📜

10. දුතියපමාදාදිවග්ගවණ්ණනා

98. දසමෙ අජ්ඣත්තිකන්ති නියකජ්ඣත්තවසෙන අජ්ඣත්තිකං. අඞ්ගන්ති කාරණං. ඉති කරිත්වාති එවං කත්වා. ඉදං වුත්තං හොති – භික්ඛවෙ, අජ්ඣත්තං පච්චත්තං අත්තනො සන්තානෙ සමුට්ඨිතං කාරණන්ති කත්වා න අඤ්ඤං එකං කාරණම්පි සමනුපස්සාමීති.

110-114. බාහිරන්ති අජ්ඣත්තසන්තානතො බහි භවං. සද්ධම්මස්සාති සුද්ධම්මස්ස, සාසනස්සාති අත්ථො. සම්මොසායාති විනාසාය. අන්තරධානායාති අපඤ්ඤාණත්ථාය.

115. ඨිතියාති චිරට්ඨිතත්ථං. අසම්මොසාය අනන්තරධානායාති වුත්තපටිපක්ඛනයෙනෙව වෙදිතබ්බං. සෙසමෙත්ථ චතුක්කොටිකෙ වුත්තනයමෙව.

130. ඉතො පරෙසු අධම්මං ධම්මොති දීපෙන්තීතිආදීසු සුත්තන්තපරියායෙන තාව දස කුසලකම්මපථා ධම්මො, දස අකුසලකම්මපථා අධම්මො. තථා චත්තාරො සතිපට්ඨානා චත්තාරො සම්මප්පධානා චත්තාරො ඉද්ධිපාදා පඤ්චින්ද්රියානි පඤ්ච බලානි සත්ත බොජ්ඣඞ්ගා අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගොති සත්තතිංස බොධිපක්ඛියධම්මා ධම්මො නාම; තයො සතිපට්ඨානා තයො සම්මප්පධානා තයො ඉද්ධිපාදා ඡ ඉන්ද්රියානි ඡ බලානි අට්ඨ බොජ්ඣඞ්ගා නවඞ්ගිකො මග්ගොති ච චත්තාරො උපාදානා පඤ්ච නීවරණානි සත්ත අනුසයා අට්ඨ මිච්ඡත්තානි ච අයං අධම්මො.

තත්ථ යංකිඤ්චි එකං අධම්මකොට්ඨාසං ගහෙත්වා ‘‘ඉමං අධම්මං ධම්මොති කරිස්සාම, එවං අම්හාකං ආචරියකුලං නිය්යානිකං භවිස්සති, මයං ච ලොකෙ පාකටා භවිස්සාමා’’ති තං අධම්මං ‘‘ධම්මො අය’’න්ති කථයන්තා අධම්මං ධම්මොති දීපෙන්ති නාම. තථෙව ධම්මකොට්ඨාසෙසු එකං ගහෙත්වා ‘‘අයං අධම්මො’’ති කථෙන්තා ධම්මං අධම්මොති දීපෙන්ති නාම. විනයපරියායෙන පන භූතෙන වත්ථුනා චොදෙත්වා සාරෙත්වා යථාපටිඤ්ඤාය කත්තබ්බං කම්මං ධම්මො නාම, අභූතෙන වත්ථුනා අචොදෙත්වා අසාරෙත්වා අපටිඤ්ඤාය කත්තබ්බං කම්මං අධම්මො නාම.

සුත්තන්තපරියායෙන රාගවිනයො දොසවිනයො මොහවිනයො සංවරො පහානං පටිසඞ්ඛාති අයං විනයො නාම, රාගාදීනං අවිනයො අසංවරො අප්පහානං අපටිසඞ්ඛාති අයං අවිනයො නාම. විනයපරියායෙන වත්ථුසම්පත්ති, ඤත්තිසම්පත්ති, අනුස්සාවනසම්පත්ති, සීමාසම්පත්ති, පරිසසම්පත්තීති අයං විනයො නාම. වත්ථුවිපත්ති, ඤත්තිවිපත්ති, අනුස්සාවනවිපත්ති, සීමාවිපත්ති පරිසවිපත්තීති අයං අවිනයො නාම.

සුත්තන්තපරියායෙන චත්තාරො සතිපට්ඨානා චත්තාරො සම්මප්පධානා…පෙ… අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගොති ඉදං භාසිතං ලපිතං තථාගතෙන; තයො සතිපට්ඨානා තයො සම්මප්පධානා තයො ඉද්ධිපාදා ඡ ඉන්ද්රියානි ඡ බලානි අට්ඨ බොජ්ඣඞ්ගා නවඞ්ගිකො මග්ගොති ඉදං අභාසිතං අලපිතං තථාගතෙන. විනයපරියායෙන චත්තාරො පාරාජිකා තෙරස සඞ්ඝාදිසෙසා ද්වෙ අනියතා තිංස නිස්සග්ගියා පාචිත්තියාති ඉදං භාසිතං ලපිතං තථාගතෙන; තයො පාරාජිකා චුද්දස සඞ්ඝාදිසෙසා තයො අනියතා එකතිංස නිස්සග්ගියා පාචිත්තියාති ඉදං අභාසිතං අලපිතං තථාගතෙන.

සුත්තන්තපරියායෙන දෙවසිකං ඵලසමාපත්තිසමාපජ්ජනං මහාකරුණාසමාපත්තිසමාපජ්ජනං බුද්ධචක්ඛුනා ලොකවොලොකනං අට්ඨුප්පත්තිවසෙන සුත්තන්තදෙසනා ජාතකකථාති ඉදං ආචිණ්ණං, න දෙවසිකං ඵලසමාපත්තිසමාපජ්ජනං…පෙ… න ජාතකකථාති ඉදං අනාචිණ්ණං. විනයපරියායෙන නිමන්තිතස්ස වස්සාවාසං වසිත්වා අපලොකෙත්වා චාරිකාපක්කමනං පවාරෙත්වා චාරිකාපක්කමනං, ආගන්තුකෙහි සද්ධිං පඨමං පටිසන්ථාරකරණන්ති ඉදං ආචිණ්ණං, තස්සෙව ආචිණ්ණස්ස අකරණං අනාචිණ්ණං නාම.

සුත්තන්තපරියායෙන චත්තාරො සතිපට්ඨානා…පෙ… අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගොති ඉදං පඤ්ඤත්තං නාම; තයො සතිපට්ඨානා…පෙ… නවඞ්ගිකො මග්ගොති ඉදං අපඤ්ඤත්තං නාම. විනයපරියායෙන චත්තාරො පාරාජිකා…පෙ… තිංසනිස්සග්ගියා පාචිත්තියාති ඉදං පඤ්ඤත්තං නාම; තයො පාරාජිකා…පෙ… එකතිංස නිස්සග්ගියා පාචිත්තියාති ඉදං අපඤ්ඤත්තං නාම.

යං පනෙතං සබ්බසුත්තානං පරියොසානෙ තෙචිමං සද්ධම්මං අන්තරධාපෙන්තීති වුත්තං, තත්ථ පඤ්ච අන්තරධානානි නාම අධිගමඅන්තරධානං, පටිපත්තිඅන්තරධානං, පරියත්තිඅන්තරධානං, ලිඞ්ගඅන්තරධානං, ධාතුඅන්තරධානන්ති . තත්ථ අධිගමොති චත්තාරො මග්ගා, චත්තාරි ඵලානි, චතස්සො පටිසම්භිදා, තිස්සො විජ්ජා, ඡ අභිඤ්ඤාති. සො පරිහායමානො පටිසම්භිදාතො පට්ඨාය පරිහායති. බුද්ධානං හි පරිනිබ්බානතො වස්සසහස්සමෙව පටිසම්භිදා නිබ්බත්තෙතුං සක්කොන්ති, තතො පරං ඡ අභිඤ්ඤා, තතො තාපි නිබ්බත්තෙතුං අසක්කොන්තා තිස්සො විජ්ජා නිබ්බත්තෙන්ති. ගච්ඡන්තෙ ගච්ඡන්තෙ කාලෙ තාපි නිබ්බත්තෙතුං අසක්කොන්තා සුක්ඛවිපස්සකා හොන්ති. එතෙනෙව උපායෙන අනාගාමිනො සකදාගාමිනො සොතාපන්නාති. තෙසු ධරන්තෙසු අධිගමො අනන්තරහිතො නාම න හොති. පච්ඡිමකස්ස පන සොතාපන්නස්ස ජීවිතක්ඛයෙන අධිගමො අන්තරහිතො නාම හොති. ඉදං අධිගමඅන්තරධානං නාම.

පටිපත්තිඅන්තරධානං නාම ඣානවිපස්සනාමග්ගඵලානි නිබ්බත්තෙතුං අසක්කොන්තා චතුපාරිසුද්ධිසීලමත්තං රක්ඛන්ති. ගච්ඡන්තෙ ගච්ඡන්තෙ කාලෙ ‘‘සීලං පරිපුණ්ණං කත්වා රක්ඛාම, පධානඤ්ච අනුයුඤ්ජාම, න ච මග්ගං වා ඵලං වා සච්ඡිකාතුං සක්කොම, නත්ථි ඉදානි අරියධම්මපටිවෙධො’’ති වොසානං ආපජ්ජිත්වා කොසජ්ජබහුලා අඤ්ඤමඤ්ඤං න චොදෙන්ති න සාරෙන්ති අකුක්කුච්චකා හොන්ති, තතො පට්ඨාය ඛුද්දානුඛුද්දකානි මද්දන්ති. ගච්ඡන්තෙ ගච්ඡන්තෙ කාලෙ පාචිත්තියථුල්ලච්චයානි ආපජ්ජන්ති, තතො ගරුකාපත්තිං. පාරාජිකමත්තමෙව තිට්ඨති. චත්තාරි පාරාජිකානි රක්ඛන්තානං භික්ඛූනං සතෙපි සහස්සෙපි ධරමානෙ පටිපත්ති අනන්තරහිතා නාම න හොති. පච්ඡිමකස්ස පන භික්ඛුනො සීලභෙදෙන වා ජීවිතක්ඛයෙන වා අන්තරහිතා හොතීති ඉදං පටිපත්තිඅන්තරධානං නාම.

පරියත්තීති තෙපිටකං බුද්ධවචනං සාට්ඨකථා පාළි. යාව සා තිට්ඨති, තාව පරියත්ති පරිපුණ්ණා නාම හොති. ගච්ඡන්තෙ ගච්ඡන්තෙ කාලෙ රාජයුවරාජානො අධම්මිකා හොන්ති, තෙසු අධම්මිකෙසු රාජාමච්චාදයො අධම්මිකා හොන්ති, තතො රට්ඨජනපදවාසිනොති. එතෙසං අධම්මිකතාය දෙවො න සම්මා වස්සති, තතො සස්සානි න සම්පජ්ජන්ති. තෙසු අසම්පජ්ජන්තෙසු පච්චයදායකා භික්ඛුසඞ්ඝස්ස පච්චයෙ දාතුං න සක්කොන්ති, භික්ඛූ පච්චයෙහි කිලමන්තා අන්තෙවාසිකෙ සඞ්ගහෙතුං න සක්කොන්ති. ගච්ඡන්තෙ ගච්ඡන්තෙ කාලෙ පරියත්ති පරිහායති, අත්ථවසෙන ධාරෙතුං න සක්කොන්ති, පාළිවසෙනෙව ධාරෙන්ති. තතො ගච්ඡන්තෙ ගච්ඡන්තෙ කාලෙ පාළිම්පි සකලං ධාරෙතුං න සක්කොන්ති, පඨමං අභිධම්මපිටකං පරිහායති. පරිහායමානං මත්ථකතො පට්ඨාය පරිහායති . පඨමමෙව හි පට්ඨානමහාපකරණං පරිහායති, තස්මිං පරිහීනෙ යමකං, කථාවත්ථු, පුග්ගලපඤ්ඤත්ති, ධාතුකථා, විභඞ්ගො, ධම්මසඞ්ගහොති.

එවං අභිධම්මපිටකෙ පරිහීනෙ මත්ථකතො පට්ඨාය සුත්තන්තපිටකං පරිහායති. පඨමඤ්හි අඞ්ගුත්තරනිකායො පරිහායති, තස්මිම්පි පඨමං එකාදසකනිපාතො, තතො දසකනිපාතො…පෙ… තතො එකකනිපාතොති. එවං අඞ්ගුත්තරෙ පරිහීනෙ මත්ථකතො පට්ඨාය සංයුත්තනිකායො පරිහායති. පඨමං හි මහාවග්ගො පරිහායති, තතො සළායතනවග්ගො, ඛන්ධවග්ගො, නිදානවග්ගො, සගාථාවග්ගොති. එවං සංයුත්තනිකායෙ පරිහීනෙ මත්ථකතො පට්ඨාය මජ්ඣිමනිකායො පරිහායති. පඨමං හි උපරිපණ්ණාසකො පරිහායති, තතො මජ්ඣිමපණ්ණාසකො, තතො මූලපණ්ණාසකොති. එවං මජ්ඣිමනිකායෙ පරිහීනෙ මත්ථකතො පට්ඨාය දීඝනිකායො පරිහායති. පඨමඤ්හි පාථිකවග්ගො පරිහායති, තතො මහාවග්ගො, තතො සීලක්ඛන්ධවග්ගොති. එවං දීඝනිකායෙ පරිහීනෙ සුත්තන්තපිටකං පරිහීනං නාම හොති. විනයපිටකෙන සද්ධිං ජාතකමෙව ධාරෙන්ති. විනයපිටකං ලජ්ජිනොව ධාරෙන්ති, ලාභකාමා පන ‘‘සුත්තන්තෙ කථිතෙපි සල්ලක්ඛෙන්තා නත්ථී’’ති ජාතකමෙව ධාරෙන්ති. ගච්ඡන්තෙ ගච්ඡන්තෙ කාලෙ ජාතකම්පි ධාරෙතුං න සක්කොන්ති. අථ තෙසං පඨමං වෙස්සන්තරජාතකං පරිහායති, තතො පටිලොමක්කමෙන පුණ්ණකජාතකං, මහානාරදජාතකන්ති පරියොසානෙ අපණ්ණකජාතකං පරිහායති. එවං ජාතකෙ පරිහීනෙ විනයපිටකමෙව ධාරෙන්ති.

ගච්ඡන්තෙ ගච්ඡන්තෙ කාලෙ විනයපිටකම්පි මත්ථකතො පට්ඨාය පරිහායති. පඨමඤ්හි පරිවාරො පරිහායති, තතො ඛන්ධකො, භික්ඛුනීවිභඞ්ගො, මහාවිභඞ්ගොති අනුක්කමෙන උපොසථක්ඛන්ධකමත්තමෙව ධාරෙන්ති. තදාපි පරියත්ති අන්තරහිතා න හොති. යාව පන මනුස්සෙසු චාතුප්පදිකගාථාපි පවත්තති, තාව පරියත්ති අනන්තරහිතාව හොති. යදා සද්ධො පසන්නො රාජා හත්ථික්ඛන්ධෙ සුවණ්ණචඞ්කොටකම්හි සහස්සත්ථවිකං ඨපාපෙත්වා ‘‘බුද්ධෙහි කථිතං චාතුප්පදිකගාථං ජානන්තො ඉමං සහස්සං ගණ්හතූ’’ති නගරෙ භෙරිං චරාපෙත්වා ගණ්හනකං අලභිත්වා ‘‘එකවාරං චරාපිතෙ නාම සුණන්තාපි හොන්ති අස්සුණන්තාපී’’ති යාවතතියං චරාපෙත්වා ගණ්හනකං අලභිත්වා රාජපුරිසා තං සහස්සත්ථවිකං පුන රාජකුලං පවෙසෙන්ති, තදා පරියත්ති අන්තරහිතා නාම හොති. ඉදං පරියත්තිඅන්තරධානං නාම.

ගච්ඡන්තෙ ගච්ඡන්තෙ කාලෙ චීවරග්ගහණං පත්තග්ගහණං සම්මිඤ්ජනපසාරණං ආලොකිතවිලොකිතං න පාසාදිකං හොති. නිගණ්ඨසමණා විය අලාබුපත්තං භික්ඛූ පත්තං අග්ගබාහාය පක්ඛිපිත්වා ආදාය විචරන්ති, එත්තාවතාපි ලිඞ්ගං අනන්තරහිතමෙව හොති. ගච්ඡන්තෙ ගච්ඡන්තෙ පන කාලෙ අග්ගබාහතො ඔතාරෙත්වා හත්ථෙන වා සික්කාය වා ඔලම්බිත්වා විචරන්ති, චීවරම්පි රජනසාරුප්පං අකත්වා ඔට්ඨට්ඨිවණ්ණං කත්වා විචරන්ති. ගච්ඡන්තෙ ගච්ඡන්තෙ කාලෙ රජනම්පි න හොති දසච්ඡින්දනම්පි ඔවට්ටිකවිජ්ඣනම්පි, කප්පමත්තං කත්වා වළඤ්ජෙන්ති. පුන ඔවට්ටිකං විජ්ඣිත්වා කප්පං න කරොන්ති. තතො උභයම්පි අකත්වා දසා ඡෙත්වා පරිබ්බාජකා විය චරන්ති. ගච්ඡන්තෙ ගච්ඡන්තෙ කාලෙ ‘‘කො ඉමිනා අම්හාකං අත්ථො’’ති ඛුද්දකං කාසාවඛණ්ඩං හත්ථෙ වා ගීවාය වා බන්ධන්ති, කෙසෙසු වා අල්ලීයාපෙන්ති, දාරභරණං වා කරොන්තා කසිත්වා වපිත්වා ජීවිකං කප්පෙත්වා විචරන්ති. තදා දක්ඛිණං දෙන්තා සඞ්ඝං උද්දිස්ස එතෙසං දෙන්ති. ඉදං සන්ධාය භගවතා වුත්තං – ‘‘භවිස්සන්ති ඛො, පනානන්ද, අනාගතමද්ධානං ගොත්රභුනො කාසාවකණ්ඨා දුස්සීලා පාපධම්මා, තෙසු දුස්සීලෙසු සඞ්ඝං උද්දිස්ස දානං දස්සන්ති, තදාපාහං, ආනන්ද, සඞ්ඝගතං දක්ඛිණං අසඞ්ඛෙය්යං අප්පමෙය්යං වදාමී’’ති (ම. නි. 3.380). තතො ගච්ඡන්තෙ කාලෙ නානාවිධානි කම්මානි කරොන්තා ‘‘පපඤ්චො එස, කිං ඉමිනා අම්හාක’’න්ති කාසාවඛණ්ඩං ඡින්දිත්වා අරඤ්ඤෙ ඛිපන්ති. එතස්මිං කාලෙ ලිඞ්ගං අන්තරහිතං නාම හොති. කස්සපදසබලස්ස කිර කාලතො පට්ඨාය යොනකානං සෙතවත්ථං පාරුපිත්වා චරණං චාරිත්තං ජාතන්ති. ඉදං ලිඞ්ගඅන්තරධානං නාම.

ධාතුඅන්තරධානං පන එවං වෙදිතබ්බං – තීණි පරිනිබ්බානානි, කිලෙසපරිනිබ්බානං – ඛන්ධපරිනිබ්බානං, ධාතුපරිනිබ්බානන්ති. තත්ථ කිලෙසපරිනිබ්බානං බොධිපල්ලඞ්කෙ අහොසි, ඛන්ධපරිනිබ්බානං කුසිනාරායං, ධාතුපරිනිබ්බානං අනාගතෙ භවිස්සති. කථං? තතො තත්ථ තත්ථ සක්කාරසම්මානං අලභමානා ධාතුයො බුද්ධානං අධිට්ඨානබලෙන සක්කාරසම්මානලභනකට්ඨානං ගච්ඡන්ති. ගච්ඡන්තෙ ගච්ඡන්තෙ කාලෙ සබ්බට්ඨානෙසු සක්කාරසම්මානො න හොති. සාසනස්ස හි ඔසක්කනකාලෙ ඉමස්මිං තම්බපණ්ණිදීපෙ සබ්බා ධාතුයො සන්නිපතිත්වා මහාචෙතියං, තතො නාගදීපෙ රාජායතනචෙතියං, තතො බොධිපල්ලඞ්කං ගමිස්සන්ති. නාගභවනතොපි දෙවලොකතොපි බ්රහ්මලොකතොපි ධාතුයො මහාබොධිපල්ලඞ්කමෙව ගමිස්සන්ති. සාසපමත්තාපි ධාතු අන්තරා න නස්සිස්සති. සබ්බා ධාතුයො මහාබොධිමණ්ඩෙ සන්නිපතිත්වා බුද්ධරූපං ගහෙත්වා බොධිමණ්ඩෙ පල්ලඞ්කෙන නිසින්නබුද්ධසරීරසිරිං දස්සෙන්ති. ද්වත්තිංස මහාපුරිසලක්ඛණානි අසීති අනුබ්යඤ්ජනානි බ්යාමප්පභාති සබ්බං පරිපුණ්ණමෙව හොති. තතො යමකපාටිහාරියදිවසෙ විය පාටිහාරියං කත්වා දස්සෙන්ති. තදා මනුස්සභූතසත්තො නාම තත්ථ ගතො නත්ථි, දසසහස්සචක්කවාළෙ පන දෙවතා සබ්බාව සන්නිපතිත්වා ‘‘අජ්ජ දසබලො පරිනිබ්බායති, ඉතොදානි පට්ඨාය අන්ධකාරං භවිස්සතී’’ති පරිදෙවන්ති. අථ ධාතුසරීරතො තෙජො සමුට්ඨාය තං සරීරං අපණ්ණත්තිකභාවං ගමෙති. ධාතුසරීරතො සමුට්ඨිතා ජාලා යාව බ්රහ්මලොකා උග්ගච්ඡිස්සති, සාසපමත්තාය සෙසායපි ධාතුයා සති එකජාලාව භවිස්සති. ධාතූසු පරියාදානං ගතාසු පච්ඡිජ්ජිස්සති. එවං මහන්තං ආනුභාවං දස්සෙත්වා ධාතුයො අන්තරධායන්ති. තදා සන්නිපතිතා දෙවසඞ්ඝා බුද්ධානං පරිනිබ්බුතදිවසෙ විය දිබ්බගන්ධමාලාතූරියාදීහි සක්කාරං කත්වා තික්ඛත්තුං පදක්ඛිණං කත්වා වන්දිත්වා ‘‘අනාගතෙ උප්පජ්ජනකං බුද්ධං පස්සිතුං ලභිස්සාම භගවා’’ති වත්වා සකසකට්ඨානමෙව ගච්ඡන්ති. ඉදං ධාතුඅන්තරධානං නාම.

ඉමස්ස පඤ්චවිධස්ස අන්තරධානස්ස පරියත්තිඅන්තරධානමෙව මූලං. පරියත්තියා හි අන්තරහිතාය පටිපත්ති අන්තරධායති, පරියත්තියා ඨිතාය පටිපත්ති පතිට්ඨාති. තෙනෙව ඉමස්මිං දීපෙ චණ්ඩාලතිස්සමහාභයෙ සක්කො දෙවරාජා මහාඋළුම්පං මාපෙත්වා භික්ඛූනං ආරොචාපෙසි ‘‘මහන්තං භයං භවිස්සති, න සම්මා දෙවො වස්සිස්සති, භික්ඛූ පච්චයෙහි කිලමන්තා පරියත්තිං සන්ධාරෙතුං න සක්ඛිස්සන්ති, පරතීරං ගන්ත්වා අය්යෙහි ජීවිතං රක්ඛිතුං වට්ටති. ඉමං මහාඋළුම්පං ආරුය්හ ගච්ඡථ, භන්තෙ. යෙසං එත්ථ නිසජ්ජට්ඨානං නප්පහොති, තෙ කට්ඨඛණ්ඩෙපි උරං ඨපෙත්වා ගච්ඡන්තු, සබ්බෙසම්පි භයං න භවිස්සතී’’ති. තදා සමුද්දතීරං පත්වා සට්ඨි භික්ඛූ කතිකං කත්වා ‘‘අම්හාකං එත්ථ ගමනකිච්චං නත්ථි, මයං ඉධෙව හුත්වා තෙපිටකං රක්ඛිස්සාමා’’ති තතො නිවත්තිත්වා දක්ඛිණමලයජනපදං ගන්ත්වා කන්දමූලපණ්ණෙහි ජීවිකං කප්පෙන්තා වසිංසු. කායෙ වහන්තෙ නිසීදිත්වා සජ්ඣායං කරොන්ති, අවහන්තෙ වාලිකං උස්සාරෙත්වා පරිවාරෙත්වා සීසානි එකට්ඨානෙ කත්වා පරියත්තිං සම්මසන්ති. ඉමිනා නියාමෙන ද්වාදස සංවච්ඡරානි සාට්ඨකථං තෙපිටකං පරිපුණ්ණං කත්වා ධාරයිංසු.

භයෙ වූපසන්තෙ සත්තසතා භික්ඛූ අත්තනො ගතට්ඨානෙ සාට්ඨකථෙ තෙපිටකෙ එකක්ඛරම්පි එකබ්යඤ්ජනම්පි අනාසෙත්වා ඉමමෙව දීපමාගම්ම කල්ලගාමජනපදෙ මණ්ඩලාරාමවිහාරං පවිසිංසු. ථෙරානං ආගමනප්පවත්තිං සුත්වා ඉමස්මිං දීපෙ ඔහීනා සට්ඨි භික්ඛූ ‘‘ථෙරෙ පස්සිස්සාමා’’ති ගන්ත්වා ථෙරෙහි සද්ධිං තෙපිටකං සොධෙන්තා එකක්ඛරම්පි එකබ්යඤ්ජනම්පි අසමෙන්තං නාම න පස්සිංසු. තස්මිං ඨානෙ ථෙරානං අයං කථා උදපාදි ‘‘පරියත්ති නු ඛො සාසනස්ස මූලං , උදාහු පටිපත්තී’’ති. පංසුකූලිකත්ථෙරා ‘‘පටිපත්තිමූල’’න්ති ආහංසු, ධම්මකථිකා ‘‘පරියත්තී’’ති . අථ නෙ ථෙරා ‘‘තුම්හාකං ද්වින්නම්පි ජනානං වචනමත්තෙනෙව න කරොම, ජිනභාසිතං සුත්තං ආහරථා’’ති ආහංසු. සුත්තං ආහරිතුං න භාරොති ‘‘ඉමෙ ච, සුභද්ද , භික්ඛූ සම්මා විහරෙය්යුං, අසුඤ්ඤො ලොකො අරහන්තෙහි අස්සාති (දී. නි. 2.214). පටිපත්තිමූලකං, මහාරාජ, සත්ථුසාසනං පටිපත්තිසාරකං. පටිපත්තියා ධරන්තාය තිට්ඨතී’’ති (මි. ප. 4.1.7) සුත්තං ආහරිංසු. ඉමං සුත්තං සුත්වා ධම්මකථිකා අත්තනො වාදඨපනත්ථාය ඉමං සුත්තං ආහරිංසු –

‘‘යාව තිට්ඨන්ති සුත්තන්තා, විනයො යාව දිප්පති;

තාව දක්ඛන්ති ආලොකං, සූරියෙ අබ්භුට්ඨිතෙ යථා.

‘‘සුත්තන්තෙසු අසන්තෙසු, පමුට්ඨෙ විනයම්හි ච;

තමො භවිස්සති ලොකෙ, සූරියෙ අත්ථඞ්ගතෙ යථා.

‘‘සුත්තන්තෙ රක්ඛිතෙ සන්තෙ, පටිපත්ති හොති රක්ඛිතා;

පටිපත්තියං ඨිතො ධීරො, යොගක්ඛෙමා න ධංසතී’’ති.

ඉමස්මිං සුත්තෙ ආහටෙ පංසුකූලිකත්ථෙරා තුණ්හී අහෙසුං, ධම්මකථිකත්ථෙරානංයෙව වචනං පුරතො අහොසි. යථා හි ගවසතස්ස වා ගවසහස්සස්ස වා අන්තරෙ පවෙණිපාලිකාය ධෙනුයා අසති සො වංසො සා පවෙණි න ඝටීයති, එවමෙවං ආරද්ධවිපස්සකානං භික්ඛූනං සතෙපි සහස්සෙපි සංවිජ්ජමානෙ පරියත්තියා අසති අරියමග්ගපටිවෙධො නාම න හොති. යථා ච නිධිකුම්භියා ජානනත්ථාය පාසාණපිට්ඨෙ අක්ඛරෙසු ඨපිතෙසු යාව අක්ඛරානි ධරන්ති, තාව නිධිකුම්භි නට්ඨා නාම න හොති. එවමෙවං පරියත්තියා ධරමානාය සාසනං අන්තරහිතං නාම න හොතීති.

දුතියපමාදාදිවග්ගවණ්ණනා.