තීකා > සුත්තපිටක (ටීකා) > සංයුත්තනිකාය (ටීකා) > නිදානවග්ග-ටීකා

157. ථද්ධොති ¶ ¶ කක්ඛළො අනිට්ඨස්ස පදානතො. චතුපච්චයලාභොති චතුන්නං පච්චයානං පටිලාභො. සක්කාරොති තෙහියෙව පච්චයෙහි සුසඞ්ඛතෙහි පූජනා, සො පන අත්ථතො සම්පත්තියෙවාති ආහ ‘‘තෙසංයෙව…පෙ… ලාභො’’ති. වණ්ණඝොසොති ගුණකිත්තනා. අන්තරායස්ස අනතිවත්තනතො අන්තරායිකො අනත්ථාවහත්තා.

158. බළිසෙන චරති, තෙන වා ජීවතීති බාළිසිකො. තෙනාහ ‘‘බළිසං ගහෙත්වා චරමානො’’ති. ආමිසගතන්ති ආමිසූපගතං ආමිසපතිතං. තෙනාහ ‘‘ආමිසමක්ඛිත’’න්ති. භින්නාධිකරණානම්පි බාහිරත්ථසමාසො හොතෙවාති ආහ ‘‘ආමිසෙ චක්ඛුදස්සන’’න්ති. අයො වුච්චති සුඛං, තබ්බිධුරතාය අනයො, දුක්ඛන්ති ආහ ‘‘දුක්ඛං පත්තො’’ති. අස්සාති එතෙන. කත්තුඅත්ථෙ හි එතං සාමිවචනං. යථා කිලෙසා වත්තන්ති, එවං පවත්තමානො පුග්ගලො කිලෙසවිප්පයොගො න හොතීති වුත්තං ‘‘යථා කිලෙසමාරස්ස කාමො, එවං කත්තබ්බො’’ති.

159-160. අට්ඨිකච්ඡපා වුච්චන්ති යෙසං කපාලමත්ථකෙ තිඛිණා අට්ඨිකොටි හොති, තෙසං සමූහො අට්ඨිකච්ඡපකුලං. මච්ඡකච්ඡපාදීනං සරීරෙ ලම්බන්තී පපතතීති පපතා, වුච්චමානාකාරො ¶ අයකණ්ටකො. අයකොසකෙති ¶ අයොමයකොසකෙ. කණ්ණිකසල්ලසණ්ඨානොති අත්තනිකාපනසල්ලසණ්ඨානො. අයකණ්ටකොති අයොමයවඞ්කකණ්ටකො. නික්ඛමති එත්ථ අථාවරතො. පවෙසිතමත්තො හි සො. ඉදානි ත්වං ‘‘අම්හාක’’න්ති න වත්තබ්බො. ඉතො අනන්තරසුත්තෙති චතුත්ථසුත්තමාහ.

කුම්මසුත්තාදිවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

161. මීළ්හකාති එවං ඉත්ථිලිඞ්ගවසෙන වුච්චමානා. ගූථපාණකාති ගූථභක්ඛපාණකා. අන්තොති කුච්ඡියං.

162. ‘‘ඉමෙ ලාභසක්කාරං අනාහරන්තා ජිඝච්ඡාදිදුක්ඛං පාපුණන්තූ’’ති එවං න සත්තානං දුක්ඛකාමතාය එවමාහාති ආනෙත්වා සම්බන්ධො. අනන්තදුක්ඛං අනුභොති අපරාපරං උප්පජ්ජනකඅකුසලචිත්තානං බහුභාවතො.

163. අච්ඡවිසයුත්තාති වා දිද්ධෙ ගතෙන ගතදිද්ධෙන. තෙනාහ ‘‘විසමක්ඛිතෙනා’’ති.

164. ජරසිඞ්ගාලොත්වෙව ¶ වුච්චති සරීරසොභාය අභාවතො. සරීරස්ස උග්ගතකණ්ටකත්තා උක්කණ්ටකෙන නාම. ඵුටතීති ඵලති භිජ්ජති.

සිඞ්ගාලසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

165. කායං ¶ න රක්ඛති නාම ඡබ්බීසතියා සාරුප්පානං පරිච්චජනතො. වාචං න රක්ඛති නාම රාගසාමන්තා ච කොධසාමන්තා ච යාව නිච්ඡාරණතො.

166. ‘‘යස්ස සක්කරියමානස්සා’’ති එත්ථ අසක්කාරෙන චූභයන්ති අසක්කාරෙන ච උභයඤ්ච, කදාචි සක්කාරෙන, කදාචි අසක්කාරෙන කදාචි උභයෙනාති අත්ථො. තෙනාහ ‘‘අසක්කාරෙනා’’තිආදි. සතතවිහාරානං සම්පත්තියා සාතතිකොති ආහ ‘‘අරහත්ත…පෙ… සුඛුමදිට්ඨී’’තිආදි. තථා හි සා ‘‘වජිරූපමඤාණ’’න්ති වුච්චති. ආගතත්තාති ඵලසමාපත්තිං සමාපජ්ජිතුං තස්සා පුබ්බපරිකම්මං උපගතත්තා.

167-168. චාලෙතුං න සක්කොති සීලපබ්බතසන්නිස්සිතත්තා. අඤ්ඤං වා කිච්චං කරොති පගෙව සීලස්ස ඡඩ්ඩිතත්තා. තතියාදීසු අපුබ්බං නත්ථි.

සුවණ්ණපාතිසුත්තාදිවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

170. යං ¶ ¶ විසභාගවත්ථු පුරිසස්ස චිත්තං පරියාදාය ඨාතුං සක්කොතීති වුච්චති, තතො විසෙසතො ලාභසක්කාරොව සත්තානං චිත්තං පරියාදාය ඨාතුං සක්කොතීති දස්සෙන්තො භගවා ‘‘න තස්ස, භික්ඛවෙ’’තිආදිමවොචාති දස්සෙන්තො ‘‘න තස්සා’’තිආදිමාහ.

මාතුගාමසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

171. දුතියං උත්තානමෙව, තස්සෙව අත්ථස්ස කෙවලං ජනපදකල්යාණීවසෙන වුත්තං.

කල්යාණීසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

172-175. සද්ධාති අරියමග්ගෙන ආගතසද්ධා අධිප්පෙතාති ආහ ‘‘සොතාපන්නා’’ති.

එකපුත්තකසුත්තාදිවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

7. තතියසමණබ්රාහ්මණසුත්තවණ්ණනා

176. එවමාදීති ආදි-සද්දෙන බාහුසච්චසංවරසීලාදීනං සඞ්ගහො දට්ඨබ්බො. ලාභසක්කාරස්ස සමුදයං උප්පත්තිකාරණං සමුදයසච්චවසෙන දුක්ඛසච්චස්ස උප්පත්තිහෙතුතාවසෙන.

තතියසමණබ්රාහ්මණසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

177. ලාභසක්කාරසිලොකො ¶ ¶ නරකාදීසු නිබ්බත්තෙන්තොති ඉදං තන්නිස්සයං කිලෙසගණං සන්ධායාහ. නිබ්බත්තෙන්තොති නිබ්බත්තාපෙන්තො. ඉමං මනුස්සඅත්තභාවං නාසෙති මනුස්සත්තං පුන නිබ්බත්තිතුං අප්පදානවසෙන. තස්මාති දුග්ගතිනිබ්බත්තාපනතො ඉධ මරණදුක්ඛාවහනතො ච.

178. ඛරා ඵරුසා ඡවිආදීනි ඡින්දනෙ සමත්ථා.

179. තං සන්ධායාති දිට්ඨධම්මසුඛවිහාරස්ස ඔකාසාභාවං සන්ධාය.

180-183. දෙවදත්තො සග්ගෙ වා නිබ්බත්තෙය්යාතිආදි පරිකප්පවචනං. න හි පච්චෙකබොධියං නියතගතිකො අන්තරා මග්ගඵලානි අධිගන්තුං භබ්බොති. සොති අනවජ්ජධම්මො. අස්සාති දෙවදත්තස්ස. සමුච්ඡෙදමගමා කතූපචිතස්ස මහතො පාපධම්මස්ස බලෙන තස්මිං අත්තභාවෙ සමුච්ඡෙදභාවතො, න අච්චන්තාය. අකුසලං නාමෙතං අබලං, කුසලං විය න මහාබලං, තස්මා තස්මිංයෙව අත්තභාවෙ තාදිසානං පුග්ගලානං අතෙකිච්ඡතා, අඤ්ඤථා සම්මත්තනියාමො විය මිච්ඡත්තනියාමො අච්චන්තිකො ¶ සියා. යදි එවං වට්ටඛාණුකජොතනා කථන්ති? ආසෙවනාවසෙන, තස්මා ¶ යථා ‘‘සකිං නිමුග්ගො නිමුග්ගො එව බාලො’’ති වුත්තං, එවං වට්ටඛාණුකජොතනා. යාදිසෙ හි පච්චයෙ පටිච්ච පුග්ගලො තං දස්සනං ගණ්හි, තථා ච පටිපන්නො, පුන අචින්තප්පතිවත්තෙ පච්චයෙ පතිතතො සීසුක්ඛිපනමස්ස න හොතීති න වත්තබ්බං.

භින්දිසුත්තාදිවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

184. කාලෙ සම්පත්තෙති ගබ්භස්ස පරිපාකගතත්තා විජායනකාලෙ සම්පත්තෙ. පොතන්ති අස්සතරියා පුත්තං. එතන්ති ‘‘ගබ්භො අස්සතරිං යථා’’ති එතං වචනං.

අචිරපක්කන්තසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

185. අභිහරීයතීති අභිහාරො, භත්තංයෙව අභිහාරො භත්තාභිහාරොති ආහ ‘‘අභිහරිතබ්බං භත්ත’’න්ති. මච්ඡපිත්තන්ති වාළමච්ඡපිත්තං. පක්ඛිපෙය්යුන්ති උරගාදිනා ඔසිඤ්චෙය්යුං.

පඤ්චරථසතසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

186-187. මාතුපි හෙතූති අත්තනො මාතුයා උප්පන්නඅනත්ථාවහස්ස පහානහෙතුපි. ඉතො පරෙසූති ‘‘පිතුපි හෙතූ’’ති එවමාදීසු.

මාතුසුත්තාදිවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

සාරත්ථප්පකාසිනියා සංයුත්තනිකාය-අට්ඨකථාය

ලාභසක්කාරසංයුත්තවණ්ණනාය ලීනත්ථප්පකාසනා සමත්තා.