📜

7. චිත්තසංයුත්තං

1. සංයොජනසුත්තවණ්ණනා

343. භොගගාමන්ති භොගුප්පත්තිගාමං. පවත්තතීති අප්පටිහතං හුත්වා පවත්තති පටිසම්භිදප්පත්තියා.

සංයොජනසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

2. පඨමඉසිදත්තසුත්තවණ්ණනා

344. අවිසාරදත්තාති පඤ්හං බ්යාකාතුං වෙය්යත්තියාභාවෙන අසමත්ථත්තා. උපාසකො ථෙරෙසු බ්යාකාතුං අසක්කොන්තෙසු සයං බ්යාකාතුකාමො පුච්ඡති, න විහෙසාධිප්පායො. පඨමවචනෙන අබ්යාකරොන්තෙ දිස්වාව පුනප්පුනං පුච්ඡිතං විහෙසො විය හොතීති කත්වා වුත්තං ‘‘විහෙසෙතී’’ති.

පඨමඉසිදත්තසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

3. දුතියඉසිදත්තසුත්තවණ්ණනා

345. අවන්තියාති අවන්තිරට්ඨෙ, තං පන මජ්ඣිමපදෙසතො දක්ඛිණදිසායං. තෙනාහ ‘‘දක්ඛිණාපථෙ’’ති. අධිප්පායෙනාති තස්ස වචනස්ස අනුමොදනාධිප්පායෙන වදති, න පන තතො කිඤ්චි ගහෙතුකාමතාධිප්පායෙන.

දුතියඉසිදත්තසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

4. මහකපාටිහාරියසුත්තවණ්ණනා

346. තෙසං අනුජානන්තොති තෙසං දාසකම්මකරානං සෙසකෙ යථාරුචි විචාරණං අනුජානන්තො. කුධිතන්ති බලවතා සූරියසන්තාපෙන සඞ්කුථිතං . තෙනාහ ‘‘හෙට්ඨා’’තිආදි. අතිතිඛිණන්ති අතිවිය තික්ඛධාතුකං. අසම්භින්නපදන්ති අඤ්ඤත්ථ අනාගතත්තා තිපිටකෙ අවොමිස්සකපදං, ඉධෙව ආගතපදන්ති අත්ථො. පටිලීයමානෙනාති පටිකංසෙන විසෙසනෙන විලීයමානෙන කායෙන.

එත්ථ චාති එතස්මිං අධිට්ඨානිද්ධිකරණෙ. අබ්භමණ්ඩපං කත්වාති සමන්තතො ඡාදනවසෙන මණ්ඩපං විය මෙඝපටලං උප්පාදෙත්වා. දෙවොති මෙඝො. එකමෙකං ඵුසිතකං ඵුසායතු ජාලවිනද්ධං විය වස්සතු. එවං වුත්තප්පකාරෙන නානාපරිකම්මං නානාධිට්ඨානං එකතො පරිකම්මං එකතො අධිට්ඨානන්ති චතුක්කමෙත්ථ සම්භවතීති දස්සෙති ‘‘එත්ථ චා’’තිආදිනා. යථා තථාති යථාවුත්තෙසු චතූසු පකාරෙසු යෙන වා තෙන වා පකාරෙන කරොන්තස්ස. කතපරිකම්මස්සාති ‘‘එවං වා එවං වා හොතූ’’ති පවත්තිතපරිකම්මචිත්තස්ස. ‘‘පරිකම්මානන්තරෙනාති අධිට්ඨානචිත්තුප්පාදනත්ථං සමාපන්නපාදකජ්ඣානතො වුට්ඨාය අධිට්ඨානචිත්තස්ස එකාවජ්ජනවීථියං පවත්තපරිකම්මං සන්ධාය වුත්ත’’න්ති වදන්ති.

මහකපාටිහාරියසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

5. පඨමකාමභූසුත්තවණ්ණනා

347. එලං වුච්චති දොසො, තං එතස්ස නත්ථීති නෙලං, තං අඞ්ගං එතස්සාති නෙලඞ්ගො, සුවිසුද්ධසීලගුණො. තෙනාහ ‘‘නෙලඞ්ගන්ති ඛො, භන්තෙ, සීලානමෙතං අධිවචන’’න්ති. අට්ඨකථායං පන දොසාභාවමෙව දස්සෙතුං ‘‘නෙලඞ්ගොති නිද්දොසො’’ති වුත්තං. එතං භික්ඛුං ආගච්ඡන්තන්ති මහාකප්පිනත්ථෙරං සන්ධාය වුත්තං. අත්තනො දිට්ඨෙන කථෙසීති අත්තනො සබ්බඤ්ඤුතඤ්ඤාණෙන පච්චක්ඛතො උපලක්ඛිතෙන අත්ථෙන කථෙසි. අයං පන නයග්ගාහෙනාති අයං පන ගහපති අසුත්වා කෙවලං නයග්ගාහෙන ආහ.

පඨමකාමභූසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

6. දුතියකාමභූසුත්තවණ්ණනා

348. නිරොධංවලඤ්ජෙති අනාගාමිභාවතො. ඉමෙ සඞ්ඛාරාති ඉමෙ ‘‘කායසඞ්ඛාරො, වචීසඞ්ඛාරො, චිත්තසඞ්ඛාරො’’ති වුච්චමානා තයො සඞ්ඛාරා. සද්දතොපි, අත්ථතොපි අඤ්ඤමඤ්ඤං මිස්සා, තතො එව ආලුළිතා ආකුලා, අවිභූතා දුබ්බිභාවනා, දුද්දීපනා අසඞ්කරතො දීපෙතුං දුක්කරා. තථා හි කුසලචෙතනා එව ‘‘කායසඞ්ඛාරො’’තිපි වුච්චති, ‘‘වචීසඞ්ඛාරො’’තිපි, ‘‘චිත්තසඞ්ඛාරො’’තිපි. අස්සාසපස්සාසාපි කත්ථචි ‘‘කායසඞ්ඛාරො’’ති, විතක්කවිචාරාපි ‘‘වචීසඞ්ඛාරො’’ති වුච්චන්ති, සඤ්ඤාවෙදනාපි ‘‘චිත්තසඞ්ඛාරො’’ති වුච්චන්ති. තෙන වුත්තං ‘‘තථා හී’’තිආදි. තත්ථ ආකඩ්ඪිත්වා ගහණං ආදානං, සම්පත්තස්ස හත්ථෙ කරණං ගහණං, ගහිතස්ස විස්සජ්ජනං මුඤ්චනං, ඵන්දනං චොපනං පාපෙත්වා නිප්ඵාදෙත්වා. හනුසඤ්චොපනන්ති කායවිඤ්ඤත්තිවසෙන පුබ්බභාගෙ හනුසඤ්චොපනං කත්වා. එවඤ්හි වචීභෙදකරණං. එවං ඉමෙතිආදි යථාවුත්තස්ස අත්ථස්ස නිගමනං.

පදත්ථං පුච්ඡති ඉතරසඞ්ඛාරෙහි පදත්ථතො විසෙසං කථාපෙස්සාමීති. කායනිස්සිතාති එත්ථ කායනිස්සිතතා ච නෙසං තබ්භාවභාවිතාය වෙදිතබ්බා, න කායස්ස නිස්සයපච්චයතාවසෙනාති දස්සෙන්තො ‘‘කායෙ සති හොන්ති, අසති න හොන්තී’’ති ආහ. කායොති චෙත්ථ කරජකායො දට්ඨබ්බො. චිත්තනිස්සිතාති චිත්තං නිස්සාය තං නිස්සයපච්චයභූතං ලභිත්වා උප්පන්නා.

‘‘සමාපජ්ජාමී’’ති පදස්ස සමීපෙ වුච්චමානං ‘‘සමාපජ්ජිස්ස’’න්ති පදං ආසන්නානාගතකාලවාචී එව භවිතුං යුත්තං, න ඉතරන්ති ආහ – ‘‘පදද්වයෙන නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනසමාපත්තිකාලො කථිතො’’ති. තයිදං තස්ස තථා වත්තබ්බතාය වුත්තං, න පන තස්ස තථා චිත්තපවත්තිසම්භවතො. සමාපන්නෙපි එසෙව නයො. පුරිමෙහීති ‘‘සමාපජ්ජිස්සං සමාපජ්ජාමී’’ති ද්වීහි පදෙහි. පච්ඡිමෙනාති ‘‘සමාපන්නො’’ති පදෙන.

භාවිතං හොති උප්පාදිතං හොති නිරොධසමාපන්නත්ථාය. අනුපුබ්බසමාපත්තිසමාපජ්ජනසඞ්ඛාතාය නිරොධභාවනාය තං චිත්තං භාවිතං හොති. තෙනාහ ‘‘යං ත’’න්තිආදි. දුතියජ්ඣානෙයෙවාති දුතියජ්ඣානක්ඛණෙ නිරුජ්ඣති. තත්ථ අනුප්පජ්ජනතො අනුප්පාදනතො හෙට්ඨා නිරොධොති අධිප්පෙතො. චතුන්නං අරූපක්ඛන්ධානං තජ්ජා පරිකම්මසිද්ධා යා අප්පවත්ති , තත්ථ ‘‘නිරොධසමාපත්තිසඤ්ඤා’’ති, යා නෙසං තථා අප්පවත්ති. සා ‘‘අන්තොනිරොධෙ නිරුජ්ඣතී’’ති වුත්තා.

‘‘චිත්තසඞ්ඛාරො නිරුද්ධො’’ති වචනතො තදඤ්ඤෙසං අනිරොධං ඉච්ඡන්තානං වාදං දස්සෙන්තො ‘‘චිත්තසඞ්ඛාරො නිරුද්ධොති වචනතො’’තිආදිං වත්වා තත්ථ අතිප්පසඞ්ගදස්සනමුඛෙන තං වාදං නිසෙධෙතුං ‘‘තෙ වත්තබ්බා’’තිආදිමාහ. අභිනිවෙසං අකත්වාති යථාගතෙ බ්යඤ්ජනමත්තෙ අභිනිවෙසං අකත්වා. ආචරියානං නයෙති ආචරියානං පරම්පරාගතෙ ධම්මනයෙ ධම්මනෙත්තියං ඨත්වා.

කිරියමයපවත්තස්මින්ති පරිත්තභූමකකුසලාකුසලධම්මපබන්ධෙ වත්තමානෙ. තස්මිඤ්හි වත්තමානෙ කායික-වාචසික-කිරියසම්පවත්ති හොති, දස්සන-සවනාදිවසෙන ආරම්මණග්ගහණෙ පවත්තමානෙති අත්ථො. තෙනාහ – ‘‘බහිද්ධාරම්මණෙසු පසාදෙ ඝට්ටෙන්තෙසූ’’ති. මක්ඛිතානි වියාති පුඤ්ඡිතානි විය හොන්ති ඝට්ටනාය විබාධිතත්තා. එතෙනායං ඝට්ටනා පඤ්චද්වාරිකවිඤ්ඤාණානං වෙගසා උප්පජ්ජනාය න ආරම්මණන්ති දස්සෙති. තෙනෙවාහ – ‘‘අන්තොනිරොධෙ පඤ්ච පසාදා අතිවිය විරොචන්තී’’ති.

තතො පරං සචිත්තකො භවිස්සාමීති ඉදං අත්ථතො ආපන්නං ගහෙත්වා වුත්තං – ‘‘එත්තකං කාලං අචිත්තකො භවිස්සාමී’’ති එතෙනෙව තස්ස අත්ථස්ස සිද්ධත්තා. යං එවං භාවිතන්ති එත්ථ විසුං චිත්තස්ස භාවනා නාම නත්ථි, අද්ධානපරිච්ඡෙදං පන කත්වා නිරොධසමාපත්තත්ථාය කාතබ්බපරිකම්මභාවනාය එව තස්ස සිජ්ඣනතො.

සා පනෙසා නිරොධකථා. ද්වීහි බලෙහීති සමථවිපස්සනාබලෙහි. තයො ච සඞ්ඛාරානන්ති තිණ්ණං කායවචීචිත්තසඞ්ඛාරානං පටිප්පස්සද්ධියා. සොළසහි ඤාණචරියාහීති අනිච්චානුපස්සනාදීනං අට්ඨන්නං අනුපස්සනාඤාණානං, අට්ඨන්නඤ්ච මග්ගඵලඤාණානං වසෙන ඉමාහි සොළසහි ඤාණප්පවත්තීහි. නවහි සමාධිචරියාහීති අට්ඨ සමාපත්තියො අට්ඨ සමාධිචරියා, තාසං උපචාරසමාධි සමාධිභාවසාමඤ්ඤෙන එකා සමාධිචරියාති එවං නවහි සමාධිචරියාහි. වසීභාවතාපඤ්ඤාති වසීභාවතාසඞ්ඛාතා පඤ්ඤා. සබ්බාකාරෙන විසුද්ධිමග්ගෙ කථිතා, තෙ තාව ආකාරා තිට්ඨන්තු, සරූපමත්තස්ස පනස්ස වත්තබ්බන්ති ආහ – ‘‘කො පනායං නිරොධො නාමා’’ති. යදි ඛන්ධානං අප්පවත්ති, අථ කිමත්ථමෙතං ඣානසුඛාදිං විය සමාපජ්ජන්තීති ආහ ‘‘සඞ්ඛාරාන’’න්තිආදි.

ඵලසමාපත්තිචිත්තන්ති අරහත්තං අනාගාමිඵලචිත්තං. ‘‘තතො පරං භවඞ්ගසමයෙ’’ති වුත්තත්තා ආහ ‘‘කිං පන…පෙ… න සමුට්ඨාපෙතී’’ති. සමුට්ඨාපෙති රූපසමුප්පාදකත්තා. ඉමස්සාති නිරොධං සමාපන්නභික්ඛුනො. සා න සමුට්ඨාපෙතීති සා චතුත්ථජ්ඣානිකා ඵලසමාපත්ති න සමුට්ඨාපෙති අස්සාසපස්සාසෙ. ඵලසමාපත්තියා චතුත්ථජ්ඣානිකභාවො කථං නිච්ඡිතොති ආහ – ‘‘කිං වා එතෙනා’’තිආදි. වක්ඛමානාකාරෙනපි පරිහාරො හොතීති. සන්තසමාපත්තිතොති නිරොධසමාපත්තිමෙව සන්ධාය වදති. අබ්බොහාරිකා හොන්ති අතිසුඛුමසභාවත්තා, සඤ්ජීවත්ථෙරස්ස පුබ්බෙ සමාපත්තික්ඛණෙ අස්සාසපස්සාසා අබ්බොහාරිකභාවං ගච්ඡන්ති. තෙන වුත්තං ‘‘භවඞ්ගසමයෙනෙවෙතං කථිත’’න්ති.

කිරියමය…පෙ… උප්පජ්ජතීති කස්මා වුත්තං? නනු භවඞ්ගුප්පත්තිකාලම්පි විතක්කවිචාරා උප්පජ්ජන්තෙවාති? කිඤ්චාපි උප්පජ්ජන්ති, වචීසඞ්ඛාරලක්ඛණප්පත්තා පන න හොන්තීති ඉමමත්ථං දස්සෙතුං ‘‘කිං භවඞ්ග’’න්තිආදි වුත්තං.

සුඤ්ඤතො ඵස්සොතිආදයො සගුණෙනපි ආරම්මණෙනාති ආරම්මණභූතමෙතං. සුඤ්ඤතා නාම ඵලසමාපත්ති නිච්චසුඛඅත්තසභාවතො සුඤ්ඤත්තා. ‘‘සුඤ්ඤතො ඵස්සො’’ති වුත්තං වුත්තනයෙන සුඤ්ඤසභාවත්තා. අනිමිත්තා නාම ඵලසමාපත්ති රාගනිමිත්තාදීනං අභාවතො. අප්පණිහිතා නාම ඵලසමාපත්ති රාගපණිධිආදීනමභාවතො. සෙසං වුත්තනයමෙව. තෙනාහ ‘‘අනිමිත්තප්පණිහිතෙසුපි එසෙව නයො’’ති. රාගනිමිත්තාදීනන්ති එත්ථ ආදි-සද්දෙන සඞ්ඛාරනිමිත්තස්සපි සඞ්ගහො දට්ඨබ්බො. යදග්ගෙන ඵලසමාපත්තිසම්ඵස්සො සුඤ්ඤතො නාම, තදග්ගෙන ඵලසමාපත්තිපි සුඤ්ඤතා නාම, ඵස්සසීසෙන පන දෙසනා ආගතාති තථා වුත්තං. අනිමිත්තප්පණිහිතෙසුපි එසෙව නයො.

ආගමනං එත්ථ, එතායාති වා ආගමනිකා, සා එව ආගමනියා ක-කාරස්ස ය-කාරං කත්වා. වුට්ඨාති නිමිත්තතො මග්ගස්ස උප්පාදනෙන. අනිමිත්තා නාම නිච්චනිමිත්තස්ස උග්ඝාටනතො. එත්ථ ච වුට්ඨානමෙව පමාණං, න පරිග්ගහදස්සනානි. අප්පණිහිතා නාම සුඛපණිධියා පටිපක්ඛතො. සුඤ්ඤතා නාම අත්තදිට්ඨියා උජුපටිපක්ඛත්තා සත්තසුඤ්ඤතාය සුදිට්ඨත්තා. මග්ගො අනිමිත්තො නාම විපස්සනාගමනතො. ඵලං අනිමිත්තං නාම මග්ගාගමනතො. විකප්පො ආපජ්ජෙය්ය ආගමනස්ස වවත්ථානස්ස අභාවෙන, විපස්සනාය අනිමිත්තාදිනාමලාභො අවවත්ථිතොති අධිප්පායො. තෙන වුත්තං ‘‘තස්මා’’තිආදි. යස්මා පන සා මග්ගවුට්ඨානකාලෙ එවරූපාපි හොතීති තස්ස වසෙන මග්ගඵලානං විය ඵස්සස්සපි පවත්තිරූපත්තා යථාවුත්තො විකප්පො අනවසරොති දට්ඨබ්බං. තයො ඵස්සා ඵුසන්තීති පුග්ගලභෙදවසෙන වුත්තං. න හි එකංයෙව පුග්ගලං එතස්මිං ඛණෙ තයො ඵස්සා ඵුසන්ති. ‘‘තිවිධො ඵස්සො ඵුසතී’’ති වා භවිතබ්බං. යස්මා පන ‘‘නිරොධඵලසමාපත්තියා වුට්ඨිතස්සා’’තිආදි යස්ස යථාවුත්තා තයො එව ඵස්සා සම්භවන්ති, තස්ස අනවසෙසග්ගහණවසෙනෙව වුත්තං ‘‘තයො ඵස්සා ඵුසන්තී’’ති.

නිබ්බානං විවෙකො නාම සබ්බසඞ්ඛාරවිවිත්තභාවතො. තස්මිං විවෙකෙ එකන්තෙනෙව නින්නපොණත්තා එව හි තෙ පටිප්පස්සද්ධසබ්බුස්සුක්කා උත්තමපුරිසා චතුන්නං ඛන්ධානං අප්පවත්තිං අනවසෙසග්ගහණලක්ඛණං නිරොධසමාපත්තිං සමාපජ්ජන්තීති.

දුතියකාමභූසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

7. ගොදත්තසුත්තවණ්ණනා

349. නෙසන්ති අප්පමාණචෙතොවිමුත්ති-ආකිඤ්චඤ්ඤචෙතොවිමුත්තිසඤ්ඤිතානං ඣානානං. අත්ථොපි නානාති ආනෙත්වා යොජනා. ඵරණඅප්පමාණතාය ‘‘අප්පමාණා චෙතොවිමුත්තී’’ති ලද්ධනාමං බ්රහ්මවිහාරජ්ඣානන්ති ආහ ‘‘භූමන්තරතො’’තිආදි. ආකිඤ්චඤ්ඤා චෙතොවිමුත්තීති ආකිඤ්චඤ්ඤායතනජ්ඣානන්ති ආහ ‘‘භූමන්තරතො’’තිආදි. විපස්සනාති අනිච්චානුපස්සනා, සබ්බාපි වා. පමාණකරණො නාම යස්ස සයං උප්පජ්ජති, තස්ස ගුණාභාවදස්සනවසෙන පමාණකරණතො.

ඵරණඅප්පමාණතායාති ඵරණවසෙන අප්පමාණගොචරතාය. නිබ්බානම්පි අප්පමාණමෙව පමාණගොචරානං කිලෙසානං ආරම්මණභාවස්සපි අනාගමනතො. ඛලන්ති ඛලෙ පසාරිතසාලිසීසාදිභණ්ඩං. කිඤ්චෙහීති මද්දස්සු. තෙනාහ ‘‘මද්දනට්ඨො’’ති. ආරම්මණභූතං, පලිබුද්ධකං වා නත්ථි එතස්ස කිඤ්චනන්ති අකිඤ්චනං, අකිඤ්චනමෙව ආකිඤ්චඤ්ඤං.

රූපනිමිත්තස්සාති කසිණරූපනිමිත්තස්ස. න ගහිතාති සරූපතො න ගහිතා, අත්ථතො පන ගහිතා එව. තෙනාහ – ‘‘සා සුඤ්ඤා රාගෙනාතිආදිවචනතො සබ්බත්ථ අනුපවිත්ථාවා’’ති.

නානාති සද්දවසෙන. එකත්ථාති ආරම්මණවසෙන ආරම්මණභාවෙන එකසභාවා. තෙනාහ ‘‘අප්පමාණං…පෙ… එකත්ථා’’ති. ආරම්මණවසෙනාති ආරම්මණස්ස වසෙන. චත්තාරො හි මග්ගා, චත්තාරි ඵලානි ආරම්මණවසෙන නිබ්බානපවිට්ඨතාය එකත්ථා එකාරම්මණා. අඤ්ඤස්මිං පන ඨානෙති ඉදං විසුං විසුං ගහෙත්වා වුත්තං අප්පමාණාදි පරියායවුත්තං, නිබ්බානං ආරබ්භ පවත්තනතො. තස්මා ‘‘අඤ්ඤස්මි’’න්ති ඉදං තෙන තෙන පරියායෙන තත්ථ තත්ථ ආගතභාවං සන්ධාය වුත්තං.

ගොදත්තසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

8. නිගණ්ඨනාටපුත්තසුත්තවණ්ණනා

350. ආගතාගමොති වාචුග්ගතපරියත්තිධම්මො. විඤ්ඤාතසාසනොති පටිවිද්ධසත්ථුසාසනො. තෙනාහ ‘‘අනාගාමී’’තිආදි. නග්ගභොග්ගන්ති අවසනභාවෙන නග්ගං, කුටිලජ්ඣාසයතාය භොග්ගං, තතො එව නිස්සිරිකං. නග්ගතාය හි සො රූපෙන නිස්සිරිකො, භොග්ගතාය චිත්තෙන. භගවතො සද්ධායාති භගවති සද්ධාය. තස්මිං සද්දහනා ඔකප්පනා තස්ස සද්ධාතිපි වත්තබ්බතං ලභති. ගච්ඡාමීති ආගච්ඡාමි, බුජ්ඣාමීති අත්ථො. එතං නිගණ්ඨෙන පුච්ඡිතමත්ථමාහ.

කායංඋන්නාමෙත්වාති කායං අබ්භුන්නාමෙත්වා. කුච්ඡිං නීහරිත්වාති පිට්ඨියා නින්නමනෙන කුච්ඡිං පුරතො නීහරිත්වා. ගීවං පසාරණවසෙන පග්ගය්හ පග්ගහෙත්වා සබ්බං දිසං පෙක්ඛමානො. සබ්බමිදං නිගණ්ඨස්ස පහට්ඨාකාරදස්සනත්ථං ‘‘ඉදානි සමණස්ස ගොතමස්ස උපරි වාදං ආරොපෙතුං ලබ්භතී’’ති. තෙනාහ ‘‘වාතං වා සො’’තිආදි. සකාරණාති යුත්තිසහිතා. පඤ්හමග්ගොති පඤ්හසඞ්ඛාතො වීමංසා, එවං භවිතබ්බන්ති චිත්තෙනෙව පරිවීමංසා පඤ්හා. එකො උද්දෙසොති එකං උද්දිසනං අත්ථස්ස සංඛිත්තවචනං. වෙය්යාකරණන්ති නිද්දිසනං අත්ථස්ස විචාරෙත්වා කථනං. එවන්ති ඉමිනා නයෙන. සබ්බත්ථාති සබ්බෙසු පඤ්හුද්දෙසවෙය්යාකරණෙසු අත්ථො විත්ථාරතො වෙදිතබ්බො.

නිගණ්ඨනාටපුත්තසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

9. අචෙලකස්සපසුත්තවණ්ණනා

351. අලං සමත්ථො අරියභාවායාති අලමරියො. ඤෙය්යජානනට්ඨෙන ඤාණමෙව පච්චක්ඛතො දස්සනට්ඨෙන ඤාණදස්සනං, සොයෙව අතිසයට්ඨෙන ඤාණදස්සනවිසෙසො. පාවළා වුච්චති ආනිසදපදෙසො, තං පාවළං රජොහරණත්ථං නිප්ඵොටීයති එතායාති පාවළනිප්ඵොටනා, මොරපිඤ්ඡවත්ති.

අචෙලකස්සපසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

10. ගිලානදස්සනසුත්තවණ්ණනා

352. මත්තරාජා නාම එකො භුම්මදෙවො භූතාධිපති සුරාපොතලරුක්ඛනිවාසී. තෙන වුත්තං ‘‘මත්තරාජකාලෙ’’ති. ‘‘ඔසධිතිණවනප්පතීසූ’’ති වත්වා තෙ යථාක්කමං දස්සෙන්තො ‘‘හරීතකා…පෙ… රුක්ඛෙසු චා’’ති ආහ. පත්ථනාවසෙන චිත්තං ඨපෙහි. සමිජ්ඣිස්සතීති යථාධිප්පායං සමිජ්ඣිස්සති. තෙන හීති යස්මා තං දෙවාපි ආසන්නමරණං මඤ්ඤන්ති, තස්මා සා වරමෙව භවිස්සති, තං තුම්හාකං දීඝරත්තං හිතාය සුඛාය භවිස්සතීති අධිප්පායො.

ගිලානදස්සනසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

චිත්තසංයුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.