොච සත්ථා –

‘‘එකස්සෙකෙන කප්පෙන, පුග්ගලස්සට්ඨිසඤ්චයො;

සියා පබ්බතසමො රාසි, ඉති වුත්තං මහෙසිනා.

‘‘සො ඛො පනායං අක්ඛාතො, වෙපුල්ලො පබ්බතො මහා;

උත්තරො ගිජ්ඣකූටස්ස, මගධානං ගිරිබ්බජෙ.

‘‘යතො ච අරියසච්චානි, සම්මප්පඤ්ඤාය පස්සති;

දුක්ඛං දුක්ඛසමුප්පාදං, දුක්ඛස්ස ච අතික්කමං;

අරියං චට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං, දුක්ඛූපසමගාමිනං.

‘‘ස සත්තක්ඛත්තුංපරමං, සන්ධාවිත්වාන පුග්ගලො;

දුක්ඛස්සන්තකරො හොති, සබ්බසංයොජනක්ඛයා’’ති. දසමං;

පඨමො වග්ගො.

තස්සුද්දානං –

තිණකට්ඨඤ්ච පථවී, අස්සු ඛීරඤ්ච පබ්බතං;

සාසපා සාවකා ගඞ්ගා, දණ්ඩො ච පුග්ගලෙන චාති.

2. දුතියවග්ගො

1. දුග්ගතසුත්තං

134. එකං සමයං භගවා සාවත්ථියං විහරති. තත්ර ඛො භගවා භික්ඛු ආමන්තෙසි – ‘‘භික්ඛවො’’ති. ‘‘භදන්තෙ’’ති තෙ භික්ඛූ භගවතො පච්චස්සොසුං. භගවා එතදවොච – ‘‘අනමතග්ගොයං, භික්ඛවෙ, සංසාරො. පුබ්බා කොටි න පඤ්ඤායති අවිජ්ජානීවරණානං සත්තානං තණ්හාසංයොජනානං සන්ධාවතං සංසරතං. යං, භික්ඛවෙ, පස්සෙය්යාථ දුග්ගතං දුරූපෙතං නිට්ඨමෙත්ථ ගන්තබ්බං – ‘අම්හෙහිපි එවරූපං පච්චනුභූතං ඉමිනා දීඝෙන අද්ධුනා’ති. තං කිස්ස හෙතු…පෙ… යාවඤ්චිදං, භික්ඛවෙ, අලමෙව සබ්බසඞ්ඛාරෙසු නිබ්බින්දිතුං අලං විරජ්ජිතුං අලං විමුච්චිතු’’න්ති. පඨමං.

2. සුඛිතසුත්තං

135. සාවත්ථියං විහරති…පෙ… ‘‘අනමතග්ගොයං, භික්ඛවෙ, සංසාරො…පෙ… යං, භික්ඛවෙ, පස්සෙය්යාථ සුඛිතං සුසජ්ජිතං, නිට්ඨමෙත්ථ ගන්තබ්බං – ‘අම්හෙහිපි එවරූපං පච්චනුභූතං ඉමිනා දීඝෙන අද්ධුනා’ති. තං කිස්ස හෙතු? අනමතග්ගොයං, භික්ඛවෙ, සංසාරො. පුබ්බා කොටි න පඤ්ඤායති…පෙ… අලං විමුච්චිතු’’න්ති. දුතියං.

3. තිංසමත්තසුත්තං

136. රාජගහෙ විහරති වෙළුවනෙ. අථ ඛො තිංසමත්තා පාවෙය්යකා [පාඨෙය්යකා (කත්ථචි) විනයපිටකෙ මහාවග්ගෙ කථිනක්ඛන්ධකෙපි] භික්ඛූ සබ්බෙ ආරඤ්ඤිකා සබ්බෙ පිණ්ඩපාතිකා සබ්බෙ පංසුකූලිකා සබ්බෙ තෙචීවරිකා සබ්බෙ සසංයොජනා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමිංසු; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදිංසු. අථ ඛො භගවතො එතදහොසි – ‘‘ඉමෙ ඛො තිංසමත්තා පාවෙය්යකා භික්ඛූ සබ්බෙ ආරඤ්ඤිකා සබ්බෙ පිණ්ඩපාතිකා සබ්බෙ පංසුකූලිකා සබ්බෙ තෙචීවරිකා සබ්බෙ සසංයොජනා. යංනූනාහං ඉමෙසං තථා ධම්මං දෙසෙය්යං යථා නෙසං ඉමස්මිංයෙව ආසනෙ අනුපාදාය ආසවෙහි චිත්තානි විමුච්චෙය්යු’’න්ති. අථ ඛො භගවා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘භික්ඛවො’’ති. ‘‘භදන්තෙ’’ති තෙ භික්ඛූ භගවතො පච්චස්සොසුං. භගවා එතදවොච –

‘‘අනමතග්ගොයං, භික්ඛවෙ, සංසාරො. පුබ්බා කොටි න පඤ්ඤායති අවිජ්ජානීවරණානං සත්තානං තණ්හාසංයොජනානං සන්ධාවතං සංසරතං. තං කිං මඤ්ඤථ, භික්ඛවෙ, කතමං නු ඛො බහුතරං, යං වා වො ඉමිනා දීඝෙන අද්ධුනා සන්ධාවතං සංසරතං සීසච්ඡින්නානං ලොහිතං පස්සන්නං පග්ඝරිතං, යං වා චතූසු මහාසමුද්දෙසු උදක’’න්ති? ‘‘යථා ඛො මයං, භන්තෙ, භගවතා ධම්මං දෙසිතං ආජානාම, එතදෙව, භන්තෙ, බහුතරං, යං නො ඉමිනා දීඝෙන අද්ධුනා සන්ධාවතං සංසරතං සීසච්ඡින්නානං ලොහිතං පස්සන්නං පග්ඝරිතං, න ත්වෙව චතූසු මහාසමුද්දෙසු උදක’’න්ති.

‘‘සාධු සාධු, භික්ඛවෙ, සාධු ඛො මෙ තුම්හෙ, භික්ඛවෙ, එවං ධම්මං දෙසිතං ආජානාථ. එතදෙව, භික්ඛවෙ, බහුතරං, යං වො ඉමිනා දීඝෙන අද්ධුනා සන්ධාවතං සංසරතං සීසච්ඡින්නානං ලොහිතං පස්සන්නං පග්ඝරිතං, න ත්වෙව චතූසු මහාසමුද්දෙසු උදකං. දීඝරත්තං වො, භික්ඛවෙ, ගුන්නං සතං ගොභූතානං සීසච්ඡින්නානං ලොහිතං පස්සන්නං පග්ඝරිතං, න ත්වෙව චතූසු මහාසමුද්දෙසු උදකං. දීඝරත්තං වො, භික්ඛවෙ, මහිංසානං [මහිසානං (සී. පී.)] සතං මහිංසභූතානං සීසච්ඡින්නානං ලොහිතං පස්සන්නං පග්ඝරිතං …පෙ… දීඝරත්තං වො, භික්ඛවෙ, උරබ්භානං සතං උරබ්භභූතානං…පෙ… අජානං සතං අජභූතානං… මිගානං සතං මිගභූතානං… කුක්කුටානං සතං කුක්කුටභූතානං… සූකරානං සතං සූකරභූතානං… දීඝරත්තං වො, භික්ඛවෙ, චොරා ගාමඝාතාති ගහෙත්වා සීසච්ඡින්නානං ලොහිතං පස්සන්නං පග්ඝරිතං. දීඝරත්තං වො, භික්ඛවෙ, චොරා පාරිපන්ථිකාති ගහෙත්වා සීසච්ඡින්නානං ලොහිතං පස්සන්නං පග්ඝරිතං. දීඝරත්තං වො, භික්ඛවෙ, චොරා පාරදාරිකාති ගහෙත්වා සීසච්ඡින්නානං ලොහිතං පස්සන්නං පග්ඝරිතං, න ත්වෙව චතූසු මහාසමුද්දෙසු උදකං. තං කිස්ස හෙතු? අනමතග්ගොයං, භික්ඛවෙ, සංසාරො…පෙ… අලං විමුච්චිතු’’න්ති.

‘‘ඉදමවොච භගවා. අත්තමනා තෙ භික්ඛූ භගවතො භාසිතං අභිනන්දුන්ති. ඉමස්මිඤ්ච පන වෙය්යාකරණස්මිං භඤ්ඤමානෙ තිංසමත්තානං පාවෙය්යකානං භික්ඛූනං අනුපාදාය ආසවෙහි චිත්තානි විමුච්චිංසූ’’ති. තතියං.

4. මාතුසුත්තං

137. සාවත්ථියං විහරති…පෙ… ‘‘අනමතග්ගොයං, භික්ඛවෙ, සංසාරො…පෙ… න සො, භික්ඛවෙ, සත්තො සුලභරූපො යො නමාතාභූතපුබ්බො ඉමිනා දීඝෙන අද්ධුනා. තං කිස්ස හෙතු? අනමතග්ගොයං, භික්ඛවෙ, සංසාරො…පෙ… අලං විමුච්චිතු’’න්ති. චතුත්ථං.

5. පිතුසුත්තං

138. සාවත්ථියං විහරති…පෙ… ‘‘අනමතග්ගොයං, භික්ඛවෙ, සංසාරො…පෙ… න සො, භික්ඛවෙ, සත්තො සුලභරූපො යො නපිතාභූතපුබ්බො …පෙ… අලං විමුච්චිතු’’න්ති. පඤ්චමං.

6. භාතුසුත්තං

139. සාවත්ථියං විහරති…පෙ… ‘‘න සො, භික්ඛවෙ, සත්තො සුලභරූපො යො නභාතාභූතපුබ්බො…පෙ… අලං විමුච්චිතු’’න්ති. ඡට්ඨං.

7. භගිනිසුත්තං

140. සාවත්ථියං විහරති…පෙ… ‘‘න සො, භික්ඛවෙ, සත්තො සුලභරූපො යො නභගිනිභූතපුබ්බො…පෙ… අලං විමුච්චිතු’’න්ති. සත්තමං.

8. පුත්තසුත්තං

141. සාවත්ථියං විහරති…පෙ… ‘‘න සො, භික්ඛවෙ, සත්තො සුලභරූපො යො නපුත්තභූතපුබ්බො…පෙ… අලං විමුච්චිතු’’න්ති. අට්ඨමං.

9. ධීතුසුත්තං

142. සාවත්ථියං විහරති…පෙ… ‘‘අනමතග්ගොයං, භික්ඛවෙ, සංසාරො. පුබ්බා කොටි න පඤ්ඤායති අවිජ්ජානීවරණානං සත්තානං තණ්හාසංයොජනානං සන්ධාවතං සංසරතං. න සො, භික්ඛවෙ, සත්තො සුලභරූපො යො න ධීතාභූතපුබ්බො ඉමිනා දීඝෙන අද්ධුනා. තං කිස්ස හෙතු? අනමතග්ගොයං, භික්ඛවෙ, සංසාරො. පුබ්බා කොටි න පඤ්ඤායති අවිජ්ජානීවරණානං සත්තානං තණ්හාසංයොජනානං සන්ධාවතං සංසරතං. එවං දීඝරත්තං වො, භික්ඛවෙ, දුක්ඛං පච්චනුභූතං තිබ්බං පච්චනුභූතං බ්යසනං පච්චනුභූතං, කටසී වඩ්ඪිතා. යාවඤ්චිදං, භික්ඛවෙ, අලමෙව සබ්බසඞ්ඛාරෙසු නිබ්බින්දිතුං, අලං විරජ්ජිතුං, අලං විමුච්චිතු’’න්ති. නවමං.

10. වෙපුල්ලපබ්බතසුත්තං

143. එකං සමයං භගවා රාජගහෙ විහරති ගිජ්ඣකූටෙ පබ්බතෙ. තත්ර ඛො භගවා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘භික්ඛවො’’ති. ‘‘භදන්තෙ’’ති තෙ භික්ඛූ භගවතො පච්චස්සොසුං. භගවා එතදවොච –

‘‘අනමතග්ගොයං, භික්ඛවෙ, සංසාරො. පුබ්බා කොටි න පඤ්ඤායති අවිජ්ජානීවරණානං සත්තානං තණ්හාසංයොජනානං සන්ධාවතං සංසරතං. භූතපුබ්බං, භික්ඛවෙ, ඉමස්ස වෙපුල්ලස්ස පබ්බතස්ස ‘පාචීනවංසො’ත්වෙව සමඤ්ඤා උදපාදි. තෙන ඛො පන, භික්ඛවෙ , සමයෙන මනුස්සානං ‘තිවරා’ත්වෙව සමඤ්ඤා උදපාදි. තිවරානං, භික්ඛවෙ, මනුස්සානං චත්තාරීස වස්සසහස්සානි ආයුප්පමාණං අහොසි. තිවරා, භික්ඛවෙ, මනුස්සා පාචීනවංසං පබ්බතං චතූහෙන ආරොහන්ති, චතූහෙන ඔරොහන්ති. තෙන ඛො පන, භික්ඛවෙ , සමයෙන කකුසන්ධො භගවා අරහං සම්මාසම්බුද්ධො ලොකෙ උප්පන්නො හොති. කකුසන්ධස්ස, භික්ඛවෙ, භගවතො අරහතො සම්මාසම්බුද්ධස්ස විධුරසඤ්ජීවං නාම සාවකයුගං අහොසි අග්ගං භද්දයුගං. පස්සථ, භික්ඛවෙ, සා චෙවිමස්ස පබ්බතස්ස සමඤ්ඤා අන්තරහිතා, තෙ ච මනුස්සා කාලඞ්කතා, සො ච භගවා පරිනිබ්බුතො. එවං අනිච්චා, භික්ඛවෙ, සඞ්ඛාරා; එවං අද්ධුවා, භික්ඛවෙ, සඞ්ඛාරා; එවං අනස්සාසිකා, භික්ඛවෙ, සඞ්ඛාරා. යාවඤ්චිදං, භික්ඛවෙ, අලමෙව සබ්බසඞ්ඛාරෙසු නිබ්බින්දිතුං, අලං විරජ්ජිතුං, අලං විමුච්චිතුං.

‘‘භූතපුබ්බං , භික්ඛවෙ, ඉමස්ස වෙපුල්ලස්ස පබ්බතස්ස ‘වඞ්කකො’ත්වෙව සමඤ්ඤා උදපාදි. තෙන ඛො පන, භික්ඛවෙ, සමයෙන මනුස්සානං ‘රොහිතස්සා’ත්වෙව සමඤ්ඤා උදපාදි. රොහිතස්සානං, භික්ඛවෙ, මනුස්සානං තිංසවස්සසහස්සානි ආයුප්පමාණං අහොසි. රොහිතස්සා, භික්ඛවෙ, මනුස්සා වඞ්කකං පබ්බතං තීහෙන ආරොහන්ති, තීහෙන ඔරොහන්ති. තෙන ඛො පන, භික්ඛවෙ, සමයෙන කොණාගමනො භගවා අරහං සම්මාසම්බුද්ධො ලොකෙ උප්පන්නො හොති. කොණාගමනස්ස, භික්ඛවෙ, භගවතො අරහතො සම්මාසම්බුද්ධස්ස භිය්යොසුත්තරං නාම සාවකයුගං අහොසි අග්ගං භද්දයුගං. පස්සථ, භික්ඛවෙ, සා චෙවිමස්ස පබ්බතස්ස සමඤ්ඤා අන්තරහිතා, තෙ ච මනුස්සා කාලඞ්කතා, සො ච භගවා පරිනිබ්බුතො. එවං අනිච්චා, භික්ඛවෙ, සඞ්ඛාරා…පෙ… අලං විමුච්චිතුං.

‘‘භූතපුබ්බං, භික්ඛවෙ, ඉමස්ස වෙපුල්ලස්ස පබ්බතස්ස ‘සුපස්සො’ත්වෙව [සුඵස්සොත්වෙව (සී.)] සමඤ්ඤා උදපාදි. තෙන ඛො පන, භික්ඛවෙ, සමයෙන මනුස්සානං ‘සුප්පියා’ත්වෙව [අප්පියාත්වෙව (සී.)] සමඤ්ඤා උදපාදි. සුප්පියානං, භික්ඛවෙ, මනුස්සානං වීසතිවස්සසහස්සානි ආයුප්පමාණං අහොසි. සුප්පියා, භික්ඛවෙ, මනුස්සා සුපස්සං පබ්බතං ද්වීහෙන ආරොහන්ති, ද්වීහෙන ඔරොහන්ති. තෙන ඛො පන, භික්ඛවෙ, සමයෙන කස්සපො භගවා අරහං සම්මාසම්බුද්ධො ලොකෙ උප්පන්නො හොති. කස්සපස්ස, භික්ඛවෙ, භගවතො අරහතො සම්මාසම්බුද්ධස්ස තිස්සභාරද්වාජං නාම සාවකයුගං අහොසි අග්ගං භද්දයුගං. පස්සථ, භික්ඛවෙ, සා චෙවිමස්ස පබ්බතස්ස සමඤ්ඤා අන්තරහිතා, තෙ ච මනුස්සා කාලඞ්කතා, සො ච භගවා පරිනිබ්බුතො. එවං අනිච්චා , භික්ඛවෙ, සඞ්ඛාරා; එවං අද්ධුවා, භික්ඛවෙ, සඞ්ඛාරා…පෙ… අලං විමුච්චිතුං.

‘‘එතරහි ඛො පන, භික්ඛවෙ, ඉමස්ස වෙපුල්ලස්ස පබ්බතස්ස ‘වෙපුල්ලො’ත්වෙව සමඤ්ඤා උදපාදි. එතරහි ඛො පන, භික්ඛවෙ, ඉමෙසං මනුස්සානං ‘මාගධකා’ත්වෙව සමඤ්ඤා උදපාදි. මාගධකානං, භික්ඛවෙ, මනුස්සානං අප්පකං ආයුප්පමාණං පරිත්තං ලහුකං [ලහුසං (සී.)]; යො චිරං ජීවති සො වස්සසතං අප්පං වා භිය්යො. මාගධකා, භික්ඛවෙ, මනුස්සා වෙපුල්ලං පබ්බතං මුහුත්තෙන ආරොහන්ති මුහුත්තෙන ඔරොහන්ති. එතරහි ඛො පනාහං, භික්ඛවෙ, අරහං සම්මාසම්බුද්ධො ලොකෙ උප්පන්නො. මය්හං ඛො පන, භික්ඛවෙ, සාරිපුත්තමොග්ගල්ලානං නාම සාවකයුගං අග්ගං භද්දයුගං. භවිස්සති, භික්ඛවෙ, සො සමයො යා අයඤ්චෙවිමස්ස පබ්බතස්ස සමඤ්ඤා අන්තරධායිස්සති, ඉමෙ ච මනුස්සා කාලං කරිස්සන්ති, අහඤ්ච පරිනිබ්බායිස්සාමි. එවං අනිච්චා, භික්ඛවෙ, සඞ්ඛාරා; එවං අද්ධුවා, භික්ඛවෙ, සඞ්ඛාරා; එවං අනස්සාසිකා, භික්ඛවෙ, සඞ්ඛාරා. යාවඤ්චිදං, භික්ඛවෙ, අලමෙව සබ්බසඞ්ඛාරෙසු නිබ්බින්දිතුං, අලං විරජ්ජිතුං, අලං විමුච්චිතු’’න්ති.

ඉදමවොච භගවා. ඉදං වත්වාන සුගතො අථාපරං එතදවොච සත්ථා –

‘‘පාචීනවංසො තිවරානං, රොහිතස්සාන වඞ්කකො;

සුප්පියානං සුපස්සොති, මාගධානඤ්ච වෙපුල්ලො.

‘‘අනිච්චා වත සඞ්ඛාරා, උප්පාදවයධම්මිනො;

උප්පජ්ජිත්වා නිරුජ්ඣන්ති, තෙසං වූපසමො සුඛො’’ති. දසමං;

දුතියො වග්ගො.

තස්සුද්දානං –

දුග්ගතං සුඛිතඤ්චෙව, තිංස මාතාපිතෙන ච;

භාතා භගිනී පුත්තො ච, ධීතා වෙපුල්ලපබ්බතං.

අනමතග්ගසංයුත්තං සමත්තං.