මූල > සුත්තපිටක > සංයුත්තනිකාය > ඛන්ධවග්ගපාළි

160. සාවත්ථිනිදානං ¶ ¶ ¶ . අථ ඛො ආයස්මා රාධො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි ¶ ; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො ආයස්මා රාධො භගවන්තං එතදවොච –

‘‘‘මාරො, මාරො’ති, භන්තෙ, වුච්චති. කිත්තාවතා නු ඛො, භන්තෙ, මාරො’’ති? ‘‘රූපෙ ඛො, රාධ, සති මාරො වා අස්ස මාරෙතා වා යො වා පන මීයති. තස්මාතිහ ත්වං, රාධ, රූපං මාරොති පස්ස, මාරෙතාති පස්ස, මීයතීති පස්ස, රොගොති පස්ස, ගණ්ඩොති පස්ස, සල්ලන්ති පස්ස, අඝන්ති පස්ස, අඝභූතන්ති පස්ස. යෙ නං එවං පස්සන්ති තෙ සම්මා පස්සන්ති. වෙදනාය සති… සඤ්ඤාය සති… සඞ්ඛාරෙසු සති… විඤ්ඤාණෙ සති මාරො වා අස්ස මාරෙතා වා යො වා පන මීයති. තස්මාතිහ ත්වං, රාධ, විඤ්ඤාණං මාරොති පස්ස, මාරෙතාති පස්ස, මීයතීති පස්ස, රොගොති පස්ස, ගණ්ඩොති පස්ස, සල්ලන්ති පස්ස, අඝන්ති පස්ස, අඝභූතන්ති පස්ස. යෙ නං එවං පස්සන්ති, තෙ සම්මා පස්සන්තී’’ති.

‘‘සම්මාදස්සනං පන, භන්තෙ, කිමත්ථිය’’න්ති? ‘‘සම්මාදස්සනං ඛො, රාධ, නිබ්බිදත්ථං’’. ‘‘නිබ්බිදා පන, භන්තෙ, කිමත්ථියා’’ති? ‘‘නිබ්බිදා ඛො, රාධ, විරාගත්ථා’’. ‘‘විරාගො ¶ පන, භන්තෙ ¶ , කිමත්ථියො’’ති? ‘‘විරාගො ඛො, රාධ, විමුත්තත්ථො’’. ‘‘විමුත්ති පන, භන්තෙ, කිමත්ථියා’’ති? ‘‘විමුත්ති ඛො, රාධ, නිබ්බානත්ථා’’. ‘‘නිබ්බානං පන, භන්තෙ, කිමත්ථිය’’න්ති? ‘‘අච්චයාසි [අච්චසරා (සී. ස්යා. කං.), අස්ස (පී.), අච්චයා (ක.)], රාධ, පඤ්හං, නාසක්ඛි පඤ්හස්ස පරියන්තං ගහෙතුං. නිබ්බානොගධඤ්හි, රාධ, බ්රහ්මචරියං වුස්සති, නිබ්බානපරායනං නිබ්බානපරියොසාන’’න්ති. පඨමං.

161. සාවත්ථිනිදානං. එකමන්තං නිසින්නො ඛො ආයස්මා රාධො භගවන්තං ¶ එතදවොච – ‘‘‘සත්තො, සත්තො’ති, භන්තෙ, වුච්චති. කිත්තාවතා නු ඛො, භන්තෙ ¶ , සත්තොති වුච්චතී’’ති? ‘‘රූපෙ ඛො, රාධ, යො ඡන්දො යො රාගො යා නන්දී යා තණ්හා, තත්ර සත්තො, තත්ර විසත්තො, තස්මා සත්තොති වුච්චති. වෙදනාය… සඤ්ඤාය… සඞ්ඛාරෙසු… විඤ්ඤාණෙ යො ඡන්දො යො රාගො යා නන්දී යා තණ්හා, තත්ර සත්තො, තත්ර විසත්තො, තස්මා සත්තොති වුච්චති’’.

‘‘සෙය්යථාපි, රාධ, කුමාරකා වා කුමාරිකායො වා පංස්වාගාරකෙහි කීළන්ති. යාවකීවඤ්ච තෙසු පංස්වාගාරකෙසු අවිගතරාගා හොන්ති අවිගතච්ඡන්දා අවිගතපෙමා අවිගතපිපාසා අවිගතපරිළාහා අවිගතතණ්හා, තාව තානි පංස්වාගාරකානි අල්ලීයන්ති කෙළායන්ති ධනායන්ති ¶ [මනායන්ති (සී. පී. ක.)] මමායන්ති. යතො ච ඛො, රාධ, කුමාරකා වා කුමාරිකායො වා තෙසු පංස්වාගාරකෙසු විගතරාගා හොන්ති විගතච්ඡන්දා විගතපෙමා විගතපිපාසා විගතපරිළාහා විගතතණ්හා, අථ ඛො තානි පංස්වාගාරකානි හත්ථෙහි ච පාදෙහි ච විකිරන්ති විධමන්ති විද්ධංසෙන්ති විකීළනියං [විකීළනිකං (සී. ස්යා. කං. පී.)] කරොන්ති. එවමෙව ඛො, රාධ, තුම්හෙපි රූපං විකිරථ විධමථ විද්ධංසෙථ විකීළනියං කරොථ තණ්හාක්ඛයාය පටිපජ්ජථ. වෙදනං විකිරථ විධමථ විද්ධංසෙථ විකීළනියං කරොථ තණ්හාක්ඛයාය පටිපජ්ජථ. සඤ්ඤං… සඞ්ඛාරෙ විකිරථ විධමථ විද්ධංසෙථ විකීළනියං කරොථ තණ්හාක්ඛයාය පටිපජ්ජථ. විඤ්ඤාණං විකිරථ විධමථ විද්ධංසෙථ විකීළනියං කරොථ තණ්හාක්ඛයාය පටිපජ්ජථ. තණ්හාක්ඛයො හි, රාධ, නිබ්බාන’’න්ති. දුතියං.

162. සාවත්ථිනිදානං. එකමන්තං නිසින්නො ඛො ආයස්මා රාධො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘‘භවනෙත්තිනිරොධො ¶ [භවනෙත්ති (සී. ස්යා. කං. පී.)], භවනෙත්තිනිරොධො’ති [භවනෙත්තීති (සී. ස්යා. කං.)], භන්තෙ, වුච්චති. කතමා නු ඛො, භන්තෙ, භවනෙත්ති, කතමො භවනෙත්තිනිරොධො’’ති? ‘‘රූපෙ ¶ ඛො, රාධ, යො ඡන්දො යො රාගො යා නන්දී යා තණ්හා යෙ උපයුපාදානා චෙතසො අධිට්ඨානාභිනිවෙසානුසයා – අයං වුච්චති භවනෙත්ති. තෙසං නිරොධො [නිරොධා (සී. ස්යා. කං. පී.)] භවනෙත්තිනිරොධො. වෙදනාය… සඤ්ඤාය… සඞ්ඛාරෙසු ¶ … විඤ්ඤාණෙ යො ඡන්දො…පෙ… අධිට්ඨානාභිනිවෙසානුසයා ¶ – අයං වුච්චති භවනෙත්ති. තෙසං නිරොධො භවනෙත්තිනිරොධො’’ති. තතියං.

163. සාවත්ථිනිදානං. ආයස්මා රාධො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නං ඛො ආයස්මන්තං රාධං භගවා එතදවොච –

‘‘පරිඤ්ඤෙය්යෙ ච, රාධ, ධම්මෙ දෙසෙස්සාමි පරිඤ්ඤඤ්ච පරිඤ්ඤාතාවිං පුග්ගලඤ්ච. තං සුණාහි, සාධුකං මනසි කරොහි; භාසිස්සාමී’’ති. ‘‘එවං, භන්තෙ’’ති ඛො ආයස්මා රාධො භගවතො පච්චස්සොසි. භගවා එතදවොච – ‘‘කතමෙ ච, රාධ, පරිඤ්ඤෙය්යා ධම්මා? රූපං ඛො, රාධ, පරිඤ්ඤෙය්යො ධම්මො, වෙදනා පරිඤ්ඤෙය්යො ධම්මො, සඤ්ඤා පරිඤ්ඤෙය්යො ධම්මො, සඞ්ඛාරා පරිඤ්ඤෙය්යො ධම්මො, විඤ්ඤාණං පරිඤ්ඤෙය්යො ධම්මො. ඉමෙ වුච්චන්ති, රාධ, පරිඤ්ඤෙය්යා ධම්මා. කතමා ච, රාධ, පරිඤ්ඤා? යො ඛො, රාධ, රාගක්ඛයො දොසක්ඛයො මොහක්ඛයො – අයං වුච්චති, රාධ, පරිඤ්ඤා. කතමො ච, රාධ, පරිඤ්ඤාතාවී පුග්ගලො? ‘අරහා’තිස්ස වචනීයං. ය්වායං ආයස්මා එවංනාමො එවංගොත්තො – අයං වුච්චති, රාධ, පරිඤ්ඤාතාවී පුග්ගලො’’ති. චතුත්ථං.

164. සාවත්ථිනිදානං. එකමන්තං නිසින්නං ඛො ආයස්මන්තං රාධං භගවා එතදවොච – ‘‘පඤ්චිමෙ, රාධ, උපාදානක්ඛන්ධා. කතමෙ පඤ්ච? රූපුපාදානක්ඛන්ධො, වෙදනුපාදානක්ඛන්ධො, සඤ්ඤුපාදානක්ඛන්ධො ¶ , සඞ්ඛාරුපාදානක්ඛන්ධො, විඤ්ඤාණුපාදානක්ඛන්ධො. යෙ හි ¶ කෙචි, රාධ, සමණා වා බ්රාහ්මණා වා ඉමෙසං පඤ්චන්නං ¶ උපාදානක්ඛන්ධානං අස්සාදඤ්ච ආදීනවඤ්ච නිස්සරණඤ්ච යථාභූතං නප්පජානන්ති; න මෙ තෙ, රාධ, සමණා වා බ්රාහ්මණා වා සමණෙසු වා සමණසම්මතා බ්රාහ්මණෙසු වා බ්රාහ්මණසම්මතා, න ච පන තෙ ආයස්මන්තො සාමඤ්ඤත්ථං වා බ්රහ්මඤ්ඤත්ථං වා දිට්ඨෙව ධම්මෙ සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහරන්ති. යෙ ච ඛො කෙචි, රාධ, සමණා වා බ්රාහ්මණා වා ඉමෙසං පඤ්චන්නං උපාදානක්ඛන්ධානං අස්සාදඤ්ච ආදීනවඤ්ච නිස්සරණඤ්ච යථාභූතං පජානන්ති; තෙ ඛො මෙ, රාධ, සමණා වා බ්රාහ්මණා වා සමණෙසු චෙව සමණසම්මතා බ්රාහ්මණෙසු ච බ්රාහ්මණසම්මතා ¶ , තෙ ච පනායස්මන්තො සාමඤ්ඤත්ථඤ්ච බ්රහ්මඤ්ඤත්ථඤ්ච දිට්ඨෙව ධම්මෙ සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහරන්තී’’ති. පඤ්චමං.

165. සාවත්ථිනිදානං. එකමන්තං නිසින්නං ඛො ආයස්මන්තං රාධං භගවා එතදවොච – ‘‘පඤ්චිමෙ, රාධ, උපාදානක්ඛන්ධා. කතමෙ පඤ්ච? රූපුපාදානක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණුපාදානක්ඛන්ධො. යෙ හි කෙචි, රාධ, සමණා වා බ්රාහ්මණා වා ඉමෙසං පඤ්චන්නං උපාදානක්ඛන්ධානං සමුදයඤ්ච අත්ථඞ්ගමඤ්ච අස්සාදඤ්ච ආදීනවඤ්ච නිස්සරණඤ්ච යථාභූතං නප්පජානන්ති…පෙ… සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහරන්තී’’ති. ඡට්ඨං.

166. සාවත්ථිනිදානං ¶ . එකමන්තං නිසින්නං ඛො ආයස්මන්තං රාධං භගවා එතදවොච – ‘‘පඤ්චිමෙ, රාධ, උපාදානක්ඛන්ධා. කතමෙ පඤ්ච? රූපුපාදානක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණුපාදානක්ඛන්ධො. යතො ¶ ඛො, රාධ, අරියසාවකො ඉමෙසං පඤ්චන්නං උපාදානක්ඛන්ධානං සමුදයඤ්ච අත්ථඞ්ගමඤ්ච අස්සාදඤ්ච ආදීනවඤ්ච නිස්සරණඤ්ච යථාභූතං පජානාති – අයං වුච්චති, රාධ, අරියසාවකො සොතාපන්නො අවිනිපාතධම්මො නියතො සම්බොධිපරායනො’’ති. සත්තමං.

167. සාවත්ථිනිදානං ¶ . එකමන්තං නිසින්නං ඛො ආයස්මන්තං රාධං භගවා එතදවොච – ‘‘පඤ්චිමෙ, රාධ, උපාදානක්ඛන්ධා. කතමෙ පඤ්ච? රූපුපාදානක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණුපාදානක්ඛන්ධො. යතො ඛො, රාධ, භික්ඛු ඉමෙසං පඤ්චන්නං උපාදානක්ඛන්ධානං සමුදයඤ්ච අත්ථඞ්ගමඤ්ච අස්සාදඤ්ච ආදීනවඤ්ච නිස්සරණඤ්ච යථාභූතං විදිත්වා අනුපාදාවිමුත්තො හොති – අයං වුච්චති, රාධ, අරහං ඛීණාසවො වුසිතවා කතකරණීයො ඔහිතභාරො අනුප්පත්තසදත්ථො පරික්ඛීණභවසංයොජනො සම්මදඤ්ඤාවිමුත්තො’’ති. අට්ඨමං.

168. සාවත්ථිනිදානං. එකමන්තං නිසින්නං ඛො ආයස්මන්තං රාධං භගවා එතදවොච – ‘‘රූපෙ ඛො, රාධ, යො ඡන්දො යො රාගො යා නන්දී යා තණ්හා, තං පජහථ. එවං තං රූපං පහීනං භවිස්සති උච්ඡින්නමූලං තාලාවත්ථුකතං අනභාවංකතං ආයතිං අනුප්පාදධම්මං. වෙදනාය යො ¶ ඡන්දො යො රාගො යා නන්දී යා තණ්හා, තං පජහථ ¶ . එවං සා වෙදනා පහීනා භවිස්සති උච්ඡින්නමූලා තාලාවත්ථුකතා අනභාවංකතා ආයතිං අනුප්පාදධම්මා. සඤ්ඤාය… සඞ්ඛාරෙසු යො ඡන්දො යො රාගො යා නන්දී යා තණ්හා, තං පජහථ. එවං තෙ සඞ්ඛාරා පහීනා භවිස්සන්ති උච්ඡින්නමූලා තාලාවත්ථුකතා අනභාවංකතා ආයතිං අනුප්පාදධම්මා. විඤ්ඤාණෙ ¶ යො ඡන්දො යො රාගො යා නන්දී යා තණ්හා, තං පජහථ. එවං තං විඤ්ඤාණං පහීනං භවිස්සති…පෙ… අනුප්පාදධම්ම’’න්ති. නවමං.

169. සාවත්ථිනිදානං. එකමන්තං නිසින්නං ඛො ආයස්මන්තං රාධං භගවා එතදවොච – ‘‘රූපෙ ඛො, රාධ, යො ඡන්දො යො රාගො යා නන්දී යා තණ්හා යෙ උපයුපාදානා චෙතසො අධිට්ඨානාභිනිවෙසානුසයා, තෙ පජහථ. එවං තං රූපං පහීනං භවිස්සති උච්ඡින්නමූලං තාලාවත්ථුකතං අනභාවංකතං ආයතිං අනුප්පාදධම්මං. වෙදනාය යො ඡන්දො යො රාගො යා නන්දී යා තණ්හා යෙ උපයුපාදානා චෙතසො අධිට්ඨානාභිනිවෙසානුසයා, තෙ පජහථ. එවං සා වෙදනා පහීනා ¶ භවිස්සති උච්ඡින්නමූලා තාලාවත්ථුකතා අනභාවංකතා ආයතිං අනුප්පාදධම්මා. සඤ්ඤාය… සඞ්ඛාරෙසු යො ඡන්දො යො රාගො යා නන්දී යා තණ්හා යෙ උපයුපාදානා චෙතසො අධිට්ඨානාභිනිවෙසානුසයා, තෙ පජහථ. එවං තෙ සඞ්ඛාරා පහීනා භවිස්සන්ති උච්ඡින්නමූලා තාලාවත්ථුකතා අනභාවංකතා ආයතිං අනුප්පාදධම්මා. විඤ්ඤාණෙ ¶ යො ඡන්දො යො රාගො යා නන්දී යා තණ්හා යෙ උපයුපාදානා චෙතසො අධිට්ඨානාභිනිවෙසානුසයා, තෙ පජහථ. එවං තං විඤ්ඤාණං පහීනං භවිස්සති උච්ඡින්නමූලං තාලාවත්ථුකතං අනභාවංකතං ආයතිං අනුප්පාදධම්ම’’න්ති. දසමං.

මාරො සත්තො භවනෙත්ති, පරිඤ්ඤෙය්යා සමණා දුවෙ;

සොතාපන්නො අරහා ච, ඡන්දරාගාපරෙ දුවෙති.

170. සාවත්ථිනිදානං ¶ ¶ ¶ . එකමන්තං නිසින්නො ඛො ආයස්මා රාධො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘‘මාරො, මාරො’ති, භන්තෙ, වුච්චති. කතමො නු ඛො, භන්තෙ, මාරො’’ති? ‘‘රූපං ඛො, රාධ, මාරො, වෙදනා මාරො, සඤ්ඤා මාරො, සඞ්ඛාරා මාරො, විඤ්ඤාණං මාරො. එවං පස්සං, රාධ, සුතවා අරියසාවකො රූපස්මිම්පි නිබ්බින්දති, වෙදනායපි නිබ්බින්දති, සඤ්ඤායපි නිබ්බින්දති, සඞ්ඛාරෙසුපි නිබ්බින්දති, විඤ්ඤාණස්මිම්පි නිබ්බින්දති. නිබ්බින්දං විරජ්ජති; විරාගා විමුච්චති. විමුත්තස්මිං විමුත්තමිති ඤාණං හොති. ‘ඛීණා ජාති, වුසිතං බ්රහ්මචරියං, කතං කරණීයං, නාපරං ඉත්ථත්තායා’ති පජානාතී’’ති. පඨමං.

171. සාවත්ථිනිදානං ¶ . එකමන්තං නිසින්නො ඛො ආයස්මා රාධො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘‘මාරධම්මො, මාරධම්මො’ති, භන්තෙ, වුච්චති. කතමො නු ඛො, භන්තෙ, මාරධම්මො’’ති? ‘‘රූපං ඛො, රාධ, මාරධම්මො, වෙදනා මාරධම්මො, සඤ්ඤා මාරධම්මො, සඞ්ඛාරා මාරධම්මො, විඤ්ඤාණං මාරධම්මො. එවං පස්සං…පෙ… නාපරං ඉත්ථත්තායාති පජානාතී’’ති. දුතියං.

172. සාවත්ථිනිදානං. එකමන්තං නිසින්නො ඛො ආයස්මා රාධො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘‘අනිච්චං, අනිච්ච’න්ති, භන්තෙ, වුච්චති. කතමං නු ¶ ඛො, භන්තෙ, අනිච්ච’’න්ති? ‘‘රූපං ඛො, රාධ, අනිච්චං, වෙදනා අනිච්චා, සඤ්ඤා අනිච්චා, සඞ්ඛාරා අනිච්චා, විඤ්ඤාණං අනිච්චං. එවං පස්සං…පෙ… නාපරං ඉත්ථත්තායාති පජානාතී’’ති. තතියං.

173. සාවත්ථිනිදානං. එකමන්තං නිසින්නො ඛො ආයස්මා රාධො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘‘අනිච්චධම්මො, අනිච්චධම්මො’ති, භන්තෙ, වුච්චති. කතමො නු ඛො, භන්තෙ, අනිච්චධම්මො’’ති? ‘‘රූපං ඛො, රාධ, අනිච්චධම්මො, වෙදනා අනිච්චධම්මො ¶ , සඤ්ඤා අනිච්චධම්මො, සඞ්ඛාරා අනිච්චධම්මො, විඤ්ඤාණං අනිච්චධම්මො. එවං පස්සං…පෙ… ¶ නාපරං ඉත්ථත්තායාති පජානාතී’’ති. චතුත්ථං.

174. සාවත්ථිනිදානං ¶ . එකමන්තං නිසින්නො ඛො ආයස්මා රාධො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘‘දුක්ඛං, දුක්ඛ’න්ති, භන්තෙ, වුච්චති. කතමං නු ඛො, භන්තෙ, දුක්ඛ’’න්ති? ‘‘රූපං ඛො, රාධ, දුක්ඛං, වෙදනා දුක්ඛා, සඤ්ඤා දුක්ඛා, සඞ්ඛාරා දුක්ඛා, විඤ්ඤාණං දුක්ඛං. එවං පස්සං…පෙ… නාපරං ඉත්ථත්තායාති පජානාතී’’ති. පඤ්චමං.

175. සාවත්ථිනිදානං. එකමන්තං නිසින්නො ඛො ආයස්මා රාධො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘‘දුක්ඛධම්මො, දුක්ඛධම්මො’ති, භන්තෙ, වුච්චති. කතමො නු ඛො, භන්තෙ, දුක්ඛධම්මො’’ති? ‘‘රූපං ඛො, රාධ, දුක්ඛධම්මො, වෙදනා දුක්ඛධම්මො, සඤ්ඤා දුක්ඛධම්මො, සඞ්ඛාරා දුක්ඛධම්මො, විඤ්ඤාණං දුක්ඛධම්මො. එවං පස්සං…පෙ… නාපරං ඉත්ථත්තායාති පජානාතී’’ති. ඡට්ඨං.

176. සාවත්ථිනිදානං. එකමන්තං නිසින්නො ඛො ආයස්මා රාධො භගවන්තං ¶ එතදවොච – ‘‘‘අනත්තා, අනත්තා’ති, භන්තෙ, වුච්චති. කතමො නු ඛො, භන්තෙ, අනත්තා’’ති? ‘‘රූපං ඛො, රාධ, අනත්තා, වෙදනා අනත්තා, සඤ්ඤා අනත්තා, සඞ්ඛාරා අනත්තා, විඤ්ඤාණං අනත්තා. එවං පස්සං…පෙ… ¶ නාපරං ඉත්ථත්තායාති පජානාතී’’ති. සත්තමං.

177. සාවත්ථිනිදානං. එකමන්තං නිසින්නො ඛො ආයස්මා රාධො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘‘අනත්තධම්මො, අනත්තධම්මො’ති, භන්තෙ, වුච්චති. කතමො නු ඛො, භන්තෙ, අනත්තධම්මො’’ති? ‘‘රූපං ඛො, රාධ, අනත්තධම්මො, වෙදනා අනත්තධම්මො ¶ , සඤ්ඤා අනත්තධම්මො, සඞ්ඛාරා අනත්තධම්මො, විඤ්ඤාණං අනත්තධම්මො. එවං පස්සං…පෙ… නාපරං ඉත්ථත්තායාති පජානාතී’’ති. අට්ඨමං.

178. සාවත්ථිනිදානං. එකමන්තං නිසින්නො ඛො ආයස්මා රාධො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘‘ඛයධම්මො, ඛයධම්මො’ති, භන්තෙ, වුච්චති. කතමො නු ඛො, භන්තෙ, ඛයධම්මො’’ති? ‘‘රූපං ඛො, රාධ, ඛයධම්මො, වෙදනා ඛයධම්මො, සඤ්ඤා ¶ ඛයධම්මො, සඞ්ඛාරා ඛයධම්මො, විඤ්ඤාණං ඛයධම්මො. එවං පස්සං…පෙ… නාපරං ඉත්ථත්තායාති පජානාතී’’ති. නවමං.

179. සාවත්ථිනිදානං. එකමන්තං නිසින්නො ඛො ආයස්මා රාධො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘‘වයධම්මො, වයධම්මො’ති, භන්තෙ, වුච්චති. කතමො නු ඛො, භන්තෙ, වයධම්මො’’ති? ‘‘රූපං ඛො, රාධ, වයධම්මො, වෙදනා වයධම්මො, සඤ්ඤා වයධම්මො, සඞ්ඛාරා වයධම්මො, විඤ්ඤාණං වයධම්මො ¶ . එවං පස්සං…පෙ… නාපරං ඉත්ථත්තායාති පජානාතී’’ති. දසමං.

180. සාවත්ථිනිදානං ¶ . එකමන්තං නිසින්නො ඛො ආයස්මා රාධො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘‘සමුදයධම්මො, සමුදයධම්මො’ති, භන්තෙ, වුච්චති. කතමො නු ඛො, භන්තෙ, සමුදයධම්මො’’ති? ‘‘රූපං ඛො, රාධ, සමුදයධම්මො, වෙදනා සමුදයධම්මො, සඤ්ඤා සමුදයධම්මො, සඞ්ඛාරා සමුදයධම්මො, විඤ්ඤාණං සමුදයධම්මො. එවං පස්සං…පෙ… නාපරං ඉත්ථත්තායාති පජානාතී’’ති. එකාදසමං.

181. සාවත්ථිනිදානං. එකමන්තං නිසින්නො ඛො ආයස්මා රාධො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘‘නිරොධධම්මො, නිරොධධම්මො’ති ¶ , භන්තෙ, වුච්චති. කතමො නු ඛො, භන්තෙ, නිරොධධම්මො’’ති? ‘‘රූපං ඛො, රාධ, නිරොධධම්මො, වෙදනා නිරොධධම්මො, සඤ්ඤා නිරොධධම්මො, සඞ්ඛාරා නිරොධධම්මො, විඤ්ඤාණං නිරොධධම්මො. එවං පස්සං…පෙ… නාපරං ඉත්ථත්තායාති පජානාතී’’ති. ද්වාදසමං.

මාරො ¶ ච මාරධම්මො ච, අනිච්චෙන අපරෙ දුවෙ;

දුක්ඛෙන ච දුවෙ වුත්තා, අනත්තෙන [අනත්තෙහි (සී. ස්යා. කං.)] තථෙව ච;

ඛයවයසමුදයං, නිරොධධම්මෙන ද්වාදසාති.

182. සාවත්ථිනිදානං ¶ ¶ . එකමන්තං නිසින්නො ඛො ආයස්මා රාධො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘සාධු මෙ, භන්තෙ, භගවා සංඛිත්තෙන ධම්මං දෙසෙතු, යමහං භගවතො ධම්මං සුත්වා එකො වූපකට්ඨො අප්පමත්තො ආතාපී පහිතත්තො විහරෙය්ය’’න්ති.

‘‘යො ඛො, රාධ, මාරො; තත්ර තෙ ඡන්දො පහාතබ්බො, රාගො පහාතබ්බො, ඡන්දරාගො පහාතබ්බො [සීහළපොත්ථකෙ පන ‘‘තත්ර තෙ ඡන්දො පහාතබ්බොති එකං සුත්තං, තත්ර තෙ රාගො පහාතබ්බොති එකං සුත්තං, තත්ර තෙ ඡන්දරාගො පහාතබ්බොති එකං සුත්ත’’න්ති එවං විසුං විසුං තීණි සුත්තානි විභජිත්වා දස්සිතානි. එවමුපරිසුත්තෙසුපි]. කො ච, රාධ, මාරො? රූපං ඛො, රාධ, මාරො; තත්ර තෙ ඡන්දො පහාතබ්බො, රාගො පහාතබ්බො, ඡන්දරාගො පහාතබ්බො [සීහළපොත්ථකෙ පන ‘‘තත්ර තෙ ඡන්දො පහාතබ්බොති එකං සුත්තං, තත්ර තෙ රාගො පහාතබ්බොති එකං සුත්තං, තත්ර තෙ ඡන්දරාගො පහාතබ්බොති එකං සුත්ත’’න්ති එවං විසුං විසුං තීණි සුත්තානි විභජිත්වා දස්සිතානි. එවමුපරිසුත්තෙසුපි]. වෙදනා මාරො; තත්ර තෙ ඡන්දො පහාතබ්බො…පෙ… සඤ්ඤා මාරො; තත්ර තෙ ඡන්දො පහාතබ්බො…පෙ… සඞ්ඛාරා මාරො; තත්ර තෙ ඡන්දො පහාතබ්බො…පෙ… විඤ්ඤාණං මාරො; තත්ර තෙ ඡන්දො පහාතබ්බො…පෙ… යො ඛො, රාධ, මාරො; තත්ර තෙ ඡන්දො පහාතබ්බො, රාගො පහාතබ්බො, ඡන්දරාගො පහාතබ්බො’’ති.

183. යො ඛො, රාධ, මාරධම්මො; තත්ර තෙ ඡන්දො පහාතබ්බො, රාගො පහාතබ්බො, ඡන්දරාගො පහාතබ්බො…පෙ….

185. යො ¶ ඛො, රාධ, අනිච්චධම්මො…පෙ….

192. යො ඛො, රාධ, සමුදයධම්මො; තත්ර තෙ ඡන්දො පහාතබ්බො, රාගො පහාතබ්බො, ඡන්දරාගො පහාතබ්බො…පෙ….

193. සාවත්ථිනිදානං. එකමන්තං නිසින්නො ඛො ආයස්මා රාධො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘සාධු මෙ, භන්තෙ, භගවා සංඛිත්තෙන ධම්මං දෙසෙතු, යමහං භගවතො ධම්මං සුත්වා එකො වූපකට්ඨො අප්පමත්තො ආතාපී පහිතත්තො විහරෙය්ය’’න්ති.

‘‘යො ¶ ඛො, රාධ, නිරොධධම්මො; තත්ර තෙ ඡන්දො පහාතබ්බො, රාගො පහාතබ්බො, ඡන්දරාගො පහාතබ්බො. කො ච, රාධ, නිරොධධම්මො? රූපං ඛො, රාධ, නිරොධධම්මො; තත්ර තෙ ඡන්දො පහාතබ්බො…පෙ… වෙදනා නිරොධධම්මො; තත්ර තෙ ඡන්දො පහාතබ්බො…පෙ… සඤ්ඤා නිරොධධම්මො; තත්ර තෙ ඡන්දො පහාතබ්බො…පෙ… සඞ්ඛාරා නිරොධධම්මො; තත්ර තෙ ඡන්දො පහාතබ්බො…පෙ… විඤ්ඤාණං නිරොධධම්මො; තත්ර තෙ ඡන්දො පහාතබ්බො…පෙ… යො ඛො, රාධ, නිරොධධම්මො; තත්ර තෙ ඡන්දො පහාතබ්බො, රාගො පහාතබ්බො, ඡන්දරාගො පහාතබ්බො’’ති [සීහළපොත්ථකෙ පන ඉමස්මිං වග්ගෙ ඡත්තිංස සුත්තානි විභත්තානි එකෙකං සුත්තං තීණි තීණි කත්වා, එවං චතුත්ථවග්ගෙපි].

මාරො ¶ ¶ ච මාරධම්මො ච, අනිච්චෙන අපරෙ දුවෙ;

දුක්ඛෙන ච දුවෙ වුත්තා, අනත්තෙන තථෙව ච;

ඛයවයසමුදයං, නිරොධධම්මෙන ද්වාදසාති.

194. සාවත්ථිනිදානං ¶ ¶ . එකමන්තං නිසින්නං ඛො ආයස්මන්තං රාධං භගවා එතදවොච – ‘‘යො ඛො, රාධ, මාරො; තත්ර තෙ ඡන්දො පහාතබ්බො, රාගො පහාතබ්බො, ඡන්දරාගො පහාතබ්බො. කො ච, රාධ, මාරො? රූපං ඛො, රාධ, මාරො; තත්ර තෙ ඡන්දො පහාතබ්බො…පෙ… විඤ්ඤාණං මාරො; තත්ර තෙ ඡන්දො පහාතබ්බො…පෙ… යො ඛො, රාධ, මාරො; තත්ර තෙ ඡන්දො පහාතබ්බො, රාගො පහාතබ්බො, ඡන්දරාගො පහාතබ්බො’’ති.

195. යො ඛො, රාධ, මාරධම්මො; තත්ර තෙ ඡන්දො පහාතබ්බො, රාගො පහාතබ්බො, ඡන්දරාගො ¶ පහාතබ්බො…පෙ….

204. යො ¶ ඛො, රාධ, සමුදයධම්මො; තත්ර තෙ ඡන්දො පහාතබ්බො, රාගො පහාතබ්බො, ඡන්දරාගො ¶ පහාතබ්බො…පෙ….

205. සාවත්ථිනිදානං. එකමන්තං නිසින්නං ඛො ආයස්මන්තං රාධං භගවා එතදවොච – ‘‘යො ඛො, රාධ, නිරොධධම්මො; තත්ර තෙ ඡන්දො පහාතබ්බො, රාගො පහාතබ්බො, ඡන්දරාගො පහාතබ්බො. කො ච, රාධ, නිරොධධම්මො? රූපං ¶ ඛො, රාධ, නිරොධධම්මො; තත්ර තෙ ඡන්දො පහාතබ්බො, රාගො පහාතබ්බො, ඡන්දරාගො පහාතබ්බො. වෙදනා…පෙ… සඤ්ඤා…පෙ… සඞ්ඛාරා…පෙ… විඤ්ඤාණං නිරොධධම්මො; තත්ර තෙ ඡන්දො පහාතබ්බො, රාගො පහාතබ්බො, ඡන්දරාගො පහාතබ්බො. යො ඛො, රාධ, නිරොධධම්මො; තත්ර තෙ ඡන්දො පහාතබ්බො, රාගො පහාතබ්බො, ඡන්දරාගො පහාතබ්බො’’ති.

මාරො ච මාරධම්මො ච, අනිච්චෙන අපරෙ දුවෙ;

දුක්ඛෙන ච දුවෙ වුත්තා, අනත්තෙන තථෙව ච;

ඛයවයසමුදයං, නිරොධධම්මෙන ද්වාදසාති.