📜

(19) 4. බ්රාහ්මණවග්ගො

1. යොධාජීවසුත්තවණ්ණනා

181. චතුත්ථස්ස පඨමෙ ඨානකුසලොති යෙන ඨානෙන ඨිතො අවිරාධෙත්වා විජ්ඣිතුං සක්කොති, තස්මිං ඨානෙ කුසලො. සෙසං හෙට්ඨා වුත්තනයෙනෙව වෙදිතබ්බං.

2. පාටිභොගසුත්තවණ්ණනා

182. දුතියෙ නත්ථි කොචි පාටිභොගොති අහං තෙ පාටිභොගොති එවං පාටිභොගො භවිතුං සමත්ථො නාම නත්ථි. ජරාධම්මන්ති ජරාසභාවං. එස නයො සබ්බත්ථ.

3. සුතසුත්තවණ්ණනා

183. තතියෙ නත්ථි තතො දොසොති තස්මිං දොසො නාම නත්ථීති අත්ථො.

4. අභයසුත්තවණ්ණනා

184. චතුත්ථෙ කිච්ඡාජීවිතකාරණට්ඨෙන රොගොව රොගාතඞ්කො නාම. ඵුට්ඨස්සාති තෙන රොගාතඞ්කෙන සමන්නාගතස්ස. උරත්තාළිං කන්දතීති උරං තාළෙත්වා රොදති. අකතකල්යාණොතිආදීසු කල්යාණං වුච්චති පුඤ්ඤකම්මං , තං අකතං එතෙනාති අකතකල්යාණො. සෙසපදෙසුපි එසෙව නයො. පුඤ්ඤකම්මමෙව හි කොසල්ලසම්භූතත්තා කුසලං, භීතස්ස පරිත්තායකත්තා භීරුත්තාණන්ති වුච්චති. කතපාපොතිආදීසු පාපං වුච්චති ලාමකං අකුසලකම්මං. ලුද්දන්ති කක්ඛළකම්මං. කිබ්බිසන්ති සමලං අපරිසුද්ධකම්මං. කඞ්ඛී හොතීති බුද්ධධම්මසඞ්ඝගුණෙසු චෙව සික්ඛාය ච පුබ්බන්තෙ ච අපරන්තෙ ච පුබ්බන්තාපරන්තෙ ච පටිච්චසමුප්පාදෙ චාති අට්ඨසු ඨානෙසු කඞ්ඛාය සමන්නාගතො හොති. විචිකිච්ඡීති විචිකිච්ඡාය සමන්නාගතො සාසනසද්ධම්මෙ න නිට්ඨං ගතො, උග්ගහපරිපුච්ඡාවසෙන නිට්ඨං ගන්තුං න සක්කොති. ඉමිනා නයෙන සබ්බත්ථ අත්ථො වෙදිතබ්බො.

5. බ්රාහ්මණසච්චසුත්තවණ්ණනා

185. පඤ්චමෙ බ්රාහ්මණසච්චානීති බ්රාහ්මණානං සච්චානි තථානි. සො තෙන න සමණොති මඤ්ඤතීති සො ඛීණාසවො තෙන සච්චෙන ‘‘අහං සමණො’’ති තණ්හාමානදිට්ඨීහි න මඤ්ඤති. සෙසපදෙසුපි එසෙව නයො. යදෙව තත්ථ සච්චං, තදභිඤ්ඤායාති යං තත්ථ ‘‘සබ්බෙ පාණා අවජ්ඣා’’ති පටිපත්තියා සච්චං තථං අවිපරීතං. ඉමිනා වචීසච්චං අබ්භන්තරං කත්වා පරමත්ථසච්චං නිබ්බානං දස්සෙති. තදභිඤ්ඤායාති තං උභයම්පි අභිවිසිට්ඨාය පඤ්ඤාය ජානිත්වා. අනුද්දයාය අනුකම්පාය පටිපන්නො හොතීති අනුද්දයත්ථාය ච අනුකම්පත්ථාය ච යා පටිපදා, තං පටිපන්නො හොති, පූරෙත්වා ඨිතොති අත්ථො. සෙසපටිපදාසුපි එසෙව නයො.

සබ්බෙ කාමාති සබ්බෙ වත්ථුකාමකිලෙසකාමා. ඉති වදං බ්රාහ්මණො සච්චමාහාති එවම්පි වදන්තො ඛීණාසවබ්රාහ්මණො සච්චමෙව ආහ. සබ්බෙ භවාති කාමභවාදයො තයොපි. නාහං ක්වචනීති එත්ථ පන චතුක්කොටිකසුඤ්ඤතා කථිතා. අයඤ්හි ‘‘නාහං ක්වචනී’’ති ක්වචි අත්තානං න පස්සති, කස්සචි කිඤ්චනතස්මින්ති අත්තනො අත්තානං කස්සචි පරස්ස කිඤ්චනභාවෙ උපනෙතබ්බං න පස්සති, භාතිට්ඨානෙ භාතරං, සහායට්ඨානෙ සහායං, පරික්ඛාරට්ඨානෙ වා පරික්ඛාරං මඤ්ඤිත්වා උපනෙතබ්බං න පස්සතීති අත්ථො. න ච මම ක්වචනීති එත්ථ මමසද්දං තාව ඨපෙත්වා ‘‘න ච ක්වචනි පරස්ස ච අත්තානං ක්වචි න පස්සතී’’ති අයමත්ථො. ඉදානි ‘‘මමසද්දං ආහරිත්වා මම කිස්මිඤ්චි කිඤ්චනං නත්ථී’’ති සො පරස්ස අත්තා මම කිස්මිඤ්චි කිඤ්චනභාවෙ අත්ථීති න පස්සති, අත්තනො භාතිට්ඨානෙ භාතරං, සහායට්ඨානෙ සහායං, පරික්ඛාරට්ඨානෙ වා පරික්ඛාරන්ති කිස්මිඤ්චි ඨානෙ පරස්ස අත්තානං ඉමිනා කිඤ්චනභාවෙන උපනෙතබ්බං න පස්සතීති අත්ථො. එවමයං යස්මා නෙව කත්ථචි අත්තානං පස්සති, න තං පරස්ස කිඤ්චනභාවෙ උපනෙතබ්බං පස්සති, න පරස්ස අත්තානං පස්සති, න පරස්ස අත්තානං අත්තනො කිඤ්චනභාවෙ උපනෙතබ්බං පස්සතීති. ඉති වදං බ්රාහ්මණොති එවං චතුක්කොටිකං සුඤ්ඤතං වදන්තොපි ඛීණාසවබ්රාහ්මණො තස්සා පටිපදාය සම්මා පටිවිද්ධත්තා සච්චමෙව ආහ, න මුසාති සබ්බෙසුපි වාරෙසු මඤ්ඤනානං පහීනත්තායෙව න මඤ්ඤතීති ච අත්ථො වෙදිතබ්බො. ආකිඤ්චඤ්ඤංයෙවපටිපදන්ති කිඤ්චනභාවවිරහිතං නිප්පලිබොධං නිග්ගහණමෙව පටිපදං පටිපන්නො හොති පූරෙත්වා ඨිතො.

ඉමානි ඛො පරිබ්බාජකා චත්තාරි බ්රාහ්මණසච්චානි මයා සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා පවෙදිතානීති යානි තුම්හෙ භොවාදිබ්රාහ්මණානං සච්චානි වදෙථ, තෙහි අඤ්ඤානි මයා ඉමානි බාහිතපාපබ්රාහ්මණස්ස චත්තාරි සච්චානි චතූහි මග්ගෙහි සොළසවිධෙන කිච්චෙන ජානිත්වා පච්චක්ඛං කත්වා පවෙදිතානි දෙසිතානි ජොතිතානීති අත්ථො. ඉති ඉමස්මිං සුත්තෙ චතූසුපි ඨානෙසු ඛීණාසවස්ස වචීසච්චමෙව කථිතන්ති.

6. උම්මග්ගසුත්තවණ්ණනා

186. ඡට්ඨෙ පරිකස්සතීති ආකඩ්ඪියති. උම්මග්ගොති උම්මුජ්ජනං, පඤ්ඤාගමනන්ති අත්ථො. පඤ්ඤා එව වා උම්මුජ්ජනට්ඨෙන උම්මග්ගොති වුච්චති. සාව පටිභානට්ඨෙන පටිභානං. චිත්තස්සඋප්පන්නස්ස වසං ගච්ඡතීති යෙ චිත්තස්ස වසං ගච්ඡන්ති, තෙසංයෙවෙත්ථ ගහණං වෙදිතබ්බං. අත්ථමඤ්ඤාය ධම්මමඤ්ඤායාති අත්ථඤ්ච පාළිඤ්ච ජානිත්වා. ධම්මානුධම්මප්පටිපන්නො හොතීති ලොකුත්තරධම්මස්ස අනුච්ඡවිකධම්මං සහ සීලෙන පුබ්බභාගප්පටිපදං පටිපන්නො හොති. නිබ්බෙධිකපඤ්ඤොති නිබ්බිජ්ඣනකපඤ්ඤො. ඉදං දුක්ඛන්ති ඨපෙත්වා තණ්හං සෙසං තෙභූමකක්ඛන්ධපඤ්චකං දුක්ඛන්ති සුතං හොති. පඤ්ඤායාති මග්ගපඤ්ඤාය. අයං දුක්ඛසමුදයොති වට්ටමූලකතණ්හා තස්ස දුක්ඛස්ස සමුදයොති සුතං හොති. ඉමිනා උපායෙන සෙසද්වයෙපි අත්ථො වෙදිතබ්බො. චතුත්ථපඤ්හවිස්සජ්ජනෙන අරහත්තඵලං කථිතන්ති වෙදිතබ්බං.

7. වස්සකාරසුත්තවණ්ණනා

187. සත්තමෙ තොදෙය්යස්සාති තුදිගාමවාසිකස්ස. පරිසතීති සන්නිපතිතාය පරිසාය. පරූපාරම්භං වත්තෙන්තීති පරගරහං පවත්තෙන්ති කථෙන්ති. බාලො අයං රාජාතිආදි යං තෙ උපාරම්භං වත්තෙන්ති, තස්ස දස්සනත්ථං වුත්තං. සමණෙ රාමපුත්තෙති උදකෙ රාමපුත්තෙ. අභිප්පසන්නොති අතික්කම්ම පසන්නො. පරමනිපච්චකාරන්ති උත්තමනිපාතකිරියං නීචවුත්තිං. පරිහාරකාති පරිචාරකා. යමකොතිආදීනි තෙසං නාමානි. තෙසු හි එකො යමකො නාම, එකො මොග්ගල්ලො නාම, එකො උග්ගො නාම, එකො නාවින්දකී නාම, එකො ගන්ධබ්බො නාම, එකො අග්ගිවෙස්සො නාම. ත්යාස්සුදන්ති එත්ථ අස්සුදන්ති නිපාතමත්තං, තෙ අත්තනො පරිසති නිසින්නෙති අත්ථො. ඉමිනා නයෙන නෙතීති ඉමිනා කාරණෙන අනුනෙති ජානාපෙති. කරණීයාධිකරණීයෙසූති පණ්ඩිතෙහි කත්තබ්බකිච්චෙසු ච අතිරෙකකත්තබ්බකිච්චෙසු ච. වචනීයාධිවචනීයෙසූති වත්තබ්බෙසු ච අතිරෙකවත්තබ්බෙසු ච. අලමත්ථදසතරෙහීති එත්ථ අත්ථෙ පස්සිතුං සමත්ථා අලමත්ථදසා, තෙ අතිසිත්වා ඨිතා අලමත්ථදසතරා, තෙහි අලමත්ථදසතරෙහි. අලමත්ථදසතරොති අලමත්ථදසතාය උත්තරිතරො, ඡෙකෙහි ඡෙකතරො පණ්ඩිතෙහි පණ්ඩිතතරොති පුච්ඡන්තො එවමාහ. අථස්ස තෙ පටිපුච්ඡන්තා එවං භොතිආදිමාහංසු. ඉති බ්රාහ්මණො අත්තනො සප්පුරිසතාය තං එළෙය්යරාජානම්පි තස්ස පරිවාරිකෙපි උදකම්පි රාමපුත්තං පසංසි. අන්ධො විය හි අසප්පුරිසො, චක්ඛුමා විය සප්පුරිසො. යථා අන්ධො නෙව අනන්ධං න අන්ධං පස්සති, එවං අසප්පුරිසො නෙව සප්පුරිසං න අසප්පුරිසං ජානාති. යථා චක්ඛුමා අන්ධම්පි අනන්ධම්පි පස්සති, එවං සප්පුරිසො සප්පුරිසම්පි අසප්පුරිසම්පි ජානාති. තොදෙය්යොපි සප්පුරිසතාය අසප්පුරිසෙ අඤ්ඤාසීති ඉමමත්ථවසං පටිච්ච තුට්ඨමානසො බ්රාහ්මණො අච්ඡරියං භො, ගොතමාතිආදීනි වත්වා තථාගතස්ස භාසිතං අනුමොදිත්වා පක්කාමි.

8. උපකසුත්තවණ්ණනා

188. අට්ඨමෙ උපකොති තස්ස නාමං. මණ්ඩිකාපුත්තොති මණ්ඩිකාය පුත්තො. උපසඞ්කමීති සො කිර දෙවදත්තස්ස උපට්ඨාකො, ‘‘කිං නු ඛො සත්ථා මයි අත්තනො සන්තිකං උපගතෙ වණ්ණං කථෙස්සති, උදාහු අවණ්ණ’’න්ති පරිග්ගණ්හනත්ථං උපසඞ්කමි. ‘‘නෙරයිකො දෙවදත්තො කප්පට්ඨො අතෙකිච්ඡො’’ති (චූළව. 348) වචනං සුත්වා සත්ථාරං ඝට්ටෙතුකාමො උපසඞ්කමීතිපි වදන්ති. පරූපාරම්භං වත්තෙතීති පරගරහං කථෙති. සබ්බො සො න උපපාදෙතීති සබ්බොපි සො කුසලධම්මං න උප්පාදෙති, අත්තනො වා වචනං උපපාදෙතුං අනුච්ඡවිකං කාතුං න සක්කොති. අනුපපාදෙන්තො ගාරය්හො හොතීති කුසලං ධම්මං උප්පාදෙතුං අසක්කොන්තො අත්තනො ච වචනං උපපන්නං අනුච්ඡවිකං කාතුං අසක්කොන්තො ගාරය්හො හොති. උපවජ්ජොති උපවදිතබ්බො ච හොති, වජ්ජෙන වා උපෙතො හොති, සදොසො හොතීති අත්ථො.

අථ භගවා තස්ස වාදං ගහෙත්වා තස්සෙව ගීවාය පටිමුඤ්චන්තො පරූපාරම්භන්තිආදිමාහ. උම්මුජ්ජමානකංයෙවාති උදකතො සීසං උක්ඛිපන්තංයෙව. තත්ථ අපරිමාණා පදාතිආදීසු තස්මිං අකුසලන්ති පඤ්ඤාපනෙ පදානිපි අක්ඛරානිපි ධම්මදෙසනාපි අපරිමාණායෙව. ඉතිපිදංඅකුසලන්ති ඉදම්පි අකුසලං ඉදම්පි අකුසලං ඉමිනාපි කාරණෙන ඉමිනාපි කාරණෙන අකුසලන්ති එවං අකුසලපඤ්ඤත්තියං ආගතානිපි අපරිමාණානි. අථාපි අඤ්ඤෙනාකාරෙන තථාගතො තං ධම්මං දෙසෙය්ය, එවම්පිස්ස දෙසනා අපරිමාණා භවෙය්ය. යථාහ – ‘‘අපරියාදින්නාවස්ස තථාගතස්ස ධම්මදෙසනා, අපරියාදින්නං ධම්මපදබ්යඤ්ජන’’න්ති (ම. නි. 1.161). ඉමිනා උපායෙන සබ්බවාරෙසු අත්ථො වෙදිතබ්බො. යාව ධංසී වතායන්ති යාව ගුණධංසී වත අයං. ලොණකාරදාරකොති ලොණකාරගාමදාරකො. යත්ර හි නාමාති යො හි නාම. ආසාදෙතබ්බං මඤ්ඤිස්සතීති ඝට්ටෙතබ්බං මඤ්ඤිස්සති. අපෙහීති අපගච්ඡ, මා මෙ පුරතො අට්ඨාසි. එවඤ්ච පන වත්වා ගීවාය ගණ්හාපෙත්වා නික්කඩ්ඪාපෙසියෙවාති.

9. සච්ඡිකරණීයසුත්තවණ්ණනා

189. නවමෙ කායෙනාති නාමකායෙන. සච්ඡිකරණීයාති පච්චක්ඛං කාතබ්බා. සතියාති පුබ්බෙනිවාසානුස්සතියා. චක්ඛුනාති දිබ්බචක්ඛුනා. පඤ්ඤායාති ඣානපඤ්ඤාය විපස්සනාපඤ්ඤා සච්ඡිකාතබ්බා, විපස්සනාපඤ්ඤාය මග්ගපඤ්ඤා, මග්ගපඤ්ඤාය ඵලපඤ්ඤා, ඵලපඤ්ඤාය පච්චවෙක්ඛණපඤ්ඤා සච්ඡිකාතබ්බා, පත්තබ්බාති අත්ථො. ආසවානං ඛයසඞ්ඛාතං පන අරහත්තං පච්චවෙක්ඛණවසෙන පච්චවෙක්ඛණපඤ්ඤාය සච්ඡිකරණීයං නාමාති.

10. උපොසථසුත්තවණ්ණනා

190. දසමෙ තුණ්හීභූතං තුණ්හීභූතන්ති යතො යතො අනුවිලොකෙති, තතො තතො තුණ්හීභූතමෙව. භික්ඛූ ආමන්තෙසීති පටිපත්තිසම්පන්නෙ භික්ඛූ පසන්නෙහි චක්ඛූහි අනුවිලොකෙත්වා උප්පන්නධම්මපාමොජ්ජො ථොමෙතුකාමතාය ආමන්තෙසි. අපලාපාති පලාපරහිතා. ඉතරං තස්සෙව වෙවචනං. සුද්ධාති නිම්මලා. සාරෙ පතිට්ඨිතාති සීලාදිසාරෙ පතිට්ඨිතා. අලන්ති යුත්තං. යොජනගණනානීති එකං යොජනං යොජනමෙව, දසපි යොජනානි යොජනානෙව. තතො උද්ධං ‘‘යොජනගණනානී’’ති වුච්චති. ඉධ පන යොජනසතම්පි යොජනසහස්සම්පි අධිප්පෙතං. පුටොසෙනාපීති පුටොසං වුච්චති පාථෙය්යං, පාථෙය්යං ගහෙත්වාපි උපසඞ්කමිතුං යුත්තමෙවාති අත්ථො. පුටංසෙනාතිපි පාඨො. තස්සත්ථො – පුටො අංසෙ අස්සාති පුටංසො, තෙන පුටංසෙන, අංසෙන පාථෙය්යපුටං වහන්තෙනාපීති වුත්තං හොති.

ඉදානි එවරූපෙහි එවරූපෙහි ච ගුණෙහි සමන්නාගතා එත්ථ භික්ඛූ අත්ථීති දස්සෙතුං සන්ති භික්ඛවෙතිආදිමාහ. තත්ථ දෙවප්පත්තාති උපපත්තිදෙවනිබ්බත්තකං දිබ්බවිහාරං දිබ්බවිහාරෙන ච අරහත්තං පත්තා. බ්රහ්මප්පත්තාති නිද්දොසට්ඨෙන බ්රහ්මභාවසාධකං බ්රහ්මවිහාරං බ්රහ්මවිහාරෙන ච අරහත්තං පත්තා. ආනෙඤ්ජප්පත්තාති අනිඤ්ජනභාවසාධකං ආනෙඤ්ජං ආනෙඤ්ජෙන ච අරහත්තං පත්තා. අරියප්පත්තාති පුථුජ්ජනභාවං අතික්කම්ම අරියභාවං පත්තා. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු දෙවප්පත්තො හොතීතිආදීසු එවං රූපාවචරචතුත්ථජ්ඣානෙ ඨත්වා චිත්තං විවට්ටෙත්වා අරහත්තං පත්තො දෙවප්පත්තො නාම හොති , චතූසු බ්රහ්මවිහාරෙසු ඨත්වා චිත්තං විවට්ටෙත්වා අරහත්තං පත්තො බ්රහ්මප්පත්තො නාම, චතූසු අරූපජ්ඣානෙසු ඨත්වා චිත්තං විවට්ටෙත්වා අරහත්තං පත්තො ආනෙඤ්ජප්පත්තො නාම. ඉදං දුක්ඛන්තිආදීහි චතූහි සච්චෙහි චත්තාරො මග්ගා තීණි ච ඵලානි කථිතානි. තස්මා ඉමං අරියධම්මං පත්තො භික්ඛු අරියප්පත්තො නාම හොතීති.

බ්රාහ්මණවග්ගො චතුත්ථො.