📜

(7) 2. පත්තකම්මවග්ගො

1. පත්තකම්මසුත්තවණ්ණනා

61. දුතියස්ස පඨමෙ අනිට්ඨපටික්ඛෙපෙන ඉට්ඨා. මනෙ කමන්ති පවිසන්තීති කන්තා. මනං අප්පායන්ති පවඩ්ඪෙන්තීති මනාපා. දුල්ලභාති පරමදුල්ලභා. භොගාති භුඤ්ජිතබ්බා රූපාදයො විසයා. සහධම්මෙනාති ධම්මෙනෙව සද්ධිං උප්පජ්ජන්තු, මා ධම්මූපඝාතං කත්වා අධම්මෙනාති. අථවා සහධම්මෙනාති සකාරණෙන, තෙන තෙන සෙනාපතිසෙට්ඨිට්ඨානාදිකාරණෙන සද්ධිංයෙව උප්පජ්ජන්තූති අත්ථො. යසොති පරිවාරසම්පත්ති. සහඤාතීභීති ඤාතකෙහි සද්ධිං. සහ උපජ්ඣායෙහීති සුඛදුක්ඛෙසු උපනිජ්ඣායිතබ්බත්තා උපජ්ඣායසඞ්ඛාතෙහි සන්දිට්ඨසම්භත්තෙහි සද්ධිං.

අකිච්චං කරොතීති අකාතබ්බං කරොති. කිච්චං අපරාධෙතීති කත්තබ්බයුත්තකං කිච්චං අකරොන්තො තං අපරාධෙති නාම. ධංසතීති පතති පරිහායති. අභිජ්ඣාවිසමලොභන්ති අභිජ්ඣාසඞ්ඛාතං විසමලොභං. පජහතීති නුදති නීහරති. මහාපඤ්ඤොති මහන්තපඤ්ඤො. පුථුපඤ්ඤොති පුථුලපඤ්ඤො. ආපාතදසොති තං තං අත්ථං ආපාතෙති තමෙව පස්සති, සුඛුමම්පිස්ස අත්ථජාතං ආපාතං ආගච්ඡතියෙවාති අත්ථො.

උට්ඨානවීරියාධිගතෙහීති උට්ඨානසඞ්ඛාතෙන වීරියෙන අධිගතෙහි. බාහාබලපරිචිතෙහීති බාහාබලෙන පරිචිතෙහි වඩ්ඪිතෙහි. සෙදාවක්ඛිත්තෙහීති අවක්ඛිත්තසෙදෙහි, සෙදං මුඤ්චිත්වා වායාමෙන පයොගෙන සමධිගතෙහීති අත්ථො. ධම්මිකෙහීති ධම්මයුත්තෙහි. ධම්මලද්ධෙහීති දසකුසලකම්මපථධම්මෙ අකොපෙත්වා ලද්ධෙහි. පත්තකම්මානීති යුත්තකම්මානි අනුච්ඡවිකකම්මානි. සුඛෙතීති සුඛිතං කරොති. පීණෙතීති පීණිතං බලසම්පන්නං කරොති. ඨානගතං හොතීති කාරණගතං හොති. කිං පන තන්ති? චතූසු පත්තකම්මෙසු එකං භොගෙහි කත්තබ්බකම්මං භොගජාතමෙව ඨානගතං. පත්තගතන්ති යුත්තප්පත්තට්ඨානගතං. ආයතනසො පරිභුත්තන්ති කාරණෙනෙව පරිභුත්තං භොගජාතං හොති.

පරියොධායසංවත්තතීති පිදහිත්වා වත්තති. යථා අග්ගිආදීහි උප්පන්නාසු ආපදාසු, එවං ආදිත්තගෙහනිබ්බාපනාදීනං අත්ථාය ධනපරිච්චාගං කත්වා තාසං ආපදානං මග්ගං පිදහති නිවාරෙති. සොත්ථිං අත්තානං කරොතීති නිරුපද්දවං ඛෙමං අත්තානං කරොති. ඤාතිබලින්ති ඤාතකානං බලිං. අතිථිබලින්ති ආගන්තුකානං බලිං. පුබ්බපෙතබලින්ති පරලොකගතානං ඤාතකානං බලිං. රාජබලින්ති රඤ්ඤො කත්තබ්බයුත්තකං රාජබලිං. දෙවතාබලින්ති දෙවතානං කත්තබ්බබලිං. සබ්බමෙතං තෙසං තෙසං යථානුච්ඡවිකවසෙන දාතබ්බදානස්ස අධිවචනං.

ඛන්තිසොරච්චෙ නිවිට්ඨාති අධිවාසනක්ඛන්තියඤ්ච සුසීලතාය ච නිවිට්ඨා. එකමත්තානං දමෙන්තීති එකං අත්තනොව අත්තභාවං ඉන්ද්රියදමෙන දමෙන්ති. සමෙන්තීති අත්තනො චිත්තං කිලෙසවූපසමනෙන සමෙන්ති. පරිනිබ්බාපෙන්තීති කිලෙසපරිනිබ්බානෙනෙව පරිනිබ්බාපෙන්ති. උද්ධග්ගිකන්තිආදීසු උපරූපරිභූමීසු ඵලදානවසෙන උද්ධමග්ගමස්සාති උද්ධග්ගිකා. සග්ගස්ස හිතාති තත්රුපපත්තිජනනතො සොවග්ගිකා. නිබ්බත්තනිබ්බත්තට්ඨානෙ සුඛොව විපාකො අස්සාති සුඛවිපාකා. සුට්ඨු අග්ගානං දිබ්බවණ්ණාදීනං දසන්නං විසෙසානං නිබ්බත්තනතො සග්ගසංවත්තනිකා, එවරූපං දක්ඛිණං පතිට්ඨාපෙතීති අත්ථො.

අරියධම්මෙ ඨිතොති පඤ්චසීලධම්මෙ පතිට්ඨිතො. පෙච්ච සග්ගෙ පමොදතීති පරලොකං ගන්ත්වා යත්ථ සග්ගෙ පටිසන්ධිං ගණ්හාති, තත්ථ මොදති. සොතාපන්නසකදාගාමිනො වා හොන්තු අනාගාමී වා, සබ්බෙසං අයං පටිපදා ලබ්භතෙවාති.

2. ආනණ්යසුත්තවණ්ණනා

62. දුතියෙ අධිගමනීයානීති පත්තබ්බානි. කාමභොගිනාති වත්ථුකාමෙ ච කිලෙසකාමෙ ච පරිභුඤ්ජන්තෙන. අත්ථිසුඛාදීසු අත්ථීති උප්පජ්ජනකසුඛං අත්ථිසුඛං නාම. භොගෙ පරිභුඤ්ජන්තස්ස උප්පජ්ජනකසුඛං භොගසුඛං නාම. අනණොස්මීති උප්පජ්ජනකසුඛං ආනණ්යසුඛං නාම. නිද්දොසො අනවජ්ජොස්මීති උප්පජ්ජනකසුඛං අනවජ්ජසුඛං නාම.

භුඤ්ජන්ති භුඤ්ජමානො. පඤ්ඤා විපස්සතීති පඤ්ඤාය විපස්සති. උභො භාගෙති ද්වෙ කොට්ඨාසෙ, හෙට්ඨිමානි තීණි එකං කොට්ඨාසං, අනවජ්ජසුඛං එකං කොට්ඨාසන්ති එවං පඤ්ඤාය පස්සමානො ද්වෙ කොට්ඨාසෙ ජානාතීති අත්ථො. අනවජ්ජසුඛස්සෙතන්ති එතං තිවිධම්පි සුඛං අනවජ්ජසුඛස්ස සොළසිං කලං නාග්ඝතීති.

3. බ්රහ්මසුත්තවණ්ණනා

63. තතියං තිකනිපාතෙ වණ්ණිතමෙව. සපුබ්බදෙවතානීති පදමත්තමෙව එත්ථ විසෙසොති. චතුත්ථෙ සබ්බං උත්තානත්ථමෙව.

5. රූපසුත්තවණ්ණනා

65. පඤ්චමෙ රූපෙ පමාණං ගහෙත්වා පසන්නො රූපප්පමාණො නාම. රූපප්පසන්නොති තස්සෙව අත්ථවචනං. ඝොසෙ පමාණං ගහෙත්වා පසන්නො ඝොසප්පමාණො නාම. චීවරලූඛපත්තලූඛෙසු පමාණං ගහෙත්වා පසන්නො ලූඛප්පමාණො නාම. ධම්මෙ පමාණං ගහෙත්වා පසන්නො ධම්මප්පමාණො නාම. ඉතරානි තෙසංයෙව අත්ථවචනානි. සබ්බසත්තෙ ච තයො කොට්ඨාසෙ කත්වා ද්වෙ කොට්ඨාසා රූපප්පමාණා, එකො න රූපප්පමාණො. පඤ්ච කොට්ඨාසෙ කත්වා චත්තාරො කොට්ඨාසා ඝොසප්පමාණා, එකො න ඝොසප්පමාණො. දස කොට්ඨාසෙ කත්වා නව කොට්ඨාසා ලූඛප්පමාණා, එකො න ලූඛප්පමාණො. සතසහස්සං කොට්ඨාසෙ කත්වා පන එකො කොට්ඨාසොව ධම්මප්පමාණො, සෙසා න ධම්මප්පමාණාති වෙදිතබ්බා.

රූපෙ පමාණිංසූති යෙ රූපං දිස්වා පසන්නා, තෙ රූපෙ පමාණිංසු නාම, පසීදිංසූති අත්ථො. ඝොසෙන අන්වගූති ඝොසෙන අනුගතා, ඝොසප්පමාණං ගහෙත්වා පසන්නාති අත්ථො. ඡන්දරාගවසූපෙතාති ඡන්දස්ස ච රාගස්ස ච වසං උපෙතා. අජ්ඣත්තඤ්ච න ජානාතීති නියකජ්ඣත්තෙ තස්ස ගුණං න ජානාති. බහිද්ධා ච න පස්සතීති බහිද්ධාපිස්ස පටිපත්තිං න පස්සති. සමන්තාවරණොති සමන්තතො ආවාරිතො, සමන්තා වා ආවරණමස්සාති සමන්තාවරණො. ඝොසෙන වුය්හතීති ඝොසෙන නියති, න ගුණෙන. අජ්ඣත්තඤ්ච න ජානාති, බහිද්ධා ච විපස්සතීති නියකජ්ඣත්තෙ ගුණං න ජානාති, බහිද්ධා පනස්ස පටිපත්තිං පස්සති. බහිද්ධා ඵලදස්සාවීති තස්ස පරෙහි කතං බහිද්ධා සක්කාරඵලං පස්සන්තො. විනීවරණදස්සාවීති විවටදස්සාවී. න සො ඝොසෙන වුය්හතීති සො ඝොසෙන න නීයති.

6. සරාගසුත්තවණ්ණනා

66. ඡට්ඨෙ මොහජං චාපවිද්දසූති මොහජං චාපි අවිද්දසූ අපණ්ඩිතා. සවිඝාතන්ති සදුක්ඛං. දුඛුද්රයන්ති ආයතිඤ්ච දුක්ඛවඩ්ඪිදායකං. අචක්ඛුකාති පඤ්ඤාචක්ඛුරහිතා. යථා ධම්මා තථා සන්තාති යථා රාගාදයො ධම්මා ඨිතා, තථා සභාවාව හුත්වා. න තස්සෙවන්ති මඤ්ඤරෙති මයං එවංසන්තා එවංසභාවාති තස්ස න මඤ්ඤරෙ, න මඤ්ඤන්තීති අත්ථො. ඉමස්මිං සුත්තෙපි ගාථාසුපි වට්ටමෙව කථිතං.

7. අහිරාජසුත්තවණ්ණනා

67. සත්තමෙ ඉමානි චත්තාරි අහිරාජකුලානීති ඉදං දට්ඨවිසානෙව සන්ධාය වුත්තං. යෙ හි කෙචි දට්ඨවිසා, සබ්බෙතෙ ඉමෙසං චතුන්නං අහිරාජකුලානං අබ්භන්තරගතාව හොන්ති. අත්තගුත්තියාති අත්තනො ගුත්තත්ථාය. අත්තරක්ඛායාති අත්තනො රක්ඛණත්ථාය. අත්තපරිත්තායාති අත්තනො පරිත්තාණත්ථාය. පරිත්තං නාම අනුජානාමීති අත්ථො.

ඉදානි යථා තං පරිත්තං කාතබ්බං, තං දස්සෙන්තො විරූපක්ඛෙහි මෙතිආදිමාහ. තත්ථ විරූපක්ඛෙහීති විරූපක්ඛනාගකුලෙහි. සෙසෙසුපි එසෙව නයො. අපාදකෙහීති අපාදකසත්තෙහි. සෙසෙසුපි එසෙව නයො. සබ්බෙ සත්තාති ඉතො පුබ්බෙ එත්තකෙන ඨානෙන ඔදිස්සකමෙත්තං කථෙත්වා ඉදානි අනොදිස්සකමෙත්තං කථෙතුං ඉදමාරද්ධං. තත්ථ සත්තා පාණා භූතාති සබ්බානෙතානි පුග්ගලවෙවචනානෙව. භද්රානි පස්සන්තූති භද්රානි ආරම්මණානි පස්සන්තු. මා කඤ්චි පාපමාගමාති කඤ්චි සත්තං පාපකං ලාමකං මා ආගච්ඡතු. අප්පමාණො බුද්ධොති එත්ථ බුද්ධොති බුද්ධගුණා වෙදිතබ්බා. තෙ හි අප්පමාණා නාම. සෙසපදද්වයෙපි එසෙව නයො. පමාණවන්තානීති ගුණප්පමාණෙන යුත්තානි. උණ්ණනාභීති ලොමසනාභිකො මක්කටකො. සරබූති ඝරගොලිකා. කතා මෙ රක්ඛා, කතා මෙ පරිත්තාති මයා එත්තකස්ස ජනස්ස රක්ඛා ච පරිත්තාණඤ්ච කතං. පටික්කමන්තු භූතානීති සබ්බෙපි මෙ කතපරිත්තාණා සත්තා අපගච්ඡන්තු, මා මං විහෙඨයිංසූති අත්ථො.

8. දෙවදත්තසුත්තවණ්ණනා

68. අට්ඨමෙ අචිරපක්කන්තෙ දෙවදත්තෙති සඞ්ඝං භින්දිත්වා නචිරපක්කන්තෙ. පරාභවායාති අවඩ්ඪියා විනාසාය. අස්සතරීති වළවාය කුච්ඡිස්මිං ගද්රභස්ස ජාතා. අත්තවධාය ගබ්භං ගණ්හාතීති තං අස්සෙන සද්ධිං සම්පයොජෙන්ති, සා ගබ්භං ගණ්හිත්වා කාලෙ සම්පත්තෙ විජායිතුං නසක්කොන්තී පාදෙහි භූමිං පහරන්තී තිට්ඨති. අථස්සා චත්තාරො පාදෙ චතූසු ඛාණූසු බන්ධිත්වා කුච්ඡිං ඵාලෙත්වා පොතකං නීහරන්ති. සා තත්ථෙව මරති. තෙනෙතං වුත්තං.

9. පධානසුත්තවණ්ණනා

69. නවමෙ කිලෙසානං සංවරත්ථාය පවෙසනද්වාරං පිදහනත්ථාය පධානං සංවරප්පධානං, පජහනත්ථාය පධානං පහානප්පධානං, කුසලානං ධම්මානං බ්රූහනත්ථාය වඩ්ඪනත්ථාය පධානං භාවනාප්පධානං, තෙසංයෙව අනුරක්ඛණත්ථාය පධානං අනුරක්ඛණාප්පධානං.

10. අධම්මිකසුත්තවණ්ණනා

70. දසමෙ අධම්මිකා හොන්තීති පොරාණකරාජූහි ඨපිතං දසභාගබලිඤ්චෙව අපරාධානුරූපඤ්ච දණ්ඩං අග්ගහෙත්වා අතිරෙකබලිනො චෙව අතිරෙකදණ්ඩස්ස ච ගහණෙන අධම්මිකා. රාජායුත්තාති රඤ්ඤො ජනපදෙසු කිච්චසංවිධායකා ආයුත්තකපුරිසා. බ්රාහ්මණගහපතිකාති අන්තොනගරවාසිනො බ්රාහ්මණගහපතයො. නෙගමජානපදාති නිගමවාසිනො චෙව ජනපදවාසිනො ච. විසමන්ති විසමා හුත්වා, අසමයෙන වායන්තීති අත්ථො. විසමාති න සමා, අතිථද්ධා වා අතිමුදුකා වාති අත්ථො. අපඤ්ජසාති මග්ගතො අපගතා, උම්මග්ගගාමිනො හුත්වා වායන්තීති අත්ථො. දෙවතා පරිකුපිතා භවන්තීති වාතෙසු හි විසමෙසු අපඤ්ජසෙසු වායන්තෙසු රුක්ඛා භිජ්ජන්ති, විමානානි භිජ්ජන්ති. තස්මා දෙවතා පරිකුපිතා භවන්ති, තා දෙවස්ස සම්මා වස්සිතුං න දෙන්ති. තෙන වුත්තං දෙවො න සම්මා ධාරං අනුප්පවෙච්ඡතීති. විසමපාකානි සස්සානි භවන්තීති එකස්මිං ඨානෙ ගබ්භීනි හොන්ති, එකස්මිං සඤ්ජාතඛීරානි, එකං ඨානං පච්චතීති එවං විසමං පාකානි සස්සානි භවන්ති.

සමංනක්ඛත්තානි තාරකරූපානි පරිවත්තන්තීති යථා කත්තිකපුණ්ණමා කත්තිකනක්ඛත්තමෙව ලභති, මිගසිරපුණ්ණමා මිගසිරනක්ඛත්තමෙවාති එවං තස්මිං තස්මිං මාසෙ සා සා පුණ්ණමා තං තං නක්ඛත්තමෙව ලභති, තථා සම්මා පරිවත්තන්ති. සමං වාතා වායන්තීති අවිසමා හුත්වා සමයස්මිංයෙව වායන්ති, ඡ මාසෙ උත්තරා වාතා, ඡ මාසෙදක්ඛිණාති එවං තෙසං තෙසං ජනපදානං අනුරූපෙ සමයෙ වායන්ති. සමාති සමප්පවත්තිනො නාතිථද්ධා නාතිමුදූ. පඤ්ජසාති මග්ගප්පටිපන්නා, මග්ගෙනෙව වායන්ති, නො අමග්ගෙනාති අත්ථො.

ජිම්හංගච්ඡතීති කුටිලං ගච්ඡති, අතිත්ථං ගණ්හාති. නෙත්තෙ ජිම්හං ගතෙ සතීති නයතීති නෙත්තා. තස්මිං නෙත්තෙ ජිම්හං ගතෙ කුටිලං ගන්ත්වා අතිත්ථං ගණ්හන්තෙ ඉතරාපි අතිත්ථමෙව ගණ්හන්තීති අත්ථො. නෙතෙතිපි පාඨො. දුක්ඛං සෙතීති දුක්ඛං සයති, දුක්ඛිතං හොතීති අත්ථො.

පත්තකම්මවග්ගො දුතියො.