📜

5. පරිසවග්ගො

43. ‘‘ද්වෙමා , භික්ඛවෙ, පරිසා. කතමා ද්වෙ? උත්තානා ච පරිසා ගම්භීරා ච පරිසා. කතමා ච, භික්ඛවෙ, උත්තානා පරිසා? ඉධ, භික්ඛවෙ, යස්සං පරිසායං භික්ඛූ උද්ධතා හොන්ති උන්නළා චපලා මුඛරා විකිණ්ණවාචා මුට්ඨස්සතී අසම්පජානා අසමාහිතා විබ්භන්තචිත්තා පාකතින්ද්රියා. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, උත්තානා පරිසා.

‘‘කතමා ච, භික්ඛවෙ, ගම්භීරා පරිසා? ඉධ, භික්ඛවෙ, යස්සං පරිසායං භික්ඛූ අනුද්ධතා හොන්ති අනුන්නළා අචපලා අමුඛරා අවිකිණ්ණවාචා උපට්ඨිතස්සතී සම්පජානා සමාහිතා එකග්ගචිත්තා සංවුතින්ද්රියා. අයං වුච්චති , භික්ඛවෙ, ගම්භීරා පරිසා. ඉමා ඛො, භික්ඛවෙ, ද්වෙ පරිසා. එතදග්ගං, භික්ඛවෙ, ඉමාසං ද්වින්නං පරිසානං යදිදං ගම්භීරා පරිසා’’ති.

44. ‘‘ද්වෙමා, භික්ඛවෙ, පරිසා. කතමා ද්වෙ? වග්ගා ච පරිසා සමග්ගා ච පරිසා. කතමා ච, භික්ඛවෙ, වග්ගා පරිසා? ඉධ, භික්ඛවෙ, යස්සං පරිසායං භික්ඛූ භණ්ඩනජාතා කලහජාතා විවාදාපන්නා අඤ්ඤමඤ්ඤං මුඛසත්තීහි විතුදන්තා විහරන්ති. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, වග්ගා පරිසා.

‘‘කතමා ච, භික්ඛවෙ, සමග්ගා පරිසා? ඉධ, භික්ඛවෙ, යස්සං පරිසායං භික්ඛූ සමග්ගා සම්මොදමානා අවිවදමානා ඛීරොදකීභූතා අඤ්ඤමඤ්ඤං පියචක්ඛූහි සම්පස්සන්තා විහරන්ති. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, සමග්ගා පරිසා. ඉමා ඛො, භික්ඛවෙ, ද්වෙ පරිසා. එතදග්ගං, භික්ඛවෙ, ඉමාසං ද්වින්නං පරිසානං යදිදං සමග්ගා පරිසා’’ති.

45. ‘‘ද්වෙමා, භික්ඛවෙ, පරිසා. කතමා ද්වෙ? අනග්ගවතී ච පරිසා අග්ගවතී ච පරිසා. කතමා ච, භික්ඛවෙ, අනග්ගවතී පරිසා? ඉධ , භික්ඛවෙ, යස්සං පරිසායං ථෙරා භික්ඛූ බාහුලිකා [බාහුල්ලිකා (ස්යා. කං. ක.) ටීකා ඔලොකෙතබ්බා] හොන්ති සාථලිකා, ඔක්කමනෙ පුබ්බඞ්ගමා, පවිවෙකෙ නික්ඛිත්තධුරා, න වීරියං ආරභන්ති අප්පත්තස්ස පත්තියා අනධිගතස්ස අධිගමාය අසච්ඡිකතස්ස සච්ඡිකිරියාය. තෙසං පච්ඡිමා ජනතා දිට්ඨානුගතිං ආපජ්ජති. සාපි හොති බාහුලිකා සාථලිකා, ඔක්කමනෙ පුබ්බඞ්ගමා, පවිවෙකෙ නික්ඛිත්තධුරා, න වීරියං ආරභති අප්පත්තස්ස පත්තියා අනධිගතස්ස අධිගමාය අසච්ඡිකතස්ස සච්ඡිකිරියාය. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, අනග්ගවතී පරිසා.

‘‘කතමා ච, භික්ඛවෙ, අග්ගවතී පරිසා? ඉධ, භික්ඛවෙ, යස්සං පරිසායං ථෙරා භික්ඛූ න බාහුලිකා හොන්ති න සාථලිකා, ඔක්කමනෙ නික්ඛිත්තධුරා, පවිවෙකෙ පුබ්බඞ්ගමා, වීරියං ආරභන්ති අප්පත්තස්ස පත්තියා අනධිගතස්ස අධිගමාය අසච්ඡිකතස්ස සච්ඡිකිරියාය. තෙසං පච්ඡිමා ජනතා දිට්ඨානුගතිං ආපජ්ජති. සාපි හොති න බාහුලිකා න සාථලිකා, ඔක්කමනෙ නික්ඛිත්තධුරා, පවිවෙකෙ පුබ්බඞ්ගමා, වීරියං ආරභති අප්පත්තස්ස පත්තියා අනධිගතස්ස අධිගමාය අසච්ඡිකතස්ස සච්ඡිකිරියාය. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, අග්ගවතී පරිසා. ඉමා ඛො, භික්ඛවෙ, ද්වෙ පරිසා. එතදග්ගං, භික්ඛවෙ, ඉමාසං ද්වින්නං පරිසානං යදිදං අග්ගවතී පරිසා’’ති.

46. ‘‘ද්වෙමා, භික්ඛවෙ, පරිසා. කතමා ද්වෙ? අනරියා ච පරිසා අරියා ච පරිසා. කතමා ච, භික්ඛවෙ, අනරියා පරිසා? ඉධ, භික්ඛවෙ, යස්සං පරිසායං භික්ඛූ ‘ඉදං දුක්ඛ’න්ති යථාභූතං නප්පජානන්ති, ‘අයං දුක්ඛසමුදයො’ති යථාභූතං නප්පජානන්ති, ‘අයං දුක්ඛනිරොධො’ති යථාභූතං නප්පජානන්ති , ‘අයං දුක්ඛනිරොධගාමිනී පටිපදා’ති යථාභූතං නප්පජානන්ති. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, අනරියා පරිසා.

‘‘කතමා ච, භික්ඛවෙ, අරියා පරිසා? ඉධ, භික්ඛවෙ, යස්සං පරිසායං භික්ඛූ ‘ඉදං දුක්ඛ’න්ති යථාභූතං පජානන්ති, ‘අයං දුක්ඛසමුදයො’ති යථාභූතං පජානන්ති, ‘අයං දුක්ඛනිරොධො’ති යථාභූතං පජානන්ති , ‘අයං දුක්ඛනිරොධගාමිනී පටිපදා’ති යථාභූතං පජානන්ති. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, අරියා පරිසා. ඉමා ඛො, භික්ඛවෙ, ද්වෙ පරිසා. එතදග්ගං, භික්ඛවෙ, ඉමාසං ද්වින්නං පරිසානං යදිදං අරියා පරිසා’’ති.

47. ‘‘ද්වෙමා, භික්ඛවෙ, පරිසා. කතමා ද්වෙ? පරිසාකසටො ච පරිසාමණ්ඩො ච. කතමො ච, භික්ඛවෙ, පරිසාකසටො? ඉධ, භික්ඛවෙ, යස්සං පරිසායං භික්ඛූ ඡන්දාගතිං ගච්ඡන්ති, දොසාගතිං ගච්ඡන්ති, මොහාගතිං ගච්ඡන්ති, භයාගතිං ගච්ඡන්ති. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, පරිසාකසටො.

‘‘කතමො ච, භික්ඛවෙ, පරිසාමණ්ඩො? ඉධ, භික්ඛවෙ, යස්සං පරිසායං භික්ඛූ න ඡන්දාගතිං ගච්ඡන්ති, න දොසාගතිං ගච්ඡන්ති, න මොහාගතිං ගච්ඡන්ති, න භයාගතිං ගච්ඡන්ති. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, පරිසාමණ්ඩො. ඉමා ඛො, භික්ඛවෙ, ද්වෙ පරිසා. එතදග්ගං, භික්ඛවෙ, ඉමාසං ද්වින්නං පරිසානං යදිදං පරිසාමණ්ඩො’’ති.

48. ‘‘ද්වෙමා, භික්ඛවෙ, පරිසා. කතමා ද්වෙ? ඔක්කාචිතවිනීතා පරිසා නොපටිපුච්ඡාවිනීතා, පටිපුච්ඡාවිනීතා පරිසා නොඔක්කාචිතවිනීතා. කතමා ච, භික්ඛවෙ, ඔක්කාචිතවිනීතා පරිසා නොපටිපුච්ඡාවිනීතා? ඉධ, භික්ඛවෙ, යස්සං පරිසායං භික්ඛූ යෙ තෙ සුත්තන්තා තථාගතභාසිතා ගම්භීරා ගම්භීරත්ථා ලොකුත්තරා සුඤ්ඤතාපටිසංයුත්තා තෙසු භඤ්ඤමානෙසු න සුස්සූසන්ති න සොතං ඔදහන්ති න අඤ්ඤා චිත්තං උපට්ඨපෙන්ති න ච තෙ ධම්මෙ උග්ගහෙතබ්බං පරියාපුණිතබ්බං මඤ්ඤන්ති. යෙ පන තෙ සුත්තන්තා කවිතා [කවිකතා (සබ්බත්ථ) ටීකා ඔලොකෙතබ්බා] කාවෙය්යා චිත්තක්ඛරා චිත්තබ්යඤ්ජනා බාහිරකා සාවකභාසිතා තෙසු භඤ්ඤමානෙසු සුස්සූසන්ති සොතං ඔදහන්ති අඤ්ඤා චිත්තං උපට්ඨපෙන්ති, තෙ ධම්මෙ උග්ගහෙතබ්බං පරියාපුණිතබ්බං මඤ්ඤන්ති, තෙ ච තං ධම්මං පරියාපුණිත්වා න චෙව අඤ්ඤමඤ්ඤං පටිපුච්ඡන්ති න ච පටිවිචරන්ති – ‘ඉදං කථං, ඉමස්ස කො අත්ථො’ති? තෙ අවිවටඤ්චෙව න විවරන්ති, අනුත්තානීකතඤ්ච න උත්තානීකරොන්ති, අනෙකවිහිතෙසු ච කඞ්ඛාඨානියෙසු ධම්මෙසු කඞ්ඛං න පටිවිනොදෙන්ති. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, ඔක්කාචිතවිනීතා පරිසා නො පටිපුච්ඡාවිනීතා.

‘‘කතමා ච, භික්ඛවෙ, පටිපුච්ඡාවිනීතා පරිසා නොඔක්කාචිතවිනීතා? ඉධ, භික්ඛවෙ, යස්සං පරිසායං භික්ඛූ යෙ තෙ සුත්තන්තා කවිතා කාවෙය්යා චිත්තක්ඛරා චිත්තබ්යඤ්ජනා බාහිරකා සාවකභාසිතා තෙසු භඤ්ඤමානෙසු න සුස්සූසන්ති න සොතං ඔදහන්ති න අඤ්ඤා චිත්තං උපට්ඨපෙන්ති, න ච තෙ ධම්මෙ උග්ගහෙතබ්බං පරියාපුණිතබ්බං මඤ්ඤන්ති. යෙ පන තෙ සුත්තන්තා තථාගතභාසිතා ගම්භීරා ගම්භීරත්ථා ලොකුත්තරා සුඤ්ඤතාපටිසංයුත්තා තෙසු භඤ්ඤමානෙසු සුස්සූසන්ති සොතං ඔදහන්ති අඤ්ඤා චිත්තං උපට්ඨපෙන්ති, තෙ ච ධම්මෙ උග්ගහෙතබ්බං පරියාපුණිතබ්බං මඤ්ඤන්ති. තෙ තං ධම්මං පරියාපුණිත්වා අඤ්ඤමඤ්ඤං පටිපුච්ඡන්ති පටිවිචරන්ති – ‘ඉදං කථං, ඉමස්ස කො අත්ථො’ති? තෙ අවිවටඤ්චෙව විවරන්ති, අනුත්තානීකතඤ්ච උත්තානීකරොන්ති, අනෙකවිහිතෙසු ච කඞ්ඛාඨානියෙසු ධම්මෙසු කඞ්ඛං පටිවිනොදෙන්ති. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, පටිපුච්ඡාවිනීතා පරිසා නොඔක්කාචිතවිනීතා. ඉමා ඛො, භික්ඛවෙ, ද්වෙ පරිසා. එතදග්ගං, භික්ඛවෙ, ඉමාසං ද්වින්නං පරිසානං යදිදං පටිපුච්ඡාවිනීතා පරිසා නොඔක්කාචිතවිනීතා’’ති.

49. ‘‘ද්වෙමා, භික්ඛවෙ, පරිසා. කතමා ද්වෙ? ආමිසගරු පරිසා නො සද්ධම්මගරු, සද්ධම්මගරු පරිසා නො ආමිසගරු. කතමා ච, භික්ඛවෙ, ආමිසගරු පරිසා නො සද්ධම්මගරු? ඉධ, භික්ඛවෙ, යස්සං පරිසායං භික්ඛූ ගිහීනං ඔදාතවසනානං සම්මුඛා අඤ්ඤමඤ්ඤස්ස වණ්ණං භාසන්ති – ‘අසුකො භික්ඛු උභතොභාගවිමුත්තො, අසුකො පඤ්ඤාවිමුත්තො , අසුකො කායසක්ඛී , අසුකො දිට්ඨිප්පත්තො, අසුකො සද්ධාවිමුත්තො, අසුකො ධම්මානුසාරී, අසුකො සද්ධානුසාරී, අසුකො සීලවා කල්යාණධම්මො, අසුකො දුස්සීලො පාපධම්මො’ති. තෙ තෙන ලාභං ලභන්ති. තෙ තං ලාභං ලභිත්වා ගථිතා [ගධිතා (ක.)] මුච්ඡිතා අජ්ඣොපන්නා [අජ්ඣොසානා (ක.), අනජ්ඣොපන්නා (සී. ස්යා. ක.) තිකනිපාතෙ කුසිනාරවග්ගෙ පඨමසුත්තටීකා ඔලොකෙතබ්බා] අනාදීනවදස්සාවිනො අනිස්සරණපඤ්ඤා පරිභුඤ්ජන්ති. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, ආමිසගරු පරිසා නො සද්ධම්මගරු.

‘‘කතමා ච, භික්ඛවෙ, සද්ධම්මගරු පරිසා නොආමිසගරු? ඉධ, භික්ඛවෙ, යස්සං පරිසායං භික්ඛූ ගිහීනං ඔදාතවසනානං සම්මුඛා අඤ්ඤමඤ්ඤස්ස වණ්ණං න භාසන්ති – ‘අසුකො භික්ඛු උභතොභාගවිමුත්තො, අසුකො පඤ්ඤාවිමුත්තො, අසුකො කායසක්ඛී, අසුකො දිට්ඨිප්පත්තො, අසුකො සද්ධාවිමුත්තො, අසුකො ධම්මානුස්සාරී, අසුකො සද්ධානුසාරී, අසුකො සීලවා කල්යාණධම්මො, අසුකො දුස්සීලො පාපධම්මො’ති. තෙ තෙන ලාභං ලභන්ති. තෙ තං ලාභං ලභිත්වා අගථිතා අමුච්ඡිතා අනජ්ඣොසන්නා ආදීනවදස්සාවිනො නිස්සරණපඤ්ඤා පරිභුඤ්ජන්ති. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, සද්ධම්මගරු පරිසා නොආමිසගරු. ඉමා ඛො, භික්ඛවෙ, ද්වෙ පරිසා. එතදග්ගං, භික්ඛවෙ, ඉමාසං ද්වින්නං පරිසානං යදිදං සද්ධම්මගරු පරිසා නොආමිසගරූ’’ති.

50. ‘‘ද්වෙමා, භික්ඛවෙ, පරිසා. කතමා ද්වෙ? විසමා ච පරිසා සමා ච පරිසා. කතමා ච, භික්ඛවෙ, විසමා පරිසා? ඉධ, භික්ඛවෙ, යස්සං පරිසායං අධම්මකම්මානි පවත්තන්ති ධම්මකම්මානි නප්පවත්තන්ති , අවිනයකම්මානි පවත්තන්ති විනයකම්මානි නප්පවත්තන්ති, අධම්මකම්මානි දිප්පන්ති ධම්මකම්මානි න දිප්පන්ති, අවිනයකම්මානි දිප්පන්ති විනයකම්මානි න දිප්පන්ති. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, විසමා පරිසා. ( ) [(විසමත්තා භික්ඛවෙ පරිසාය අධම්මකම්මානි පවත්තන්ති… විනයකම්මානි න දිප්පන්ති.) (සී. පී.)]

‘‘කතමා ච, භික්ඛවෙ, සමා පරිසා? ඉධ, භික්ඛවෙ, යස්සං පරිසායං ධම්මකම්මානි පවත්තන්ති අධම්මකම්මානි නප්පවත්තන්ති, විනයකම්මානි පවත්තන්ති අවිනයකම්මානි නප්පවත්තන්ති, ධම්මකම්මානි දිප්පන්ති අධම්මකම්මානි න දිප්පන්ති, විනයකම්මානි දිප්පන්ති අවිනයකම්මානි න දිප්පන්ති. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, සමා පරිසා. ( ) [(සමත්තා භික්ඛවෙ පරිසාය ධම්මකම්මානි පවත්තන්ති… අවිනයකම්මානි න දිප්පන්ති.) (සී. පී.)] ඉමා ඛො, භික්ඛවෙ, ද්වෙ පරිසා. එතදග්ගං, භික්ඛවෙ, ඉමාසං ද්වින්නං පරිසානං යදිදං සමා පරිසා’’ති.

51. ‘‘ද්වෙමා, භික්ඛවෙ, පරිසා. කතමා ද්වෙ? අධම්මිකා ච පරිසා ධම්මිකා ච පරිසා…පෙ… ඉමා ඛො, භික්ඛවෙ, ද්වෙ පරිසා. එතදග්ගං, භික්ඛවෙ, ඉමාසං ද්වින්නං පරිසානං යදිදං ධම්මිකා පරිසා’’ති.

52. ‘‘ද්වෙමා, භික්ඛවෙ, පරිසා. කතමා ද්වෙ? අධම්මවාදිනී ච පරිසා ධම්මවාදිනී ච පරිසා. කතමා ච, භික්ඛවෙ, අධම්මවාදිනී පරිසා? ඉධ, භික්ඛවෙ, යස්සං පරිසායං භික්ඛූ අධිකරණං ආදියන්ති ධම්මිකං වා අධම්මිකං වා. තෙ තං අධිකරණං ආදියිත්වා න චෙව අඤ්ඤමඤ්ඤං සඤ්ඤාපෙන්ති න ච සඤ්ඤත්තිං උපගච්ඡන්ති, න ච නිජ්ඣාපෙන්ති න ච නිජ්ඣත්තිං උපගච්ඡන්ති. තෙ අසඤ්ඤත්තිබලා අනිජ්ඣත්තිබලා අප්පටිනිස්සග්ගමන්තිනො තමෙව අධිකරණං ථාමසා පරාමාසා [පරාමස්ස (සී. පී.)] අභිනිවිස්ස වොහරන්ති – ‘ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’න්ති. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, අධම්මවාදිනී පරිසා.

‘‘කතමා ච, භික්ඛවෙ, ධම්මවාදිනී පරිසා? ඉධ, භික්ඛවෙ, යස්සං පරිසායං භික්ඛූ අධිකරණං ආදියන්ති ධම්මිකං වා අධම්මිකං වා. තෙ තං අධිකරණං ආදියිත්වා අඤ්ඤමඤ්ඤං සඤ්ඤාපෙන්ති චෙව සඤ්ඤත්තිඤ්ච උපගච්ඡන්ති, නිජ්ඣාපෙන්ති චෙව නිජ්ඣත්තිඤ්ච උපගච්ඡන්ති. තෙ සඤ්ඤත්තිබලා නිජ්ඣත්තිබලා පටිනිස්සග්ගමන්තිනො, න තමෙව අධිකරණං ථාමසා පරාමාසා අභිනිවිස්ස වොහරන්ති – ‘ඉදමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤ’න්ති. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, ධම්මවාදිනී පරිසා. ඉමා ඛො, භික්ඛවෙ, ද්වෙ පරිසා. එතදග්ගං, භික්ඛවෙ, ඉමාසං ද්වින්නං පරිසානං යදිදං ධම්මවාදිනී පරිසා’’ති.

පරිසවග්ගො පඤ්චමො.

තස්සුද්දානං –

උත්තානා වග්ගා අග්ගවතී, අරියා කසටො ච පඤ්චමො;

ඔක්කාචිතආමිසඤ්චෙව, විසමා අධම්මාධම්මියෙන චාති.

පඨමො පණ්ණාසකො සමත්තො.

2. දුතියපණ්ණාසකං