📜

7. වීරියාරම්භාදිවග්ගවණ්ණනා

61. සත්තමස්ස පඨමෙ වීරානං කම්මන්ති වීරියං, විධිනා වා ඊරයිතබ්බං පවත්තෙතබ්බන්ති වීරියං, තදෙව කුසලකිරියාය පධානට්ඨෙන ආරම්භො වීරියාරම්භො. ආරද්ධවීරියතා පග්ගහිතවීරියතා පරිපුණ්ණවීරියතාති පච්චෙකං වීරියතාසද්දො යොජෙතබ්බො.

62. දුතියෙ මහතී ඉච්ඡා එතස්සාති මහිච්ඡො, තස්ස භාවො මහිච්ඡතා. මහාවිසයො ලොභො මහාලොභො මහන්තානං වත්ථූනං බහූනඤ්ච අභිගිජ්ඣනතො. ඉතරීතරාතිආදිනා පබ්බජිතානං උප්පජ්ජනමහිච්ඡතා වුත්තා. පඤ්චහි කාමගුණෙහීතිආදි ගහට්ඨානං වසෙන වුත්තං. ඉච්ඡාති සභාවනිද්දෙසො. ඉච්ඡාගතාති ඉච්ඡාපවත්තා. මහිච්ඡතාති මහාඉච්ඡතා. අත්ථතො පනායං රාගො එවාති වුත්තං – ‘‘රාගො සාරාගො’’තිආදි.

63. තතියෙ අප්පිච්ඡස්සාති එත්ථ අප්ප-සද්දො අභාවත්ථො ‘‘අප්පාබාධො හොති අප්පාතඞ්කො’’තිආදීසු (ම. නි. 2.304) වියාති ආහ – ‘‘අනිච්ඡස්සා’’ති. ලොකෙ පාකටස්ස හි අක්ඛිරොගකුච්ඡිරොගාදිභෙදස්ස ආබාධස්ස අභාවං සන්ධාය ‘‘අප්පාබාධො’’ති වුත්තං. ඉදානි වුත්තමෙවත්ථං පාකටතරං කාතුං ‘‘එත්ථ හී’’තිආදි වුත්තං. බ්යඤ්ජනං සාවසෙසං විය පරිත්තකෙපි අප්පසද්දස්ස දිස්සමානත්තා. අත්ථො පන නිරවසෙසො සබ්බසො පච්චයිච්ඡාය අභාවස්ස අධිප්පෙතත්තා. තෙනාහ – ‘‘න හී’’තිආදි.

ඉච්ඡාය අභාවෙනෙව අප්පිච්ඡො නාම හොතීති ඉමමත්ථං පකාරන්තරෙන දීපෙතුං – ‘‘අපිචා’’තිආදි වුත්තං. අත්රිච්ඡතා නාම අත්ර අත්ර ඉච්ඡා. අසන්තගුණසම්භාවනතාය පාපා ලාමිකා නිහීනා ඉච්ඡා පාපිච්ඡතා. යාය පච්චයුප්පාදනත්ථං අත්තනි විජ්ජමානගුණෙ සම්භාවෙති, පච්චයානං පටිග්ගහණෙ ච න මත්තං ජානාති, අයං මහිච්ඡතා. අසන්තගුණසම්භාවනතාති අත්තනි අවිජ්ජමානානං ගුණානං විජ්ජමානානං විය පරෙසං පකාසනා. සන්තගුණසම්භාවනතාති ඉච්ඡාචාරෙ ඨත්වා අත්තනි විජ්ජමානසීලධුතධම්මාදිගුණවිභාවනා. තාදිසස්සපි පටිග්ගහණෙ අමත්තඤ්ඤුතාපි හොති, සාපි අභිධම්මෙ ආගතායෙවාති සම්බන්ධො. දුස්සන්තප්පයොති දුත්තප්පයො.

අතිලූඛභාවන්ති පත්තචීවරවසෙන අතිවිය ලූඛභාවං. තදස්ස දිස්වා මනුස්සා ‘‘අයං අමඞ්ගලදිවසො , සුම්භකසිනිද්ධපත්තචීවරො අය්යො පුබ්බඞ්ගමො කාතබ්බො’’ති චින්තෙත්වා, ‘‘භන්තෙ, ථොකං බහි හොථා’’ති ආහංසු. උම්මුජ්ජීති මනුස්සානං අජානන්තානංයෙව පථවියං නිමුජ්ජිත්වා ගණ්හන්තොයෙව උම්මුජ්ජි. යදි ථෙරො ‘‘ඛීණාසවභාවං ජානන්තූ’’ති ඉච්ඡෙය්ය, න නං මනුස්සා ‘‘බහි හොථා’’ති වදෙය්යුං, ඛීණාසවානං පන තථාචිත්තමෙව න උප්පජ්ජෙය්ය.

අප්පිච්ඡතාපධානං පුග්ගලාධිට්ඨානං චතුබ්බිධඉච්ඡාපභෙදං දස්සෙත්වා පුනපි පුග්ගලාධිට්ඨානෙන චතුබ්බිධං ඉච්ඡාභෙදං දස්සෙන්තො ‘‘අපරොපි චතුබ්බිධො අප්පිච්ඡො’’තිආදිමාහ. පච්චයඅප්පිච්ඡොති පච්චයෙසු ඉච්ඡාරහිතො. ධුතඞ්ගඅප්පිච්ඡොති ධුතගුණසම්භාවනාය ඉච්ඡාරහිතො. පරියත්තිඅප්පිච්ඡොති බහුස්සුතසම්භාවනාය ඉච්ඡාරහිතො. අධිගමඅප්පිච්ඡොති ‘‘අරියො’’ති සම්භාවනාය ඉච්ඡාරහිතො. දායකස්ස වසන්ති අප්පං වා යං දාතුකාමො බහුං වාති දායකස්ස චිත්තස්ස වසං, අජ්ඣාසයන්ති අත්ථො. දෙය්යධම්මස්ස වසන්ති දෙය්යධම්මස්ස අබහුභාවං. අත්තනො ථාමන්ති අත්තනො පමාණං. යත්තකෙන අත්තා යාපෙති, තත්තකස්සෙව ගහණං. යදි හීතිආදි සඞ්ඛෙපතො වුත්තස්ස අත්ථස්ස විවරණං. පමාණෙනෙවාති යාපනප්පමාණෙනෙව.

එකභික්ඛුපි නාඤ්ඤාසීති සොසානිකවත්තෙ සම්මදෙව වත්තිතත්තා එකොපි භික්ඛු න අඤ්ඤාසි. අබ්බොකිණ්ණන්ති අවිච්ඡෙදං. දුතියො මං ජානෙය්යාති දුතියො සහායභූතොපි යථා මං ජානිතුං න සක්කුණෙය්ය, තථා සට්ඨි වස්සානි නිරන්තරං සුසානෙ වසාමි, තස්මා අහං අහො සොසානිකුත්තමො. උපකාරො හුත්වාති උග්ගහපරිපුච්ඡාදීහි පරියත්තිධම්මවසෙන උපකාරො හුත්වා. ධම්මකථාය ජනපදං ඛොභෙත්වාති ලොමහංසනසාධුකාරදානචෙලුක්ඛෙපාදිවසෙන සන්නිපතිතං ඉතරඤ්ච ‘‘කථං නු ඛො අප්පං අය්යස්ස සන්තිකෙ ධම්මං සොස්සාමා’’ති කොලාහලවසෙන මහාජනං ඛොභෙත්වා? යදි ථෙරො බහුස්සුතභාවං ජානාපෙතුං ඉච්ඡෙය්ය, පුබ්බෙව ජනපදං ඛොභෙන්තො ධම්මං කථෙය්ය. ගතොති ‘‘අයං සො, යෙන රත්තියං ධම්මකථා කතා’’ති ජානනභාවෙන පරියත්තිඅප්පිච්ඡතාය පුරාරුණාව ගතො.

තයොකුලපුත්තා වියාති පාචීනවංසදායෙ සාමග්ගිවාසංවුට්ඨා අනුරුද්ධො, නන්දියො, කිමිලොති ඉමෙ තයො කුලපුත්තා විය. එතෙසුපි හි අනුරුද්ධත්ථෙරෙන භගවතා ‘‘අත්ථි පන වො අනුරුද්ධා එවං අප්පමත්තානං ආතාපීනං පහිතත්තානං විහරන්තානං උත්තරිමනුස්සධම්මො අලමරියඤාණදස්සනවිසෙසො අධිගතො ඵාසුවිහාරො’’ති (ම. නි. 1.328) පුට්ඨෙන ‘‘ඉධ පන මයං, භන්තෙ, යාවදෙව ආකඞ්ඛාම, විවිච්චෙව කාමෙහි විවිච්ච අකුසලෙහි ධම්මෙහි සවිතක්කං සවිචාරං විවෙකජං පීතිසුඛං පඨමං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරාමා’’තිආදිනා (ම. නි. 1.328) අනුපුබ්බවිහාරසමාපත්තීසු ආරොචිතාසු ඉතරෙ ථෙරා න ඉච්ඡිංසු. තථා හි තෙ පක්කන්තෙ භගවති ආයස්මන්තං අනුරුද්ධං එතදවොචුං – ‘‘කින්නු මයං ආයස්මතො අනුරුද්ධස්ස එවමාරොචිම්හ ‘ඉමාසඤ්ච ඉමාසඤ්ච විහාරසමාපත්තීනං මයං ලාභිනො’ති? යං නො ආයස්මා අනුරුද්ධො භගවතො සම්මුඛාපි ආසවානං ඛයං පකාසෙතී’’ති? ඝටීකාරොපි අත්තනො අරියභාවෙ කිකිස්ස රඤ්ඤො භගවතා ආරොචිතෙ න අත්තමනො අහොසි? තෙනාහ – ‘‘ඝටීකාරකුම්භකාරො වියා’’ති. ඉමස්මිං පනත්ථෙති ‘‘යථයිදං, භික්ඛවෙ, අප්පිච්ඡතා’’ති වුත්තෙ අප්පිච්ඡතාසඞ්ඛාතෙ අත්ථෙ. බලවඅලොභෙනාති දළ්හතරප්පවත්තිකෙන අලොභෙන.

64. චතුත්ථෙ නත්ථි එතස්ස සන්තුට්ඨීති අසන්තුට්ඨි, තස්ස භාවො අසන්තුට්ඨිතා. තං පන සරූපතො දස්සෙන්තො ‘‘අසන්තුට්ඨෙ පුග්ගලෙ…පෙ… ලොභො’’ති ආහ. සෙවන්තස්සාතිආදීනි අඤ්ඤමඤ්ඤවෙවචනානි.

65-67. පඤ්චමෙ තුස්සනං තුට්ඨි, සමං, සකෙන, සන්තෙන වා තුට්ඨි එතස්සාති සන්තුට්ඨි, තස්ස භාවො සන්තුට්ඨිතා. යස්ස සන්තොසස්ස අත්ථිතාය භික්ඛු ‘‘සන්තුට්ඨො’’ති වුච්චති, තං දස්සෙන්තො ‘‘ඉතරීතරපච්චයසන්තොසෙන සමන්නාගතස්සා’’ති ආහ – චීවරාදිකෙ යත්ථ කත්ථචි කප්පියෙ පච්චයෙ සන්තුස්සනෙන සමඞ්ගීභූතස්සාති අත්ථො. අථ වා ඉතරං වුච්චති හීනං පණීතතො අඤ්ඤත්තා, තථා පණීතම්පි ඉතරං හීනතො අඤ්ඤත්තා. අපෙක්ඛාසිද්ධා හි ඉතරතා. ඉති යෙන ධම්මෙන හීනෙන වා පණීතෙන වා චීවරාදිපච්චයෙන සන්තුස්සති, සො තථා පවත්තො අලොභො ඉතරීතරපච්චයසන්තොසො, තෙන සමන්නාගතස්ස . යථාලාභං අත්තනො ලාභානුරූපං සන්තොසො යථාලාභසන්තොසො. සෙසපදද්වයෙපි එසෙව නයො. ලබ්භතීති වා ලාභො, යො යො ලාභො යථාලාභො, තෙන සන්තොසො යථාලාභසන්තොසො. බලන්ති කායබලං. සාරුප්පන්ති භික්ඛුනො අනුච්ඡවිකතා.

යථාලද්ධතො අඤ්ඤස්ස අපත්ථනා නාම සියා අප්පිච්ඡතාපි පවත්තිආකාරොති තතො විනිවෙචිතමෙව සන්තොසස්ස සරූපං දස්සෙන්තො ‘‘ලභන්තොපි න ගණ්හාතී’’ති ආහ. තං පරිවත්තෙත්වා පකතිදුබ්බලාදීනං ගරුචීවරං අඵාසුභාවාවහං සරීරඛෙදාවහඤ්ච හොතීති පයොජනවසෙන න අත්රිච්ඡතාදිවසෙන තං පරිවත්තෙත්වා ලහුකචීවරපරිභොගො සන්තොසවිරොධි න හොතීති ආහ – ‘‘ලහුකෙන යාපෙන්තොපි සන්තුට්ඨොව හොතී’’ති. මහග්ඝචීවරං බහූනි වා චීවරානි ලභිත්වා තානි විස්සජ්ජෙත්වා තදඤ්ඤස්ස ගහණං යථාසාරුප්පනයෙ ඨිතත්තා න සන්තොසවිරොධීති ආහ – ‘‘තෙසං…පෙ… ධාරෙන්තොපි සන්තුට්ඨොව හොතී’’ති. එවං සෙසපච්චයෙසුපි යථාසාරුප්පනිද්දෙසෙ අපි-සද්දග්ගහණෙ අධිප්පායො වෙදිතබ්බො. මුත්තහරීතකන්ති ගොමුත්තපරිභාවිතං, පූතිභාවෙන වා ඡඩ්ඩිතං හරීතකං. බුද්ධාදීහි වණ්ණිතන්ති අප්පිච්ඡතාසන්තුට්ඨීසු භික්ඛූ නියොජෙතුං ‘‘පූතිමුත්තභෙසජ්ජං නිස්සාය පබ්බජ්ජා’’තිආදිනා (මහාව. 73, 128) බුද්ධාදීහි පසත්ථං. පරමසන්තුට්ඨොව හොති පරමෙන උක්කංසගතෙන සන්තොසෙන සමන්නාගතත්තා. යථාසාරුප්පසන්තොසොව අග්ගොති තත්ථ තත්ථ භික්ඛු සාරුප්පංයෙව නිස්සාය සන්තුස්සනවසෙන පවත්තනතො අග්ගො. ඡට්ඨසත්තමෙසු නත්ථි වත්තබ්බං.

68-69. අට්ඨමනවමෙසු න සම්පජානාතීති අසම්පජානො, තස්ස භාවො අසම්පජඤ්ඤං. වුත්තප්පටිපක්ඛෙන සම්පජඤ්ඤං වෙදිතබ්බං.

70. දසමෙ පාපමිත්තා දෙවදත්තසදිසා. තෙ හි හීනාචාරතාය, දුක්ඛස්ස වා සම්පාපකතාය ‘‘පාපා’’ති වුච්චන්ති. තෙනාකාරෙන පවත්තානන්ති යො පාපමිත්තස්ස ඛන්ති රුචි අධිමුත්ති තන්නින්නතාතංසම්පවඞ්කතාදිආකාරො, තෙනාකාරෙන පවත්තානං. චතුන්නං ඛන්ධානමෙවෙතං නාමන්ති චතුන්නං අරූපක්ඛන්ධානං ‘‘පාපමිත්තතා’’ති එතං නාමං. යස්මා අස්සද්ධියාදිපාපධම්මසමන්නාගතා පුග්ගලා විසෙසතො පාපා පුඤ්ඤධම්මවිමොක්ඛතාය, තෙ යස්ස මිත්තා සහායා, සො පාපමිත්තො, තස්ස භාවො පාපමිත්තතා. තෙනාහ – ‘‘යෙ තෙ පුග්ගලා අස්සද්ධා’’තිආදි.

වීරියාරම්භාදිවග්ගවණ්ණනා නිට්ඨිතා.