තීකා > සුත්තපිටක (ටීකා) > සංයුත්තනිකාය (ටීකා) > නිදානවග්ග-ටීකා

202. ආයස්මා ¶ ¶ ච ලක්ඛණොතිආදීසු ‘‘කො නාමායස්මා ලක්ඛණො, කස්මා ච ‘ලක්ඛණො’ති නාමං අහොසි, කො චායස්මා මොග්ගල්ලානො, කස්මා ච සිතං පාත්වාකාසී’’ති තං සබ්බං පකාසෙතුං ‘‘ය්වාය’’න්තිආදි ආරද්ධං. ලක්ඛණසම්පන්නෙනාති පුරිසලක්ඛණසම්පන්නෙන.

ඊසං හසිතං ‘‘සිත’’න්ති වුච්චතීති ආහ ‘‘මන්දහසිත’’න්ති. අට්ඨිසඞ්ඛලිකන්ති නයිදං අවිඤ්ඤාණකං අට්ඨිසඞ්ඛලිකමත්තං, අථ ඛො එකො පෙතොති ආහ ‘‘පෙතලොකෙ නිබ්බත්ත’’න්ති. එතෙ අත්තභාවාති පෙතත්තභාවා. න ආපාථං ආගච්ඡන්තීති දෙවත්තභාවා විය න ආපාථං ආගච්ඡන්ති පකතියා. තෙසං පන රුචියා ආපාථං ආගච්ඡෙය්යුං මනුස්සානං. දුක්ඛාභිභූතානං අනාථභාවදස්සනපදට්ඨානා කරුණාති ආහ ‘‘කාරුඤ්ඤෙ කත්තබ්බෙ’’ති. අත්තනො ච සම්පත්තිං බුද්ධඤාණස්ස ච සම්පත්තින්ති පච්චෙකං සම්පත්තිසද්දො යොජෙතබ්බො. තදුභයං විභාවෙතුං ‘‘තං හී’’තිආදි වුත්තං. තත්ථ අත්තනො සම්පත්තිං අනුස්සරිත්වා සිතං පාත්වාකාසීති පදං ආනෙත්වා සම්බන්ධිතබ්බං. ධම්මධාතූති සබ්බඤ්ඤුතඤ්ඤාණං සන්ධාය වදති. ධම්මධාතූති වා ධම්මානං සභාවො.

ඉතරොති ලක්ඛණත්ථෙරො. උපපත්තීති ජාති. උපපත්තිසීසෙන හි තථාරූපං අත්තභාවං වදති. ලොහතුණ්ඩකෙහීති ලොහමයෙහෙව තුණ්ඩකෙහි. චරන්තීති ආකාසෙන ගච්ඡන්ති. අච්ඡරියං වතාති ගරහච්ඡරියං නාමෙතං. චක්ඛුභූතාති සම්පත්තදිබ්බචක්ඛුකා, ලොකස්ස චක්ඛුභූතාති එවං වා එත්ථ අත්ථො දට්ඨබ්බො.

යත්රාති හෙතුඅත්ථෙ නිපාතොති ආහ ‘‘යත්රාති කාරණවචන’’න්ති. අඤ්ඤත්ර හි ‘‘යත්ර හි නාමා’’ති අත්ථො වුච්චති. අප්පමාණෙ සත්තනිකායෙ තෙ ච ඛො විභාගෙන කාමභවාදිභෙදෙ භවෙ, නිරයාදිභෙදා ¶ ගතියො, නානත්තකායනානත්තසඤ්ඤිආදිවිඤ්ඤාණට්ඨිතියො, තථාරූපෙ සත්තාවාසෙ ච සබ්බඤ්ඤුතඤ්ඤාණඤ්ච මෙ උපනෙතුං පච්චක්ඛං කරොන්තෙන.

ගොඝාතකොති ¶ ගුන්නං අභිණ්හං හනනකො. තෙනාහ ‘‘වධිත්වා වධිත්වා’’ති. තස්සාති ගුන්නං වධකකම්මස්ස. අපරාපරියකම්මස්සාති අපරාපරියවෙදනීයකම්මස්ස. බලවතා ගොඝාතකකම්මෙන විපාකෙ දීයමානෙ අලද්ධොකාසං අපරාපරියවෙදනීයං තස්මිං විපක්කවිපාකෙ ඉදානි ලද්ධොකාසං ‘‘අවසෙසකම්ම’’න්ති වුත්තං. පටිසන්ධීති පාපකම්මජනිතා පටිසන්ධි. කම්මසභාගතායාති කම්මසදිසභාවෙන. ආරම්මණසභාගතායාති ආරම්මණස්ස සභාගභාවෙන සදිසභාවෙන. යාදිසෙ හි ආරම්මණෙ පුබ්බෙ තං කම්මං තස්ස ච විපාකො පවත්තො, තාදිසෙයෙව ආරම්මණෙ ඉදං කම්මං ඉමස්ස විපාකො ච පවත්තොති කත්වා වුත්තං ‘‘තස්සෙව කම්මස්ස විපාකාවසෙසෙනා’’ති. භවති හි තංසදිසෙපි තබ්බොහාරො යථා ‘‘සො එව තිත්තිරො, තානියෙව ඔසධානී’’ති. නිමිත්තං අහොසීති පුබ්බෙ කතූපචිතස්ස පෙතූපපත්තිනිබ්බත්තනවසෙන කතොකාසස්ස තස්ස කම්මස්ස නිමිත්තභූතං ඉදානි තථා උපට්ඨහන්තං තස්ස විපාකස්ස නිමිත්තං ආරම්මණං අහොසි. සොති ගොඝාතකො. අට්ඨිසඞ්ඛලිකපෙතො ජාතො කම්මසරික්ඛකවිපාකතාවසෙන.

203. ගොමංසපෙසියො කත්වාති ගාවිං වධිත්වා වධිත්වා ගොමංසං ඵාලෙත්වා පෙසියො කත්වා. සුක්ඛාපෙත්වාති කාලන්තරං ඨපනත්ථං සුක්ඛාපෙත්වා. සුක්ඛාපියමානානං මංසපෙසීනඤ්හි වල්ලූරසමඤ්ඤා.

204. නිප්පක්ඛචම්මෙති විගතපක්ඛචම්මෙ.

205. උරබ්භෙ හනතීති ඔරබ්භිකො. එළකෙති අජෙ.

206. නිවාපපුට්ඨෙති ¶ ¶ අත්තනා දින්නනිවාපෙන පොසිතෙ. අසිනා වධිත්වා වධිත්වා වික්කිණන්තො.

208. කාරණාහීති යාතනාහි. ඤත්වාති කම්මට්ඨානං ඤත්වා.

209. සුණොති පූරෙතීති සූතො, අස්සදමකාදිකො.

210. පෙසුඤ්ඤූපසංහාරවසෙන ඉතො සුතං අමුත්ර, අමුත්ර වා සුතං ඉධ සූචෙතීති සූචකො. අනයබ්යසනං පාපෙසි මනුස්සෙති සම්බන්ධො.

211. විනිච්ඡයාමච්චොති රඤ්ඤා අඩ්ඩකරණෙ ඨපිතො විනිච්ඡයමහාමත්තො. සො හි ගාමජනකායං කූටෙති වඤ්චෙතීති ගාමකූටකොති වුච්චති. කෙචි ‘‘තාදිසො එව ගාමජෙට්ඨකො ගාමකූටකො’’ති වදන්ති. සමෙන භවිතබ්බං, ‘‘ධම්මට්ඨො’’ති වත්තබ්බතො. රහස්සඞ්ගෙ නිසීදනවසෙන විසමා නිසජ්ජාව අහොසි.

කුම්භණ්ඩසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

212. ඵුසන්තොති ¶ ¶ ථෙය්යාය ඵුසන්තො.

214. මාතුගාමො සස්සාමිකො අත්තනො ඵස්සෙ අනිස්සරො. වට්ටිත්වාති භස්සිත්වා අපරං ගන්ත්වා.

215. මඞ්ගනවසෙන උලතීති මඞ්ගුලි, විරූපබීභච්ඡභාවෙන පවත්තතීති අත්ථො. තෙනාහ ‘‘විරූපං දුද්දසිකං බීභච්ඡ’’න්ති.

216. උද්ධං උද්ධං අග්ගිනා පක්කසරීරතාය උප්පක්කං. හෙට්ඨතො පග්ඝරණවසෙන කිලින්නසරීරතාය ඔකිලිනී. ඉතො චිතො ච අඞ්ගාරසම්පරිකිණ්ණතාය ඔකිරිනී. තෙනාහ ‘‘සා කිරා’’තිආදි. අඞ්ගාරචිතකෙති අඞ්ගාරසඤ්චයෙ. සරීරතො පග්ඝරන්ති අසුචිදුග්ගන්ධජෙගුච්ඡානි සෙදගතානි. තස්ස කිර රඤ්ඤොති තස්ස කාලිඞ්ගස්ස රඤ්ඤො. නාටකිනීති නච්චෙ අධිකතා ඉත්ථී. සෙදන්ති සෙදනං, තාපනන්ති අත්ථො.

ඔකිලිනීසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

217. අසීසකං කබන්ධං හුත්වා නිබ්බත්ති කම්මායූහනකාලෙ තථා නිමිත්තග්ගහණපරිචයතො.

218-222. ලාමකභික්ඛූති ¶ ¶ හීනාචාරතාය ලාමකො, භික්ඛුවෙසතාය, භික්ඛාහාරෙන ජීවනතො ච භික්ඛු. චිත්තකෙළින්ති චිත්තරුචියං තං තං කීළන්තො. අයමෙවාති භික්ඛුවත්ථුස්මිං වුත්තනයො එව.

පාපභික්ඛුසුත්තාදිවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

සාරත්ථප්පකාසිනියා සංයුත්තනිකාය-අට්ඨකථාය

ලක්ඛණසංයුත්තවණ්ණනාය ලීනත්ථප්පකාසනා සමත්තා.