📜

9. ඔපම්මසංයුත්තං

1. කූටසුත්තවණ්ණනා

223. කූටංගච්ඡන්තීති කූටච්ඡිද්දස්ස අනුපවිසනවසෙන කූටං ගච්ඡන්ති. යා ච ගොපානසියො ගොපානසන්තරගතා, තාපි කූටං ආහච්ච ඨානෙන කූටඞ්ගමා. දුවිධාපි කූටෙ සමොසරණා. කූටස්ස සමුග්ඝාතෙන විනාසෙන භිජ්ජනෙන. අවිජ්ජාය සමුග්ඝාතෙනාති අවිජ්ජාය අච්චන්තමෙව අප්පවත්තියා. තෙන ච මොක්ඛධම්මාධිගමෙන තදනුරූපධම්මාධිගමො දස්සිතො. අප්පමත්තාති පන ඉමිනා තස්ස උපායො දස්සිතො.

කූටසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

2. නඛසිඛසුත්තවණ්ණනා

224. එවං අප්පකා යථා නඛසිඛාය ආරොපිතපංසු, සුගතිසංවත්තනියස්ස කම්මස්ස අප්පකත්තා එවං දෙවෙසුපීති හීනූදාහරණවසෙන වුත්තං. අප්පතරා හි සත්තා යෙ දෙවෙසු ජායන්ති, තඤ්ච ඛො කාමදෙවෙසු. ඉතරෙසු පන වත්තබ්බමෙව නත්ථි.

නඛසිඛසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

3. කුලසුත්තවණ්ණනා

225. විධංසයන්ති විහෙඨයන්ති. වඩ්ඪිතාති භාවනාපාරිපූරිවසෙන පරිබ්රූහිතා. පුනප්පුනං කතාති භාවනාය බහුලීකරණෙන අපරාපරං පවත්තිතා යුත්තයානං විය කතාති යථා යුත්තං ආජඤ්ඤරථං ඡෙකෙන සාරථිනා අධිට්ඨිතං යථාරුචි පවත්තති, එවං යථාරුචි පවත්තියා ගමිතා. පතිට්ඨානට්ඨෙනාති අධිට්ඨානට්ඨෙන. වත්ථු විය කතා සබ්බසො උපක්කිලෙසවිසොධනෙන සුවිසොධිතමරියාදං විය කතා. අධිට්ඨිතාති පටිපක්ඛදූරීභාවතො සුභාවිතභාවෙන අවිකම්පනෙය්යතාය ඨපිතා . සමන්තතො චිතාති සබ්බභාගෙන භාවනූපචයං ගමිතා. තෙනාහ ‘‘සුවඩ්ඪිතා’’ති . සුට්ඨු සමාරද්ධාති මෙත්තාභාවනාය මත්ථකප්පත්තියා සම්මදෙව සම්පාදිතා.

කුලසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

4. ඔක්ඛාසුත්තවණ්ණනා

226. මහාමුඛඋක්ඛලීනන්ති මහාමුඛානං මහන්තකොළුම්බානං සතං. පණීතභොජනභරිතානන්ති සප්පිමධුසක්කරාදීහි උපනීතපණීතභොජනෙහි පරිපුණ්ණානං. තස්සාති පාඨස්ස. ගොදුහනමත්තන්ති ගොදොහනවෙලාමත්තං. තං පන කිත්තකං අධිප්පෙතන්ති ආහ ‘‘ගාවියා’’තිආදි. සබ්බසත්තෙසු හිතඵරණන්ති අනොධිසොමෙත්තාභාවනමාහ – මෙත්තචිත්තං අප්පනාප්පත්තං භාවෙතුං සක්කොතීති අධිප්පායො. තම්පි තතො යථාවුත්තදානතො මහප්ඵලතරන්ති.

ඔක්ඛාසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

5. සත්තිසුත්තවණ්ණනා

227. අග්ගෙ පහරිත්වාති තිණ්හඵලසත්තියා අග්ගෙ හත්ථෙන වා මුට්ඨිනා වා පහාරං දත්වා. කප්පාසවට්ටිං වියාති පහතකප්පාසපිණ්ඩං විය. නිය්යාසවට්ටිං වියාති ඵලසණ්ඨානං නිය්යාසපිණ්ඩං විය. එකතො කත්වාති කලිකාදිභාවෙන වීසතිංසපිණ්ඩානි එකජ්ඣං කත්වා. අල්ලියාපෙන්තො පිණ්ඩං කරොන්තො. පටිලෙණෙතීති පටිලීනයති නාමෙති. අල්ලියාපෙන්තො තෙ ද්වෙපි ධාරා එකතො සම්ඵුසාපෙන්තො. පටිකොට්ටෙතීති පටිපහරති. තත්ථ ඛණ්ඩං විය නිය්යාසො. කප්පාසවට්ටනකරණීයන්ති විහතස්ස කප්පාසස්ස පටිසංහරණවසෙන බන්ධනදණ්ඩං. පවත්තෙන්තොති කප්පාසස්ස සංවෙල්ලනවසෙන පවත්තෙන්තො.

සත්තිසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

6. ධනුග්ගහසුත්තවණ්ණනා

228. දළ්හධනුනොති ථිරතරධනුනො. ඉදානි තස්ස ථිරතරභාවං පරිච්ඡෙදතො දස්සෙතුං ‘‘දළ්හධනූ’’තිආදි වුත්තං. තත්ථ ද්විසහස්සථාමන්ති පලානං ද්විසහස්සථාමං. වුත්තමෙවත්ථං පාකටතරං කත්වා දස්සෙතුං ‘‘යස්සා’’තිආදිමාහ. තත්ථ යස්සාති ධනුනො. ආරොපිතස්සාති ජියං ආරොපිතස්ස. ජියාබද්ධොති ජියාය බද්ධො. පථවිතො මුච්චති, එතං ‘‘ද්විසහස්සථාම’’න්ති වෙදිතබ්බං . ලොහසීසාදීනන්ති කාළලොහතම්බලොහසීසාදීනං. භාරොති පුරිසභාරො, සො පන මජ්ඣිමපුරිසස්ස වසෙන එදිසං තස්ස බලං දට්ඨබ්බං. උග්ගහිතසිප්පා ධනුවෙදසික්ඛාවසෙන. චිණ්ණවසීභාවා ලක්ඛෙසු අවිරජ්ඣනසරක්ඛෙපවසෙන. කතං රාජකුලාදීසු උපගන්ත්වා අසනං සරක්ඛෙපො එතෙහීති කතූපසනාති ආහ ‘‘රාජකුලාදීසු දස්සිතසිප්පා’’ති.

‘‘බොධිසත්තො චත්තාරි කණ්ඩානි ආහරී’’ති වත්වා තමෙව අත්ථං විත්ථාරතො දස්සෙන්තො ‘‘තදා කිරා’’තිආදිමාහ. තත්ථ ජවිස්සාමාති ධාවිස්සාම. අග්ගි උට්ඨහීති සීඝපතනසන්තාපෙන ච සූරියරස්මිසන්තාපස්ස ආසන්නභාවෙන ච උසුමා උට්ඨහි. පක්ඛපඤ්ජරෙනාති පක්ඛජාලන්තරෙන.

නිවත්තිත්වාති ‘‘නිප්පයොජනමිදං ජවන’’න්ති නිවත්තිත්වා. පත්තකටාහෙන ඔත්ථටපත්තො වියාති පිහිතපත්තො විය අහොසි, වෙගසා පතනෙන නගරස්ස උපරි ආකාසස්ස නිරික්ඛණං අහොසි. සඤ්චාරිතත්තා අනෙකහංසසහස්සසදිසො පඤ්ඤායි සෙය්යථාපි බොධිසත්තස්ස ධනුග්ගහකාලෙ සරකූටාදිදස්සනෙ.

දුක්කරන්ති තස්ස අදස්සනං සන්ධායාහ, න අත්තනො පතනං. සූරියමණ්ඩලඤ්හි අතිසීඝෙන ජවෙන ගච්ඡන්තම්පි පඤ්ඤාසයොජනායාමවිත්ථතං අත්තනො විපුලතාය පභස්සරතාය ච සත්තානං චක්ඛුස්ස ගොචරභාවං ගච්ඡති, ජවනහංසො පන තාදිසෙන සූරියෙන සද්ධිං ජවෙන ගච්ඡන්තො න පඤ්ඤායෙය්ය. තස්මා වුත්තං ‘‘න සක්කා තයා පස්සිතු’’න්ති. චත්තාරො අක්ඛණවෙධිනො. ගන්ත්වා ගහිතෙ සොතුං ඝණ්ඩං පිළන්ධාපෙත්වා සයං පුරත්ථාභිමුඛො නිසින්නො. පුරත්ථිමදිසාභිමුඛං ගතකණ්ඩං සන්ධායාහ ‘‘පඨමකණ්ඩෙනෙව සද්ධිං උප්පතිත්වා’’ති. තෙ චත්තාරි කණ්ඩානි එකක්ඛණෙයෙව ඛිපිංසු.

ආයුං සඞ්ඛරොති එතෙනාති ආයුසඞ්ඛාරො. යථා හි කම්මජරූපානං පවත්ති ජීවිතින්ද්රියපටිබද්ධා, එවං අත්තභාවස්ස පවත්ති තප්පටිබද්ධාති. බහුවචනනිද්දෙසො පන පාළියං එකස්මිං ඛණෙ අනෙකසතසඞ්ඛස්ස ජීවිතින්ද්රියස්ස උපලබ්භනතො. තං ජීවිතින්ද්රියං. තතො යථාවුත්තදෙවතානං ජවතො සීඝතරං ඛීයති ඉත්තරඛණත්තා. වුත්තඤ්හෙතං –

‘‘ජීවිතං අත්තභාවො ච, සුඛදුක්ඛා ච කෙවලා;

එකචිත්තසමායුත්තා, ලහුසො වත්තතෙ ඛණො’’ති. (මහානි. 10);

භෙදොති භඞ්ගො. න සක්කා පඤ්ඤාපෙතුං තතොපි අතිවිය ඉත්තරඛණත්තා.

ධනුග්ගහසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

7. ආණිසුත්තවණ්ණනා

229. අඤ්ඤෙ රාජානො ච භාගං ගණ්හන්තා ඉමෙ විය දසභාගං ගණ්හන්තීති තෙසමයං අනුගති පඤ්ඤායති. මහාජනස්ස ආනයනතො ආනකොති ආහ ‘‘එවංලද්ධනාමො’’ති. ඉදානි තං ආදිතො පට්ඨාය ආගමනානුක්කමං දස්සෙතුං ‘‘හිමවන්තෙ කිරා’’තිආදිමාහ. කරෙණුන්ති කරෙණුකං, හත්ථිනින්ති අත්ථො. සක්කරිංසූති අනත්ථපරිහරණවසෙන පසත්ථූපහාරවසෙන ච පූජෙසුං. ඔතරීති කුළීරදහං පාවිසි. පටික්කමිත්වා ඨපනවසෙන අපක්කමිත්වා පති.

සුවණ්ණරජතාදිමයන්ති කිස්මිඤ්චි ඡිද්දෙ සුවණ්ණමයං, කිස්මිඤ්චි රජතමයං, කිස්මිඤ්චි ඵලිකමයං ආණිං ඝටයිංසු බන්ධිංසු. පුබ්බෙ ඵරිත්වා තිට්ඨන්තස්ස ද්වාදස යොජනානි පමාණො එතස්සාති ද්වාදසයොජනප්පමාණො, සද්දො. අථස්ස අනෙකසතකාලෙ ගච්ඡන්තෙ අන්තොසාලායම්පි දුක්ඛෙන සුය්යිත්ථ ආණිසඞ්ඝාටමත්තත්තා.

ගම්භීරාති අගාධා දුක්ඛොගාළ්හා. සල්ලසුත්තඤ්හි ‘‘අනිමිත්තමනඤ්ඤාත’’න්තිආදිනා පාළිවසෙන ගම්භීරං, න අත්ථගම්භීරං. තථා හි තත්ථ තා තා ගාථා දුවිඤ්ඤෙය්යරූපා තිට්ඨන්ති, දුවිඤ්ඤෙය්යං ඤාණෙන දුක්ඛොගාහන්ති කත්වා ‘‘ගම්භීර’’න්ති වුච්චති. පුබ්බාපරම්පෙත්ථ කාසඤ්චි ගාථානං දුවිඤ්ඤෙය්යතාය දුක්ඛොගාහමෙව, තස්මා තං පාළිවසෙන ‘‘ගම්භීර’’න්ති වුත්තං ‘‘පාළිවසෙන ගම්භීරා සල්ලසුත්තසදිසා’’ති. ඉමිනා නයෙන ‘‘අත්ථවසෙන ගම්භීරා’’ති එත්ථ අත්ථො වෙදිතබ්බො. මහාවෙදල්ලසුත්තස්ස අත්ථවසෙන ගම්භීරතා පාකටායෙව. ලොකං උත්තරතීති ලොකුත්තරො, නවවිධඅප්පමාණධම්මො, සො අත්ථභූතො එතෙසං අත්ථීති ලොකුත්තරා. තෙනාහ ‘‘ලොකුත්තරඅත්ථදීපකා’’ති. සත්තසුඤ්ඤතධම්මමත්තමෙවාති සත්තෙන අත්තනා සුඤ්ඤතං කෙවලං ධම්මමත්තමෙව. උග්ගහෙතබ්බං පරියාපුණිතබ්බන්ති ච ලිඞ්ගවචනවිපල්ලාසෙන වුත්තන්ති ආහ ‘‘උග්ගහෙතබ්බෙ ච පරියාපුණිතබ්බෙ චා’’ති. කවිතාති කවිනො කම්මං කවිකතා. යස්ස පන යං කම්මං, තං තෙන කතන්ති වුච්චතීති ආහ ‘‘කවිතාති කවීහි කතා’’ති. ඉතරං ‘‘කාවෙය්යා’’ති පදං, කබ්බන්ති වුත්තං හොති. ‘‘කබ්බ’’න්ති ච කවිනා වුත්තන්ති අත්ථො. තෙනාහ ‘‘තස්සෙව වෙවචන’’න්ති. චිත්තක්ඛරාති විචිත්රාකාරඅක්ඛරා. සාසනතො බහිභූතාති න සාසනාවචරා. තෙසං සාවකෙහීති ‘‘බුද්ධානං සාවකා’’ති අපඤ්ඤාතානං යෙසං කෙසඤ්චි සාවකෙහි. අනුග්ගය්හමානාති න උග්ගය්හමානා සවනධාරණපරිචයඅත්ථූපපරික්ඛාදිවසෙන අනුග්ගය්හමානා. අන්තරධායන්ති අදස්සනං ගච්ඡන්ති.

ආණිසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

8. කලිඞ්ගරසුත්තවණ්ණනා

230. කලිඞ්ගරං වුච්චති ඛුද්දකදාරුඛණ්ඩං, තං උපධානං එතෙසන්ති කලිඞ්ගරූපධානා. ලිච්ඡවී පන ඛදිරදණ්ඩං උපධානං කත්වා තදා විහරිංසු. තස්මා වුත්තං ‘‘ඛදිරඝටිකාසූ’’තිආදි. පකතිවිජ්ජුසඤ්ඤිතො නත්ථි එතෙසං ඛණො විජ්ඣනෙති අක්ඛණවෙධිනො තතො සීඝතරං විජ්ඣනතො. ‘‘අක්ඛණ’’න්ති විජ්ජු වුච්චති ඉත්තරඛණත්තා. අක්ඛණොභාසෙන ලක්ඛණවෙධකා අක්ඛණවෙධිනො. අනෙකධා භින්නස්ස වාලස්ස විජ්ඣනෙන වාලවෙධිනො. වාලෙකදෙසො හි ඉධ ‘‘වාලො’’ති ගහිතො.

බහුදෙව දිවසභාගං පධානානුයොගතො උප්පන්නදරථපරිස්සමවිනොදනත්ථං න්හායිත්වා. තෙ සන්ධායාති තෙ තථාරූපෙ පධානකම්මිකභික්ඛූ සන්ධාය. ඉදං ඉදානි වුච්චමානං අත්ථජාතං වුත්තං පොරාණට්ඨකථායං. අයම්පි දීපොති තම්බපණ්ණිදීපමාහ. පධානානුයුඤ්ජනවෙලාය නිවෙදනවසෙන තත්ථ තත්ථ එකජ්ඣං පහතඝණ්ඩිනිග්ඝොසෙනෙව එකඝණ්ඩිනිග්ඝොසො, තත්ථ තත්ථ පණ්ණසාලාදීසු වසන්තානං භික්ඛූනං වසෙන එකපධානභූතො. නානාමුඛොති අනුරාධපුරස්ස පච්ඡිමදිසායං එකො විහාරො, පිලිච්ඡිකොළිනගරස්ස පුරත්ථිමදිසායං. උභයත්ථ පවත්තඝණ්ඩිසද්දා අන්තරාපවත්තඝණ්ඩිසද්දෙහි මිස්සෙත්වා ඔසරන්ති. කල්යාණියං පවත්තඝණ්ඩිසද්දො තථා නාගදීපෙ.

කලිඞ්ගරසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

9. නාගසුත්තවණ්ණනා

231. අතික්කන්තවෙලන්ති භත්තානුමොදනඋපනිසින්නකථාවෙලතො අතික්කන්තවෙලං. අසම්භින්නෙනාති සරසම්පත්තිතො අසම්භින්නෙන, සරස්ස උච්චාරණසම්පත්තිං අපරිහාපෙත්වාති අත්ථො. අපරිසුද්ධාසයතාය නෙව ගුණවණ්ණාය න ඤාණබලාය හොති. තන්ති තං තථා පච්චයානං පරිභුඤ්ජනං, තං තථා මිච්ඡාපටිපජ්ජනං.

නාගසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

10. බිළාරසුත්තවණ්ණනා

232. ඝරානංසන්ධීති ඝරෙන ඝරස්ස සම්බන්ධට්ඨානං. සහ මලෙන වත්තතීති සමලං. ගෙහතො ගාමතො ච නික්ඛමනචන්දනිකට්ඨානං. සඞ්කාරට්ඨානන්ති සඞ්කාරකූටං. කෙචි ‘‘සන්ධිසඞ්කාරකූටට්ඨාන’’න්ති වදන්ති. වුට්ඨානන්ති ආපන්නආපත්තිතො, න කිලෙසතො වුට්ඨානං, සුද්ධන්තෙ අධිට්ඨානං. තං පන යථාආපන්නාය ආපත්තියා ‘‘දෙසනා’’ත්වෙව වුච්චතීති ආහ ‘‘දෙසනා පඤ්ඤායතී’’ති.

බිළාරසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

11. සිඞ්ගාලසුත්තවණ්ණනා

233. එත්තකම්පීති ඉමිනා ජරසිඞ්ගාලෙන ලද්ධබ්බං චිත්තස්සාදමත්තම්පි න ලභිස්සති සකලමෙව කප්පං සබ්බසො අවීචිජාලාහි නිරන්තරං ඣායමානතාය නිච්චදුක්ඛාතුරභාවතො.

සිඞ්ගාලසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

12. දුතියසිඞ්ගාලසුත්තවණ්ණනා

234. කතජානනන්ති කතූපකාරජානනං. කතවෙදිතාති තස්සෙව පරෙසං පාකටකරණවසෙන ජානනමෙව. ආචාරමෙවාති කතාපරාධමෙව.

දුතියසිඞ්ගාලසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

සාරත්ථප්පකාසිනියා සංයුත්තනිකාය-අට්ඨකථාය

ඔපම්මසංයුත්තවණ්ණනාය ලීනත්ථප්පකාසනා සමත්තා.