📜

5. පරිසවග්ගවණ්ණනා

43. පඤ්චමස්ස පඨමෙ උත්තානාති පාකටා අප්පටිච්ඡන්නා. ගම්භීරාති ගුළ්හා පටිච්ඡන්නා. උද්ධතාති උද්ධච්චෙන සමන්නාගතා. උන්නළාති උග්ගතනළා, උට්ඨිතතුච්ඡමානාති වුත්තං හොති. චපලාති පත්තචීවරමණ්ඩනාදිනා චාපල්ලෙන යුත්තා. මුඛරාති මුඛඛරා ඛරවචනා. විකිණ්ණවාචාති අසංයතවචනා දිවසම්පි නිරත්ථකවචනපලාපිනො. මුට්ඨස්සතීති විස්සට්ඨසතිනො. අසම්පජානාති නිප්පඤ්ඤා. අසමාහිතාති චිත්තෙකග්ගතාමත්තස්සාපි අලාභිනො. පාකතින්ද්රියාති පකතියා ඨිතෙහි විවටෙහි අරක්ඛිතෙහි ඉන්ද්රියෙහි සමන්නාගතා. සුක්කපක්ඛො වුත්තවිපල්ලාසෙන වෙදිතබ්බො.

44. දුතියෙ භණ්ඩනජාතාති භණ්ඩනං වුච්චති කලහස්ස පුබ්බභාගො, තං තෙසං ජාතන්ති භණ්ඩනජාතා. තථා ‘‘මයං තුම්හෙ දණ්ඩාපෙස්සාම බන්ධාපෙස්සාමා’’තිආදිවචනප්පවත්තියා සඤ්ජාතකලහා. අයං තාව ගිහීසු නයො. පබ්බජිතා පන ආපත්තිවීතික්කමවාචං වදන්තා කලහජාතා නාම. විවාදාපන්නාති විරුද්ධවාදං ආපන්නා. මුඛසත්තීහි විතුදන්තාති ගුණානං ඡින්දනට්ඨෙන දුබ්භාසිතා වාචා මුඛසත්තියොති වුච්චන්ති, තාහි විතුදන්තා විජ්ඣන්තා. සමග්ගාති එකකම්මං එකුද්දෙසො සමසික්ඛතාති එතෙසං කරණෙන සමග්ගතාය සහිතා. පියචක්ඛූහීති මෙත්තාචක්ඛූහි.

45. තතියෙ අග්ගවතීති උත්තමපුග්ගලවතී, අග්ගාය වා උත්තමාය පටිපත්තියා සමන්නාගතා. තතො විපරීතා අනග්ගවතී. බාහුලිකාති චීවරාදිබාහුල්ලාය පටිපන්නා. සාසනං සිථිලං ගණ්හන්තීති සාථලිකා. ඔක්කමනෙ පුබ්බඞ්ගමාති එත්ථ ඔක්කමනං වුච්චති අවගමනට්ඨෙන පඤ්ච නීවරණානි, තෙන පඤ්චනීවරණපූරණෙ පුබ්බඞ්ගමාති වුත්තං හොති. පවිවෙකෙති උපධිවිවෙකෙ නිබ්බානෙ. නික්ඛිත්තධුරාති තිවිධෙපි විවෙකෙ ඔරොපිතධුරා. න වීරියං ආරභන්තීති දුවිධම්පි වීරියං න කරොන්ති. අප්පත්තස්ස පත්තියාති පුබ්බෙ අප්පත්තස්ස ඣානවිපස්සනාමග්ගඵලවිසෙසස්ස පත්තිඅත්ථාය. ඉතරං පදද්වයං තස්සෙව වෙවචනං. පච්ඡිමා ජනතාති සද්ධිවිහාරිකඅන්තෙවාසිකජනො . දිට්ඨානුගතිං ආපජ්ජතීති ආචරියුපජ්ඣායෙහි කතං අනුකරොන්තො දිට්ඨස්ස තෙසං ආචාරස්ස අනුගතිං ආපජ්ජති නාම. සෙසං වුත්තපටිපක්ඛනයෙන වෙදිතබ්බං.

46. චතුත්ථෙ අරියාති අරියසාවකපරිසා. අනරියාති පුථුජ්ජනපරිසා. ‘‘ඉදං දුක්ඛ’’න්ති යථාභූතං නප්පජානන්තීති ඨපෙත්වා තණ්හං තෙභූමකා පඤ්චක්ඛන්ධා දුක්ඛසච්චං නාම, එත්තකමෙව දුක්ඛං, ඉතො උද්ධං දුක්ඛං නත්ථීති යථාසභාවතො නප්පජානන්ති. එස නයො සබ්බත්ථ. සෙසපදෙසු පන තස්ස දුක්ඛස්ස සමුට්ඨාපිකා පුරිමතණ්හා සමුදයො නාම, තස්සායෙව තණ්හාය, ද්වින්නම්පි වා තෙසං සච්චානං අච්චන්තක්ඛයො අසමුප්පත්ති දුක්ඛනිරොධො නාම, අට්ඨඞ්ගිකො අරියමග්ගො දුක්ඛනිරොධගාමිනී පටිපදා නාමාති එවං ඉමස්මිං සුත්තෙ චතූහි සච්චෙහි චත්තාරො මග්ගා ච චත්තාරි ච ඵලානි කථිතානි.

47. පඤ්චමෙ පරිසාකසටොති කසටපරිසා කචවරපරිසා පලාපපරිසාති අත්ථො. පරිසාමණ්ඩොති පසන්නපරිසා සාරපරිසාති අත්ථො. ඡන්දාගතිං ගච්ඡන්තීති ඡන්දෙන අගතිං ගච්ඡන්ති, අකත්තබ්බං කරොන්තීති අත්ථො. සෙසපදෙසුපි එසෙව නයො. ඉමානි පන චත්තාරි අගතිගමනානි භණ්ඩභාජනීයෙ ච විනිච්ඡයට්ඨානෙ ච ලබ්භන්ති. තත්ථ භණ්ඩභාජනීයෙ තාව අත්තනො භාරභූතානං භික්ඛූනං අමනාපෙ භණ්ඩකෙ පත්තෙ තං පරිවත්තෙත්වා මනාපං දෙන්තො ඡන්දාගතිං ගච්ඡති නාම. අත්තනො පන අභාරභූතානං මනාපෙ භණ්ඩකෙ පත්තෙ තං පරිවත්තෙත්වා අමනාපං දෙන්තො දොසාගතිං ගච්ඡති නාම. භණ්ඩකභාජනීයවත්ථුඤ්ච ඨිතිකඤ්ච අජානන්තො මොහාගතිංගච්ඡති නාම. මුඛරානං වා රාජාදිනිස්සිතානං වා ‘‘ඉමෙ මෙ අමනාපෙ භණ්ඩකෙ දින්නෙ අනත්ථම්පි කරෙය්යු’’න්ති භයෙන පරිවත්තෙත්වා මනාපං දෙන්තො භයාගතිං ගච්ඡති නාම. යො පන එවං න ගච්ඡති, සබ්බෙසං තුලාභූතො පමාණභූතො මජ්ඣත්තො හුත්වා යං යස්ස පාපුණාති, තඤ්ඤෙව තස්ස දෙති, අයං චතුබ්බිධම්පි අගතිගමනං න ගච්ඡති නාම. විනිච්ඡයට්ඨානෙ පන අත්තනො භාරභූතස්ස ගරුකාපත්තිං ලහුකාපත්තීති කත්වා කථෙන්තො ඡන්දාගතිං ගච්ඡති නාම. ඉතරස්ස ලහුකාපත්තිං ගරුකාපත්තීති කත්වා කථෙන්තො දොසාගතිං ගච්ඡති නාම. ආපත්තිවුට්ඨානං පන සමුච්චයක්ඛන්ධකඤ්ච අජානන්තො මොහාගතිං ගච්ඡති නාම. මුඛරස්ස වා රාජපූජිතස්ස වා ‘‘අයං මෙ ගරුකං කත්වා ආපත්තිං කථෙන්තස්ස අනත්ථම්පි කරෙය්යා’’ති ගරුකමෙව ලහුකාති කත්වා කථෙන්තො භයාගතිං ගච්ඡති නාම. යො පන සබ්බෙසං යථාභූතමෙව කථෙති, අයං චතුබ්බිධම්පි අගතිගමනං න ගච්ඡති නාම.

48. ඡට්ඨෙ ඔක්කාචිතවිනීතාති දුබ්බිනීතා. නො පටිපුච්ඡාවිනීතාති න පුච්ඡිත්වා විනීතා. ගම්භීරාති පාළිවසෙන ගම්භීරා සල්ලසුත්තසදිසා. ගම්භීරත්ථාති අත්ථවසෙන ගම්භීරා මහාවෙදල්ලසුත්තසදිසා. ලොකුත්තරාති ලොකුත්තරඅත්ථදීපකා . සුඤ්ඤතාපටිසංයුත්තාති සත්තසුඤ්ඤං ධම්මමත්තමෙව පකාසකා අසඞ්ඛතසංයුත්තසදිසා. න අඤ්ඤා චිත්තං උපට්ඨපෙන්තීති විජානනත්ථාය චිත්තං න උපට්ඨපෙන්ති, නිද්දායන්ති වා අඤ්ඤවිහිතා වා හොන්ති. උග්ගහෙතබ්බං පරියාපුණිතබ්බන්ති උග්ගහෙතබ්බෙ ච පරියාපුණිතබ්බෙ ච. කවිතාති කවීහි කතා. ඉතරං තස්සෙව වෙවචනං. චිත්තක්ඛරාති විචිත්රඅක්ඛරා. ඉතරං තස්සෙව වෙවචනං. බාහිරකාති සාසනතො බහිභූතා. සාවකභාසිතාති තෙසං තෙසං සාවකෙහි භාසිතා. සුස්සූසන්තීති අක්ඛරචිත්තතාය චෙව සරසම්පත්තියා ච අත්තමනා හුත්වා සුණන්ති. න චෙව අඤ්ඤමඤ්ඤං පටිපුච්ඡන්තීති අඤ්ඤමඤ්ඤං අත්ථං වා අනුසන්ධිං වා පුබ්බාපරං වා න පුච්ඡන්ති. න ච පටිවිචරන්තීති පුච්ඡනත්ථාය චාරිකං න විචරන්ති. ඉදං කථන්ති ඉදං බ්යඤ්ජනං කථං රොපෙතබ්බං කින්ති රොපෙතබ්බං? ඉමස්ස කො අත්ථොති ඉමස්ස භාසිතස්ස කො අත්ථො, කා අනුසන්ධි, කිං පුබ්බාපරං? අවිවටන්ති පටිච්ඡන්නං. න විවරන්තීති න උග්ඝාටෙන්ති. අනුත්තානීකතන්ති අපාකටං කතං. න උත්තානිං කරොන්තීති පාකටං න කරොන්ති. කඞ්ඛාඨානියෙසූති කඞ්ඛාය කාරණභූතෙසු. සුක්කපක්ඛො වුත්තවිපල්ලාසෙන වෙදිතබ්බො.

49. සත්තමෙ ආමිසගරූති චතුපච්චයගරුකා ලොකුත්තරධම්මං ලාමකතො ගහෙත්වා ඨිතපරිසා. සද්ධම්මගරූති නව ලොකුත්තරධම්මෙ ගරුකෙ කත්වා චත්තාරො පච්චයෙ ලාමකතො ගහෙත්වා ඨිතපරිසා. උභතොභාගවිමුත්තොති ද්වීහි භාගෙහි විමුත්තො. පඤ්ඤාවිමුත්තොති පඤ්ඤාය විමුත්තො සුක්ඛවිපස්සකඛීණාසවො. කායසක්ඛීති කායෙන ඣානඵස්සං ඵුසිත්වා පච්ඡා නිරොධං නිබ්බානං සච්ඡිකත්වා ඨිතො. දිට්ඨිප්පත්තොති දිට්ඨන්තං පත්තො. ඉමෙ ද්වෙපි ඡසු ඨානෙසු ලබ්භන්ති. සද්ධාවිමුත්තොති සද්දහන්තො විමුත්තො. අයම්පි ඡසු ඨානෙසු ලබ්භති. ධම්මං අනුස්සරතීති ධම්මානුසාරී. සද්ධං අනුස්සරතීති සද්ධානුසාරී. ඉමෙ ද්වෙපි පඨමමග්ගසමඞ්ගිනො. කල්යාණධම්මොති සුන්දරධම්මො. දුස්සීලො පාපධම්මොති නිස්සීලො ලාමකධම්මො. ඉමං කස්මා ගණ්හන්ති? සබ්බෙසු හි එකසදිසෙසු ජාතෙසු සීලවන්තෙසු බලවගාරවං න හොති, එකච්චෙසු පන දුස්සීලෙසු සති සීලවන්තානං උපරි බලවගාරවං හොතීති මඤ්ඤන්තා ගණ්හන්ති. තෙ තෙන ලාභං ලභන්තීති තෙ භික්ඛූ එකච්චානං වණ්ණං එකච්චානං අවණ්ණං කථෙත්වා චත්තාරො පච්චයෙ ලභන්ති. ගථිතාති තණ්හාය ගන්ථිතා. මුච්ඡිතාති තණ්හාවසෙනෙව මුච්ඡිතා. අජ්ඣොපන්නාති අජ්ඣොසාය ගිලිත්වා පරිනිට්ඨපෙත්වා ඨිතා. අනාදීනවදස්සාවිනොති අපච්චවෙක්ඛිතපරිභොගෙ ආදීනවං අපස්සන්තා. අනිස්සරණපඤ්ඤාති චතූසු පච්චයෙසු ඡන්දරාගඅපකඩ්ඪනාය නිස්සරණපඤ්ඤාය විරහිතා ඉදමත්ථං එතන්ති අජානන්තා. පරිභුඤ්ජන්තීති සච්ඡන්දරාගා හුත්වා පරිභුඤ්ජන්ති.

සුක්කපක්ඛෙ උභතොභාගවිමුත්තොතිආදීසු අයං සත්තන්නම්පි අරියපුග්ගලානං සඞ්ඛෙපපකාසනා – එකො භික්ඛු පඤ්ඤාධුරෙන අභිනිවිට්ඨො අට්ඨ සමාපත්තියො නිබ්බත්තෙත්වා සොතාපත්තිමග්ගං පාපුණාති. සො තස්මිං ඛණෙ ධම්මානුසාරී නාම හොති, සොතාපත්තිඵලාදීසු ඡසු ඨානෙසු කායසක්ඛි නාම, අරහත්තඵලක්ඛණෙ උභතොභාගවිමුත්තො නාම. සමාපත්තීහි වික්ඛම්භනවිමුත්තියා මග්ගෙන සමුච්ඡෙදවිමුත්තියාති ද්වික්ඛත්තුං වා ද්වීහි වා භාගෙහි විමුත්තොති අත්ථො. අපරො පඤ්ඤාධුරෙන අභිනිවිට්ඨො සමාපත්තියො නිබ්බත්තෙතුං අසක්කොන්තො සුක්ඛවිපස්සකොව හුත්වා සොතාපත්තිමග්ගං පාපුණාති. සො තස්මිං ඛණෙ ධම්මානුසාරී නාම හොති, සොතාපත්තිඵලාදීසු ඡසු ඨානෙසු දිට්ඨිප්පත්තො නාම, අරහත්තඵලක්ඛණෙ පඤ්ඤාවිමුත්තො නාම. අපරො සද්ධාධුරෙන අභිනිවිට්ඨො අට්ඨ සමාපත්තියො නිබ්බත්තෙත්වා සොතාපත්තිමග්ගං පාපුණාති. සො තස්මිං ඛණෙ සද්ධානුසාරී නාම හොති, සොතාපත්තිඵලාදීසු ඡසු ඨානෙසු කායසක්ඛි නාම, අරහත්තඵලක්ඛණෙ උභතොභාගවිමුත්තො නාම. අපරො සද්ධාධුරෙන අභිනිවිට්ඨො සමාපත්තියො නිබ්බත්තෙතුං අසක්කොන්තො සුක්ඛවිපස්සකොව හුත්වා සොතාපත්තිමග්ගං පාපුණාති. සො තස්මිං ඛණෙ සද්ධානුසාරී නාම හොති, සොතාපත්තිඵලාදීසු ඡසු ඨානෙසු සද්ධාවිමුත්තො නාම, අරහත්තඵලක්ඛණෙ පඤ්ඤාවිමුත්තො නාම.

50. අට්ඨමෙ විසමාති සපක්ඛලනට්ඨෙන විසමා. සමාති නිපක්ඛලනට්ඨෙන සමා. අධම්මකම්මානීති උද්ධම්මානි කම්මානි. අවිනයකම්මානීති උබ්බිනයානි කම්මානි.

51. නවමෙ අධම්මිකාති නිද්ධම්මා. ධම්මිකාති ධම්මයුත්තා.

52. දසමෙ අධිකරණන්ති විවාදාධිකරණාදිචතුබ්බිධං අධිකරණං. ආදියන්තීති ගණ්හන්ති. සඤ්ඤාපෙන්තීති ජානාපෙන්ති. න ච සඤ්ඤත්තිං උපගච්ඡන්තීති සඤ්ඤාපනත්ථං න සන්නිපතන්ති. න ච නිජ්ඣාපෙන්තීති න පෙක්ඛාපෙන්ති. න ච නිජ්ඣත්තිං උපගච්ඡන්තීති අඤ්ඤමඤ්ඤං නිජ්ඣාපනත්ථාය න සන්නිපතන්ති. අසඤ්ඤත්තිබලාති අසඤ්ඤත්තියෙව බලං එතෙසන්ති අසඤ්ඤත්තිබලා . අප්පටිනිස්සග්ගමන්තිනොති යෙසං හි එවං හොති – ‘‘සචෙ අම්හෙහි ගහිතං අධිකරණං ධම්මිකං භවිස්සති, ගණ්හිස්සාම. සචෙ අධම්මිකං, විස්සජ්ජෙස්සාමා’’ති, තෙ පටිනිස්සග්ගමන්තිනො නාම හොන්ති. ඉමෙ පන න තථා මන්තෙන්තීති අප්පටිනිස්සග්ගමන්තිනො. ථාමසා පරාමාසා අභිනිවිස්සාති දිට්ඨිථාමෙන ච දිට්ඨිපරාමාසෙන ච අභිනිවිසිත්වා. ඉදමෙව සච්චන්ති ඉදං අම්හාකං වචනමෙව සච්චං. මොඝමඤ්ඤන්ති අවසෙසානං වචනං මොඝං තුච්ඡං. සුක්කපක්ඛො උත්තානත්ථොයෙවාති.

පරිසවග්ගො පඤ්චමො.

පඨමපණ්ණාසකං නිට්ඨිතං.

2. දුතියපණ්ණාසකං