මූල > සුත්තපිටක > සංයුත්තනිකාය > මහාවග්ගපාළි

1. එවං ¶ ¶ ¶ ¶ මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා සාවත්ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමෙ. තත්ර ඛො භගවා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘භික්ඛවො’’ති. ‘‘භදන්තෙ’’ති තෙ භික්ඛූ භගවතො පච්චස්සොසුං. භගවා එතදවොච –

‘‘අවිජ්ජා, භික්ඛවෙ, පුබ්බඞ්ගමා අකුසලානං ධම්මානං සමාපත්තියා, අන්වදෙව [අනුදෙව (සී. පී. ක.)] අහිරිකං අනොත්තප්පං ¶ . අවිජ්ජාගතස්ස, භික්ඛවෙ, අවිද්දසුනො මිච්ඡාදිට්ඨි පහොති; මිච්ඡාදිට්ඨිස්ස මිච්ඡාසඞ්කප්පො පහොති; මිච්ඡාසඞ්කප්පස්ස මිච්ඡාවාචා පහොති; මිච්ඡාවාචස්ස මිච්ඡාකම්මන්තො පහොති; මිච්ඡාකම්මන්තස්ස මිච්ඡාආජීවො පහොති; මිච්ඡාආජීවස්ස මිච්ඡාවායාමො පහොති; මිච්ඡාවායාමස්ස මිච්ඡාසති පහොති; මිච්ඡාසතිස්ස මිච්ඡාසමාධි පහොති.

‘‘විජ්ජා ¶ ච ඛො, භික්ඛවෙ, පුබ්බඞ්ගමා කුසලානං ධම්මානං සමාපත්තියා, අන්වදෙව හිරොත්තප්පං. විජ්ජාගතස්ස, භික්ඛවෙ ¶ , විද්දසුනො සම්මාදිට්ඨි ¶ පහොති; සම්මාදිට්ඨිස්ස සම්මාසඞ්කප්පො පහොති; සම්මාසඞ්කප්පස්ස සම්මාවාචා පහොති; සම්මාවාචස්ස සම්මාකම්මන්තො පහොති; සම්මාකම්මන්තස්ස සම්මාආජීවො පහොති; සම්මාආජීවස්ස සම්මාවායාමො පහොති; සම්මාවායාමස්ස සම්මාසති පහොති; සම්මාසතිස්ස සම්මාසමාධි පහොතී’’ති. පඨමං.

2. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා සක්යෙසු විහරති නගරකං නාම [නාගරකං නාම (සී.), සක්කරං නාම (ස්යා. ක.)] සක්යානං නිගමො. අථ ඛො ආයස්මා ආනන්දො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො ආයස්මා ආනන්දො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘උපඩ්ඪමිදං, භන්තෙ, බ්රහ්මචරියං, යදිදං – කල්යාණමිත්තතා කල්යාණසහායතා කල්යාණසම්පවඞ්කතා’’ති.

‘‘මා හෙවං, ආනන්ද, මා හෙවං, ආනන්ද! සකලමෙවිදං, ආනන්ද, බ්රහ්මචරියං, යදිදං – කල්යාණමිත්තතා කල්යාණසහායතා කල්යාණසම්පවඞ්කතා. කල්යාණමිත්තස්සෙතං, ආනන්ද, භික්ඛුනො පාටිකඞ්ඛං කල්යාණසහායස්ස කල්යාණසම්පවඞ්කස්ස – අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙස්සති, අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරිස්සති.

‘‘කථඤ්චානන්ද, භික්ඛු කල්යාණමිත්තො කල්යාණසහායො කල්යාණසම්පවඞ්කො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙති, අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොති? ඉධානන්ද, භික්ඛු සම්මාදිට්ඨිං භාවෙති විවෙකනිස්සිතං විරාගනිස්සිතං නිරොධනිස්සිතං වොස්සග්ගපරිණාමිං; සම්මාසඞ්කප්පං භාවෙති විවෙකනිස්සිතං ¶ …පෙ… සම්මාවාචං භාවෙති ¶ …පෙ… සම්මාකම්මන්තං භාවෙති…පෙ… සම්මාආජීවං භාවෙති…පෙ… සම්මාවායාමං භාවෙති…පෙ… සම්මාසතිං භාවෙති…පෙ… සම්මාසමාධිං භාවෙති විවෙකනිස්සිතං විරාගනිස්සිතං නිරොධනිස්සිතං වොස්සග්ගපරිණාමිං. එවං ඛො, ආනන්ද, භික්ඛු කල්යාණමිත්තො කල්යාණසහායො කල්යාණසම්පවඞ්කො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙති, අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොති.

‘‘තදමිනාපෙතං ¶ ¶ , ආනන්ද, පරියායෙන වෙදිතබ්බං යථා සකලමෙවිදං බ්රහ්මචරියං, යදිදං – කල්යාණමිත්තතා කල්යාණසහායතා කල්යාණසම්පවඞ්කතා. මමඤ්හි, ආනන්ද, කල්යාණමිත්තං ආගම්ම ජාතිධම්මා සත්තා ජාතියා පරිමුච්චන්ති; ජරාධම්මා සත්තා ජරාය පරිමුච්චන්ති; මරණධම්මා සත්තා මරණෙන පරිමුච්චන්ති; සොකපරිදෙවදුක්ඛදොමනස්සුපායාසධම්මා සත්තා සොකපරිදෙවදුක්ඛදොමනස්සුපායාසෙහි පරිමුච්චන්ති. ඉමිනා ඛො එතං, ආනන්ද, පරියායෙන වෙදිතබ්බං යථා සකලමෙවිදං බ්රහ්මචරියං, යදිදං – කල්යාණමිත්තතා කල්යාණසහායතා කල්යාණසම්පවඞ්කතා’’ති. දුතියං.

3. සාවත්ථිනිදානං. අථ ඛො ආයස්මා සාරිපුත්තො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො ආයස්මා සාරිපුත්තො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘සකලමිදං, භන්තෙ, බ්රහ්මචරියං, යදිදං – කල්යාණමිත්තතා කල්යාණසහායතා කල්යාණසම්පවඞ්කතා’’ති.

‘‘සාධු ¶ සාධු, සාරිපුත්ත! සකලමිදං, සාරිපුත්ත, බ්රහ්මචරියං, යදිදං – කල්යාණමිත්තතා කල්යාණසහායතා කල්යාණසම්පවඞ්කතා. කල්යාණමිත්තස්සෙතං, සාරිපුත්ත, භික්ඛුනො පාටිකඞ්ඛං කල්යාණසහායස්ස කල්යාණසම්පවඞ්කස්ස – අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙස්සති, අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං ¶ බහුලීකරිස්සති. කථඤ්ච, සාරිපුත්ත, භික්ඛු කල්යාණමිත්තො කල්යාණසහායො කල්යාණසම්පවඞ්කො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙති, අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොති?

‘‘ඉධ, සාරිපුත්ත, භික්ඛු සම්මාදිට්ඨිං භාවෙති විවෙකනිස්සිතං විරාගනිස්සිතං නිරොධනිස්සිතං වොස්සග්ගපරිණාමිං…පෙ… සම්මාසමාධිං භාවෙති විවෙකනිස්සිතං විරාගනිස්සිතං නිරොධනිස්සිතං ¶ වොස්සග්ගපරිණාමිං. එවං ඛො, සාරිපුත්ත, භික්ඛු කල්යාණමිත්තො කල්යාණසහායො කල්යාණසම්පවඞ්කො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙති, අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොති.

‘‘තදමිනාපෙතං, සාරිපුත්ත, පරියායෙන වෙදිතබ්බං යථා සකලමිදං බ්රහ්මචරියං, යදිදං – කල්යාණමිත්තතා කල්යාණසහායතා කල්යාණසම්පවඞ්කතා. මමඤ්හි, සාරිපුත්ත, කල්යාණමිත්තං ආගම්ම ජාතිධම්මා සත්තා ජාතියා ¶ පරිමුච්චන්ති; ජරාධම්මා සත්තා ජරාය පරිමුච්චන්ති; මරණධම්මා සත්තා මරණෙන පරිමුච්චන්ති; සොකපරිදෙවදුක්ඛදොමනස්සුපායාසධම්මා සත්තා සොකපරිදෙවදුක්ඛදොමනස්සුපායාසෙහි පරිමුච්චන්ති. ඉමිනා ඛො එතං, සාරිපුත්ත, පරියායෙන වෙදිතබ්බං ¶ යථා සකලමිදං බ්රහ්මචරියං, යදිදං – කල්යාණමිත්තතා කල්යාණසහායතා කල්යාණසම්පවඞ්කතා’’ති. තතියං.

4. සාවත්ථිනිදානං. අථ ඛො ආයස්මා ආනන්දො පුබ්බණ්හසමයං නිවාසෙත්වා පත්තචීවරමාදාය සාවත්ථිං පිණ්ඩාය පාවිසි. අද්දසා ඛො ආයස්මා ආනන්දො ජාණුස්සොණිං බ්රාහ්මණං සබ්බසෙතෙන වළවාභිරථෙන [වළභීරථෙන (සී.)] සාවත්ථියා නිය්යායන්තං. සෙතා සුදං අස්සා යුත්තා හොන්ති සෙතාලඞ්කාරා, සෙතො රථො, සෙතපරිවාරො, සෙතා රස්මියො, සෙතා පතොදලට්ඨි, සෙතං ඡත්තං, සෙතං උණ්හීසං ¶ , සෙතානි වත්ථානි, සෙතා උපාහනා, සෙතාය සුදං වාලබීජනියා බීජීයති. තමෙනං ජනො දිස්වා එවමාහ – ‘‘බ්රහ්මං වත, භො, යානං! බ්රහ්මයානරූපං වත, භො’’ති!!

අථ ඛො ආයස්මා ආනන්දො සාවත්ථියං පිණ්ඩාය චරිත්වා පච්ඡාභත්තං පිණ්ඩපාතපටික්කන්තො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි ¶ ; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො ආයස්මා ආනන්දො භගවන්තං එතදවොච –

‘‘ඉධාහං, භන්තෙ, පුබ්බණ්හසමයං නිවාසෙත්වා පත්තචීවරමාදාය සාවත්ථිං පිණ්ඩාය පාවිසිං. අද්දසං ඛ්වාහං, භන්තෙ, ජාණුස්සොණිං බ්රාහ්මණං සබ්බසෙතෙන වළවාභිරථෙන සාවත්ථියා නිය්යායන්තං. සෙතා සුදං අස්සා යුත්තා හොන්ති සෙතාලඞ්කාරා, සෙතො රථො, සෙතපරිවාරො, සෙතා රස්මියො, සෙතා පතොදලට්ඨි, සෙතං ඡත්තං, සෙතං උණ්හීසං, සෙතානි වත්ථානි, සෙතා ¶ උපාහනා, සෙතාය සුදං වාලබීජනියා බීජීයති. තමෙනං ජනො දිස්වා එවමාහ – ‘බ්රහ්මං වත, භො, යානං! බ්රහ්මයානරූපං වත, භො’ති!! සක්කා නු ඛො, භන්තෙ, ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ බ්රහ්මයානං පඤ්ඤාපෙතු’’න්ති?

‘‘සක්කා ¶ , ආනන්දා’’ති භගවා අවොච – ‘‘ඉමස්සෙව ඛො එතං, ආනන්ද, අරියස්ස අට්ඨඞ්ගිකස්ස මග්ගස්ස අධිවචනං – ‘බ්රහ්මයානං’ ඉතිපි, ‘ධම්මයානං’ ඉතිපි, ‘අනුත්තරො සඞ්ගාමවිජයො’ ඉතිපී’’ති.

‘‘සම්මාදිට්ඨි, ආනන්ද, භාවිතා බහුලීකතා රාගවිනයපරියොසානා හොති, දොසවිනයපරියොසානා හොති, මොහවිනයපරියොසානා හොති. සම්මාසඞ්කප්පො, ආනන්ද, භාවිතො බහුලීකතො රාගවිනයපරියොසානො හොති, දොසවිනයපරියොසානො හොති, මොහවිනයපරියොසානො හොති. සම්මාවාචා, ආනන්ද, භාවිතා බහුලීකතා රාගවිනයපරියොසානා හොති, දොස…පෙ… මොහවිනයපරියොසානා හොති. සම්මාකම්මන්තො, ආනන්ද, භාවිතො බහුලීකතො රාගවිනයපරියොසානො හොති, දොස… මොහවිනයපරියොසානො හොති. සම්මාආජීවො, ආනන්ද, භාවිතො බහුලීකතො රාගවිනයපරියොසානො හොති, දොස… මොහවිනයපරියොසානො හොති ¶ . සම්මාවායාමො, ආනන්ද, භාවිතො බහුලීකතො රාගවිනයපරියොසානො ¶ හොති, දොස… මොහවිනයපරියොසානො හොති. සම්මාසති, ආනන්ද, භාවිතා බහුලීකතා රාගවිනයපරියොසානා හොති, දොස… මොහවිනයපරියොසානා හොති. සම්මාසමාධි, ආනන්ද, භාවිතො බහුලීකතො රාගවිනයපරියොසානො ¶ හොති, දොස… මොහවිනයපරියොසානො හොති.

‘‘ඉමිනා ඛො එතං, ආනන්ද, පරියායෙන වෙදිතබ්බං යථා ඉමස්සෙවෙතං අරියස්ස අට්ඨඞ්ගිකස්ස මග්ගස්ස අධිවචනං – ‘බ්රහ්මයානං’ ඉතිපි, ‘ධම්මයානං’ ඉතිපි, ‘අනුත්තරො සඞ්ගාමවිජයො’ ඉතිපී’’ති. ඉදමවොච භගවා. ඉදං වත්වාන සුගතො අථාපරං එතදවොච සත්ථා –

‘‘යස්ස සද්ධා ච පඤ්ඤා ච, ධම්මා යුත්තා සදා ධුරං;

හිරී ඊසා මනො යොත්තං, සති ආරක්ඛසාරථි.

‘‘රථො සීලපරික්ඛාරො, ඣානක්ඛො චක්කවීරියො;

උපෙක්ඛා ධුරසමාධි, අනිච්ඡා පරිවාරණං.

‘‘අබ්යාපාදො අවිහිංසා, විවෙකො යස්ස ආවුධං;

තිතික්ඛා චම්මසන්නාහො [වම්මසන්නාහො (සී.)], යොගක්ඛෙමාය වත්තති.

‘‘එතදත්තනි ¶ ¶ සම්භූතං, බ්රහ්මයානං අනුත්තරං;

නිය්යන්ති ධීරා ලොකම්හා, අඤ්ඤදත්ථු ජයං ජය’’න්ති. චතුත්ථං;

5. සාවත්ථිනිදානං. අථ ඛො සම්බහුලා භික්ඛූ යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමිංසු…පෙ… එකමන්තං නිසීදිංසු. එකමන්තං නිසින්නා ඛො තෙ භික්ඛූ භගවන්තං එතදවොචුං –

‘‘ඉධ නො, භන්තෙ, අඤ්ඤතිත්ථියා පරිබ්බාජකා අම්හෙ එවං පුච්ඡන්ති – ‘කිමත්ථියං, ආවුසො, සමණෙ ගොතමෙ බ්රහ්මචරියං වුස්සතී’ති? එවං පුට්ඨා මයං, භන්තෙ, තෙසං අඤ්ඤතිත්ථියානං ¶ පරිබ්බාජකානං එවං බ්යාකරොම – ‘දුක්ඛස්ස ඛො, ආවුසො, පරිඤ්ඤත්ථං භගවති බ්රහ්මචරියං වුස්සතී’ති. කච්චි මයං, භන්තෙ, එවං පුට්ඨා එවං බ්යාකරමානා වුත්තවාදිනො චෙව භගවතො හොම, න ච භගවන්තං අභූතෙන අබ්භාචික්ඛාම, ධම්මස්ස චානුධම්මං ¶ බ්යාකරොම, න ච කොචි සහධම්මිකො වාදානුවාදො ගාරය්හං ඨානං ආගච්ඡතී’’ති?

‘‘තග්ඝ තුම්හෙ, භික්ඛවෙ, එවං පුට්ඨා එවං බ්යාකරමානා වුත්තවාදිනො චෙව මෙ හොථ, න ච මං අභූතෙන අබ්භාචික්ඛථ, ධම්මස්ස චානුධම්මං බ්යාකරොථ, න ච කොචි සහධම්මිකො වාදානුවාදො ගාරය්හං ඨානං ආගච්ඡති. දුක්ඛස්ස හි පරිඤ්ඤත්ථං මයි බ්රහ්මචරියං වුස්සති. සචෙ වො, භික්ඛවෙ, අඤ්ඤතිත්ථියා පරිබ්බාජකා එවං පුච්ඡෙය්යුං – ‘අත්ථි පනාවුසො, මග්ගො, අත්ථි පටිපදා එතස්ස දුක්ඛස්ස ¶ පරිඤ්ඤායා’ති, එවං පුට්ඨා තුම්හෙ, භික්ඛවෙ, තෙසං අඤ්ඤතිත්ථියානං පරිබ්බාජකානං එවං බ්යාකරෙය්යාථ – ‘අත්ථි ඛො, ආවුසො, මග්ගො, අත්ථි පටිපදා එතස්ස දුක්ඛස්ස පරිඤ්ඤායා’’’ති.

‘‘කතමො ච, භික්ඛවෙ, මග්ගො, කතමා පටිපදා එතස්ස දුක්ඛස්ස පරිඤ්ඤායාති? අයමෙව අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො, සෙය්යථිදං – සම්මාදිට්ඨි…පෙ… සම්මාසමාධි. අයං, භික්ඛවෙ, මග්ගො, අයං පටිපදා එතස්ස දුක්ඛස්ස පරිඤ්ඤායාති. එවං පුට්ඨා තුම්හෙ, භික්ඛවෙ, තෙසං අඤ්ඤතිත්ථියානං පරිබ්බාජකානං එවං බ්යාකරෙය්යාථා’’ති. පඤ්චමං.

6. සාවත්ථිනිදානං ¶ . අථ ඛො අඤ්ඤතරො භික්ඛු යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි…පෙ… එකමන්තං නිසින්නො ඛො සො භික්ඛු භගවන්තං එතදවොච – ‘‘‘බ්රහ්මචරියං, බ්රහ්මචරිය’න්ති, භන්තෙ, වුච්චති. කතමං නු ඛො, භන්තෙ, බ්රහ්මචරියං, කතමං බ්රහ්මචරියපරියොසාන’’න්ති?

‘‘අයමෙව ඛො, භික්ඛු, අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො බ්රහ්මචරියං, සෙය්යථිදං – සම්මාදිට්ඨි…පෙ… සම්මාසමාධි ¶ ¶ . යො ඛො, භික්ඛු, රාගක්ඛයො දොසක්ඛයො මොහක්ඛයො – ඉදං බ්රහ්මචරියපරියොසාන’’න්ති. ඡට්ඨං.

7. සාවත්ථිනිදානං. අථ ඛො අඤ්ඤතරො භික්ඛු යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි…පෙ… එකමන්තං ¶ නිසින්නො ඛො සො භික්ඛු භගවන්තං එතදවොච –

‘‘‘රාගවිනයො දොසවිනයො මොහවිනයො’ති, භන්තෙ, වුච්චති. කිස්ස නු ඛො එතං, භන්තෙ, අධිවචනං – ‘රාගවිනයො දොසවිනයො මොහවිනයො’’’ති? ‘‘නිබ්බානධාතුයා ඛො එතං, භික්ඛු, අධිවචනං – ‘රාගවිනයො දොසවිනයො මොහවිනයො’ති. ආසවානං ඛයො තෙන වුච්චතී’’ති.

එවං වුත්තෙ සො භික්ඛු භගවන්තං එතදවොච – ‘‘‘අමතං, අමත’න්ති, භන්තෙ, වුච්චති. කතමං නු ඛො, භන්තෙ, අමතං, කතමො අමතගාමිමග්ගො’’ති? ‘‘යො ඛො, භික්ඛු, රාගක්ඛයො දොසක්ඛයො මොහක්ඛයො – ඉදං වුච්චති අමතං. අයමෙව අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො අමතගාමිමග්ගො, සෙය්යථිදං – සම්මාදිට්ඨි…පෙ… සම්මාසමාධී’’ති. සත්තමං.

8. සාවත්ථිනිදානං. ‘‘අරියං වො, භික්ඛවෙ, අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං දෙසෙස්සාමි විභජිස්සාමි. තං සුණාථ, සාධුකං මනසි කරොථ; භාසිස්සාමී’’ති. ‘‘එවං, භන්තෙ’’ති ඛො තෙ භික්ඛූ භගවතො පච්චස්සොසුං. භගවා එතදවොච –

‘‘කතමො ච, භික්ඛවෙ, අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො? සෙය්යථිදං – සම්මාදිට්ඨි…පෙ… සම්මාසමාධි.

‘‘කතමා ච, භික්ඛවෙ, සම්මාදිට්ඨි? යං ඛො, භික්ඛවෙ, දුක්ඛෙ ¶ ඤාණං, දුක්ඛසමුදයෙ ඤාණං ¶ , දුක්ඛනිරොධෙ ¶ ඤාණං, දුක්ඛනිරොධගාමිනියා පටිපදාය ඤාණං – අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, සම්මාදිට්ඨි.

‘‘කතමො ච, භික්ඛවෙ, සම්මාසඞ්කප්පො? යො ඛො, භික්ඛවෙ, නෙක්ඛම්මසඞ්කප්පො ¶ , අබ්යාපාදසඞ්කප්පො, අවිහිංසාසඞ්කප්පො – අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, සම්මාසඞ්කප්පො.

‘‘කතමා ච, භික්ඛවෙ, සම්මාවාචා? යා ඛො, භික්ඛවෙ, මුසාවාදා වෙරමණී, පිසුණාය වාචාය වෙරමණී, ඵරුසාය වාචාය වෙරමණී, සම්ඵප්පලාපා වෙරමණී – අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, සම්මාවාචා.

‘‘කතමො ච, භික්ඛවෙ, සම්මාකම්මන්තො? යා ඛො, භික්ඛවෙ, පාණාතිපාතා වෙරමණී, අදින්නාදානා වෙරමණී, අබ්රහ්මචරියා වෙරමණී – අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, සම්මාකම්මන්තො.

‘‘කතමො ච, භික්ඛවෙ, සම්මාආජීවො? ඉධ, භික්ඛවෙ, අරියසාවකො මිච්ඡාආජීවං පහාය සම්මාආජීවෙන ජීවිතං කප්පෙති – අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, සම්මාආජීවො.

‘‘කතමො ච, භික්ඛවෙ, සම්මාවායාමො? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අනුප්පන්නානං පාපකානං අකුසලානං ධම්මානං අනුප්පාදාය ඡන්දං ජනෙති වායමති වීරියං ආරභති චිත්තං පග්ගණ්හාති පදහති, උප්පන්නානං පාපකානං අකුසලානං ධම්මානං පහානාය ඡන්දං ජනෙති…පෙ… අනුප්පන්නානං කුසලානං ධම්මානං උප්පාදාය ඡන්දං ජනෙති…පෙ… උප්පන්නානං කුසලානං ධම්මානං ඨිතියා අසම්මොසාය භිය්යොභාවාය වෙපුල්ලාය භාවනාය පාරිපූරියා ඡන්දං ජනෙති වායමති වීරියං ආරභති චිත්තං පග්ගණ්හාති පදහති – අයං ¶ වුච්චති, භික්ඛවෙ, සම්මාවායාමො.

‘‘කතමා ච, භික්ඛවෙ, සම්මාසති? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු කායෙ කායානුපස්සී විහරති ආතාපී සම්පජානො සතිමා, විනෙය්ය ලොකෙ අභිජ්ඣාදොමනස්සං; වෙදනාසු වෙදනානුපස්සී විහරති ආතාපී සම්පජානො සතිමා, විනෙය්ය ලොකෙ අභිජ්ඣාදොමනස්සං; චිත්තෙ චිත්තානුපස්සී විහරති ආතාපී සම්පජානො ¶ සතිමා, විනෙය්ය ලොකෙ අභිජ්ඣාදොමනස්සං; ධම්මෙසු ධම්මානුපස්සී විහරති ¶ ආතාපී සම්පජානො සතිමා, විනෙය්ය ලොකෙ අභිජ්ඣාදොමනස්සං – අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, සම්මාසති.

‘‘කතමො ¶ ච, භික්ඛවෙ, සම්මාසමාධි? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු විවිච්චෙව කාමෙහි විවිච්ච අකුසලෙහි ධම්මෙහි සවිතක්කං සවිචාරං විවෙකජං පීතිසුඛං පඨමං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති. විතක්කවිචාරානං වූපසමා අජ්ඣත්තං සම්පසාදනං චෙතසො එකොදිභාවං අවිතක්කං අවිචාරං සමාධිජං පීතිසුඛං දුතියං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති. පීතියා ච විරාගා උපෙක්ඛකො ච විහරති සතො ච සම්පජානො, සුඛඤ්ච කායෙන පටිසංවෙදෙති, යං තං අරියා ආචික්ඛන්ති – ‘උපෙක්ඛකො සතිමා සුඛවිහාරී’ති තතියං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති. සුඛස්ස ච පහානා දුක්ඛස්ස ච පහානා පුබ්බෙව සොමනස්සදොමනස්සානං අත්ථඞ්ගමා අදුක්ඛමසුඛං උපෙක්ඛාසතිපාරිසුද්ධිං චතුත්ථං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති – අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, සම්මාසමාධී’’ති. අට්ඨමං.

9. සාවත්ථිනිදානං ¶ . ‘‘සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, සාලිසූකං වා යවසූකං වා මිච්ඡාපණිහිතං හත්ථෙන වා පාදෙන වා අක්කන්තං හත්ථං වා පාදං වා භින්දිස්සති [භෙච්ඡති (ක.)], ලොහිතං වා උප්පාදෙස්සතීති – නෙතං ඨානං විජ්ජති. තං කිස්ස හෙතු? මිච්ඡාපණිහිතත්තා, භික්ඛවෙ, සූකස්ස. එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, සො වත භික්ඛු මිච්ඡාපණිහිතාය දිට්ඨියා මිච්ඡාපණිහිතාය මග්ගභාවනාය අවිජ්ජං භින්දිස්සති, විජ්ජං උප්පාදෙස්සති, නිබ්බානං සච්ඡිකරිස්සතීති – නෙතං ඨානං විජ්ජති. තං කිස්ස හෙතු? මිච්ඡාපණිහිතත්තා, භික්ඛවෙ, දිට්ඨියා.

‘‘සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, සාලිසූකං වා යවසූකං වා සම්මාපණිහිතං හත්ථෙන වා පාදෙන වා අක්කන්තං හත්ථං වා පාදං වා භින්දිස්සති, ලොහිතං වා උප්පාදෙස්සතීති – ඨානමෙතං විජ්ජති. තං කිස්ස හෙතු? සම්මාපණිහිතත්තා, භික්ඛවෙ ¶ , සූකස්ස. එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, සො වත භික්ඛු සම්මාපණිහිතාය දිට්ඨියා සම්මාපණිහිතාය මග්ගභාවනාය අවිජ්ජං ¶ භින්දිස්සති, විජ්ජං උප්පාදෙස්සති, නිබ්බානං සච්ඡිකරිස්සතීති – ඨානමෙතං විජ්ජති. තං කිස්ස හෙතු? සම්මාපණිහිතත්තා, භික්ඛවෙ, දිට්ඨියා.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සම්මාපණිහිතාය දිට්ඨියා සම්මාපණිහිතාය මග්ගභාවනාය අවිජ්ජං භින්දති, විජ්ජං උප්පාදෙති, නිබ්බානං සච්ඡිකරොතීති? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සම්මාදිට්ඨිං භාවෙති විවෙකනිස්සිතං විරාගනිස්සිතං නිරොධනිස්සිතං ¶ වොස්සග්ගපරිණාමිං…පෙ… සම්මාසමාධිං ¶ භාවෙති විවෙකනිස්සිතං විරාගනිස්සිතං නිරොධනිස්සිතං වොස්සග්ගපරිණාමිං. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සම්මාපණිහිතාය දිට්ඨියා සම්මාපණිහිතාය මග්ගභාවනාය අවිජ්ජං භින්දති, විජ්ජං උප්පාදෙති, නිබ්බානං සච්ඡිකරොතී’’ති. නවමං.

10. සාවත්ථිනිදානං. අථ ඛො නන්දියො පරිබ්බාජකො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවතා සද්ධිං සම්මොදි. සම්මොදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො නන්දියො පරිබ්බාජකො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘කති නු ඛො, භො ගොතම, ධම්මා භාවිතා බහුලීකතා නිබ්බානඞ්ගමා හොන්ති නිබ්බානපරායනා නිබ්බානපරියොසානා’’ති?

‘‘අට්ඨිමෙ ඛො, නන්දිය, ධම්මා භාවිතා බහුලීකතා නිබ්බානඞ්ගමා හොන්ති නිබ්බානපරායනා නිබ්බානපරියොසානා. කතමෙ අට්ඨ? සෙය්යථිදං – සම්මාදිට්ඨි…පෙ… සම්මාසමාධි. ඉමෙ ඛො, නන්දිය, අට්ඨ ධම්මා භාවිතා බහුලීකතා නිබ්බානඞ්ගමා හොන්ති නිබ්බානපරායනා නිබ්බානපරියොසානා’’ති. එවං වුත්තෙ නන්දියො පරිබ්බාජකො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘අභික්කන්තං ¶ , භො ගොතම, අභික්කන්තං, භො ගොතම ¶ ¶ …පෙ… උපාසකං මං භවං ගොතමො ධාරෙතු අජ්ජතග්ගෙ පාණුපෙතං සරණං ගත’’න්ති. දසමං.

අවිජ්ජඤ්ච උපඩ්ඪඤ්ච, සාරිපුත්තො ච බ්රාහ්මණො;

කිමත්ථියො ච ද්වෙ භික්ඛූ, විභඞ්ගො සූකනන්දියාති.

11. සාවත්ථිනිදානං ¶ . ‘‘ඉච්ඡාමහං, භික්ඛවෙ, අඩ්ඪමාසං පටිසල්ලියිතුං. නම්හි කෙනචි උපසඞ්කමිතබ්බො, අඤ්ඤත්ර එකෙන පිණ්ඩපාතනීහාරකෙනා’’ති. ‘‘එවං, භන්තෙ’’ති ¶ ඛො තෙ භික්ඛූ භගවතො පටිස්සුත්වා නාස්සුධ කොචි භගවන්තං උපසඞ්කමති, අඤ්ඤත්ර එකෙන පිණ්ඩපාතනීහාරකෙන.

අථ ඛො භගවා තස්ස අඩ්ඪමාසස්ස අච්චයෙන පටිසල්ලානා වුට්ඨිතො භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘යෙන ස්වාහං, භික්ඛවෙ, විහාරෙන පඨමාභිසම්බුද්ධො විහරාමි, තස්ස පදෙසෙන විහාසිං. සො එවං පජානාමි – ‘මිච්ඡාදිට්ඨිපච්චයාපි වෙදයිතං; සම්මාදිට්ඨිපච්චයාපි වෙදයිතං…පෙ… ¶ මිච්ඡාසමාධිපච්චයාපි වෙදයිතං; සම්මාසමාධිපච්චයාපි වෙදයිතං; ඡන්දපච්චයාපි වෙදයිතං; විතක්කපච්චයාපි වෙදයිතං; සඤ්ඤාපච්චයාපි වෙදයිතං; ඡන්දො ච අවූපසන්තො හොති, විතක්කො ච අවූපසන්තො හොති, සඤ්ඤා ච අවූපසන්තා හොති, තප්පච්චයාපි වෙදයිතං; ඡන්දො ¶ ච වූපසන්තො හොති, විතක්කො ච වූපසන්තො හොති, සඤ්ඤා ච වූපසන්තා හොති, තප්පච්චයාපි වෙදයිතං; අප්පත්තස්ස පත්තියා අත්ථි ආයාමං [වායාමං (සී. ස්යා.)], තස්මිම්පි ඨානෙ අනුප්පත්තෙ තප්පච්චයාපි වෙදයිත’’’න්ති. පඨමං.

12. සාවත්ථිනිදානං. ‘‘ඉච්ඡාමහං, භික්ඛවෙ, තෙමාසං පටිසල්ලියිතුං. නම්හි කෙනචි උපසඞ්කමිතබ්බො, අඤ්ඤත්ර එකෙන පිණ්ඩපාතනීහාරකෙනා’’ති ¶ . ‘‘එවං, භන්තෙ’’ති ඛො තෙ භික්ඛූ භගවතො පටිස්සුත්වා නාස්සුධ කොචි භගවන්තං උපසඞ්කමති, අඤ්ඤත්ර එකෙන පිණ්ඩපාතනීහාරකෙන.

අථ ඛො භගවා තස්ස තෙමාසස්ස අච්චයෙන පටිසල්ලානා වුට්ඨිතො භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘යෙන ස්වාහං, භික්ඛවෙ, විහාරෙන පඨමාභිසම්බුද්ධො විහරාමි, තස්ස පදෙසෙන විහාසිං. සො එවං පජානාමි – ‘මිච්ඡාදිට්ඨිපච්චයාපි වෙදයිතං; මිච්ඡාදිට්ඨිවූපසමපච්චයාපි වෙදයිතං; සම්මාදිට්ඨිපච්චයාපි වෙදයිතං; සම්මාදිට්ඨිවූපසමපච්චයාපි වෙදයිතං…පෙ… ¶ මිච්ඡාසමාධිපච්චයාපි වෙදයිතං; මිච්ඡාසමාධිවූපසමපච්චයාපි වෙදයිතං, සම්මාසමාධිපච්චයාපි වෙදයිතං; සම්මාසමාධිවූපසමපච්චයාපි වෙදයිතං; ඡන්දපච්චයාපි වෙදයිතං; ඡන්දවූපසමපච්චයාපි වෙදයිතං; විතක්කපච්චයාපි වෙදයිතං; විතක්කවූපසමපච්චයාපි වෙදයිතං; සඤ්ඤාපච්චයාපි වෙදයිතං; සඤ්ඤාවූපසමපච්චයාපි වෙදයිතං; ඡන්දො ච අවූපසන්තො හොති, විතක්කො ච අවූපසන්තො හොති, සඤ්ඤා ච අවූපසන්තා හොති, තප්පච්චයාපි වෙදයිතං; ඡන්දො ¶ ච වූපසන්තො හොති ¶ , විතක්කො ච වූපසන්තො හොති, සඤ්ඤා ච වූපසන්තා හොති, තප්පච්චයාපි වෙදයිතං; අප්පත්තස්ස පත්තියා අත්ථි ආයාමං [වායාමං (සී. ස්යා.)], තස්මිම්පි ඨානෙ අනුප්පත්තෙ තප්පච්චයාපි වෙදයිත’’’න්ති. දුතියං.

13. සාවත්ථිනිදානං. අථ ඛො අඤ්ඤතරො භික්ඛු යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි…පෙ… එකමන්තං නිසින්නො ඛො සො භික්ඛු භගවන්තං එතදවොච ¶ – ‘‘‘සෙක්ඛො, සෙක්ඛො’ති, භන්තෙ, වුච්චති. කිත්තාවතා නු ඛො, භන්තෙ, සෙක්ඛො හොතී’’ති?

‘‘ඉධ, භික්ඛු, සෙක්ඛාය සම්මාදිට්ඨියා සමන්නාගතො හොති…පෙ… සෙක්ඛෙන සම්මාසමාධිනා සමන්නාගතො හොති. එත්තාවතා ඛො, භික්ඛු, සෙක්ඛො හොතී’’ති. තතියං.

14. සාවත්ථිනිදානං. ‘‘අට්ඨිමෙ, භික්ඛවෙ, ධම්මා භාවිතා බහුලීකතා අනුප්පන්නා උප්පජ්ජන්ති, නාඤ්ඤත්ර තථාගතස්ස පාතුභාවා අරහතො සම්මාසම්බුද්ධස්ස. කතමෙ අට්ඨ? සෙය්යථිදං – සම්මාදිට්ඨි…පෙ… සම්මාසමාධි. ඉමෙ ඛො, භික්ඛවෙ, අට්ඨ ධම්මා භාවිතා බහුලීකතා අනුප්පන්නා උප්පජ්ජන්ති, නාඤ්ඤත්ර තථාගතස්ස පාතුභාවා අරහතො සම්මාසම්බුද්ධස්සා’’ති. චතුත්ථං.

15. සාවත්ථිනිදානං ¶ . ‘‘අට්ඨිමෙ, භික්ඛවෙ, ධම්මා භාවිතා බහුලීකතා අනුප්පන්නා උප්පජ්ජන්ති, නාඤ්ඤත්ර සුගතවිනයා. කතමෙ අට්ඨ? සෙය්යථිදං – සම්මාදිට්ඨි…පෙ… සම්මාසමාධි ¶ . ඉමෙ ඛො, භික්ඛවෙ, අට්ඨ ධම්මා භාවිතා බහුලීකතා අනුප්පන්නා උප්පජ්ජන්ති, නාඤ්ඤත්ර සුගතවිනයා’’ති. පඤ්චමං.

16. සාවත්ථිනිදානං. ‘‘අට්ඨිමෙ, භික්ඛවෙ, ධම්මා පරිසුද්ධා පරියොදාතා අනඞ්ගණා විගතූපක්කිලෙසා අනුප්පන්නා උප්පජ්ජන්ති, නාඤ්ඤත්ර තථාගතස්ස පාතුභාවා අරහතො සම්මාසම්බුද්ධස්ස. කතමෙ අට්ඨ? සෙය්යථිදං – සම්මාදිට්ඨි…පෙ… සම්මාසමාධි. ඉමෙ ඛො, භික්ඛවෙ, අට්ඨ ධම්මා පරිසුද්ධා පරියොදාතා ¶ අනඞ්ගණා විගතූපක්කිලෙසා ¶ අනුප්පන්නා උප්පජ්ජන්ති, නාඤ්ඤත්ර තථාගතස්ස පාතුභාවා අරහතො සම්මාසම්බුද්ධස්සා’’ති. ඡට්ඨං.

17. සාවත්ථිනිදානං. ‘‘අට්ඨිමෙ, භික්ඛවෙ, ධම්මා පරිසුද්ධා පරියොදාතා අනඞ්ගණා විගතූපක්කිලෙසා අනුප්පන්නා උප්පජ්ජන්ති, නාඤ්ඤත්ර සුගතවිනයා. කතමෙ අට්ඨ? සෙය්යථිදං – සම්මාදිට්ඨි…පෙ… සම්මාසමාධි. ඉමෙ ඛො, භික්ඛවෙ, අට්ඨ ධම්මා පරිසුද්ධා පරියොදාතා අනඞ්ගණා විගතූපක්කිලෙසා අනුප්පන්නා උප්පජ්ජන්ති, නාඤ්ඤත්ර සුගතවිනයා’’ති. සත්තමං.

18. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං ආයස්මා ච ආනන්දො ආයස්මා ච භද්දො පාටලිපුත්තෙ විහරන්ති කුක්කුටාරාමෙ. අථ ඛො ආයස්මා භද්දො සායන්හසමයං පටිසල්ලානා වුට්ඨිතො යෙනායස්මා ආනන්දො තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා ආයස්මතා ආනන්දෙන සද්ධිං සම්මොදි. සම්මොදනීයං ¶ කථං සාරණීයං වීතිසාරෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො ආයස්මා භද්දො ආයස්මන්තං ආනන්දං එතදවොච –

‘‘‘අබ්රහ්මචරියං, අබ්රහ්මචරිය’න්ති, ආවුසො ආනන්ද, වුච්චති. කතමං නු ඛො, ආවුසො, අබ්රහ්මචරිය’’න්ති? ‘‘සාධු ¶ සාධු, ආවුසො භද්ද! භද්දකො ඛො තෙ, ආවුසො භද්ද, උම්මඞ්ගො, භද්දකං පටිභානං, කල්යාණී පරිපුච්ඡා. එවඤ්හි ත්වං, ආවුසො භද්ද, පුච්ඡසි – ‘අබ්රහ්මචරියං, අබ්රහ්මචරියන්ති, ආවුසො ආනන්ද, වුච්චති. කතමං නු ඛො, ආවුසො, අබ්රහ්මචරිය’’’න්ති? ‘‘එවමාවුසො’’ති. ‘‘අයමෙව ඛො ¶ , ආවුසො, අට්ඨඞ්ගිකො මිච්ඡාමග්ගො අබ්රහ්මචරියං, සෙය්යථිදං – මිච්ඡාදිට්ඨි…පෙ… මිච්ඡාසමාධී’’ති. අට්ඨමං.

19. පාටලිපුත්තනිදානං. ‘‘‘බ්රහ්මචරියං, බ්රහ්මචරිය’න්ති, ආවුසො ආනන්ද, වුච්චති. කතමං නු ඛො, ආවුසො, බ්රහ්මචරියං, කතමං බ්රහ්මචරියපරියොසාන’’න්ති? ‘‘සාධු සාධු, ආවුසො භද්ද! භද්දකො ඛො තෙ, ආවුසො භද්ද, උම්මඞ්ගො, භද්දකං පටිභානං, කල්යාණී පරිපුච්ඡා. එවඤ්හි ත්වං, ආවුසො භද්ද, පුච්ඡසි – ‘බ්රහ්මචරියං, බ්රහ්මචරියන්ති, ආවුසො ආනන්ද, වුච්චති. කතමං නු ඛො, ආවුසො ¶ , බ්රහ්මචරියං, කතමං බ්රහ්මචරියපරියොසාන’’’න්ති? ‘‘එවමාවුසො’’ති. ‘‘අයමෙව ඛො, ආවුසො, අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො බ්රහ්මචරියං, සෙය්යථිදං – සම්මාදිට්ඨි…පෙ… සම්මාසමාධි. යො ඛො, ආවුසො, රාගක්ඛයො දොසක්ඛයො මොහක්ඛයො – ඉදං බ්රහ්මචරියපරියොසාන’’න්ති. නවමං.

20. පාටලිපුත්තනිදානං. ‘‘‘බ්රහ්මචරියං, බ්රහ්මචරිය’න්ති, ආවුසො ආනන්ද, වුච්චති. කතමං නු ඛො, ආවුසො, බ්රහ්මචරියං, කතමො බ්රහ්මචාරී, කතමං බ්රහ්මචරියපරියොසාන’’න්ති? ‘‘සාධු ¶ සාධු, ආවුසො භද්ද! භද්දකො ඛො තෙ, ආවුසො භද්ද, උම්මඞ්ගො, භද්දකං පටිභානං, කල්යාණී පරිපුච්ඡා. එවඤ්හි ත්වං, ආවුසො භද්ද, පුච්ඡසි – ‘බ්රහ්මචරියං, බ්රහ්මචරියන්ති, ආවුසො ¶ ආනන්ද, වුච්චති. කතමං නු ඛො, ආවුසො, බ්රහ්මචරියං, කතමො බ්රහ්මචාරී, කතමං බ්රහ්මචරියපරියොසාන’’’න්ති? ‘‘එවමාවුසො’’ති. ‘‘අයමෙව ඛො, ආවුසො, අරියො අට්ඨඞ්ගිකො ¶ මග්ගො බ්රහ්මචරියං, සෙය්යථිදං – සම්මාදිට්ඨි…පෙ… සම්මාසමාධි. යො ඛො, ආවුසො, ඉමිනා අරියෙන අට්ඨඞ්ගිකෙන මග්ගෙන සමන්නාගතො – අයං වුච්චති බ්රහ්මචාරී. යො ඛො, ආවුසො, රාගක්ඛයො දොසක්ඛයො මොහක්ඛයො – ඉදං බ්රහ්මචරියපරියොසාන’’න්ති. දසමං.

තීණි සුත්තන්තානි එකනිදානානි.විහාරවග්ගො දුතියො.

ද්වෙ විහාරා ච සෙක්ඛො ච, උප්පාදා අපරෙ දුවෙ;

පරිසුද්ධෙන ද්වෙ වුත්තා, කුක්කුටාරාමෙන තයොති.

21. සාවත්ථිනිදානං ¶ . ‘‘මිච්ඡත්තඤ්ච වො, භික්ඛවෙ, දෙසෙස්සාමි, සම්මත්තඤ්ච. තං සුණාථ. කතමඤ්ච ¶ , භික්ඛවෙ, මිච්ඡත්තං? සෙය්යථිදං – මිච්ඡාදිට්ඨි…පෙ… මිච්ඡාසමාධි ¶ . ඉදං වුච්චති, භික්ඛවෙ, මිච්ඡත්තං. කතමඤ්ච, භික්ඛවෙ, සම්මත්තං? සෙය්යථිදං – සම්මාදිට්ඨි…පෙ… සම්මාසමාධි. ඉදං වුච්චති, භික්ඛවෙ, සම්මත්ත’’න්ති. පඨමං.

22. සාවත්ථිනිදානං. ‘‘අකුසලෙ ච ඛො, භික්ඛවෙ, ධම්මෙ දෙසෙස්සාමි, කුසලෙ ච ධම්මෙ. තං සුණාථ. කතමෙ ච, භික්ඛවෙ, අකුසලා ධම්මා? සෙය්යථිදං – මිච්ඡාදිට්ඨි…පෙ… මිච්ඡාසමාධි. ඉමෙ වුච්චන්ති, භික්ඛවෙ, අකුසලා ධම්මා. කතමෙ ච, භික්ඛවෙ, කුසලා ධම්මා ¶ ? සෙය්යථිදං – සම්මාදිට්ඨි…පෙ… සම්මාසමාධි. ඉමෙ වුච්චන්ති, භික්ඛවෙ, කුසලා ධම්මා’’ති. දුතියං.

23. සාවත්ථිනිදානං. ‘‘මිච්ඡාපටිපදඤ්ච වො, භික්ඛවෙ, දෙසෙස්සාමි, සම්මාපටිපදඤ්ච. තං සුණාථ. කතමා ච, භික්ඛවෙ, මිච්ඡාපටිපදා? සෙය්යථිදං – මිච්ඡාදිට්ඨි…පෙ… මිච්ඡාසමාධි. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, මිච්ඡාපටිපදා. කතමා ¶ ච, භික්ඛවෙ, සම්මාපටිපදා? සෙය්යථිදං – සම්මාදිට්ඨි…පෙ… සම්මාසමාධි. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, සම්මාපටිපදා’’ති. තතියං.

24. සාවත්ථිනිදානං. ‘‘ගිහිනො වාහං, භික්ඛවෙ, පබ්බජිතස්ස වා මිච්ඡාපටිපදං න වණ්ණෙමි. ගිහි වා, භික්ඛවෙ, පබ්බජිතො වා මිච්ඡාපටිපන්නො මිච්ඡාපටිපත්තාධිකරණහෙතු ¶ නාරාධකො හොති ඤායං ධම්මං කුසලං’’.

‘‘කතමා ච, භික්ඛවෙ, මිච්ඡාපටිපදා? සෙය්යථිදං – මිච්ඡාදිට්ඨි…පෙ… මිච්ඡාසමාධි. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, මිච්ඡාපටිපදා. ගිහිනො වාහං, භික්ඛවෙ, පබ්බජිතස්ස වා මිච්ඡාපටිපදං න වණ්ණෙමි. ගිහි වා, භික්ඛවෙ, පබ්බජිතො වා මිච්ඡාපටිපන්නො මිච්ඡාපටිපත්තාධිකරණහෙතු නාරාධකො හොති ඤායං ධම්මං කුසලං.

‘‘ගිහිනො වාහං, භික්ඛවෙ, පබ්බජිතස්ස වා සම්මාපටිපදං වණ්ණෙමි. ගිහි වා, භික්ඛවෙ, පබ්බජිතො වා සම්මාපටිපන්නො සම්මාපටිපත්තාධිකරණහෙතු ආරාධකො හොති ඤායං ධම්මං කුසලං. කතමා ච, භික්ඛවෙ, සම්මාපටිපදා? සෙය්යථිදං – සම්මාදිට්ඨි…පෙ… සම්මාසමාධි. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, සම්මාපටිපදා. ගිහිනො වාහං, භික්ඛවෙ, පබ්බජිතස්ස වා සම්මාපටිපදං වණ්ණෙමි. ගිහි වා, භික්ඛවෙ ¶ , පබ්බජිතො වා සම්මාපටිපන්නො සම්මාපටිපත්තාධිකරණහෙතු ආරාධකො හොති ඤායං ධම්මං කුසල’’න්ති. චතුත්ථං.

25. සාවත්ථිනිදානං ¶ . ‘‘අසප්පුරිසඤ්ච වො, භික්ඛවෙ, දෙසෙස්සාමි, සප්පුරිසඤ්ච ¶ . තං සුණාථ. කතමො ච, භික්ඛවෙ, අසප්පුරිසො? ඉධ, භික්ඛවෙ, එකච්චො මිච්ඡාදිට්ඨිකො හොති, මිච්ඡාසඞ්කප්පො, මිච්ඡාවාචො, මිච්ඡාකම්මන්තො, මිච්ඡාආජීවො, මිච්ඡාවායාමො, මිච්ඡාසති, මිච්ඡාසමාධි – අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, අසප්පුරිසො’’.

‘‘කතමො ච, භික්ඛවෙ, සප්පුරිසො? ඉධ, භික්ඛවෙ, එකච්චො සම්මාදිට්ඨිකො හොති, සම්මාසඞ්කප්පො, සම්මාවාචො, සම්මාකම්මන්තො ¶ , සම්මාආජීවො, සම්මාවායාමො, සම්මාසති, සම්මාසමාධි – අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, සප්පුරිසො’’ති. පඤ්චමං.

26. සාවත්ථිනිදානං. ‘‘අසප්පුරිසඤ්ච වො, භික්ඛවෙ, දෙසෙස්සාමි, අසප්පුරිසෙන අසප්පුරිසතරඤ්ච. සප්පුරිසඤ්ච වො, භික්ඛවෙ, දෙසෙස්සාමි සප්පුරිසෙන සප්පුරිසතරඤ්ච. තං සුණාථ. කතමො ච, භික්ඛවෙ, අසප්පුරිසො? ඉධ, භික්ඛවෙ, එකච්චො මිච්ඡාදිට්ඨිකො හොති…පෙ… මිච්ඡාසමාධි – අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, අසප්පුරිසො’’.

‘‘කතමො ච, භික්ඛවෙ, අසප්පුරිසෙන අසප්පුරිසතරො? ඉධ, භික්ඛවෙ, එකච්චො මිච්ඡාදිට්ඨිකො හොති…පෙ… මිච්ඡාසමාධි, මිච්ඡාඤාණී, මිච්ඡාවිමුත්ති – අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, අසප්පුරිසෙන අසප්පුරිසතරො.

‘‘කතමො ච, භික්ඛවෙ, සප්පුරිසො? ඉධ, භික්ඛවෙ, එකච්චො සම්මාදිට්ඨිකො ¶ හොති…පෙ… සම්මාසමාධි – අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, සප්පුරිසො.

‘‘කතමො ච, භික්ඛවෙ, සප්පුරිසෙන සප්පුරිසතරො? ඉධ, භික්ඛවෙ, එකච්චො සම්මාදිට්ඨිකො හොති…පෙ… සම්මාසමාධි, සම්මාඤාණී, සම්මාවිමුත්ති – අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, සප්පුරිසෙන සප්පුරිසතරො’’ති. ඡට්ඨං.

27. සාවත්ථිනිදානං ¶ ¶ . ‘‘සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, කුම්භො අනාධාරො සුප්පවත්තියො හොති, සාධාරො දුප්පවත්තියො හොති; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, චිත්තං අනාධාරං සුප්පවත්තියං හොති, සාධාරං දුප්පවත්තියං හොති. කො ¶ ච, භික්ඛවෙ, චිත්තස්ස ආධාරො? අයමෙව අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො, සෙය්යථිදං – සම්මාදිට්ඨි…පෙ… සම්මාසමාධි. අයං චිත්තස්ස ආධාරො. සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, කුම්භො අනාධාරො සුප්පවත්තියො හොති, සාධාරො දුප්පවත්තියො හොති; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, චිත්තං අනාධාරං සුප්පවත්තියං හොති, සාධාරං දුප්පවත්තියං හොතී’’ති. සත්තමං.

28. සාවත්ථිනිදානං. ‘‘අරියං වො, භික්ඛවෙ, සම්මාසමාධිං දෙසෙස්සාමි සඋපනිසං සපරික්ඛාරං. තං සුණාථ. කතමො ච, භික්ඛවෙ, අරියො සම්මාසමාධි සඋපනිසො සපරික්ඛාරො? සෙය්යථිදං – සම්මාදිට්ඨි…පෙ… සම්මාසති [සම්මාසමාධි (සී. ස්යා. කං. ක.)]. යා ¶ ඛො, භික්ඛවෙ, ඉමෙහි සත්තහඞ්ගෙහි චිත්තස්ස එකග්ගතා සපරික්ඛාරතා [සපරික්ඛතා (සී. පී.)] – අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, අරියො සම්මාසමාධි සඋපනිසො ඉතිපි සපරික්ඛාරො ඉතිපී’’ති. අට්ඨමං.

29. සාවත්ථිනිදානං. ‘‘තිස්සො ඉමා, භික්ඛවෙ, වෙදනා. කතමා තිස්සො? සුඛා වෙදනා, දුක්ඛා වෙදනා, අදුක්ඛමසුඛා වෙදනා – ඉමා ඛො, භික්ඛවෙ, තිස්සො වෙදනා. ඉමාසං ඛො, භික්ඛවෙ, තිස්සන්නං වෙදනානං පරිඤ්ඤාය අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො භාවෙතබ්බො. කතමො අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො? සෙය්යථිදං – සම්මාදිට්ඨි…පෙ… සම්මාසමාධි ¶ . ඉමාසං ඛො, භික්ඛවෙ, තිස්සන්නං වෙදනානං පරිඤ්ඤාය අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො භාවෙතබ්බො’’ති. නවමං.

30. සාවත්ථිනිදානං ¶ . අථ ඛො ආයස්මා උත්තියො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි…පෙ… එකමන්තං නිසින්නො ඛො ආයස්මා උත්තියො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘ඉධ මය්හං, භන්තෙ, රහොගතස්ස පටිසල්ලීනස්ස එවං චෙතසො පරිවිතක්කො ¶ උදපාදි – ‘පඤ්ච කාමගුණා වුත්තා භගවතා. කතමෙ නු ඛො පඤ්ච කාමගුණා වුත්තා භගවතා’’’ති? ‘‘සාධු සාධු, උත්තිය! පඤ්චිමෙ ඛො, උත්තිය, කාමගුණා වුත්තා මයා. කතමෙ පඤ්ච? චක්ඛුවිඤ්ඤෙය්යා රූපා ඉට්ඨා කන්තා මනාපා පියරූපා කාමූපසංහිතා රජනීයා, සොතවිඤ්ඤෙය්යා සද්දා…පෙ… ඝානවිඤ්ඤෙය්යා ගන්ධා… ජිව්හාවිඤ්ඤෙය්යා රසා… කායවිඤ්ඤෙය්යා ¶ ඵොට්ඨබ්බා ඉට්ඨා කන්තා මනාපා පියරූපා කාමූපසංහිතා රජනීයා – ඉමෙ ඛො, උත්තිය, පඤ්ච කාමගුණා වුත්තා මයා. ඉමෙසං ඛො, උත්තිය, පඤ්චන්නං කාමගුණානං පහානාය අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො භාවෙතබ්බො. කතමො අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො? සෙය්යථිදං – සම්මාදිට්ඨි…පෙ… සම්මාසමාධි. ඉමෙසං ඛො, උත්තිය, පඤ්චන්නං කාමගුණානං පහානාය අයං අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො භාවෙතබ්බො’’ති. දසමං.

මිච්ඡත්තං අකුසලං ධම්මං, දුවෙ පටිපදාපි ච;

අසප්පුරිසෙන ද්වෙ කුම්භො, සමාධි වෙදනුත්තියෙනාති.

31. සාවත්ථිනිදානං ¶ ¶ . ‘‘මිච්ඡාපටිපත්තිඤ්ච වො, භික්ඛවෙ, දෙසෙස්සාමි, සම්මාපටිපත්තිඤ්ච ¶ . තං සුණාථ. කතමා ච, භික්ඛවෙ, මිච්ඡාපටිපත්ති? සෙය්යථිදං – මිච්ඡාදිට්ඨි…පෙ… මිච්ඡාසමාධි. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, මිච්ඡාපටිපත්ති. කතමා ච, භික්ඛවෙ, සම්මාපටිපත්ති? සෙය්යථිදං – සම්මාදිට්ඨි…පෙ… සම්මාසමාධි. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, සම්මාපටිපත්තී’’ති. පඨමං.

32. සාවත්ථිනිදානං. ‘‘මිච්ඡාපටිපන්නඤ්ච වො, භික්ඛවෙ, දෙසෙස්සාමි, සම්මාපටිපන්නඤ්ච. තං සුණාථ. කතමො ච, භික්ඛවෙ, මිච්ඡාපටිපන්නො? ඉධ, භික්ඛවෙ, එකච්චො මිච්ඡාදිට්ඨිකො හොති…පෙ… මිච්ඡාසමාධි – අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ ¶ , මිච්ඡාපටිපන්නො. කතමො ච, භික්ඛවෙ, සම්මාපටිපන්නො? ඉධ, භික්ඛවෙ, එකච්චො සම්මාදිට්ඨිකො හොති…පෙ… සම්මාසමාධි – අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, සම්මාපටිපන්නො’’ති. දුතියං.

33. සාවත්ථිනිදානං. ‘‘යෙසං කෙසඤ්චි, භික්ඛවෙ, අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො විරද්ධො, විරද්ධො තෙසං අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො සම්මා දුක්ඛක්ඛයගාමී. යෙසං කෙසඤ්චි, භික්ඛවෙ, අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො ආරද්ධො, ආරද්ධො තෙසං අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො සම්මා දුක්ඛක්ඛයගාමී. කතමො ¶ ¶ ච, භික්ඛවෙ, අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො? සෙය්යථිදං – සම්මාදිට්ඨි…පෙ… සම්මාසමාධි. යෙසං කෙසඤ්චි, භික්ඛවෙ, අයං අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො විරද්ධො, විරද්ධො තෙසං අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො සම්මා දුක්ඛක්ඛයගාමී. යෙසං කෙසඤ්චි, භික්ඛවෙ, අයං අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො ආරද්ධො, ආරද්ධො තෙසං අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො සම්මා දුක්ඛක්ඛයගාමී’’ති. තතියං.

34. සාවත්ථිනිදානං. ‘‘අට්ඨිමෙ, භික්ඛවෙ, ධම්මා භාවිතා බහුලීකතා අපාරා පාරං ගමනාය ¶ සංවත්තන්ති. කතමෙ අට්ඨ? සෙය්යථිදං – සම්මාදිට්ඨි…පෙ… සම්මාසමාධි. ඉමෙ ඛො, භික්ඛවෙ, අට්ඨ ධම්මා භාවිතා බහුලීකතා අපාරා පාරං ගමනාය සංවත්තන්තී’’ති.

ඉදමවොච භගවා. ඉදං වත්වාන සුගතො අථාපරං එතදවොච සත්ථා –

‘‘අප්පකා තෙ මනුස්සෙසු, යෙ ජනා පාරගාමිනො;

අථායං ඉතරා පජා, තීරමෙවානුධාවති.

‘‘යෙ ච ඛො සම්මදක්ඛාතෙ, ධම්මෙ ධම්මානුවත්තිනො;

තෙ ජනා පාරමෙස්සන්ති, මච්චුධෙය්යං සුදුත්තරං.

‘‘කණ්හං ධම්මං විප්පහාය, සුක්කං භාවෙථ පණ්ඩිතො;

ඔකා අනොකමාගම්ම, විවෙකෙ යත්ථ දූරමං.

‘‘තත්රාභිරතිමිච්ඡෙය්ය, හිත්වා කාමෙ අකිඤ්චනො;

පරියොදපෙය්ය අත්තානං, චිත්තක්ලෙසෙහි පණ්ඩිතො.

‘‘යෙසං ¶ ¶ සම්බොධියඞ්ගෙසු, සම්මා චිත්තං සුභාවිතං;

ආදානපටිනිස්සග්ගෙ, අනුපාදාය යෙ රතා;

ඛීණාසවා ජුතිමන්තො, තෙ ලොකෙ පරිනිබ්බුතා’’ති. චතුත්ථං;

35. සාවත්ථිනිදානං ¶ . ‘‘සාමඤ්ඤඤ්ච වො, භික්ඛවෙ, දෙසෙස්සාමි, සාමඤ්ඤඵලානි ච. තං සුණාථ. කතමඤ්ච, භික්ඛවෙ, සාමඤ්ඤං? අයමෙව අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො, සෙය්යථිදං – සම්මාදිට්ඨි…පෙ… සම්මාසමාධි. ඉදං වුච්චති, භික්ඛවෙ, සාමඤ්ඤං. කතමානි ච, භික්ඛවෙ, සාමඤ්ඤඵලානි? සොතාපත්තිඵලං, සකදාගාමිඵලං, අනාගාමිඵලං, අරහත්තඵලං – ඉමානි වුච්චන්ති, භික්ඛවෙ, සාමඤ්ඤඵලානී’’ති. පඤ්චමං.

36. සාවත්ථිනිදානං ¶ . ‘‘සාමඤ්ඤඤ්ච වො, භික්ඛවෙ, දෙසෙස්සාමි, සාමඤ්ඤත්ථඤ්ච. තං සුණාථ. කතමඤ්ච ඛො, භික්ඛවෙ, සාමඤ්ඤං? අයමෙව අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො, සෙය්යථිදං – සම්මාදිට්ඨි…පෙ… සම්මාසමාධි. ඉදං වුච්චති, භික්ඛවෙ, සාමඤ්ඤං. කතමො ච, භික්ඛවෙ, සාමඤ්ඤත්ථො? යො ඛො, භික්ඛවෙ, රාගක්ඛයො දොසක්ඛයො මොහක්ඛයො – අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, සාමඤ්ඤත්ථො’’ති. ඡට්ඨං.

37. සාවත්ථිනිදානං. ‘‘බ්රහ්මඤ්ඤඤ්ච වො, භික්ඛවෙ, දෙසෙස්සාමි, බ්රහ්මඤ්ඤඵලානි ච. තං සුණාථ. කතමඤ්ච ඛො, භික්ඛවෙ, බ්රහ්මඤ්ඤං? අයමෙව අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො, සෙය්යථිදං – සම්මාදිට්ඨි…පෙ… සම්මාසමාධි. ඉදං වුච්චති, භික්ඛවෙ, බ්රහ්මඤ්ඤං. කතමානි ච, භික්ඛවෙ, බ්රහ්මඤ්ඤඵලානි ¶ ? සොතාපත්තිඵලං ¶ , සකදාගාමිඵලං, අනාගාමිඵලං, අරහත්තඵලං – ඉමානි වුච්චන්ති, භික්ඛවෙ, බ්රහ්මඤ්ඤඵලානී’’ති. සත්තමං.

38. සාවත්ථිනිදානං. ‘‘බ්රහ්මඤ්ඤඤ්ච වො, භික්ඛවෙ, දෙසෙස්සාමි, බ්රහ්මඤ්ඤත්ථඤ්ච. තං සුණාථ. කතමඤ්ච, භික්ඛවෙ, බ්රහ්මඤ්ඤං? අයමෙව අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො, සෙය්යථිදං – සම්මාදිට්ඨි…පෙ… සම්මාසමාධි. ඉදං වුච්චති, භික්ඛවෙ, බ්රහ්මඤ්ඤං. කතමො ¶ ච, භික්ඛවෙ, බ්රහ්මඤ්ඤත්ථො? යො ඛො, භික්ඛවෙ, රාගක්ඛයො දොසක්ඛයො මොහක්ඛයො – අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, බ්රහ්මඤ්ඤත්ථො’’ති. අට්ඨමං.

39. සාවත්ථිනිදානං. ‘‘බ්රහ්මචරියඤ්ච වො, භික්ඛවෙ, දෙසෙස්සාමි, බ්රහ්මචරියඵලානි ච. තං සුණාථ. කතමඤ්ච, භික්ඛවෙ, බ්රහ්මචරියං? අයමෙව අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො, සෙය්යථිදං ¶ – සම්මාදිට්ඨි…පෙ… සම්මාසමාධි. ඉදං වුච්චති, භික්ඛවෙ, බ්රහ්මචරියං. කතමානි ¶ ච, භික්ඛවෙ, බ්රහ්මචරියඵලානි? සොතාපත්තිඵලං, සකදාගාමිඵලං, අනාගාමිඵලං, අරහත්තඵලං – ඉමානි වුච්චන්ති, භික්ඛවෙ, බ්රහ්මචරියඵලානී’’ති. නවමං.

40. සාවත්ථිනිදානං. ‘‘බ්රහ්මචරියඤ්ච වො, භික්ඛවෙ, දෙසෙස්සාමි, බ්රහ්මචරියත්ථඤ්ච. තං සුණාථ. කතමඤ්ච, භික්ඛවෙ, බ්රහ්මචරියං? අයමෙව අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො, සෙය්යථිදං – සම්මාදිට්ඨි…පෙ… සම්මාසමාධි. ඉදං වුච්චති, භික්ඛවෙ, බ්රහ්මචරියං. කතමො ¶ ච, භික්ඛවෙ, බ්රහ්මචරියත්ථො? යො ඛො, භික්ඛවෙ, රාගක්ඛයො දොසක්ඛයො මොහක්ඛයො – අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, බ්රහ්මචරියත්ථො’’ති. දසමං.

පටිපත්ති පටිපන්නො ච, විරද්ධඤ්ච පාරංගමා;

සාමඤ්ඤෙන ච ද්වෙ වුත්තා, බ්රහ්මඤ්ඤා අපරෙ දුවෙ;

බ්රහ්මචරියෙන ද්වෙ වුත්තා, වග්ගො තෙන පවුච්චතීති.

41. සාවත්ථිනිදානං ¶ . ‘‘සචෙ වො, භික්ඛවෙ, අඤ්ඤතිත්ථියා පරිබ්බාජකා එවං පුච්ඡෙය්යුං – ‘කිමත්ථියං, ආවුසො, සමණෙ ගොතමෙ බ්රහ්මචරියං වුස්සතී’ති, එවං ¶ පුට්ඨා තුම්හෙ, භික්ඛවෙ, තෙසං අඤ්ඤතිත්ථියානං පරිබ්බාජකානං එවං බ්යාකරෙය්යාථ – ‘රාගවිරාගත්ථං ඛො, ආවුසො, භගවති බ්රහ්මචරියං වුස්සතී’ති. සචෙ පන වො, භික්ඛවෙ, අඤ්ඤතිත්ථියා පරිබ්බාජකා ¶ එවං පුච්ඡෙය්යුං – ‘අත්ථි පනාවුසො, මග්ගො, අත්ථි පටිපදා රාගවිරාගායා’ති, එවං පුට්ඨා තුම්හෙ, භික්ඛවෙ, තෙසං අඤ්ඤතිත්ථියානං පරිබ්බාජකානං එවං බ්යාකරෙය්යාථ – ‘අත්ථි ඛො, ආවුසො, මග්ගො, අත්ථි පටිපදා රාගවිරාගායා’ති. කතමො ච, භික්ඛවෙ, මග්ගො, කතමා ච පටිපදා රාගවිරාගාය ¶ ? අයමෙව අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො, සෙය්යථිදං – සම්මාදිට්ඨි…පෙ… සම්මාසමාධි. අයං, භික්ඛවෙ, මග්ගො, අයං පටිපදා රාගවිරාගායාති. එවං පුට්ඨා තුම්හෙ, භික්ඛවෙ, තෙසං අඤ්ඤතිත්ථියානං පරිබ්බාජකානං එවං බ්යාකරෙය්යාථා’’ති. පඨමං.

2-7. සංයොජනප්පහානාදිසුත්තඡක්කං

42-47. ‘‘සචෙ වො, භික්ඛවෙ, අඤ්ඤතිත්ථියා පරිබ්බාජකා එවං පුච්ඡෙය්යුං – ‘කිමත්ථියං, ආවුසො, සමණෙ ගොතමෙ බ්රහ්මචරියං වුස්සතී’ති, එවං පුට්ඨා තුම්හෙ, භික්ඛවෙ, තෙසං අඤ්ඤතිත්ථියානං ¶ පරිබ්බාජකානං එවං බ්යාකරෙය්යාථ – ‘සංයොජනප්පහානත්ථං ඛො, ආවුසො, භගවති බ්රහ්මචරියං වුස්සතී’ති…පෙ… ‘අනුසයසමුග්ඝාතනත්ථං ඛො, ආවුසො, භගවති බ්රහ්මචරියං වුස්සතී’ති…පෙ… ‘අද්ධානපරිඤ්ඤත්ථං ඛො, ආවුසො, භගවති බ්රහ්මචරියං වුස්සතී’ති…පෙ… ‘ආසවානං ඛයත්ථං ඛො, ආවුසො, භගවති බ්රහ්මචරියං වුස්සතී’ති…පෙ… ‘විජ්ජාවිමුත්තිඵලසච්ඡිකිරියත්ථං ඛො, ආවුසො, භගවති බ්රහ්මචරියං වුස්සතී’ති…පෙ… ‘ඤාණදස්සනත්ථං ඛො, ආවුසො, භගවති බ්රහ්මචරියං වුස්සතී’ති…පෙ…. සත්තමං.

48. සාවත්ථිනිදානං. ‘‘සචෙ ¶ වො, භික්ඛවෙ, අඤ්ඤතිත්ථියා පරිබ්බාජකා එවං පුච්ඡෙය්යුං – ‘කිමත්ථියං, ආවුසො, සමණෙ ගොතමෙ බ්රහ්මචරියං වුස්සතී’ති, එවං පුට්ඨා තුම්හෙ, භික්ඛවෙ, තෙසං අඤ්ඤතිත්ථියානං පරිබ්බාජකානං එවං බ්යාකරෙය්යාථ – ‘අනුපාදාපරිනිබ්බානත්ථං ඛො, ආවුසො, භගවති බ්රහ්මචරියං වුස්සතී’ති. සචෙ පන වො, භික්ඛවෙ, අඤ්ඤතිත්ථියා පරිබ්බාජකා එවං පුච්ඡෙය්යුං – ‘අත්ථි පනාවුසො, මග්ගො, අත්ථි පටිපදා අනුපාදාපරිනිබ්බානායා’ති, එවං පුට්ඨා තුම්හෙ, භික්ඛවෙ, තෙසං අඤ්ඤතිත්ථියානං ¶ පරිබ්බාජකානං එවං බ්යාකරෙය්යාථ ¶ – ‘අත්ථි ඛො, ආවුසො, මග්ගො, අත්ථි පටිපදා අනුපාදාපරිනිබ්බානායා’ති ¶ . කතමො ච, භික්ඛවෙ, මග්ගො, කතමා ච පටිපදා අනුපාදාපරිනිබ්බානාය? අයමෙව අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො, සෙය්යථිදං – සම්මාදිට්ඨි…පෙ… සම්මාසමාධි. අයං, භික්ඛවෙ, මග්ගො, අයං පටිපදා අනුපාදාපරිනිබ්බානායාති. එවං පුට්ඨා තුම්හෙ, භික්ඛවෙ, තෙසං අඤ්ඤතිත්ථියානං පරිබ්බාජකානං එවං බ්යාකරෙය්යාථා’’ති. අට්ඨමං.

අඤ්ඤතිත්ථියපෙය්යාලවග්ගො පඤ්චමො.

විරාගසංයොජනං අනුසයං, අද්ධානං ආසවා ඛයා;

විජ්ජාවිමුත්තිඤාණඤ්ච, අනුපාදාය අට්ඨමී.

49. සාවත්ථිනිදානං ¶ . ‘‘සූරියස්ස, භික්ඛවෙ, උදයතො එතං පුබ්බඞ්ගමං එතං පුබ්බනිමිත්තං, යදිදං – අරුණුග්ගං; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ ¶ , භික්ඛුනො අරියස්ස අට්ඨඞ්ගිකස්ස මග්ගස්ස උප්පාදාය එතං පුබ්බඞ්ගමං එතං පුබ්බනිමිත්තං, යදිදං – කල්යාණමිත්තතා. කල්යාණමිත්තස්සෙතං, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො පාටිකඞ්ඛං – අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙස්සති, අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරිස්සති. කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු කල්යාණමිත්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙති, අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොති? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සම්මාදිට්ඨිං භාවෙති විවෙකනිස්සිතං විරාගනිස්සිතං නිරොධනිස්සිතං වොස්සග්ගපරිණාමිං…පෙ… ¶ සම්මාසමාධිං භාවෙති විවෙකනිස්සිතං විරාගනිස්සිතං නිරොධනිස්සිතං වොස්සග්ගපරිණාමිං. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු කල්යාණමිත්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙති, අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොතී’’ති. පඨමං.

50-54. ‘‘සූරියස්ස, භික්ඛවෙ, උදයතො එතං පුබ්බඞ්ගමං එතං පුබ්බනිමිත්තං, යදිදං – අරුණුග්ගං; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො අරියස්ස අට්ඨඞ්ගිකස්ස මග්ගස්ස උප්පාදාය ¶ එතං පුබ්බඞ්ගමං එතං පුබ්බනිමිත්තං, යදිදං – සීලසම්පදා. සීලසම්පන්නස්සෙතං, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො පාටිකඞ්ඛං… යදිදං ¶ – ඡන්දසම්පදා… යදිදං – අත්තසම්පදා… යදිදං – දිට්ඨිසම්පදා… යදිදං – අප්පමාදසම්පදා…. ඡට්ඨං.

55. ‘‘සූරියස්ස ¶ , භික්ඛවෙ, උදයතො එතං පුබ්බඞ්ගමං එතං පුබ්බනිමිත්තං, යදිදං – අරුණුග්ගං; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො අරියස්ස අට්ඨඞ්ගිකස්ස මග්ගස්ස උප්පාදාය එතං පුබ්බඞ්ගමං එතං පුබ්බනිම්මිත්තං, යදිදං – යොනිසොමනසිකාරසම්පදා. යොනිසොමනසිකාරසම්පන්නස්සෙතං, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො පාටිකඞ්ඛං – අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙස්සති, අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරිස්සති. කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු යොනිසොමනසිකාරසම්පන්නො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙති, අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොති? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සම්මාදිට්ඨිං භාවෙති විවෙකනිස්සිතං විරාගනිස්සිතං නිරොධනිස්සිතං වොස්සග්ගපරිණාමිං…පෙ… සම්මාසමාධිං භාවෙති විවෙකනිස්සිතං විරාගනිස්සිතං නිරොධනිස්සිතං වොස්සග්ගපරිණාමිං. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු යොනිසොමනසිකාරසම්පන්නො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙති, අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොතී’’ති. සත්තමං.

56. ‘‘සූරියස්ස ¶ , භික්ඛවෙ, උදයතො එතං පුබ්බඞ්ගමං එතං පුබ්බනිමිත්තං, යදිදං – අරුණුග්ගං; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො අරියස්ස අට්ඨඞ්ගිකස්ස මග්ගස්ස උප්පාදාය එතං පුබ්බඞ්ගමං එතං පුබ්බනිමිත්තං ¶ , යදිදං – කල්යාණමිත්තතා. කල්යාණමිත්තස්සෙතං, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො පාටිකඞ්ඛං – අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙස්සති, අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරිස්සති. කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු කල්යාණමිත්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙති, අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොති? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සම්මාදිට්ඨිං භාවෙති රාගවිනයපරියොසානං දොසවිනයපරියොසානං මොහවිනයපරියොසානං…පෙ… සම්මාසමාධිං භාවෙති රාගවිනයපරියොසානං දොසවිනයපරියොසානං මොහවිනයපරියොසානං. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු කල්යාණමිත්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙති, අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොතී’’ති. පඨමං.

57-61. ‘‘සූරියස්ස ¶ , භික්ඛවෙ, උදයතො එතං පුබ්බඞ්ගමං එතං පුබ්බනිමිත්තං, යදිදං – අරුණුග්ගං; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො අරියස්ස අට්ඨඞ්ගිකස්ස මග්ගස්ස උප්පාදාය එතං පුබ්බඞ්ගමං එතං පුබ්බනිමිත්තං, යදිදං – සීලසම්පදා…පෙ… යදිදං ¶ – ඡන්දසම්පදා…පෙ… යදිදං – අත්තසම්පදා…පෙ… යදිදං – දිට්ඨිසම්පදා…පෙ… යදිදං – අප්පමාදසම්පදා…පෙ…. ඡට්ඨං.

62. ‘‘යදිදං ¶ – යොනිසොමනසිකාරසම්පදා. යොනිසොමනසිකාරසම්පන්නස්සෙතං, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො පාටිකඞ්ඛං – අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙස්සති, අරියං අට්ඨඞ්ගිකං ¶ මග්ගං බහුලීකරිස්සති. කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු යොනිසොමනසිකාරසම්පන්නො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙති, අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොති? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සම්මාදිට්ඨිං භාවෙති රාගවිනයපරියොසානං දොසවිනයපරියොසානං මොහවිනයපරියොසානං…පෙ… සම්මාසමාධිං භාවෙති රාගවිනයපරියොසානං දොසවිනයපරියොසානං මොහවිනයපරියොසානං. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු යොනිසොමනසිකාරසම්පන්නො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙති, අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොතී’’ති. සත්තමං.

කල්යාණමිත්තං සීලඤ්ච, ඡන්දො ච අත්තසම්පදා;

දිට්ඨි ච අප්පමාදො ච, යොනිසො භවති සත්තමං.

63. සාවත්ථිනිදානං ¶ . ‘‘එකධම්මො, භික්ඛවෙ, බහූපකාරො අරියස්ස අට්ඨඞ්ගිකස්ස මග්ගස්ස උප්පාදාය. කතමො එකධම්මො? යදිදං – කල්යාණමිත්තතා. කල්යාණමිත්තස්සෙතං ¶ ¶ , භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො පාටිකඞ්ඛං – අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙස්සති, අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරිස්සති. කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු කල්යාණමිත්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙති, අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොති? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සම්මාදිට්ඨිං භාවෙති විවෙකනිස්සිතං විරාගනිස්සිතං නිරොධනිස්සිතං වොස්සග්ගපරිණාමිං…පෙ… සම්මාසමාධිං භාවෙති විවෙකනිස්සිතං ¶ විරාගනිස්සිතං නිරොධනිස්සිතං වොස්සග්ගපරිණාමිං. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු කල්යාණමිත්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙති, අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොතී’’ති. පඨමං.

64-68. ‘‘එකධම්මො, භික්ඛවෙ, බහූපකාරො අරියස්ස අට්ඨඞ්ගිකස්ස මග්ගස්ස උප්පාදාය. කතමො එකධම්මො? යදිදං – සීලසම්පදා…පෙ… යදිදං – ඡන්දසම්පදා…පෙ… යදිදං – අත්තසම්පදා…පෙ… යදිදං – දිට්ඨිසම්පදා…පෙ… යදිදං ¶ – අප්පමාදසම්පදා…පෙ…. ඡට්ඨං.

69. ‘‘යදිදං – යොනිසොමනසිකාරසම්පදා. යොනිසොමනසිකාරසම්පන්නස්සෙතං, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො පාටිකඞ්ඛං – අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙස්සති, අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරිස්සති. කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු ¶ යොනිසොමනසිකාරසම්පන්නො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙති, අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොති? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සම්මාදිට්ඨිං භාවෙති විවෙකනිස්සිතං විරාගනිස්සිතං නිරොධනිස්සිතං වොස්සග්ගපරිණාමිං…පෙ… සම්මාසමාධිං භාවෙති විවෙකනිස්සිතං විරාගනිස්සිතං නිරොධනිස්සිතං වොස්සග්ගපරිණාමිං. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු යොනිසොමනසිකාරසම්පන්නො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙති, අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොතී’’ති. සත්තමං.

70. සාවත්ථිනිදානං. ‘‘එකධම්මො, භික්ඛවෙ, බහූපකාරො අරියස්ස අට්ඨඞ්ගිකස්ස මග්ගස්ස උප්පාදාය. කතමො එකධම්මො? යදිදං – කල්යාණමිත්තතා. කල්යාණමිත්තස්සෙතං ¶ , භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො පාටිකඞ්ඛං – අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙස්සති, අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරිස්සති. කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු කල්යාණමිත්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙති, අරියං ¶ අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොති? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සම්මාදිට්ඨිං භාවෙති රාගවිනයපරියොසානං දොසවිනයපරියොසානං ¶ මොහවිනයපරියොසානං…පෙ… සම්මාසමාධිං භාවෙති රාගවිනයපරියොසානං දොසවිනයපරියොසානං මොහවිනයපරියොසානං. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු කල්යාණමිත්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙති, අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොතී’’ති. පඨමං.

71-75. සාවත්ථිනිදානං. ‘‘එකධම්මො, භික්ඛවෙ, බහූපකාරො අරියස්ස අට්ඨඞ්ගිකස්ස මග්ගස්ස උප්පාදාය. කතමො එකධම්මො? යදිදං – සීලසම්පදා…පෙ… යදිදං – ඡන්දසම්පදා…පෙ… යදිදං – අත්තසම්පදා…පෙ… යදිදං – දිට්ඨිසම්පදා…පෙ… යදිදං ¶ – අප්පමාදසම්පදා…පෙ…. ඡට්ඨං.

76. ‘‘යදිදං – යොනිසොමනසිකාරසම්පදා. යොනිසොමනසිකාරසම්පන්නස්සෙතං, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො පාටිකඞ්ඛං – අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙස්සති, අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරිස්සති. කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු යොනිසොමනසිකාරසම්පන්නො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙති, අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොති? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සම්මාදිට්ඨිං භාවෙති…පෙ… සම්මාසමාධිං භාවෙති රාගවිනයපරියොසානං දොසවිනයපරියොසානං මොහවිනයපරියොසානං. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු යොනිසොමනසිකාරසම්පන්නො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙති, අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොතී’’ති. සත්තමං.

කල්යාණමිත්තං ¶ සීලඤ්ච, ඡන්දො ච අත්තසම්පදා;

දිට්ඨි ච අප්පමාදො ච, යොනිසො භවති සත්තමං.

77. සාවත්ථිනිදානං ¶ ¶ ¶ . ‘‘නාහං, භික්ඛවෙ, අඤ්ඤං එකධම්මම්පි සමනුපස්සාමි, යෙන අනුප්පන්නො වා අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො උප්පජ්ජති, උප්පන්නො වා අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො භාවනාපාරිපූරිං ගච්ඡති, යථයිදං, භික්ඛවෙ, කල්යාණමිත්තතා. කල්යාණමිත්තස්සෙතං, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො පාටිකඞ්ඛං – අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙස්සති, අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරිස්සති. කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු කල්යාණමිත්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙති, අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොති? ඉධ ¶ , භික්ඛවෙ, භික්ඛු සම්මාදිට්ඨිං භාවෙති විවෙකනිස්සිතං…පෙ… සම්මාසමාධිං භාවෙති විවෙකනිස්සිතං විරාගනිස්සිතං නිරොධනිස්සිතං වොස්සග්ගපරිණාමිං. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු කල්යාණමිත්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙති, අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොතී’’ති. පඨමං.

78-82. ‘‘නාහං, භික්ඛවෙ, අඤ්ඤං එකධම්මම්පි සමනුපස්සාමි, යෙන අනුප්පන්නො වා අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො උප්පජ්ජති, උප්පන්නො වා අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො භාවනාපාරිපූරිං ගච්ඡති, යථයිදං ¶ , භික්ඛවෙ, සීලසම්පදා…පෙ… යථයිදං, භික්ඛවෙ, ඡන්දසම්පදා…පෙ… යථයිදං, භික්ඛවෙ, අත්තසම්පදා…පෙ… යථයිදං, භික්ඛවෙ, දිට්ඨිසම්පදා…පෙ… යථයිදං, භික්ඛවෙ, අප්පමාදසම්පදා…පෙ…. ඡට්ඨං.

83. ‘‘යථයිදං ¶ , භික්ඛවෙ, යොනිසොමනසිකාරසම්පදා. යොනිසොමනසිකාරසම්පන්නස්සෙතං, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො පාටිකඞ්ඛං – අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙස්සති, අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරිස්සති. කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු යොනිසොමනසිකාරසම්පන්නො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙති, අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොති? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සම්මාදිට්ඨිං භාවෙති විවෙකනිස්සිතං…පෙ… සම්මාසමාධිං භාවෙති විවෙකනිස්සිතං විරාගනිස්සිතං නිරොධනිස්සිතං වොස්සග්ගපරිණාමිං. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු ¶ යොනිසොමනසිකාරසම්පන්නො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙති, අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොතී’’ති. සත්තමං.

84. ‘‘නාහං ¶ , භික්ඛවෙ, අඤ්ඤං එකධම්මම්පි සමනුපස්සාමි, යෙන අනුප්පන්නො වා අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො උප්පජ්ජති, උප්පන්නො වා අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො භාවනාපාරිපූරිං ගච්ඡති, යථයිදං, භික්ඛවෙ, කල්යාණමිත්තතා. කල්යාණමිත්තස්සෙතං, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො පාටිකඞ්ඛං – අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙස්සති, අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරිස්සති. කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු කල්යාණමිත්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙති, අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොති? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු ¶ සම්මාදිට්ඨිං භාවෙති රාගවිනයපරියොසානං දොසවිනයපරියොසානං මොහවිනයපරියොසානං…පෙ… සම්මාසමාධිං භාවෙති රාගවිනයපරියොසානං දොසවිනයපරියොසානං මොහවිනයපරියොසානං. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු කල්යාණමිත්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙති, අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොතී’’ති. පඨමං.

85-89. ‘‘නාහං, භික්ඛවෙ, අඤ්ඤං එකධම්මම්පි සමනුපස්සාමි, යෙන අනුප්පන්නො වා අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො උප්පජ්ජති, උප්පන්නො වා අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො භාවනාපාරිපූරිං ගච්ඡති, යථයිදං, භික්ඛවෙ, සීලසම්පදා…පෙ… යථයිදං, භික්ඛවෙ, ඡන්දසම්පදා…පෙ… යථයිදං, භික්ඛවෙ, අත්තසම්පදා…පෙ… යථයිදං ¶ , භික්ඛවෙ, දිට්ඨිසම්පදා…පෙ… යථයිදං, භික්ඛවෙ, අප්පමාදසම්පදා…පෙ…. ඡට්ඨං.

90. ‘‘යථයිදං, භික්ඛවෙ, යොනිසොමනසිකාරසම්පදා. යොනිසොමනසිකාරසම්පන්නස්සෙතං, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො පාටිකඞ්ඛං – අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙස්සති, අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරිස්සති. කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු යොනිසොමනසිකාරසම්පන්නො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙති, අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොති? ඉධ ¶ , භික්ඛවෙ, භික්ඛු සම්මාදිට්ඨිං භාවෙති රාගවිනයපරියොසානං ¶ දොසවිනයපරියොසානං මොහවිනයපරියොසානං…පෙ… සම්මාසමාධිං භාවෙති රාගවිනයපරියොසානං දොසවිනයපරියොසානං මොහවිනයපරියොසානං. එවං ඛො ¶ , භික්ඛවෙ, භික්ඛු යොනිසොමනසිකාරසම්පන්නො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙති, අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොතී’’ති. සත්තමං.

දුතියඑකධම්මපෙය්යාලවග්ගො අට්ඨමො.

කල්යාණමිත්තං සීලඤ්ච, ඡන්දො ච අත්තසම්පදා;

දිට්ඨි ච අප්පමාදො ච, යොනිසො භවති සත්තමං.

91. සාවත්ථිනිදානං ¶ . ‘‘සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, ගඞ්ගා නදී පාචීනනින්නා පාචීනපොණා පාචීනපබ්භාරා; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙන්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොන්තො නිබ්බානනින්නො හොති නිබ්බානපොණො නිබ්බානපබ්භාරො. කථඤ්ච, භික්ඛවෙ ¶ , භික්ඛු අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙන්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොන්තො නිබ්බානනින්නො හොති නිබ්බානපොණො නිබ්බානපබ්භාරො? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සම්මාදිට්ඨිං භාවෙති විවෙකනිස්සිතං විරාගනිස්සිතං නිරොධනිස්සිතං වොස්සග්ගපරිණාමිං…පෙ… සම්මාසමාධිං භාවෙති විවෙකනිස්සිතං විරාගනිස්සිතං නිරොධනිස්සිතං වොස්සග්ගපරිණාමිං. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙන්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොන්තො නිබ්බානනින්නො හොති නිබ්බානපොණො නිබ්බානපබ්භාරො’’ති. පඨමං.

2-5. දුතියාදිපාචීනනින්නසුත්තචතුක්කං

92-95. ‘‘සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, යමුනා නදී පාචීනනින්නා පාචීනපොණා පාචීනපබ්භාරා; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ…පෙ… සෙය්යථාපි ¶ , භික්ඛවෙ, අචිරවතී නදී පාචීනනින්නා පාචීනපොණා පාචීනපබ්භාරා; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ…පෙ… සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, සරභූ නදී පාචීනනින්නා පාචීනපොණා පාචීනපබ්භාරා; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ…පෙ… සෙය්යථාපි ¶ , භික්ඛවෙ, මහී නදී පාචීනනින්නා පාචීනපොණා පාචීනපබ්භාරා; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ…පෙ…. පඤ්චමං.

96. ‘‘සෙය්යථාපි ¶ , භික්ඛවෙ, යා කාචිමා මහානදියො, සෙය්යථිදං – ගඞ්ගා, යමුනා, අචිරවතී, සරභූ, මහී, සබ්බා තා පාචීනනින්නා පාචීනපොණා පාචීනපබ්භාරා; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙන්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොන්තො නිබ්බානනින්නො හොති නිබ්බානපොණො නිබ්බානපබ්භාරො. කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙන්තො අරියං ¶ අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොන්තො නිබ්බානනින්නො හොති නිබ්බානපොණො නිබ්බානපබ්භාරො? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සම්මාදිට්ඨිං භාවෙති විවෙකනිස්සිතං…පෙ… සම්මාසමාධිං භාවෙති විවෙකනිස්සිතං විරාගනිස්සිතං නිරොධනිස්සිතං වොස්සග්ගපරිණාමිං. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙන්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොන්තො නිබ්බානනින්නො හොති නිබ්බානපොණො නිබ්බානපබ්භාරො’’ති. ඡට්ඨං.

97. ‘‘සෙය්යථාපි ¶ , භික්ඛවෙ, ගඞ්ගා නදී සමුද්දනින්නා සමුද්දපොණා සමුද්දපබ්භාරා; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙන්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොන්තො නිබ්බානනින්නො හොති නිබ්බානපොණො නිබ්බානපබ්භාරො. කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙන්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොන්තො නිබ්බානනින්නො හොති නිබ්බානපොණො නිබ්බානපබ්භාරො? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සම්මාදිට්ඨිං භාවෙති විවෙකනිස්සිතං…පෙ… සම්මාසමාධිං භාවෙති විවෙකනිස්සිතං විරාගනිස්සිතං නිරොධනිස්සිතං වොස්සග්ගපරිණාමිං. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙන්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොන්තො නිබ්බානනින්නො හොති නිබ්බානපොණො නිබ්බානපබ්භාරො’’ති. පඨමං.

2-6. දුතියාදිසමුද්දනින්නසුත්තපඤ්චකං

98-102. ‘‘සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, යමුනා නදී සමුද්දනින්නා සමුද්දපොණා සමුද්දපබ්භාරා; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු…පෙ… සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, අචිරවතී නදී සමුද්දනින්නා සමුද්දපොණා සමුද්දපබ්භාරා; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු…පෙ… සෙය්යථාපි ¶ , භික්ඛවෙ, සරභූ නදී සමුද්දනින්නා සමුද්දපොණා සමුද්දපබ්භාරා; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු…පෙ… සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, මහී ¶ නදී සමුද්දනින්නා සමුද්දපොණා සමුද්දපබ්භාරා; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු…පෙ… සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, යා කාචිමා මහානදියො, සෙය්යථිදං – ගඞ්ගා, යමුනා, අචිරවතී, සරභූ, මහී, සබ්බා තා සමුද්දනින්නා සමුද්දපොණා සමුද්දපබ්භාරා; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙන්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං ¶ බහුලීකරොන්තො නිබ්බානනින්නො හොති නිබ්බානපොණො නිබ්බානපබ්භාරො. කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙන්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොන්තො නිබ්බානනින්නො හොති නිබ්බානපොණො නිබ්බානපබ්භාරො? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සම්මාදිට්ඨිං භාවෙති විවෙකනිස්සිතං විරාගනිස්සිතං නිරොධනිස්සිතං වොස්සග්ගපරිණාමිං…පෙ… සම්මාසමාධිං භාවෙති විවෙකනිස්සිතං විරාගනිස්සිතං නිරොධනිස්සිතං වොස්සග්ගපරිණාමිං. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අරියං අට්ඨඞ්ගිකං ¶ මග්ගං භාවෙන්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොන්තො නිබ්බානනින්නො හොති නිබ්බානපොණො නිබ්බානපබ්භාරො’’ති. ඡට්ඨං.

ඡ පාචීනතො නින්නා, ඡ නින්නා ච සමුද්දතො;

එතෙ ද්වෙ ඡ ද්වාදස හොන්ති, වග්ගො තෙන පවුච්චතීති;

ගඞ්ගාපෙය්යාලී පාචීනනින්නවාචනමග්ගී, විවෙකනිස්සිතං ද්වාදසකී පඨමකී.

103. ‘‘සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, ගඞ්ගා නදී පාචීනනින්නා පාචීනපොණා පාචීනපබ්භාරා; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙන්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොන්තො නිබ්බානනින්නො හොති නිබ්බානපොණො නිබ්බානපබ්භාරො. කථඤ්ච ¶ , භික්ඛවෙ, භික්ඛු අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙන්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොන්තො නිබ්බානනින්නො හොති නිබ්බානපොණො නිබ්බානපබ්භාරො? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සම්මාදිට්ඨිං භාවෙති රාගවිනයපරියොසානං ¶ දොසවිනයපරියොසානං මොහවිනයපරියොසානං…පෙ… සම්මාසමාධිං භාවෙති රාගවිනයපරියොසානං දොසවිනයපරියොසානං මොහවිනයපරියොසානං. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙන්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොන්තො නිබ්බානනින්නො හොති නිබ්බානපොණො නිබ්බානපබ්භාරො’’ති. පඨමං.

2-6. දුතියාදිපාචීනනින්නසුත්තපඤ්චකං

104. ‘‘සෙය්යථාපි ¶ , භික්ඛවෙ, යමුනා නදී පාචීනනින්නා පාචීනපොණා පාචීනපබ්භාරා; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු…පෙ… දුතියං.

105. ‘‘සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, අචිරවතී නදී පාචීනනින්නා පාචීනපොණා පාචීනපබ්භාරා; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු…පෙ… තතියං.

106. ‘‘සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, සරභූ නදී පාචීනනින්නා පාචීනපොණා පාචීනපබ්භාරා; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු…පෙ… ¶ චතුත්ථං.

107. ‘‘සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, මහී නදී පාචීනනින්නා පාචීනපොණා පාචීනපබ්භාරා; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු…පෙ… පඤ්චමං.

108. ‘‘සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, යා කාචිමා මහානදියො, සෙය්යථිදං – ගඞ්ගා, යමුනා, අචිරවතී, සරභූ, මහී, සබ්බා තා ¶ පාචීනනින්නා පාචීනපොණා පාචීනපබ්භාරා; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු…පෙ… ඡට්ඨං.

109. ‘‘සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, ගඞ්ගා නදී සමුද්දනින්නා සමුද්දපොණා සමුද්දපබ්භාරා; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙන්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොන්තො නිබ්බානනින්නො හොති නිබ්බානපොණො නිබ්බානපබ්භාරො. කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙන්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොන්තො නිබ්බානනින්නො හොති නිබ්බානපොණො ¶ නිබ්බානපබ්භාරො? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සම්මාදිට්ඨිං භාවෙති රාගවිනයපරියොසානං දොසවිනයපරියොසානං මොහවිනයපරියොසානං…පෙ… සම්මාසමාධිං භාවෙති රාගවිනයපරියොසානං දොසවිනයපරියොසානං මොහවිනයපරියොසානං. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙන්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොන්තො නිබ්බානනින්නො හොති නිබ්බානපොණො නිබ්බානපබ්භාරො’’ති. පඨමං.

2-6. දුතියාදිසමුද්දනින්නසුත්තපඤ්චකං

110. ‘‘සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, යමුනා නදී සමුද්දනින්නා සමුද්දපොණා සමුද්දපබ්භාරා; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු…පෙ… දුතියං.

111. ‘‘සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, අචිරවතී ¶ නදී සමුද්දනින්නා සමුද්දපොණා සමුද්දපබ්භාරා; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු…පෙ… තතියං.

112. ‘‘සෙය්යථාපි ¶ , භික්ඛවෙ, සරභූ නදී සමුද්දනින්නා සමුද්දපොණා සමුද්දපබ්භාරා; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු…පෙ… ¶ චතුත්ථං.

113. ‘‘සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, මහී නදී සමුද්දනින්නා සමුද්දපොණා සමුද්දපබ්භාරා; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු…පෙ… පඤ්චමං.

114. ‘‘සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, යා කාචිමා මහානදියො, සෙය්යථිදං – ගඞ්ගා, යමුනා, අචිරවතී, සරභූ, මහී, සබ්බා තා සමුද්දනින්නා සමුද්දපොණා සමුද්දපබ්භාරා; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙන්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොන්තො නිබ්බානනින්නො හොති නිබ්බානපොණො නිබ්බානපබ්භාරො. කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙන්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොන්තො නිබ්බානනින්නො හොති නිබ්බානපොණො නිබ්බානපබ්භාරො? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සම්මාදිට්ඨිං භාවෙති රාගවිනයපරියොසානං දොසවිනයපරියොසානං මොහවිනයපරියොසානං…පෙ… ¶ සම්මාසමාධිං භාවෙති රාගවිනයපරියොසානං දොසවිනයපරියොසානං මොහවිනයපරියොසානං. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙන්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොන්තො නිබ්බානනින්නො හොති නිබ්බානපොණො නිබ්බානපබ්භාරො’’ති. ඡට්ඨං.

(රාගවිනයද්වාදසකී දුතියකී සමුද්දනින්නන්ති).

115. ‘‘සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, ගඞ්ගා නදී පාචීනනින්නා පාචීනපොණා පාචීනපබ්භාරා; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අරියං ¶ අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙන්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොන්තො නිබ්බානනින්නො හොති නිබ්බානපොණො නිබ්බානපබ්භාරො. කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙන්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොන්තො නිබ්බානනින්නො හොති නිබ්බානපොණො නිබ්බානපබ්භාරො? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සම්මාදිට්ඨිං භාවෙති අමතොගධං අමතපරායනං අමතපරියොසානං…පෙ… සම්මාසමාධිං භාවෙති අමතොගධං අමතපරායනං අමතපරියොසානං. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙන්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොන්තො නිබ්බානනින්නො හොති නිබ්බානපොණො නිබ්බානපබ්භාරො’’ති. පඨමං.

2-6. දුතියාදිපාචීනනින්නසුත්තපඤ්චකං

116. සෙය්යථාපි ¶ , භික්ඛවෙ, යමුනා නදී පාචීනනින්නා පාචීනපොණා පාචීනපබ්භාරා; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු…පෙ… දුතියං.

117. ‘‘සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, අචිරවතී නදී පාචීනනින්නා පාචීනපොණා පාචීනපබ්භාරා ¶ ; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු…පෙ… තතියං.

118. ‘‘සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, සරභූ නදී පාචීනනින්නා පාචීනපොණා පාචීනපබ්භාරා; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු…පෙ… චතුත්ථං.

119. ‘‘සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, මහී නදී පාචීනනින්නා පාචීනපොණා පාචීනපබ්භාරා; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු…පෙ… පඤ්චමං.

120. ‘‘සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, යා කාචිමා මහානදියො, සෙය්යථිදං – ගඞ්ගා, යමුනා, අචිරවතී, සරභූ, මහී, සබ්බා තා පාචීනනින්නා ¶ පාචීනපොණා පාචීනපබ්භාරා; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු…පෙ… ¶ ඡට්ඨං.

121. ‘‘සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, ගඞ්ගා නදී සමුද්දනින්නා සමුද්දපොණා සමුද්දපබ්භාරා; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙන්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොන්තො නිබ්බානනින්නො හොති නිබ්බානපොණො නිබ්බානපබ්භාරො. කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙන්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොන්තො නිබ්බානනින්නො හොති නිබ්බානපොණො නිබ්බානපබ්භාරො? ඉධ ¶ , භික්ඛවෙ, භික්ඛු සම්මාදිට්ඨිං භාවෙති අමතොගධං අමතපරායනං අමතපරියොසානං…පෙ… සම්මාසමාධිං භාවෙති අමතොගධං අමතපරායනං අමතපරියොසානං. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙන්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොන්තො නිබ්බානනින්නො හොති නිබ්බානපොණො නිබ්බානපබ්භාරො’’ති. පඨමං.

2-6. දුතියාදිසමුද්දනින්නසුත්තපඤ්චකං

122-126. ‘‘සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, යමුනා නදී සමුද්දනින්නා සමුද්දපොණා සමුද්දපබ්භාරා; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු…පෙ… සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, අචිරවතී නදී සමුද්දනින්නා සමුද්දපොණා සමුද්දපබ්භාරා; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු…පෙ… සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, සරභූ නදී සමුද්දනින්නා සමුද්දපොණා සමුද්දපබ්භාරා; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු…පෙ… සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, මහී නදී සමුද්දනින්නා සමුද්දපොණා ¶ සමුද්දපබ්භාරා; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු…පෙ… සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, යා කාචිමා මහානදියො, සෙය්යථිදං – ගඞ්ගා ¶ , යමුනා, අචිරවතී, සරභූ, මහී, සබ්බා තා සමුද්දනින්නා සමුද්දපොණා සමුද්දපබ්භාරා; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙන්තො අරියං ¶ අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොන්තො නිබ්බානනින්නො හොති නිබ්බානපොණො නිබ්බානපබ්භාරො. කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙන්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොන්තො නිබ්බානනින්නො හොති නිබ්බානපොණො නිබ්බානපබ්භාරො? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සම්මාදිට්ඨිං භාවෙති අමතොගධං අමතපරායනං අමතපරියොසානං…පෙ… සම්මාසමාධිං භාවෙති අමතොගධං අමතපරායනං අමතපරියොසානං. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙන්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොන්තො නිබ්බානනින්නො හොති නිබ්බානපොණො නිබ්බානපබ්භාරො’’ති. ඡට්ඨං.

127. ‘‘සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, ගඞ්ගා නදී පාචීනනින්නා පාචීනපොණා පාචීනපබ්භාරා; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙන්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොන්තො නිබ්බානනින්නො හොති නිබ්බානපොණො නිබ්බානපබ්භාරො. කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙන්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොන්තො නිබ්බානනින්නො හොති නිබ්බානපොණො ¶ නිබ්බානපබ්භාරො? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සම්මාදිට්ඨිං භාවෙති නිබ්බානනින්නං නිබ්බානපොණං නිබ්බානපබ්භාරං…පෙ… සම්මාසමාධිං භාවෙති නිබ්බානනින්නං නිබ්බානපොණං නිබ්බානපබ්භාරං. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙන්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොන්තො නිබ්බානනින්නො හොති නිබ්බානපොණො නිබ්බානපබ්භාරො’’ති. පඨමං.

2-6. දුතියාදිපාචීනනින්නසුත්තපඤ්චකං

128-132. ‘‘සෙය්යථාපි ¶ , භික්ඛවෙ, යමුනා නදී පාචීනනින්නා පාචීනපොණා පාචීනපබ්භාරා; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු…පෙ… සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, අචිරවතී නදී පාචීනනින්නා පාචීනපොණා පාචීනපබ්භාරා; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු…පෙ… සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, සරභූ නදී පාචීනනින්නා පාචීනපොණා පාචීනපබ්භාරා; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු…පෙ… සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, මහී නදී පාචීනනින්නා පාචීනපොණා ¶ පාචීනපබ්භාරා; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු…පෙ… සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, යා කාචිමා මහානදියො, සෙය්යථිදං – ගඞ්ගා, යමුනා, අචිරවතී, සරභූ, මහී, සබ්බා තා පාචීනනින්නා පාචීනපොණා පාචීනපබ්භාරා; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙන්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොන්තො නිබ්බානනින්නො හොති නිබ්බානපොණො නිබ්බානපබ්භාරො. කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙන්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොන්තො නිබ්බානනින්නො හොති නිබ්බානපොණො ¶ නිබ්බානපබ්භාරො? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සම්මාදිට්ඨිං භාවෙති නිබ්බානනින්නං නිබ්බානපොණං නිබ්බානපබ්භාරං…පෙ… සම්මාසමාධිං භාවෙති නිබ්බානනින්නං නිබ්බානපොණං නිබ්බානපබ්භාරං. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙන්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොන්තො නිබ්බානනින්නො හොති නිබ්බානපොණො නිබ්බානපබ්භාරො’’ති. ඡට්ඨං.

133. ‘‘සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, ගඞ්ගා නදී සමුද්දනින්නා සමුද්දපොණා සමුද්දපබ්භාරා; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙන්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොන්තො නිබ්බානනින්නො හොති නිබ්බානපොණො නිබ්බානපබ්භාරො. කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙන්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොන්තො නිබ්බානනින්නො හොති නිබ්බානපොණො නිබ්බානපබ්භාරො? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සම්මාදිට්ඨිං භාවෙති නිබ්බානනින්නං නිබ්බානපොණං නිබ්බානපබ්භාරං…පෙ… සම්මාසමාධිං භාවෙති නිබ්බානනින්නං නිබ්බානපොණං නිබ්බානපබ්භාරං. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙන්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොන්තො නිබ්බානනින්නො හොති නිබ්බානපොණො නිබ්බානපබ්භාරො’’ති. පඨමං.

2-6. දුතියාදිසමුද්දනින්නසුත්තපඤ්චකං

134-138. ‘‘සෙය්යථාපි ¶ , භික්ඛවෙ, යමුනා නදී සමුද්දනින්නා සමුද්දපොණා සමුද්දපබ්භාරා; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු…පෙ… සෙය්යථාපි ¶ , භික්ඛවෙ, අචිරවතී නදී සමුද්දනින්නා සමුද්දපොණා සමුද්දපබ්භාරා; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු…පෙ… සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, සරභූ නදී සමුද්දනින්නා සමුද්දපොණා සමුද්දපබ්භාරා; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු…පෙ… සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, මහී නදී සමුද්දනින්නා ¶ සමුද්දපොණා සමුද්දපබ්භාරා; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු…පෙ… සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, යා කාචිමා මහානදියො, සෙය්යථිදං – ගඞ්ගා, යමුනා, අචිරවතී සරභූ, මහී, සබ්බා තා සමුද්දනින්නා සමුද්දපොණා සමුද්දපබ්භාරා; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙන්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොන්තො නිබ්බානනින්නො හොති නිබ්බානපොණො නිබ්බානපබ්භාරො. කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙන්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොන්තො නිබ්බානනින්නො හොති නිබ්බානපොණො නිබ්බානපබ්භාරො? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සම්මාදිට්ඨිං භාවෙති නිබ්බානනින්නං නිබ්බානපොණං නිබ්බානපබ්භාරං…පෙ… සම්මාසමාධිං භාවෙති නිබ්බානනින්නං නිබ්බානපොණං නිබ්බානපබ්භාරං. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙන්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොන්තො නිබ්බානනින්නො හොති නිබ්බානපොණො නිබ්බානපබ්භාරො’’ති. ඡට්ඨං.

දුතියගඞ්ගාපෙය්යාලවග්ගො දුතියො.

ඡ ¶ පාචීනතො නින්නා, ඡ නින්නා ච සමුද්දතො;

එතෙ ද්වෙ ඡ ද්වාදස හොන්ති, වග්ගො තෙන පවුච්චතීති;

නිබ්බානනින්නො ද්වාදසකී, චතුත්ථකී ඡට්ඨා නවකී.

139. සාවත්ථිනිදානං ¶ ¶ . ‘‘යාවතා, භික්ඛවෙ, සත්තා අපදා වා ද්විපදා [දිපදා (සී.)] වා චතුප්පදා වා බහුප්පදා [බහුපදා (?)] වා රූපිනො වා අරූපිනො වා සඤ්ඤිනො වා අසඤ්ඤිනො ¶ වා නෙවසඤ්ඤීනාසඤ්ඤිනො වා, තථාගතො තෙසං අග්ගමක්ඛායති අරහං සම්මාසම්බුද්ධො; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, යෙ කෙචි කුසලා ධම්මා, සබ්බෙ තෙ අප්පමාදමූලකා අප්පමාදසමොසරණා; අප්පමාදො තෙසං ධම්මානං අග්ගමක්ඛායති. අප්පමත්තස්සෙතං, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො පාටිකඞ්ඛං – අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙස්සති අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං ¶ බහුලීකරිස්සති. කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අප්පමත්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙති අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොති? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සම්මාදිට්ඨිං භාවෙති විවෙකනිස්සිතං විරාගනිස්සිතං නිරොධනිස්සිතං වොස්සග්ගපරිණාමිං…පෙ… සම්මාසමාධිං භාවෙති විවෙකනිස්සිතං විරාගනිස්සිතං නිරොධනිස්සිතං වොස්සග්ගපරිණාමිං. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අප්පමත්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙති අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොතී’’ති.

‘‘යාවතා, භික්ඛවෙ, සත්තා අපදා වා ද්විපදා වා චතුප්පදා වා බහුප්පදා වා රූපිනො වා අරූපිනො වා සඤ්ඤිනො වා අසඤ්ඤිනො වා නෙවසඤ්ඤීනාසඤ්ඤිනො වා, තථාගතො ¶ තෙසං අග්ගමක්ඛායති අරහං සම්මාසම්බුද්ධො; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, යෙ කෙචි කුසලා ධම්මා, සබ්බෙ තෙ අප්පමාදමූලකා අප්පමාදසමොසරණා; අප්පමාදො තෙසං ධම්මානං අග්ගමක්ඛායති. අප්පමත්තස්සෙතං, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො පාටිකඞ්ඛං – අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙස්සති, අරියං අට්ඨඞ්ගිකං ¶ මග්ගං බහුලීකරිස්සති. කථඤ්ච ¶ , භික්ඛවෙ, භික්ඛු අප්පමත්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙති අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොති? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සම්මාදිට්ඨිං භාවෙති රාගවිනයපරියොසානං දොසවිනයපරියොසානං මොහවිනයපරියොසානං…පෙ… සම්මාසමාධිං භාවෙති රාගවිනයපරියොසානං දොසවිනයපරියොසානං මොහවිනයපරියොසානං. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අප්පමත්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙති අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොතී’’ති.

‘‘යාවතා, භික්ඛවෙ, සත්තා අපදා වා ද්විපදා වා චතුප්පදා වා බහුප්පදා වා රූපිනො වා අරූපිනො වා සඤ්ඤිනො වා අසඤ්ඤිනො වා නෙවසඤ්ඤීනාසඤ්ඤිනො වා, තථාගතො තෙසං අග්ගමක්ඛායති අරහං සම්මාසම්බුද්ධො; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, යෙ කෙචි කුසලා ධම්මා, සබ්බෙ තෙ අප්පමාදමූලකා අප්පමාදසමොසරණා; අප්පමාදො තෙසං ධම්මානං අග්ගමක්ඛායති. අප්පමත්තස්සෙතං, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො පාටිකඞ්ඛං – අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙස්සති අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරිස්සති. කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අප්පමත්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙති අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොති? ඉධ ¶ , භික්ඛවෙ, භික්ඛු සම්මාදිට්ඨිං භාවෙති අමතොගධං අමතපරායනං අමතපරියොසානං…පෙ… සම්මාසමාධිං භාවෙති අමතොගධං අමතපරායනං අමතපරියොසානං. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු ¶ අප්පමත්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙති අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොතී’’ති.

‘‘යාවතා ¶ , භික්ඛවෙ, සත්තා අපදා වා ද්විපදා වා චතුප්පදා වා බහුප්පදා වා රූපිනො වා අරූපිනො වා සඤ්ඤිනො වා අසඤ්ඤිනො වා නෙවසඤ්ඤීනාසඤ්ඤිනො වා, තථාගතො තෙසං අග්ගමක්ඛායති අරහං සම්මාසම්බුද්ධො; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, යෙ කෙචි කුසලා ධම්මා, සබ්බෙ තෙ අප්පමාදමූලකා අප්පමාදසමොසරණා; අප්පමාදො තෙසං ධම්මානං අග්ගමක්ඛායති. අප්පමත්තස්සෙතං, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො පාටිකඞ්ඛං – අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙස්සති අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරිස්සති. කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අප්පමත්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙති අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොති? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සම්මාදිට්ඨිං භාවෙති නිබ්බානනින්නං නිබ්බානපොණං නිබ්බානපබ්භාරං…පෙ… සම්මාසමාධිං භාවෙති නිබ්බානනින්නං නිබ්බානපොණං නිබ්බානපබ්භාරං. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අප්පමත්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙති අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොතී’’ති. පඨමං.

140. ‘‘සෙය්යථාපි ¶ , භික්ඛවෙ, යානි කානිචි ජඞ්ගලානං පාණානං පදජාතානි, සබ්බානි තානි හත්ථිපදෙ සමොධානං ගච්ඡන්ති; හත්ථිපදං තෙසං අග්ගමක්ඛායති, යදිදං – මහන්තත්තෙන; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, යෙ කෙචි කුසලා ධම්මා, සබ්බෙ තෙ අප්පමාදමූලකා අප්පමාදසමොසරණා; අප්පමාදො තෙසං ධම්මානං අග්ගමක්ඛායති. අප්පමත්තස්සෙතං, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො පාටිකඞ්ඛං – අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙස්සති අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරිස්සති. කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අප්පමත්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙති අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොති? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සම්මාදිට්ඨිං භාවෙති විවෙකනිස්සිතං විරාගනිස්සිතං නිරොධනිස්සිතං වොස්සග්ගපරිණාමිං…පෙ… සම්මාසමාධිං භාවෙති විවෙකනිස්සිතං විරාගනිස්සිතං නිරොධනිස්සිතං වොස්සග්ගපරිණාමිං…පෙ… එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අප්පමත්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙති අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොතී’’ති. දුතියං.

141. ‘‘සෙය්යථාපි ¶ , භික්ඛවෙ, කූටාගාරස්ස යා කාචි ගොපානසියො සබ්බා තා කූටඞ්ගමා කූටනින්නා කූටසමොසරණා; කූටං තාසං අග්ගමක්ඛායති ¶ ; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ…පෙ… තතියං.

142. ‘‘සෙය්යථාපි ¶ , භික්ඛවෙ, යෙ කෙචි මූලගන්ධා, කාළානුසාරියං තෙසං අග්ගමක්ඛායති; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ…පෙ… චතුත්ථං.

143. ‘‘සෙය්යථාපි ¶ , භික්ඛවෙ, යෙ කෙචි සාරගන්ධා, ලොහිතචන්දනං තෙසං අග්ගමක්ඛායති; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ…පෙ… ¶ පඤ්චමං.

144. ‘‘සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, යෙ කෙචි පුප්ඵගන්ධා, වස්සිකං තෙසං අග්ගමක්ඛායති; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ…පෙ… ඡට්ඨං.

145. ‘‘සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, යෙ කෙචි කුට්ටරාජානො, සබ්බෙ තෙ රඤ්ඤො චක්කවත්තිස්ස අනුයන්තා භවන්ති, රාජා තෙසං චක්කවත්ති අග්ගමක්ඛායති; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ…පෙ… සත්තමං.

146. ‘‘සෙය්යථාපි ¶ , භික්ඛවෙ, යා කාචි තාරකරූපානං පභා, සබ්බා තා චන්දිමප්පභාය [චන්දිමාපභාය (ස්යා. ක.)] කලං නාග්ඝන්ති සොළසිං, චන්දප්පභා තාසං අග්ගමක්ඛායති; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ…පෙ… අට්ඨමං.

147. ‘‘සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, සරදසමයෙ විද්ධෙ විගතවලාහකෙ දෙවෙ ආදිච්චො නභං අබ්භුස්සක්කමානො සබ්බං ආකාසගතං තමගතං අභිවිහච්ච භාසතෙ ච තපතෙ ච විරොචති ච; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ…පෙ… නවමං.

148. ‘‘සෙය්යථාපි ¶ , භික්ඛවෙ, යානි කානිචි තන්තාවුතානං වත්ථානං, කාසිකවත්ථං තෙසං අග්ගමක්ඛායති; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, යෙ කෙචි කුසලා ධම්මා, සබ්බෙ තෙ අප්පමාදමූලකා අප්පමාදසමොසරණා; අප්පමාදො තෙසං ධම්මානං අග්ගමක්ඛායති. අප්පමත්තස්සෙතං, භික්ඛවෙ ¶ , භික්ඛුනො පාටිකඞ්ඛං – අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙස්සති අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරිස්සති. කථඤ්ච ¶ , භික්ඛවෙ, භික්ඛු අප්පමත්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙති අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොති? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සම්මාදිට්ඨිං භාවෙති විවෙකනිස්සිතං විරාගනිස්සිතං නිරොධනිස්සිතං වොස්සග්ගපරිණාමිං…පෙ… සම්මාසමාධිං භාවෙති විවෙකනිස්සිතං විරාගනිස්සිතං නිරොධනිස්සිතං වොස්සග්ගපරිණාමිං…පෙ… එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අප්පමත්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙති අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොතී’’ති. දසමං.

(යදපි තථාගතං, තදපි විත්ථාරෙතබ්බං).

තථාගතං ¶ පදං කූටං, මූලං සාරො ච වස්සිකං;

රාජා චන්දිමසූරියා ච, වත්ථෙන දසමං පදං.

149. සාවත්ථිනිදානං ¶ . ‘‘සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, යෙ කෙචි බලකරණීයා කම්මන්තා කරීයන්ති, සබ්බෙ තෙ පථවිං නිස්සාය පථවියං පතිට්ඨාය ¶ එවමෙතෙ බලකරණීයා කම්මන්තා කරීයන්ති; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සීලං නිස්සාය සීලෙ පතිට්ඨාය අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙති අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොති. කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සීලං නිස්සාය සීලෙ පතිට්ඨාය අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙති අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොති? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සම්මාදිට්ඨිං භාවෙති විවෙකනිස්සිතං විරාගනිස්සිතං නිරොධනිස්සිතං වොස්සග්ගපරිණාමිං…පෙ… එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සීලං නිස්සාය සීලෙ පතිට්ඨාය අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙති අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොතී’’ති.

(පරගඞ්ගාපෙය්යාලීවණ්ණියතො පරිපුණ්ණසුත්තන්ති විත්ථාරමග්ගී).

‘‘සෙය්යථාපි ¶ , භික්ඛවෙ, යෙ කෙචි බලකරණීයා කම්මන්තා කරීයන්ති, සබ්බෙ තෙ පථවිං නිස්සාය පථවියං පතිට්ඨාය එවමෙතෙ බලකරණීයා කම්මන්තා කරීයන්ති; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සීලං නිස්සාය සීලෙ පතිට්ඨාය අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙති අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොති. කථඤ්ච ¶ , භික්ඛවෙ, භික්ඛු සීලං නිස්සාය සීලෙ පතිට්ඨාය අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙති අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොති? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සම්මාදිට්ඨිං භාවෙති රාගවිනයපරියොසානං දොසවිනයපරියොසානං මොහවිනයපරියොසානං…පෙ… සම්මාසමාධිං භාවෙති රාගවිනයපරියොසානං දොසවිනයපරියොසානං මොහවිනයපරියොසානං. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සීලං නිස්සාය සීලෙ පතිට්ඨාය අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙති අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොතී’’ති.

‘‘සෙය්යථාපි ¶ , භික්ඛවෙ, යෙ කෙචි බලකරණීයා කම්මන්තා කරීයන්ති, සබ්බෙ තෙ පථවිං නිස්සාය පථවියං පතිට්ඨාය එවමෙතෙ බලකරණීයා කම්මන්තා කරීයන්ති; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සීලං නිස්සාය සීලෙ පතිට්ඨාය අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙති අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොති. කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සීලං නිස්සාය සීලෙ පතිට්ඨාය අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙති අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොති? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සම්මාදිට්ඨිං භාවෙති අමතොගධං අමතපරායනං අමතපරියොසානං…පෙ… සම්මාසමාධිං භාවෙති අමතොගධං අමතපරායනං අමතපරියොසානං. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සීලං නිස්සාය සීලෙ පතිට්ඨාය අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙති අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොතී’’ති.

‘‘සෙය්යථාපි ¶ , භික්ඛවෙ, යෙ කෙචි බලකරණීයා කම්මන්තා ¶ කරීයන්ති, සබ්බෙ තෙ පථවිං නිස්සාය පථවියං පතිට්ඨාය එවමෙතෙ බලකරණීයා කම්මන්තා කරීයන්ති; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සීලං නිස්සාය සීලෙ පතිට්ඨාය අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙති අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොති. කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සීලං නිස්සාය සීලෙ පතිට්ඨාය අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙති අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොති? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සම්මාදිට්ඨිං භාවෙති නිබ්බානනින්නං නිබ්බානපොණං නිබ්බානපබ්භාරං…පෙ… සම්මාසමාධිං භාවෙති නිබ්බානනින්නං නිබ්බානපොණං නිබ්බානපබ්භාරං. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සීලං නිස්සාය සීලෙ පතිට්ඨාය අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙති අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොතී’’ති. පඨමං.

150. ‘‘සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, යෙ කෙචිමෙ බීජගාමභූතගාමා වුඩ්ඪිං විරූළ්හිං වෙපුල්ලං ආපජ්ජන්ති, සබ්බෙ තෙ පථවිං නිස්සාය පථවියං පතිට්ඨාය එවමෙතෙ බීජගාමභූතගාමා වුඩ්ඪිං විරූළ්හිං වෙපුල්ලං ආපජ්ජන්ති; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සීලං නිස්සාය සීලෙ පතිට්ඨාය අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙන්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොන්තො වුඩ්ඪිං විරූළ්හිං වෙපුල්ලං පාපුණාති ධම්මෙසු. කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සීලං නිස්සාය සීලෙ පතිට්ඨාය අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙන්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොන්තො වුඩ්ඪිං ¶ විරූළ්හිං වෙපුල්ලං පාපුණාති ධම්මෙසු? ඉධ, භික්ඛවෙ ¶ , භික්ඛු සම්මාදිට්ඨිං භාවෙති විවෙකනිස්සිතං…පෙ… සම්මාසමාධිං භාවෙති විවෙකනිස්සිතං විරාගනිස්සිතං නිරොධනිස්සිතං ¶ වොස්සග්ගපරිණාමිං…පෙ… එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සීලං නිස්සාය සීලෙ පතිට්ඨාය අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙන්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොන්තො වුඩ්ඪිං විරූළ්හිං වෙපුල්ලං පාපුණාති ධම්මෙසූ’’ති. දුතියං.

151. ‘‘සෙය්යථාපි ¶ , භික්ඛවෙ, හිමවන්තං පබ්බතරාජං නිස්සාය නාගා කායං වඩ්ඪෙන්ති, බලං ගාහෙන්ති; තෙ තත්ථ කායං වඩ්ඪෙත්වා බලං ගාහෙත්වා කුසොබ්භෙ ඔතරන්ති, කුසොබ්භෙ [කුස්සුබ්භෙ (සී. ස්යා.), කුසුබ්භෙ (පී. ක.)] ඔතරිත්වා මහාසොබ්භෙ ඔතරන්ති, මහාසොබ්භෙ ඔතරිත්වා කුන්නදියො ඔතරන්ති, කුන්නදියො ඔතරිත්වා මහානදියො ඔතරන්ති, මහානදියො ඔතරිත්වා මහාසමුද්දං [මහාසමුද්දසාගරං (සබ්බත්ථ) සං. නි. 2.23] ඔතරන්ති, තෙ තත්ථ මහන්තත්තං වෙපුල්ලත්තං ආපජ්ජන්ති කායෙන; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සීලං නිස්සාය සීලෙ පතිට්ඨාය අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙන්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොන්තො මහන්තත්තං වෙපුල්ලත්තං පාපුණාති ධම්මෙසු. කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සීලං නිස්සාය සීලෙ පතිට්ඨාය අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙන්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොන්තො මහන්තත්තං වෙපුල්ලත්තං පාපුණාති ධම්මෙසු? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සම්මාදිට්ඨිං භාවෙති විවෙකනිස්සිතං විරාගනිස්සිතං නිරොධනිස්සිතං වොස්සග්ගපරිණාමිං…පෙ… සම්මාසමාධිං භාවෙති විවෙකනිස්සිතං විරාගනිස්සිතං ¶ නිරොධනිස්සිතං වොස්සග්ගපරිණාමිං…පෙ… එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සීලං නිස්සාය සීලෙ පතිට්ඨාය අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙන්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොන්තො මහන්තත්තං වෙපුල්ලත්තං පාපුණාති ධම්මෙසූ’’ති. තතියං.

152. ‘‘සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, රුක්ඛො පාචීනනින්නො පාචීනපොණො පාචීනපබ්භාරො. සො මූලච්ඡින්නො [මූලච්ඡින්දෙ කතෙ (ස්යා.)] කතමෙන පපතෙය්යා’’ති? ‘‘යෙන ¶ , භන්තෙ, නින්නො යෙන පොණො යෙන පබ්භාරො’’ති. ‘‘එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙන්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොන්තො නිබ්බානනින්නො ¶ හොති නිබ්බානපොණො නිබ්බානපබ්භාරො. කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙන්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොන්තො නිබ්බානනින්නො හොති නිබ්බානපොණො නිබ්බානපබ්භාරො? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සම්මාදිට්ඨිං භාවෙති විවෙකනිස්සිතං විරාගනිස්සිතං නිරොධනිස්සිතං වොස්සග්ගපරිණාමිං…පෙ… සම්මාසමාධිං භාවෙති විවෙකනිස්සිතං විරාගනිස්සිතං නිරොධනිස්සිතං වොස්සග්ගපරිණාමිං…පෙ… එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙන්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොන්තො නිබ්බානනින්නො හොති නිබ්බානපොණො නිබ්බානපබ්භාරො’’ති. චතුත්ථං.

153. ‘‘සෙය්යථාපි ¶ , භික්ඛවෙ, කුම්භො නික්කුජ්ජො වමතෙව උදකං, නො පච්චාවමති; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙන්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොන්තො වමතෙව ¶ පාපකෙ අකුසලෙ ධම්මෙ, නො පච්චාවමති. කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙන්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොන්තො වමතෙව පාපකෙ අකුසලෙ ධම්මෙ, නො පච්චාවමති? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සම්මාදිට්ඨිං භාවෙති විවෙකනිස්සිතං විරාගනිස්සිතං නිරොධනිස්සිතං වොස්සග්ගපරිණාමිං…පෙ… සම්මාසමාධිං භාවෙති විවෙකනිස්සිතං විරාගනිස්සිතං නිරොධනිස්සිතං වොස්සග්ගපරිණාමිං…පෙ… එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙන්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොන්තො වමතෙව පාපකෙ අකුසලෙ ධම්මෙ, නො පච්චාවමතී’’ති. පඤ්චමං.

154. ‘‘සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, සාලිසූකං වා යවසූකං වා සම්මාපණිහිතං හත්ථෙන වා පාදෙන වා අක්කන්තං හත්ථං වා පාදං වා භින්දිස්සති ලොහිතං වා උප්පාදෙස්සතීති – ඨානමෙතං විජ්ජති. තං කිස්ස හෙතු? සම්මාපණිහිතත්තා, භික්ඛවෙ, සූකස්ස. එවමෙව ¶ ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සම්මාපණිහිතාය දිට්ඨියා සම්මාපණිහිතාය මග්ගභාවනාය අවිජ්ජං භින්දිස්සති, විජ්ජං උප්පාදෙස්සති, නිබ්බානං සච්ඡිකරිස්සතීති – ඨානමෙතං විජ්ජති. තං කිස්ස හෙතු? සම්මාපණිහිතත්තා, භික්ඛවෙ, දිට්ඨියා. කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සම්මාපණිහිතාය දිට්ඨියා සම්මාපණිහිතාය මග්ගභාවනාය අවිජ්ජං භින්දති, විජ්ජං උප්පාදෙති, නිබ්බානං සච්ඡිකරොති? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සම්මාදිට්ඨිං භාවෙති විවෙකනිස්සිතං…පෙ… ¶ සම්මාසමාධිං ¶ භාවෙති විවෙකනිස්සිතං විරාගනිස්සිතං නිරොධනිස්සිතං වොස්සග්ගපරිණාමිං…පෙ… එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සම්මාපණිහිතාය දිට්ඨියා සම්මාපණිහිතාය මග්ගභාවනාය අවිජ්ජං භින්දති, විජ්ජං උප්පාදෙති, නිබ්බානං සච්ඡිකරොතී’’ති. ඡට්ඨං.

155. ‘‘සෙය්යථාපි ¶ , භික්ඛවෙ, ආකාසෙ විවිධා වාතා වායන්ති – පුරත්ථිමාපි වාතා වායන්ති, පච්ඡිමාපි වාතා වායන්ති, උත්තරාපි වාතා වායන්ති, දක්ඛිණාපි වාතා වායන්ති, සරජාපි වාතා වායන්ති, අරජාපි වාතා වායන්ති, සීතාපි වාතා වායන්ති, උණ්හාපි වාතා වායන්ති, පරිත්තාපි වාතා වායන්ති, අධිමත්තාපි වාතා වායන්ති; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවයතො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොතො චත්තාරොපි සතිපට්ඨානා භාවනාපාරිපූරිං ගච්ඡන්ති, චත්තාරොපි සම්මප්පධානා භාවනාපාරිපූරිං ගච්ඡන්ති, චත්තාරොපි ඉද්ධිපාදා භාවනාපාරිපූරිං ගච්ඡන්ති, පඤ්චපි ඉන්ද්රියානි භාවනාපාරිපූරිං ගච්ඡන්ති, පඤ්චපි බලානි භාවනාපරිපූරිං ගච්ඡන්ති, සත්තපි බොජ්ඣඞ්ගා භාවනාපාරිපූරිං ගච්ඡන්ති. කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවයතො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොතො චත්තාරොපි සතිපට්ඨානා භාවනාපාරිපූරිං ගච්ඡන්ති, චත්තාරොපි සම්මප්පධානා භාවනාපාරිපූරිං ගච්ඡන්ති, චත්තාරොපි ඉද්ධිපාදා භාවනාපාරිපූරිං ගච්ඡන්ති, පඤ්චපි ඉන්ද්රියානි භාවනාපාරිපූරිං ¶ ගච්ඡන්ති, පඤ්චපි බලානි භාවනාපාරිපූරිං ගච්ඡන්ති, සත්තපි බොජ්ඣඞ්ගා භාවනාපාරිපූරිං ගච්ඡන්ති? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සම්මාදිට්ඨිං භාවෙති…පෙ… සම්මාසමාධිං භාවෙති විවෙකනිස්සිතං විරාගනිස්සිතං නිරොධනිස්සිතං වොස්සග්ගපරිණාමිං…පෙ… එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං ¶ භාවයතො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොතො චත්තාරොපි සතිපට්ඨානා භාවනාපාරිපූරිං ගච්ඡන්ති, චත්තාරොපි සම්මප්පධානා භාවනාපාරිපූරිං ගච්ඡන්ති, චත්තාරොපි ඉද්ධිපාදා භාවනාපාරිපූරිං ගච්ඡන්ති, පඤ්චපි ඉන්ද්රියානි භාවනාපාරිපූරිං ගච්ඡන්ති, පඤ්චපි බලානි භාවනාපාරිපූරිං ගච්ඡන්ති, සත්තපි බොජ්ඣඞ්ගා භාවනාපාරිපූරිං ගච්ඡන්තී’’ති. සත්තමං.

156. ‘‘සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, ගිම්හානං පච්ඡිමෙ මාසෙ ඌහතං රජොජල්ලං, තමෙනං මහාඅකාලමෙඝො ඨානසො අන්තරධාපෙති වූපසමෙති; එවමෙව ¶ ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙන්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොන්තො උප්පන්නුප්පන්නෙ පාපකෙ අකුසලෙ ධම්මෙ ඨානසො අන්තරධාපෙති වූපසමෙති. කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙන්තො ¶ අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොන්තො උප්පන්නුප්පන්නෙ පාපකෙ අකුසලෙ ධම්මෙ ඨානසො අන්තරධාපෙති වූපසමෙති? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සම්මාදිට්ඨිං භාවෙති…පෙ… සම්මාසමාධිං භාවෙති විවෙකනිස්සිතං විරාගනිස්සිතං ¶ නිරොධනිස්සිතං වොස්සග්ගපරිණාමිං…පෙ… එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙන්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොන්තො උප්පන්නුප්පන්නෙ පාපකෙ අකුසලෙ ධම්මෙ ඨානසො අන්තරධාපෙති වූපසමෙතී’’ති. අට්ඨමං.

157. ‘‘සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, උප්පන්නං මහාමෙඝං, තමෙනං මහාවාතො අන්තරායෙව අන්තරධාපෙති වූපසමෙති; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙන්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොන්තො උප්පන්නුප්පන්නෙ පාපකෙ අකුසලෙ ධම්මෙ අන්තරායෙව අන්තරධාපෙති වූපසමෙති. කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙන්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොන්තො උප්පන්නුප්පන්නෙ පාපකෙ අකුසලෙ ධම්මෙ අන්තරායෙව අන්තරධාපෙති වූපසමෙති? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සම්මාදිට්ඨිං භාවෙති…පෙ… සම්මාසමාධිං භාවෙති විවෙකනිස්සිතං විරාගනිස්සිතං නිරොධනිස්සිතං ¶ වොස්සග්ගපරිණාමිං…පෙ… එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙන්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොන්තො උප්පන්නුප්පන්නෙ පාපකෙ අකුසලෙ ධම්මෙ අන්තරායෙව අන්තරධාපෙති වූපසමෙතී’’ති. නවමං.

158. ‘‘සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, සාමුද්දිකාය නාවාය වෙත්තබන්ධනබන්ධාය ඡ මාසානි උදකෙ පරියාදාය [පරියාතාය (ක.), පරියාහතාය (?)] හෙමන්තිකෙන ථලං උක්ඛිත්තාය වාතාතපපරෙතානි බන්ධනානි තානි පාවුස්සකෙන මෙඝෙන අභිප්පවුට්ඨානි ¶ අප්පකසිරෙනෙව පටිප්පස්සම්භන්ති, පූතිකානි භවන්ති; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවයතො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොතො අප්පකසිරෙනෙව සංයොජනානි පටිප්පස්සම්භන්ති, පූතිකානි භවන්ති ¶ . කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවයතො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොතො අප්පකසිරෙනෙව සංයොජනානි පටිප්පස්සම්භන්ති, පූතිකානි භවන්ති? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සම්මාදිට්ඨිං භාවෙති…පෙ… සම්මාසමාධිං ¶ භාවෙති විවෙකනිස්සිතං විරාගනිස්සිතං නිරොධනිස්සිතං වොස්සග්ගපරිණාමිං…පෙ… එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවයතො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොතො අප්පකසිරෙනෙව සංයොජනානි පටිප්පස්සම්භන්ති, පූතිකානි භවන්තී’’ති. දසමං.

159. ‘‘සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, ආගන්තුකාගාරං. තත්ථ පුරත්ථිමායපි දිසාය ආගන්ත්වා වාසං කප්පෙන්ති, පච්ඡිමායපි දිසාය ආගන්ත්වා වාසං කප්පෙන්ති, උත්තරායපි දිසාය ආගන්ත්වා වාසං කප්පෙන්ති, දක්ඛිණායපි දිසාය ආගන්ත්වා වාසං කප්පෙන්ති, ඛත්තියාපි ආගන්ත්වා වාසං කප්පෙන්ති, බ්රාහ්මණාපි ¶ ආගන්ත්වා වාසං කප්පෙන්ති, වෙස්සාපි ආගන්ත්වා වාසං කප්පෙන්ති, සුද්දාපි ආගන්ත්වා වාසං කප්පෙන්ති; එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙන්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොන්තො යෙ ධම්මා අභිඤ්ඤා පරිඤ්ඤෙය්යා, තෙ ධම්මෙ අභිඤ්ඤා පරිජානාති ¶ , යෙ ධම්මා අභිඤ්ඤා පහාතබ්බා, තෙ ධම්මෙ අභිඤ්ඤා පජහති, යෙ ධම්මා අභිඤ්ඤා සච්ඡිකාතබ්බා, තෙ ධම්මෙ අභිඤ්ඤා සච්ඡිකරොති, යෙ ධම්මා අභිඤ්ඤා භාවෙතබ්බා, තෙ ධම්මෙ අභිඤ්ඤා භාවෙති.

‘‘කතමෙ ච, භික්ඛවෙ, ධම්මා අභිඤ්ඤා පරිඤ්ඤෙය්යා? පඤ්චුපාදානක්ඛන්ධාතිස්ස වචනීයං. කතමෙ පඤ්ච? සෙය්යථිදං – රූපුපාදානක්ඛන්ධො…පෙ… විඤ්ඤාණුපාදානක්ඛන්ධො. ඉමෙ, භික්ඛවෙ, ධම්මා අභිඤ්ඤා පරිඤ්ඤෙය්යා. කතමෙ ච, භික්ඛවෙ, ධම්මා අභිඤ්ඤා පහාතබ්බා? අවිජ්ජා ච භවතණ්හා ච – ඉමෙ, භික්ඛවෙ, ධම්මා අභිඤ්ඤා පහාතබ්බා. කතමෙ ච, භික්ඛවෙ, ධම්මා අභිඤ්ඤා සච්ඡිකාතබ්බා? විජ්ජා ච විමුත්ති ච – ඉමෙ, භික්ඛවෙ, ධම්මා අභිඤ්ඤා සච්ඡිකාතබ්බා. කතමෙ ච, භික්ඛවෙ, ධම්මා අභිඤ්ඤා භාවෙතබ්බා? සමථො ච විපස්සනා ච – ඉමෙ, භික්ඛවෙ, ධම්මා අභිඤ්ඤා භාවෙතබ්බා. කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙන්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොන්තො, යෙ ධම්මා අභිඤ්ඤා පරිඤ්ඤෙය්යා තෙ ධම්මෙ අභිඤ්ඤා පරිජානාති…පෙ… යෙ ¶ ධම්මා අභිඤ්ඤා භාවෙතබ්බා, තෙ ධම්මෙ අභිඤ්ඤා භාවෙති? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සම්මාදිට්ඨිං භාවෙති…පෙ… සම්මාසමාධිං භාවෙති විවෙකනිස්සිතං විරාගනිස්සිතං ¶ නිරොධනිස්සිතං වොස්සග්ගපරිණාමිං…පෙ… එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු ¶ අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙන්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොන්තො යෙ ධම්මා අභිඤ්ඤා පරිඤ්ඤෙය්යා, තෙ ධම්මෙ අභිඤ්ඤා පරිජානාති, යෙ ධම්මා අභිඤ්ඤා පහාතබ්බා, තෙ ධම්මෙ අභිඤ්ඤා පජහති, යෙ ධම්මා අභිඤ්ඤා සච්ඡිකාතබ්බා, තෙ ධම්මෙ ¶ අභිඤ්ඤා සච්ඡිකරොති, යෙ ධම්මා අභිඤ්ඤා භාවෙතබ්බා, තෙ ධම්මෙ අභිඤ්ඤා භාවෙතී’’ති. එකාදසමං.

160. ‘‘සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, ගඞ්ගා නදී පාචීනනින්නා පාචීනපොණා පාචීනපබ්භාරා. අථ මහාජනකායො ආගච්ඡෙය්ය කුද්දාල-පිටකං ආදාය – ‘මයං ඉමං ගඞ්ගං නදිං පච්ඡානින්නං කරිස්සාම පච්ඡාපොණං පච්ඡාපබ්භාර’න්ති. තං කිං මඤ්ඤථ, භික්ඛවෙ, අපි නු සො මහාජනකායො ගඞ්ගං නදිං පච්ඡානින්නං කරෙය්ය පච්ඡාපොණං පච්ඡාපබ්භාර’’න්ති? ‘‘නො හෙතං, භන්තෙ’’. ‘‘තං කිස්ස හෙතු’’? ‘‘ගඞ්ගා, භන්තෙ, නදී පාචීනනින්නා පාචීනපොණා පාචීනපබ්භාරා. සා න සුකරා පච්ඡානින්නං කාතුං පච්ඡාපොණං පච්ඡාපබ්භාරං. යාවදෙව පන සො මහාජනකායො කිලමථස්ස විඝාතස්ස භාගී අස්සා’’ති. ‘‘එවමෙව ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛුං අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙන්තං අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොන්තං රාජානො වා රාජමහාමත්තා වා මිත්තා වා අමච්චා වා ඤාතී වා ඤාතිසාලොහිතා වා භොගෙහි අභිහට්ඨුං පවාරෙය්යුං – ‘එහම්භො පුරිස, කිං තෙ ඉමෙ කාසාවා අනුදහන්ති, කිං මුණ්ඩො කපාලමනුසංචරසි! එහි, හීනායාවත්තිත්වා භොගෙ ච භුඤ්ජස්සු, පුඤ්ඤානි ච කරොහී’ති. සො ¶ වත, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙන්තො අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොන්තො සික්ඛං පච්චක්ඛාය හීනායාවත්තිස්සතීති – නෙතං ඨානං විජ්ජති. තං කිස්ස හෙතු? යඤ්හි තං, භික්ඛවෙ, චිත්තං දීඝරත්තං විවෙකනින්නං විවෙකපොණං විවෙකපබ්භාරං තං වත හීනායාවත්තිස්සතීති – නෙතං ඨානං විජ්ජති. කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙති අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොති? ඉධ ¶ , භික්ඛවෙ, භික්ඛු සම්මාදිට්ඨිං භාවෙති විවෙකනිස්සිතං…පෙ… ¶ සම්මාසමාධිං භාවෙති විවෙකනිස්සිතං විරාගනිස්සිතං නිරොධනිස්සිතං වොස්සග්ගපරිණාමිං…පෙ… එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු ¶ අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං භාවෙති, අරියං අට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං බහුලීකරොතී’’ති. (යදපි බලකරණීයං, තදපි විත්ථාරෙතබ්බං.) ද්වාදසමං.

බලං බීජඤ්ච නාගො ච, රුක්ඛො කුම්භෙන සූකියා;

ආකාසෙන ච ද්වෙ මෙඝා, නාවා ආගන්තුකා නදීති.

161. සාවත්ථිනිදානං ¶ . ‘‘තිස්සො ඉමා, භික්ඛවෙ, එසනා. කතමා තිස්සො? කාමෙසනා, භවෙසනා, බ්රහ්මචරියෙසනා – ඉමා ඛො, භික්ඛවෙ, තිස්සො එසනා. ඉමාසං ඛො, භික්ඛවෙ, තිස්සන්නං එසනානං අභිඤ්ඤාය අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො භාවෙතබ්බො. කතමො අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සම්මාදිට්ඨිං භාවෙති විවෙකනිස්සිතං…පෙ… සම්මාසමාධිං භාවෙති විවෙකනිස්සිතං විරාගනිස්සිතං නිරොධනිස්සිතං වොස්සග්ගපරිණාමිං. ඉමාසං ඛො, භික්ඛවෙ, තිස්සන්නං එසනානං අභිඤ්ඤාය අයං අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො භාවෙතබ්බො’’ති.

‘‘තිස්සො ඉමා ඛො, භික්ඛවෙ, එසනා. කතමා තිස්සො? කාමෙසනා, භවෙසනා, බ්රහ්මචරියෙසනා – ඉමා ඛො, භික්ඛවෙ, තිස්සො එසනා. ඉමාසං ඛො, භික්ඛවෙ, තිස්සන්නං එසනානං අභිඤ්ඤාය අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො භාවෙතබ්බො. කතමො අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සම්මාදිට්ඨිං භාවෙති…පෙ… ¶ සම්මාසමාධිං භාවෙති රාගවිනයපරියොසානං දොසවිනයපරියොසානං මොහවිනයපරියොසානං. ඉමාසං ඛො, භික්ඛවෙ, තිස්සන්නං එසනානං අභිඤ්ඤාය අයං අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො භාවෙතබ්බො’’ති.

‘‘තිස්සො ¶ ඉමා ඛො, භික්ඛවෙ, එසනා. කතමා තිස්සො? කාමෙසනා, භවෙසනා, බ්රහ්මචරියෙසනා – ඉමා ඛො, භික්ඛවෙ, තිස්සො එසනා. ඉමාසං ඛො ¶ , භික්ඛවෙ, තිස්සන්නං එසනානං අභිඤ්ඤාය අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො භාවෙතබ්බො. කතමො අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සම්මාදිට්ඨිං භාවෙති…පෙ… සම්මාසමාධිං භාවෙති අමතොගධං අමතපරායනං අමතපරියොසානං. ඉමාසං ඛො, භික්ඛවෙ, තිස්සන්නං එසනානං අභිඤ්ඤාය අයං අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො භාවෙතබ්බො’’ති.

‘‘තිස්සො ඉමා ඛො, භික්ඛවෙ, එසනා. කතමා තිස්සො? කාමෙසනා, භවෙසනා, බ්රහ්මචරියෙසනා – ඉමා ඛො, භික්ඛවෙ, තිස්සො එසනා. ඉමාසං ඛො, භික්ඛවෙ, තිස්සන්නං එසනානං අභිඤ්ඤාය අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො භාවෙතබ්බො. කතමො අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සම්මාදිට්ඨිං භාවෙති…පෙ… ¶ සම්මාසමාධිං ¶ භාවෙති නිබ්බානනින්නං නිබ්බානපොණං නිබ්බානපබ්භාරං. ඉමාසං ඛො, භික්ඛවෙ, තිස්සන්නං එසනානං අභිඤ්ඤාය අයං අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො භාවෙතබ්බො’’ති.

‘‘තිස්සො ඉමා, භික්ඛවෙ, එසනා. කතමා තිස්සො? කාමෙසනා, භවෙසනා, බ්රහ්මචරියෙසනා – ඉමා ඛො, භික්ඛවෙ, තිස්සො ¶ එසනා. ඉමාසං ඛො, භික්ඛවෙ, තිස්සන්නං එසනානං පරිඤ්ඤාය…පෙ… අයං අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො භාවෙතබ්බො’’ති. (යදපි අභිඤ්ඤා, තදපි පරිඤ්ඤාය විත්ථාරෙතබ්බං.)

‘‘තිස්සො ඉමා, භික්ඛවෙ, එසනා. කතමා තිස්සො? කාමෙසනා, භවෙසනා, බ්රහ්මචරියෙසනා – ඉමා ඛො, භික්ඛවෙ, තිස්සො එසනා. ඉමාසං ඛො, භික්ඛවෙ, තිස්සන්නං එසනානං පරික්ඛයාය…පෙ… ¶ අයං අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො භාවෙතබ්බො’’ති. (යදපි අභිඤ්ඤා, තදපි පරික්ඛයාය විත්ථාරෙතබ්බං.)

‘‘තිස්සො ඉමා, භික්ඛවෙ, එසනා. කතමා තිස්සො? කාමෙසනා, භවෙසනා, බ්රහ්මචරියෙසනා – ඉමා ඛො, භික්ඛවෙ, තිස්සො එසනා. ඉමාසං ඛො, භික්ඛවෙ, තිස්සන්නං එසනානං පහානාය අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො භාවෙතබ්බො. කතමො අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සම්මාදිට්ඨිං භාවෙති…පෙ… සම්මාසමාධිං භාවෙති විවෙකනිස්සිතං විරාගනිස්සිතං නිරොධනිස්සිතං වොස්සග්ගපරිණාමිං…පෙ… ඉමාසං ඛො, භික්ඛවෙ, තිස්සන්නං එසනානං පහානාය අයං අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො ¶ භාවෙතබ්බො’’ති. (යදපි අභිඤ්ඤා, තදපි පහානාය විත්ථාරෙතබ්බං.) පඨමං.

162. ‘‘තිස්සො ¶ ¶ ඉමා, භික්ඛවෙ, විධා. කතමා තිස්සො? ‘සෙය්යොහමස්මී’ති විධා, ‘සදිසොහමස්මී’ති විධා, ‘හීනොහමස්මී’ති විධා – ඉමා ඛො, භික්ඛවෙ, තිස්සො විධා. ඉමාසං ඛො, භික්ඛවෙ, තිස්සන්නං විධානං අභිඤ්ඤාය පරිඤ්ඤාය පරික්ඛයාය පහානාය අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො භාවෙතබ්බො. කතමො අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සම්මාදිට්ඨිං භාවෙති…පෙ… ¶ සම්මාසමාධිං භාවෙති විවෙකනිස්සිතං විරාගනිස්සිතං නිරොධනිස්සිතං වොස්සග්ගපරිණාමිං…පෙ… ඉමාසං ඛො, භික්ඛවෙ තිස්සන්නං විධානං අභිඤ්ඤාය පරිඤ්ඤාය පරික්ඛයාය පහානාය අයං අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො භාවෙතබ්බො’’ති. (යථා එසනා, එවං විත්ථාරෙතබ්බං). දුතියං.

163. ‘‘තයොමෙ, භික්ඛවෙ, ආසවා. කතමෙ තයො? කාමාසවො, භවාසවො, අවිජ්ජාසවො – ඉමෙ ඛො, භික්ඛවෙ, තයො ආසවා. ඉමෙසං ඛො, භික්ඛවෙ, තිණ්ණන්නං ආසවානං අභිඤ්ඤාය පරිඤ්ඤාය පරික්ඛයාය පහානාය…පෙ… අයං අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො භාවෙතබ්බො’’ති. තතියං.

164. ‘‘තයොමෙ, භික්ඛවෙ, භවා. කතමෙ තයො? කාමභවො ¶ , රූපභවො, අරූපභවො – ඉමෙ ඛො, භික්ඛවෙ, තයො භවා. ඉමෙසං ඛො, භික්ඛවෙ, තිණ්ණන්නං භවානං අභිඤ්ඤාය පරිඤ්ඤාය පරික්ඛයාය පහානාය…පෙ… ¶ අයං අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො භාවෙතබ්බො’’ති. චතුත්ථං.

165. ‘‘තිස්සො ඉමා, භික්ඛවෙ, දුක්ඛතා. කතමා තිස්සො? දුක්ඛදුක්ඛතා, සඞ්ඛාරදුක්ඛතා, විපරිණාමදුක්ඛතා – ඉමා ඛො, භික්ඛවෙ, තිස්සො දුක්ඛතා. ඉමාසං ඛො, භික්ඛවෙ, තිස්සන්නං දුක්ඛතානං අභිඤ්ඤාය පරිඤ්ඤාය පරික්ඛයාය පහානාය…පෙ… අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො භාවෙතබ්බො’’ති. පඤ්චමං.

166. ‘‘තයොමෙ ¶ ¶ , භික්ඛවෙ, ඛිලා. කතමෙ තයො? රාගො ඛිලො, දොසො ඛිලො, මොහො ඛිලො – ඉමෙ ඛො, භික්ඛවෙ, තයො ඛිලා. ඉමෙසං ¶ ඛො, භික්ඛවෙ, තිණ්ණන්නං ඛිලානං අභිඤ්ඤාය පරිඤ්ඤාය පරික්ඛයාය පහානාය…පෙ… අයං අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො භාවෙතබ්බො’’ති. ඡට්ඨං.

167. ‘‘තීණිමානි, භික්ඛවෙ, මලානි. කතමානි තීණි? රාගො මලං, දොසො මලං, මොහො මලං – ඉමානි ඛො, භික්ඛවෙ, තීණි මලානි. ඉමෙසං ඛො, භික්ඛවෙ, තිණ්ණන්නං මලානං අභිඤ්ඤාය පරිඤ්ඤාය ¶ පරික්ඛයාය පහානාය…පෙ… ¶ අයං අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො භාවෙතබ්බො’’ති. සත්තමං.

168. ‘‘තයොමෙ, භික්ඛවෙ, නීඝා. කතමෙ තයො? රාගො නීඝො, දොසො නීඝො, මොහො නීඝො – ඉමෙ ඛො, භික්ඛවෙ, තයො නීඝා. ඉමෙසං ඛො, භික්ඛවෙ, තිණ්ණන්නං නීඝානං අභිඤ්ඤාය පරිඤ්ඤාය පරික්ඛයාය පහානාය…පෙ… අයං අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො භාවෙතබ්බො’’ති. අට්ඨමං.

169. ‘‘තිස්සො ඉමා, භික්ඛවෙ, වෙදනා. කතමා තිස්සො? සුඛා වෙදනා, දුක්ඛා වෙදනා, අදුක්ඛමසුඛා වෙදනා – ඉමා ඛො, භික්ඛවෙ, තිස්සො වෙදනා. ඉමාසං ඛො, භික්ඛවෙ, තිස්සන්නං වෙදනානං අභිඤ්ඤාය පරිඤ්ඤාය පරික්ඛයාය පහානාය…පෙ… ¶ අයං අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො භාවෙතබ්බො’’ති. නවමං.

170. ‘‘තිස්සො ¶ ඉමා, භික්ඛවෙ, තණ්හා. කතමා තිස්සො? කාමතණ්හා, භවතණ්හා, විභවතණ්හා – ඉමා ඛො, භික්ඛවෙ, තිස්සො තණ්හා. ඉමාසං ඛො, භික්ඛවෙ, තිස්සන්නං තණ්හානං අභිඤ්ඤාය පරිඤ්ඤාය පරික්ඛයාය පහානාය…පෙ… අයං අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො භාවෙතබ්බො. කතමො අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො? ඉධ, භික්ඛවෙ ¶ , භික්ඛු සම්මාදිට්ඨිං භාවෙති විවෙකනිස්සිතං විරාගනිස්සිතං නිරොධනිස්සිතං වොස්සග්ගපරිණාමිං…පෙ… සම්මාසමාධිං භාවෙති විවෙකනිස්සිතං විරාගනිස්සිතං නිරොධනිස්සිතං වොස්සග්ගපරිණාමිං. ඉමාසං ඛො, භික්ඛවෙ, තිස්සන්නං තණ්හානං අභිඤ්ඤාය පරිඤ්ඤාය පරික්ඛයාය පහානාය…පෙ… අයං අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො භාවෙතබ්බො’’ති. දසමං.

171. ‘‘තිස්සො ¶ ඉමා, භික්ඛවෙ, තසිනා. කතමා තිස්සො? කාමතසිනා, භවතසිනා, විභවතසිනා. ඉමාසං ඛො, භික්ඛවෙ, තිස්සන්නං තසිනානං අභිඤ්ඤාය පරිඤ්ඤාය පරික්ඛයාය පහානාය…පෙ… ¶ රාගවිනයපරියොසානං දොසවිනයපරියොසානං මොහවිනයපරියොසානං…පෙ… අමතොගධං අමතපරායනං අමතපරියොසානං…පෙ… ¶ නිබ්බානනින්නං නිබ්බානපොණං නිබ්බානපබ්භාරං. ඉමාසං ඛො, භික්ඛවෙ, තිස්සන්නං තසිනානං අභිඤ්ඤාය පරිඤ්ඤාය පරික්ඛයාය පහානාය…පෙ… අයං අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො භාවෙතබ්බො’’ති. එකාදසමං.

එසනා විධා ආසවො, භවො ච දුක්ඛතා ඛිලා;

මලං නීඝො ච වෙදනා, ද්වෙ තණ්හා තසිනාය චාති.

172. සාවත්ථිනිදානං ¶ ¶ . ‘‘චත්තාරොමෙ ¶ , භික්ඛවෙ, ඔඝා. කතමෙ චත්තාරො? කාමොඝො, භවොඝො, දිට්ඨොඝො, අවිජ්ජොඝො – ඉමෙ ඛො, භික්ඛවෙ, චත්තාරො ඔඝා. ඉමෙසං ඛො, භික්ඛවෙ, චතුන්නං ඔඝානං අභිඤ්ඤාය පරිඤ්ඤාය පරික්ඛයාය පහානාය…පෙ… අයං අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො භාවෙතබ්බො’’ති. (යථා එසනා, එවං සබ්බං විත්ථාරෙතබ්බං.) පඨමං.

173. ‘‘චත්තාරොමෙ, භික්ඛවෙ, යොගා. කතමෙ චත්තාරො? කාමයොගො, භවයොගො, දිට්ඨියොගො අවිජ්ජායොගො – ඉමෙ ඛො, භික්ඛවෙ, චත්තාරො යොගා. ඉමෙසං ඛො, භික්ඛවෙ, චතුන්නං යොගානං අභිඤ්ඤාය පරිඤ්ඤාය පරික්ඛයාය පහානාය…පෙ… ¶ අයං අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො භාවෙතබ්බො’’ති. දුතියං.

174. ‘‘චත්තාරිමානි ¶ , භික්ඛවෙ, උපාදානානි. කතමානි චත්තාරි? කාමුපාදානං, දිට්ඨුපාදානං, සීලබ්බතුපාදානං, අත්තවාදුපාදානං – ඉමානි ඛො, භික්ඛවෙ, චත්තාරි උපාදානානි. ඉමෙසං ඛො, භික්ඛවෙ, චතුන්නං උපාදානානං අභිඤ්ඤාය පරිඤ්ඤාය පරික්ඛයාය පහානාය…පෙ… අයං අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො භාවෙතබ්බො’’ති. තතියං.

175. ‘‘චත්තාරොමෙ ¶ , භික්ඛවෙ, ගන්ථා. කතමෙ චත්තාරො? අභිජ්ඣා කායගන්ථො, බ්යාපාදො කායගන්ථො, සීලබ්බතපරාමාසො කායගන්ථො, ඉදංසච්චාභිනිවෙසො කායගන්ථො – ඉමෙ ¶ ඛො, භික්ඛවෙ, චත්තාරො ගන්ථා. ඉමෙසං ඛො, භික්ඛවෙ, චතුන්නං ගන්ථානං අභිඤ්ඤාය පරිඤ්ඤාය පරික්ඛයාය පහානාය…පෙ… අයං අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො භාවෙතබ්බො’’ති. චතුත්ථං.

176. ‘‘සත්තිමෙ, භික්ඛවෙ, අනුසයා. කතමෙ සත්ත? කාමරාගානුසයො, පටිඝානුසයො, දිට්ඨානුසයො ¶ , විචිකිච්ඡානුසයො, මානානුසයො, භවරාගානුසයො, අවිජ්ජානුසයො – ඉමෙ ඛො, භික්ඛවෙ, සත්තානුසයා. ඉමෙසං ඛො, භික්ඛවෙ, සත්තන්නං අනුසයානං අභිඤ්ඤාය පරිඤ්ඤාය පරික්ඛයාය පහානාය…පෙ… අයං අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො භාවෙතබ්බො’’ති. පඤ්චමං.

177. ‘‘පඤ්චිමෙ, භික්ඛවෙ, කාමගුණා. කතමෙ පඤ්ච? චක්ඛුවිඤ්ඤෙය්යා රූපා ඉට්ඨා කන්තා මනාපා පියරූපා කාමූපසංහිතා රජනීයා, සොතවිඤ්ඤෙය්යා සද්දා…පෙ… ඝානවිඤ්ඤෙය්යා ගන්ධා…පෙ… ජිව්හාවිඤ්ඤෙය්යා රසා…පෙ… කායවිඤ්ඤෙය්යා ඵොට්ඨබ්බා ඉට්ඨා කන්තා මනාපා පියරූපා කාමූපසංහිතා රජනීයා – ඉමෙ ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්ච කාමගුණා. ඉමෙසං ¶ ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චන්නං කාමගුණානං අභිඤ්ඤාය පරිඤ්ඤාය පරික්ඛයාය පහානාය…පෙ… අයං අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො භාවෙතබ්බො’’ති. ඡට්ඨං.

178. ‘‘පඤ්චිමානි ¶ , භික්ඛවෙ, නීවරණානි. කතමානි පඤ්ච? කාමච්ඡන්දනීවරණං, බ්යාපාදනීවරණං, ථිනමිද්ධනීවරණං, උද්ධච්චකුක්කුච්චනීවරණං, විචිකිච්ඡානීවරණං – ඉමානි ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්ච නීවරණානි. ඉමෙසං ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චන්නං නීවරණානං අභිඤ්ඤාය පරිඤ්ඤාය පරික්ඛයාය පහානාය…පෙ… අයං අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො භාවෙතබ්බො’’ති. සත්තමං.

179. ‘‘පඤ්චිමෙ, භික්ඛවෙ, උපාදානක්ඛන්ධා. කතමෙ පඤ්ච? සෙය්යථිදං – රූපුපාදානක්ඛන්ධො ¶ , වෙදනුපාදානක්ඛන්ධො ¶ , සඤ්ඤුපාදානක්ඛන්ධො, සඞ්ඛාරුපාදානක්ඛන්ධො, විඤ්ඤාණුපාදානක්ඛන්ධො. ඉමෙ ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චුපාදානක්ඛන්ධා. ඉමෙසං ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චන්නං උපාදානක්ඛන්ධානං අභිඤ්ඤාය පරිඤ්ඤාය පරික්ඛයාය පහානාය…පෙ… අයං අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො භාවෙතබ්බො’’ති. අට්ඨමං.

180. ‘‘පඤ්චිමානි, භික්ඛවෙ, ඔරම්භාගියානි සංයොජනානි. කතමානි පඤ්ච? සක්කායදිට්ඨි, විචිකිච්ඡා, සීලබ්බතපරාමාසො, කාමච්ඡන්දො, බ්යාපාදො – ඉමානි ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චොරම්භාගියානි ¶ සංයොජනානි. ඉමෙසං ඛො භික්ඛවෙ, පඤ්චන්නං ඔරම්භාගියානං සංයොජනානං අභිඤ්ඤාය පරිඤ්ඤාය පරික්ඛයාය පහානාය…පෙ… අයං අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො භාවෙතබ්බො’’ති. නවමං.

181. ‘‘පඤ්චිමානි, භික්ඛවෙ, උද්ධම්භාගියානි සංයොජනානි. කතමානි පඤ්ච? රූපරාගො, අරූපරාගො, මානො, උද්ධච්චං, අවිජ්ජා – ඉමානි ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චුද්ධම්භාගියානි සංයොජනානි. ඉමෙසං ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චන්නං උද්ධම්භාගියානං සංයොජනානං අභිඤ්ඤාය පරිඤ්ඤාය පරික්ඛයාය පහානාය අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො භාවෙතබ්බො. කතමො අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සම්මාදිට්ඨිං භාවෙති විවෙකනිස්සිතං…පෙ… සම්මාසමාධිං භාවෙති විවෙකනිස්සිතං විරාගනිස්සිතං නිරොධනිස්සිතං වොස්සග්ගපරිණාමිං. ඉමෙසං ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චන්නං උද්ධම්භාගියානං සංයොජනානං අභිඤ්ඤාය පරිඤ්ඤාය ¶ පරික්ඛයාය පහානාය අයං අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො භාවෙතබ්බො’’ති.

‘‘පඤ්චිමානි, භික්ඛවෙ, උද්ධම්භාගියානි සංයොජනානි. කතමානි පඤ්ච? රූපරාගො, අරූපරාගො, මානො, උද්ධච්චං, අවිජ්ජා – ඉමානි ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චුද්ධම්භාගියානි සංයොජනානි. ඉමෙසං ¶ ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චන්නං උද්ධම්භාගියානං ¶ සංයොජනානං අභිඤ්ඤාය පරිඤ්ඤාය පරික්ඛයාය පහානාය අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො භාවෙතබ්බො. කතමො අරියො අට්ඨඞ්ගිකො ¶ මග්ගො? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සම්මාදිට්ඨිං භාවෙති…පෙ… සම්මාසමාධිං භාවෙති රාගවිනයපරියොසානං දොසවිනයපරියොසානං මොහවිනයපරියොසානං… අමතොගධං අමතපරායනං අමතපරියොසානං… නිබ්බානනින්නං නිබ්බානපොණං නිබ්බානපබ්භාරං. ඉමෙසං ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චන්නං උද්ධම්භාගියානං සංයොජනානං අභිඤ්ඤාය පරිඤ්ඤාය පරික්ඛයාය පහානාය අයං අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො භාවෙතබ්බො’’ති. දසමං.

ඔඝො යොගො උපාදානං, ගන්ථං අනුසයෙන ච;

කාමගුණා නීවරණං, ඛන්ධා ඔරුද්ධම්භාගියාති.

අවිජ්ජාවග්ගො පඨමො, දුතියං විහාරං වුච්චති;

මිච්ඡත්තං තතියො වග්ගො, චතුත්ථං පටිපන්නෙනෙව.

තිත්ථියං ¶ පඤ්චමො වග්ගො, ඡට්ඨො සූරියෙන ච;

බහුකතෙ සත්තමො වග්ගො, උප්පාදො අට්ඨමෙන ච.

දිවසවග්ගො නවමො, දසමො අප්පමාදෙන ච;

එකාදසබලවග්ගො, ද්වාදස එසනා පාළියං;