තීකා > සුත්තපිටක (ටීකා) > සංයුත්තනිකාය (ටීකා) > නිදානවග්ග-ටීකා

124. උපසග්ගො ¶ ¶ සමාසවිසයෙ සසාධනං කිරියං දස්සෙතීති වුත්තං ‘‘ඤාණෙන අනුගන්ත්වාපී’’ති. වස්සසතං වස්සසහස්සන්ති නිදස්සනමත්තමෙතං, තතො භිය්යොපි අනුගන්ත්වා අනමතග්ගො එව සංසාරො. අග්ග-සද්දො ඉධ මරියාදවචනො, අනුද්දෙසිකඤ්චෙතං වචනන්ති ආහ ‘‘අපරිච්ඡින්නපුබ්බාපරකොටිකො’’ති. අඤ්ඤථා අන්තිමභවිකපරිච්ඡින්නකතවිමුත්තිපරිපාචනීයධම්මාදීනං වසෙන අපරිච්ඡින්නපුබ්බාපරකොටි න සක්කා වත්තුං. සංසරණං සංසාරො. පච්ඡිමාපි න පඤ්ඤායති අන්ධබාලානං වසෙනාති අධිප්පායො. තෙනාහ භගවා ‘‘දීඝො බාලාන සංසාරො’’ති (ධ. ප. 60). වෙමජ්ඣෙයෙව පන සත්තා සංසරන්ති පුබ්බාපරකොටීනං අලබ්භනීයත්තා. අත්ථො පරිත්තො හොති යථාභූතාවබොධාභාවතො. බුද්ධසමයෙති සාසනෙති අත්ථො. අත්ථො මහා යථාභූතාවබොධිසම්භවතො, අත්ථස්ස විපුලතාය තංසදිසා උපමා නත්ථීති පරිත්තංයෙව උපමං ආහරන්තීති අධිප්පායො. ඉදානි වුත්තමෙවත්ථං ‘‘පාළියං හී’’තිආදිනා සමත්ථෙති. මාතු මාතරොති මාතු මාතාමහියො. තස්සෙවාති දුක්ඛස්සෙව. තිබ්බන්ති දුක්ඛපරියායොති.

තිණකට්ඨසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

125. මහාපථවින්ති අවිසෙසෙන අනවසෙසපරියාදායිනීති ආහ ‘‘චක්කවාළපරියන්ත’’න්ති. පරිකප්පවචනඤ්චෙතං.

126. කන්දනං ¶ ¶ සසද්දං, රොදනං පන කෙවලමෙවාති ආහ ‘‘කන්දන්තානන්ති සසද්දං රුදමානාන’’න්ති. පවත්තන්ති සන්දනවසෙන පවත්තං. ‘‘සිනෙරුරස්මීහි පරිච්ඡින්නෙසූ’’ති සඞ්ඛෙපෙන වුත්තමත්ථං විවරන්තො ‘‘සිනෙරුස්සා’’තිආදිමාහ. මණිමයන්ති ඉන්දනීලමණිමයං. සිනෙරුස්ස පුබ්බදක්ඛිණකොණසමපදෙසා ‘‘පුබ්බදක්ඛිණපස්සා’’ති අධිප්පෙතා. තෙහි නික්ඛන්තරජතරස්මියො ඉන්දනීලරස්මියො ච එකතො හුත්වා. තාසං රස්මීනං අන්තරෙසූති තාසං චතූහි කොණෙහි නික්ඛන්තරස්මීනං චතූසු අන්තරෙසු. චත්තාරොති දක්ඛිණාදිභෙදා චත්තාරො මහාසමුද්දා හොන්ති. විඅසනන්ති විසෙසෙන ඛෙපනං. කිං පන තන්ති ආහ ‘‘විනාසොති අත්ථො’’ති.

127. මාතුථඤ්ඤන්ති පීතං මාතුයා ථනතො නිබ්බත්තඛීරං බහුතරන්ති වෙදිතබ්බං.

128. ‘‘අනමතග්ගස්ස සංසාරස්ස දීඝතමත්තා න සුකරං නසුකර’’න්ති අට්ඨකථාපාඨො. කථං නච්ඡින්දතීති කථං න පරියොසාපෙති, කායචිපි ගහණතායාති අධිප්පායො. තයො කප්පාසංසූති තයො එකකප්පාසංසූ. යෙහි නං ඵුට්ඨං, තතොපි සුඛුමතරං සාසපමත්තං ඛීයෙය්ය පබ්බතං සබ්බභාගෙහි අතිචිරවෙලං පරිමජ්ජන්තෙ.

129. නගරන්ති ¶ නගරසඞ්ඛෙපෙන පාකාරෙන පරික්ඛිත්තතං සන්ධාය වුත්තං. අන්තො පන සබ්බසො විචිත්තසාසපෙහි එව පුණ්ණං, එවං චුණ්ණිකාබද්ධං. තෙනාහ ‘‘න පන…පෙ… දට්ඨබ්බ’’න්ති.

130. තස්ස ¶ ඨිතට්ඨානතොති භික්ඛුනො අනුස්සරිත්වා ඨිතට්ඨානතො, තෙන අනුස්සරිතස්ස සතසහස්සකප්පස්ස අනන්තරකප්පතො පට්ඨායාති අත්ථො. එවන්ති වුත්තප්පකාරෙන. චත්තාරොපි භික්ඛූ අභිඤ්ඤාලාභිනො. චත්තාරි කප්පසතසහස්සානි දිවසෙ දිවසෙ අනුස්සරෙය්යුන්ති පරිකප්පනවසෙන වදන්ති.

131. එතස්මිං අන්තරෙති එතස්මිං පභවසමුද්දපදෙසපරිච්ඡින්නෙ ආයාමතො පඤ්චයොජනසතිකෙ අතිරෙකයොජනසතිකෙ වා ඨානෙ.

132. නවමෙ ඛිත්තොති පුනප්පුනං ඛිත්තො. එකවාරඤ්හි ඛිත්තො මූලාදීසු එකෙනෙව නිපතෙය්ය. තථා සති අධිප්පෙතො පාතස්ස අනියමො න නිදස්සිතො සියා. තත්ථ ච ධම්මං සුණන්තා භික්ඛූ මනුස්සලොකෙ, තෙ සන්ධාය ‘‘අස්මා ලොකා’’ති ආහ, තදඤ්ඤං සන්ධාය ‘‘පරලොක’’න්ති. තස්ස තස්ස වා පුග්ගලස්ස යථාධිප්පෙතො අයං ලොකො, තදඤ්ඤො පරලොකො.

133. සමට්ඨිකාලොති ¶ සමෙන ආකාරෙන ලද්ධබ්බඅට්ඨිකාලො. ගිරිපරික්ඛෙපෙති පඤ්චහි ගිරීහි පරික්ඛිත්තත්තා ‘‘ගිරිපරික්ඛෙපො’’ති ලද්ධනාමෙ රාජගහෙ.

134. දුග්ගතන්ති ¶ කිච්ඡජීවිකත්තා සබ්බථා දුක්ඛං ගතං උපගතං. තථාභූතො පන දලිද්දො වරාකො නාම හොතීති වුත්තං ‘‘දලිද්දං කපණ’’න්ති. හත්ථපාදෙහීති නිදස්සනමත්තං, අඤ්ඤෙහිපි සරීරාවයවෙහි දුස්සණ්ඨානෙහි උපෙතො දුරුපෙතො එවාති.

135. සුඛිතන්ති සඤ්ජාතසුඛං. තෙනාහ ‘‘සුඛසමප්පිත’’න්තිආදි. සුසජ්ජිතන්ති සුඛුමුපකරණෙහි සබ්බථා සජ්ජිතං.

136. ධුතඞ්ගසමාදානවසෙන, න අරඤ්ඤවාසාදිමත්තෙන. සසංයොජනා සබ්බසො සංයොජනානං අප්පහීනත්තා, න පුථුජ්ජනභාවතො. එකෙකවණ්ණකාලොව ගහෙතබ්බොති එතෙන මහිංසාදීනං රස්සදීඝපිඞ්ගලාදීසු එකෙකානෙව ගහෙත්වා දස්සෙති.

තිංසමත්තසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

137-142. ලිඞ්ගනියමෙන ¶ චෙව චක්කවාළනියමෙන චාති ‘‘පුරිසානඤ්හි මාතුගාමකාලො, මාතුගාමානඤ්ච පුරිසකාලො’’ති යථා සත්තසන්තානෙ ලිඞ්ගනියමො නත්ථි, එවං කදාචි ඉමස්මිං චක්කවාළෙ නිබ්බත්තන්ති, කදාචි අඤ්ඤතරස්මින්ති චක්කවාළනියමොපි නත්ථි. එවමෙව ඨිතෙ

චක්කවාළෙ ¶ මාතුගාමකාලෙ නමාතාභූතපුබ්බො නත්ථීතිආදිනා ලිඞ්ගනියමෙන චක්කවාළනියමො ච වෙදිතබ්බො. තෙනාහ ‘‘තෙසූ’’තිආදි.

මාතුසුත්තාදිවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

143. එකං අපදානං ආහරිත්වා දස්සෙති ‘‘එවං සංවෙගං ජනෙත්වා භික්ඛූ විසෙසං පාපෙස්සාමී’’ති. චතූහෙන ආරොහන්ති චතුයොජනුබ්බෙධත්තා. ද්වින්නං බුද්ධානන්ති කකුසන්ධස්ස කොණාගමනස්ස චාති ඉමෙසං ද්වින්නං බුද්ධානං. ‘‘තිවරා රොහිතස්සා සුප්පියා’’ති මනුස්සානං තස්මිං තස්මිං කාලෙ සමඤ්ඤා තත්ථ දෙසනාමවසෙන ජාතාති වෙදිතබ්බා, යථා එතරහි මාගධාති.

පුන වස්සසතන්ති පඨමවස්සසතතො උපරිවස්සසතං ජීවනකො නාම මනුස්සො නත්ථි. පරිහීනසදිසං කතං දෙසනාය. වඩ්ඪිත්වාති දසවස්සායුකභාවතො පට්ඨාය යාව අසඞ්ඛ්යෙය්යායුකභාවා වඩ්ඪිත්වා. ‘‘පරිහීන’’න්ති වත්වා තං පරිහීනභාවං දස්සෙන්තො ‘‘කථ’’න්තිආදිමාහ. යං ආයුප්පමාණෙසූති යත්තකං ආයුප්පමාණෙසූති.

වෙපුල්ලපබ්බතසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

සාරත්ථප්පකාසිනියා සංයුත්තනිකාය-අට්ඨකථාය

අනමතග්ගසංයුත්තවණ්ණනාය ලීනත්ථප්පකාසනා සමත්තා.