📜

3. පුග්ගලවග්ගො

1. සමිද්ධසුත්තං

21. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා සාවත්ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමෙ. අථ ඛො ආයස්මා ච සමිද්ධො [සවිට්ඨො (සී. ස්යා. කං. පී.)] ආයස්මා ච මහාකොට්ඨිකො [මහාකොට්ඨිතො (සී. ස්යා. කං. පී.)] යෙනායස්මා සාරිපුත්තො තෙනුපසඞ්කමිංසු; උපසඞ්කමිත්වා ආයස්මතා සාරිපුත්තෙන සද්ධිං සම්මොදිංසු. සම්මොදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරෙත්වා එකමන්තං නිසීදිංසු. එකමන්තං නිසින්නං ඛො ආයස්මන්තං සමිද්ධං ආයස්මා සාරිපුත්තො එතදවොච –

‘‘තයොමෙ, ආවුසො සමිද්ධ, පුග්ගලා සන්තො සංවිජ්ජමානා ලොකස්මිං. කතමෙ තයො? කායසක්ඛී, දිට්ඨිප්පත්තො [දිට්ඨප්පත්තො (ක.)], සද්ධාවිමුත්තො. ඉමෙ ඛො, ආවුසො, තයො පුග්ගලා සන්තො සංවිජ්ජමානා ලොකස්මිං. ඉමෙසං, ආවුසො, තිණ්ණං පුග්ගලානං කතමො තෙ පුග්ගලො ඛමති අභික්කන්තතරො ච පණීතතරො චා’’ති?

‘‘තයොමෙ, ආවුසො සාරිපුත්ත, පුග්ගලා සන්තො සංවිජ්ජමානා ලොකස්මිං. කතමෙ තයො? කායසක්ඛී, දිට්ඨිප්පත්තො, සද්ධාවිමුත්තො. ඉමෙ ඛො, ආවුසො, තයො පුග්ගලා සන්තො සංවිජ්ජමානා ලොකස්මිං. ඉමෙසං, ආවුසො, තිණ්ණං පුග්ගලානං ය්වායං [යොයං (ක.)] පුග්ගලො සද්ධාවිමුත්තො, අයං මෙ පුග්ගලො ඛමති ඉමෙසං තිණ්ණං පුග්ගලානං අභික්කන්තතරො ච පණීතතරො ච. තං කිස්ස හෙතු? ඉමස්ස, ආවුසො, පුග්ගලස්ස සද්ධින්ද්රියං අධිමත්ත’’න්ති.

අථ ඛො ආයස්මා සාරිපුත්තො ආයස්මන්තං මහාකොට්ඨිකං එතදවොච – ‘‘තයොමෙ, ආවුසො කොට්ඨික, පුග්ගලා සන්තො සංවිජ්ජමානා ලොකස්මිං . කතමෙ තයො? කායසක්ඛී, දිට්ඨිප්පත්තො, සද්ධාවිමුත්තො. ඉමෙ ඛො, ආවුසො, තයො පුග්ගලා සන්තො සංවිජ්ජමානා ලොකස්මිං. ඉමෙසං , ආවුසො, තිණ්ණං පුග්ගලානං කතමො තෙ පුග්ගලො ඛමති අභික්කන්තතරො ච පණීතතරො චා’’ති?

‘‘තයොමෙ , ආවුසො සාරිපුත්ත, පුග්ගලා සන්තො සංවිජ්ජමානා ලොකස්මිං. කතමෙ තයො? කායසක්ඛී, දිට්ඨිප්පත්තො, සද්ධාවිමුත්තො. ඉමෙ ඛො, ආවුසො, තයො පුග්ගලා සන්තො සංවිජ්ජමානා ලොකස්මිං. ඉමෙසං, ආවුසො, තිණ්ණං පුග්ගලානං ය්වායං පුග්ගලො කායසක්ඛී, අයං මෙ පුග්ගලො ඛමති ඉමෙසං තිණ්ණං පුග්ගලානං අභික්කන්තතරො ච පණීතතරො ච. තං කිස්ස හෙතු? ඉමස්ස, ආවුසො, පුග්ගලස්ස සමාධින්ද්රියං අධිමත්ත’’න්ති.

අථ ඛො ආයස්මා මහාකොට්ඨිකො ආයස්මන්තං සාරිපුත්තං එතදවොච – ‘‘තයොමෙ, ආවුසො සාරිපුත්ත, පුග්ගලා සන්තො සංවිජ්ජමානා ලොකස්මිං. කතමෙ තයො? කායසක්ඛී , දිට්ඨිප්පත්තො, සද්ධාවිමුත්තො. ඉමෙ ඛො, ආවුසො, තයො පුග්ගලා සන්තො සංවිජ්ජමානා ලොකස්මිං. ඉමෙසං, ආවුසො, තිණ්ණං පුග්ගලානං කතමො තෙ පුග්ගලො ඛමති අභික්කන්තතරො ච පණීතතරො චා’’ති?

‘‘තයොමෙ, ආවුසො කොට්ඨික, පුග්ගලා සන්තො සංවිජ්ජමානා ලොකස්මිං. කතමෙ තයො? කායසක්ඛී, දිට්ඨිප්පත්තො, සද්ධාවිමුත්තො. ඉමෙ ඛො, ආවුසො, තයො පුග්ගලා සන්තො සංවිජ්ජමානා ලොකස්මිං. ඉමෙසං, ආවුසො, තිණ්ණං පුග්ගලානං ය්වායං පුග්ගලො දිට්ඨිප්පත්තො, අයං මෙ පුග්ගලො ඛමති ඉමෙසං තිණ්ණං පුග්ගලානං අභික්කන්තතරො ච පණීතතරො ච. තං කිස්ස හෙතු? ඉමස්ස, ආවුසො, පුග්ගලස්ස පඤ්ඤින්ද්රියං අධිමත්ත’’න්ති.

අථ ඛො ආයස්මා සාරිපුත්තො ආයස්මන්තඤ්ච සමිද්ධං ආයස්මන්තඤ්ච මහාකොට්ඨිකං එතදවොච – ‘‘බ්යාකතං ඛො, ආවුසො, අම්හෙහි සබ්බෙහෙව යථාසකං පටිභානං. ආයාමාවුසො, යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමිස්සාම; උපසඞ්කමිත්වා භගවතො එතමත්ථං ආරොචෙස්සාම. යථා නො භගවා බ්යාකරිස්සති තථා නං ධාරෙස්සාමා’’ති. ‘‘එවමාවුසො’’ති ඛො ආයස්මා ච සමිද්ධො ආයස්මා ච මහාකොට්ඨිකො ආයස්මතො සාරිපුත්තස්ස පච්චස්සොසුං. අථ ඛො ආයස්මා ච සාරිපුත්තො ආයස්මා ච සමිද්ධො ආයස්මා ච මහාකොට්ඨිකො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමිංසු; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදිංසු. එකමන්තං නිසින්නො ඛො ආයස්මා සාරිපුත්තො යාවතකො අහොසි ආයස්මතා ච සමිද්ධෙන ආයස්මතා ච මහාකොට්ඨිකෙන සද්ධිං කථාසල්ලාපො තං සබ්බං භගවතො ආරොචෙසි.

‘‘න ඛ්වෙත්ථ, සාරිපුත්ත, සුකරං එකංසෙන බ්යාකාතුං – ‘අයං ඉමෙසං තිණ්ණං පුග්ගලානං අභික්කන්තතරො ච පණීතතරො චා’ති. ඨානඤ්හෙතං, සාරිපුත්ත, විජ්ජති ය්වායං පුග්ගලො සද්ධාවිමුත්තො ස්වාස්ස [ස්වායං (ස්යා. කං. පී.), සොයං (ක.)] අරහත්තාය පටිපන්නො, ය්වායං පුග්ගලො කායසක්ඛී ස්වාස්ස සකදාගාමී වා අනාගාමී වා, යො චායං පුග්ගලො දිට්ඨිප්පත්තො සොපස්ස [සොයං (ක.)] සකදාගාමී වා අනාගාමී වා.

‘‘න ඛ්වෙත්ථ, සාරිපුත්ත, සුකරං එකංසෙන බ්යාකාතුං – ‘අයං ඉමෙසං තිණ්ණං පුග්ගලානං අභික්කන්තතරො ච පණීතතරො චා’ති. ඨානඤ්හෙතං, සාරිපුත්ත, විජ්ජති ය්වායං පුග්ගලො කායසක්ඛී ස්වාස්ස අරහත්තාය පටිපන්නො, ය්වායං පුග්ගලො සද්ධාවිමුත්තො ස්වාස්ස සකදාගාමී වා අනාගාමී වා, යො චායං පුග්ගලො දිට්ඨිප්පත්තො සොපස්ස සකදාගාමී වා අනාගාමී වා.

‘‘න ඛ්වෙත්ථ, සාරිපුත්ත, සුකරං එකංසෙන බ්යාකාතුං – ‘අයං ඉමෙසං තිණ්ණං පුග්ගලානං අභික්කන්තතරො ච පණීතතරො චා’ති. ඨානඤ්හෙතං, සාරිපුත්ත, විජ්ජති ය්වායං පුග්ගලො දිට්ඨිප්පත්තො ස්වාස්ස අරහත්තාය පටිපන්නො, ය්වායං පුග්ගලො සද්ධාවිමුත්තො ස්වාස්ස සකදාගාමී වා අනාගාමී වා, යො චායං පුග්ගලො කායසක්ඛී සොපස්ස සකදාගාමී වා අනාගාමී වා.

‘‘න ඛ්වෙත්ථ, සාරිපුත්ත, සුකරං එකංසෙන බ්යාකාතුං – ‘අයං ඉමෙසං තිණ්ණං පුග්ගලානං අභික්කන්තතරො ච පණීතතරො චා’’’ති. පඨමං.

2. ගිලානසුත්තං

22. [පු. ප. 94] ‘‘තයොමෙ, භික්ඛවෙ, ගිලානා සන්තො සංවිජ්ජමානා ලොකස්මිං. කතමෙ තයො? ඉධ, භික්ඛවෙ, එකච්චො ගිලානො ලභන්තො වා සප්පායානි භොජනානි අලභන්තො වා සප්පායානි භොජනානි, ලභන්තො වා සප්පායානි භෙසජ්ජානි අලභන්තො වා සප්පායානි භෙසජ්ජානි, ලභන්තො වා පතිරූපං උපට්ඨාකං අලභන්තො වා පතිරූපං උපට්ඨාකං නෙව වුට්ඨාති තම්හා ආබාධා.

‘‘ඉධ පන, භික්ඛවෙ, එකච්චො ගිලානො ලභන්තො වා සප්පායානි භොජනානි අලභන්තො වා සප්පායානි භොජනානි, ලභන්තො වා සප්පායානි භෙසජ්ජානි අලභන්තො වා සප්පායානි භෙසජ්ජානි , ලභන්තො වා පතිරූපං උපට්ඨාකං අලභන්තො වා පතිරූපං උපට්ඨාකං වුට්ඨාති තම්හා ආබාධා.

‘‘ඉධ පන, භික්ඛවෙ, එකච්චො ගිලානො ලභන්තොව සප්පායානි භොජනානි නො අලභන්තො, ලභන්තොව සප්පායානි භෙසජ්ජානි නො අලභන්තො, ලභන්තොව පතිරූපං උපට්ඨාකං නො අලභන්තො වුට්ඨාති තම්හා ආබාධා.

‘‘තත්ර, භික්ඛවෙ, ය්වායං ගිලානො ලභන්තොව සප්පායානි භොජනානි නො අලභන්තො, ලභන්තොව සප්පායානි භෙසජ්ජානි නො අලභන්තො, ලභන්තොව පතිරූපං උපට්ඨාකං නො අලභන්තො වුට්ඨාති තම්හා ආබාධා, ඉමං ඛො, භික්ඛවෙ, ගිලානං පටිච්ච ගිලානභත්තං අනුඤ්ඤාතං ගිලානභෙසජ්ජං අනුඤ්ඤාතං ගිලානුපට්ඨාකො අනුඤ්ඤාතො. ඉමඤ්ච පන, භික්ඛවෙ, ගිලානං පටිච්ච අඤ්ඤෙපි ගිලානා උපට්ඨාතබ්බා. ඉමෙ ඛො, භික්ඛවෙ, තයො ගිලානා සන්තො සංවිජ්ජමානා ලොකස්මිං.

‘‘එවමෙවං ඛො, භික්ඛවෙ, තයොමෙ ගිලානූපමා පුග්ගලා සන්තො සංවිජ්ජමානා ලොකස්මිං. කතමෙ තයො? ඉධ, භික්ඛවෙ, එකච්චො පුග්ගලො ලභන්තො වා තථාගතං දස්සනාය අලභන්තො වා තථාගතං දස්සනාය, ලභන්තො වා තථාගතප්පවෙදිතං ධම්මවිනයං සවනාය අලභන්තො වා තථාගතප්පවෙදිතං ධම්මවිනයං සවනාය නෙව ඔක්කමති නියාමං කුසලෙසු ධම්මෙසු සම්මත්තං.

‘‘ඉධ, පන, භික්ඛවෙ, එකච්චො පුග්ගලො ලභන්තො වා තථාගතං දස්සනාය අලභන්තො වා තථාගතං දස්සනාය, ලභන්තො වා තථාගතප්පවෙදිතං ධම්මවිනයං සවනාය අලභන්තො වා තථාගතප්පවෙදිතං ධම්මවිනයං සවනාය ඔක්කමති නියාමං කුසලෙසු ධම්මෙසු සම්මත්තං.

‘‘ඉධ පන, භික්ඛවෙ, එකච්චො පුග්ගලො ලභන්තොව තථාගතං දස්සනාය නො අලභන්තො, ලභන්තොව තථාගතප්පවෙදිතං ධම්මවිනයං සවනාය නො අලභන්තො ඔක්කමති නියාමං කුසලෙසු ධම්මෙසු සම්මත්තං.

‘‘තත්ර , භික්ඛවෙ, ය්වායං පුග්ගලො ලභන්තොව තථාගතං දස්සනාය නො අලභන්තො, ලභන්තොව තථාගතප්පවෙදිතං ධම්මවිනයං සවනාය නො අලභන්තො ඔක්කමති නියාමං කුසලෙසු ධම්මෙසු සම්මත්තං, ඉමං ඛො භික්ඛවෙ, පුග්ගලං පටිච්ච ධම්මදෙසනා අනුඤ්ඤාතා. ඉමඤ්ච පන, භික්ඛවෙ, පුග්ගලං පටිච්ච අඤ්ඤෙසම්පි ධම්මො දෙසෙතබ්බො. ‘‘ඉමෙ ඛො, භික්ඛවෙ, තයො ගිලානූපමා පුග්ගලා සන්තො සංවිජ්ජමානා ලොකස්මි’’න්ති. දුතියං.

3. සඞ්ඛාරසුත්තං

23. ‘‘තයොමෙ, භික්ඛවෙ, පුග්ගලා සන්තො සංවිජ්ජමානා ලොකස්මිං. කතමෙ තයො? ඉධ, භික්ඛවෙ, එකච්චො පුග්ගලො සබ්යාබජ්ඣං [සබ්යාපජ්ඣං (සබ්බත්ථ) එවමුපරිපි] කායසඞ්ඛාරං අභිසඞ්ඛරොති, සබ්යාබජ්ඣං වචීසඞ්ඛාරං අභිසඞ්ඛරොති, සබ්යාබජ්ඣං මනොසඞ්ඛාරං අභිසඞ්ඛරොති. සො සබ්යාබජ්ඣං කායසඞ්ඛාරං අභිසඞ්ඛරිත්වා, සබ්යාබජ්ඣං වචීසඞ්ඛාරං අභිසඞ්ඛරිත්වා, සබ්යාබජ්ඣං මනොසඞ්ඛාරං අභිසඞ්ඛරිත්වා සබ්යාබජ්ඣං ලොකං උපපජ්ජති. තමෙනං සබ්යාබජ්ඣං ලොකං උපපන්නං සමානං සබ්යාබජ්ඣා ඵස්සා ඵුසන්ති. සො සබ්යාබජ්ඣෙහි ඵස්සෙහි ඵුට්ඨො සමානො සබ්යාබජ්ඣං වෙදනං වෙදයති එකන්තදුක්ඛං, සෙය්යථාපි සත්තා නෙරයිකා.

‘‘ඉධ පන, භික්ඛවෙ, එකච්චො පුග්ගලො අබ්යාබජ්ඣං කායසඞ්ඛාරං අභිසඞ්ඛරොති, අබ්යාබජ්ඣං වචීසඞ්ඛාරං අභිසඞ්ඛරොති, අබ්යාබජ්ඣං මනොසඞ්ඛාරං අභිසඞ්ඛරොති. සො අබ්යාබජ්ඣං කායසඞ්ඛාරං අභිසඞ්ඛරිත්වා, අබ්යාබජ්ඣං වචීසඞ්ඛාරං අභිසඞ්ඛරිත්වා, අබ්යාබජ්ඣං මනොසඞ්ඛාරං අභිසඞ්ඛරිත්වා අබ්යාබජ්ඣං ලොකං උපපජ්ජති. තමෙනං අබ්යාබජ්ඣං ලොකං උපපන්නං සමානං අබ්යාබජ්ඣා ඵස්සා ඵුසන්ති. සො අබ්යාබජ්ඣෙහි ඵස්සෙහි ඵුට්ඨො සමානො අබ්යාබජ්ඣං වෙදනං වෙදයති එකන්තසුඛං, සෙය්යථාපි දෙවා සුභකිණ්හා.

‘‘ඉධ පන, භික්ඛවෙ, එකච්චො පුග්ගලො සබ්යාබජ්ඣම්පි අබ්යාබජ්ඣම්පි කායසඞ්ඛාරං අභිසඞ්ඛරොති, සබ්යාබජ්ඣම්පි අබ්යාබජ්ඣම්පි වචීසඞ්ඛාරං අභිසඞ්ඛරොති, සබ්යාබජ්ඣම්පි අබ්යාබජ්ඣම්පි මනොසඞ්ඛාරං අභිසඞ්ඛරොති. සො සබ්යාබජ්ඣම්පි අබ්යාබජ්ඣම්පි කායසඞ්ඛාරං අභිසඞ්ඛරිත්වා, සබ්යාබජ්ඣම්පි අබ්යාබජ්ඣම්පි වචීසඞ්ඛාරං අභිසඞ්ඛරිත්වා, සබ්යාබජ්ඣම්පි අබ්යාබජ්ඣම්පි මනොසඞ්ඛාරං අභිසඞ්ඛරිත්වා සබ්යාබජ්ඣම්පි අබ්යාබජ්ඣම්පි ලොකං උපපජ්ජති. තමෙනං සබ්යාබජ්ඣම්පි අබ්යාබජ්ඣම්පි ලොකං උපපන්නං සමානං සබ්යාබජ්ඣාපි අබ්යාබජ්ඣාපි ඵස්සා ඵුසන්ති. සො සබ්යාබජ්ඣෙහිපි අබ්යාබජ්ඣෙහිපි ඵස්සෙහි ඵුට්ඨො සමානො සබ්යාබජ්ඣම්පි අබ්යාබජ්ඣම්පි වෙදනං වෙදයති වොකිණ්ණසුඛදුක්ඛං, සෙය්යථාපි මනුස්සා එකච්චෙ ච දෙවා එකච්චෙ ච විනිපාතිකා. ඉමෙ ඛො, භික්ඛවෙ, තයො පුග්ගලා සන්තො සංවිජ්ජමානා ලොකස්මි’’න්ති. තතියං.

4. බහුකාරසුත්තං

24. ‘‘තයොමෙ , භික්ඛවෙ, පුග්ගලා පුග්ගලස්ස බහුකාරා. කතමෙ තයො? යං, භික්ඛවෙ, පුග්ගලං ආගම්ම පුග්ගලො බුද්ධං සරණං ගතො හොති, ධම්මං සරණං ගතො හොති, සඞ්ඝං සරණං ගතො හොති; අයං, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො ඉමස්ස පුග්ගලස්ස බහුකාරො.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, යං පුග්ගලං ආගම්ම පුග්ගලො ‘ඉදං දුක්ඛ’න්ති යථාභූතං පජානාති, ‘අයං දුක්ඛසමුදයො’ති යථාභූතං පජානාති, ‘අයං දුක්ඛනිරොධො’ති යථාභූතං පජානාති, ‘අයං දුක්ඛනිරොධගාමිනී පටිපදා’ති යථාභූතං පජානාති; අයං, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො ඉමස්ස පුග්ගලස්ස බහුකාරො.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, යං පුග්ගලං ආගම්ම පුග්ගලො ආසවානං ඛයා අනාසවං චෙතොවිමුත්තිං පඤ්ඤාවිමුත්තිං දිට්ඨෙව ධම්මෙ සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහරති; අයං, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො ඉමස්ස පුග්ගලස්ස බහුකාරො. ඉමෙ ඛො, භික්ඛවෙ, තයො පුග්ගලා පුග්ගලස්ස බහුකාරා.

‘‘ඉමෙහි ච පන, භික්ඛවෙ, තීහි පුග්ගලෙහි ඉමස්ස පුග්ගලස්ස නත්ථඤ්ඤො පුග්ගලො බහුකාරොති වදාමි. ඉමෙසං පන, භික්ඛවෙ, තිණ්ණං පුග්ගලානං ඉමිනා පුග්ගලෙන න සුප්පතිකාරං වදාමි, යදිදං අභිවාදනපච්චුට්ඨානඅඤ්ජලිකම්මසාමීචිකම්මචීවරපිණ්ඩපාතසෙනාසන-ගිලානපච්චයභෙසජ්ජපරික්ඛාරානුප්පදානෙනා’’ති. චතුත්ථං.

5. වජිරූපමසුත්තං

25. ‘‘තයොමෙ , භික්ඛවෙ, පුග්ගලා සන්තො සංවිජ්ජමානා ලොකස්මිං . කතමෙ තයො? අරුකූපමචිත්තො පුග්ගලො, විජ්ජූපමචිත්තො පුග්ගලො, වජිරූපමචිත්තො පුග්ගලො. කතමො ච, භික්ඛවෙ, අරුකූපමචිත්තො පුග්ගලො? ඉධ, භික්ඛවෙ, එකච්චො පුග්ගලො කොධනො හොති උපායාසබහුලො අප්පම්පි වුත්තො සමානො අභිසජ්ජති කුප්පති බ්යාපජ්ජති පතිත්ථීයති කොපඤ්ච දොසඤ්ච අප්පච්චයඤ්ච පාතුකරොති. සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, දුට්ඨාරුකො [දුට්ඨාරුකා (සී.)] කට්ඨෙන වා කඨලාය [කථලාය (ස්යා. කං. ක.), කඨලෙන-කථලෙන (අට්ඨකථා)] වා ඝට්ටිතො [ඝට්ටිතා (සී.)] භිය්යොසොමත්තාය ආසවං දෙති [අස්සවනොති (සී.)]; එවමෙවං ඛො, භික්ඛවෙ, ඉධෙකච්චො පුග්ගලො කොධනො හොති උපායාසබහුලො අප්පම්පි වුත්තො සමානො අභිසජ්ජති කුප්පති බ්යාපජ්ජති පතිත්ථීයති කොපඤ්ච දොසඤ්ච අප්පච්චයඤ්ච පාතුකරොති. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, අරුකූපමචිත්තො පුග්ගලො.

‘‘කතමො ච, භික්ඛවෙ, විජ්ජූපමචිත්තො පුග්ගලො? ඉධ, භික්ඛවෙ, එකච්චො පුග්ගලො ‘ඉදං දුක්ඛ’න්ති යථාභූතං පජානාති, ‘අයං දුක්ඛසමුදයො’ති යථාභූතං පජානාති, ‘අයං දුක්ඛනිරොධො’ති යථාභූතං පජානාති, ‘අයං දුක්ඛනිරොධගාමිනී පටිපදා’ති යථාභූතං පජානාති. සෙය්යථාපි භික්ඛවෙ, චක්ඛුමා පුරිසො රත්තන්ධකාරතිමිසායං විජ්ජන්තරිකාය රූපානි පස්සෙය්ය; එවමෙවං ඛො, භික්ඛවෙ, ඉධෙකච්චො පුග්ගලො ‘ඉදං දුක්ඛ’න්ති යථාභූතං පජානාති…පෙ… ‘අයං දුක්ඛනිරොධගාමිනී පටිපදා’ති යථාභූතං පජානාති. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, විජ්ජූපමචිත්තො පුග්ගලො.

‘‘කතමො ච, භික්ඛවෙ, වජිරූපමචිත්තො පුග්ගලො? ඉධ, භික්ඛවෙ, එකච්චො පුග්ගලො ආසවානං ඛයා අනාසවං චෙතොවිමුත්තිං පඤ්ඤාවිමුත්තිං දිට්ඨෙව ධම්මෙ සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහරති. සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, වජිරස්ස නත්ථි කිඤ්චි අභෙජ්ජං මණි වා පාසාණො වා; එවමෙවං ඛො, භික්ඛවෙ, ඉධෙකච්චො පුග්ගලො ආසවානං ඛයා…පෙ… උපසම්පජ්ජ විහරති. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, වජිරූපමචිත්තො පුග්ගලො. ‘ඉමෙ ඛො, භික්ඛවෙ, තයො පුග්ගලා සන්තො සංවිජ්ජමානා ලොකස්මි’’’න්ති [පු. ප. 102]. පඤ්චමං.

6. සෙවිතබ්බසුත්තං

26. ‘‘තයොමෙ , භික්ඛවෙ, පුග්ගලා සන්තො සංවිජ්ජමානා ලොකස්මිං. කතමෙ තයො? අත්ථි, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො න සෙවිතබ්බො න භජිතබ්බො න පයිරුපාසිතබ්බො. අත්ථි, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො සෙවිතබ්බො භජිතබ්බො පයිරුපාසිතබ්බො. අත්ථි, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො සක්කත්වා ගරුං කත්වා සෙවිතබ්බො භජිතබ්බො පයිරුපාසිතබ්බො. කතමො ච, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො න සෙවිතබ්බො න භජිතබ්බො න පයිරුපාසිතබ්බො? ඉධ, භික්ඛවෙ, එකච්චො පුග්ගලො හීනො හොති සීලෙන සමාධිනා පඤ්ඤාය. එවරූපො, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො න සෙවිතබ්බො න භජිතබ්බො න පයිරුපාසිතබ්බො අඤ්ඤත්ර අනුද්දයා අඤ්ඤත්ර අනුකම්පා.

‘‘කතමො ච, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො සෙවිතබ්බො භජිතබ්බො පයිරුපාසිතබ්බො? ඉධ, භික්ඛවෙ, එකච්චො පුග්ගලො සදිසො හොති සීලෙන සමාධිනා පඤ්ඤාය. එවරූපො, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො සෙවිතබ්බො භජිතබ්බො පයිරුපාසිතබ්බො. තං කිස්ස හෙතු? සීලසාමඤ්ඤගතානං සතං සීලකථා ච නො භවිස්සති, සා ච නො පවත්තිනී [පවත්තනී (සී. ස්යා. කං. පී.) පු. ප. 122 පස්සිතබ්බං] භවිස්සති, සා ච නො ඵාසු භවිස්සති. සමාධිසාමඤ්ඤගතානං සතං සමාධිකථා ච නො භවිස්සති, සා ච නො පවත්තිනී භවිස්සති, සා ච නො ඵාසු භවිස්සති. පඤ්ඤාසාමඤ්ඤගතානං සතං පඤ්ඤාකථා ච නො භවිස්සති, සා ච නො පවත්තිනී භවිස්සති, සා ච නො ඵාසු භවිස්සතීති. තස්මා එවරූපො පුග්ගලො සෙවිතබ්බො භජිතබ්බො පයිරුපාසිතබ්බො.

‘‘කතමො ච, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො සක්කත්වා ගරුං කත්වා සෙවිතබ්බො භජිතබ්බො පයිරුපාසිතබ්බො? ඉධ, භික්ඛවෙ , එකච්චො පුග්ගලො අධිකො හොති සීලෙන සමාධිනා පඤ්ඤාය. එවරූපො, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො සක්කත්වා ගරුං කත්වා සෙවිතබ්බො භජිතබ්බො පයිරුපාසිතබ්බො. තං කිස්ස හෙතු? ඉති අපරිපූරං වා සීලක්ඛන්ධං පරිපූරෙස්සාමි, පරිපූරං වා සීලක්ඛන්ධං තත්ථ තත්ථ පඤ්ඤාය අනුග්ගහෙස්සාමි; අපරිපූරං වා සමාධික්ඛන්ධං පරිපූරෙස්සාමි, පරිපූරං වා සමාධික්ඛන්ධං තත්ථ තත්ථ පඤ්ඤාය අනුග්ගහෙස්සාමි; අපරිපූරං වා පඤ්ඤාක්ඛන්ධං පරිපූරෙස්සාමි, පරිපූරං වා පඤ්ඤාක්ඛන්ධං තත්ථ තත්ථ පඤ්ඤාය අනුග්ගහෙස්සාමීති. තස්මා එවරූපො පුග්ගලො සක්කත්වා ගරුං කත්වා සෙවිතබ්බො භජිතබ්බො පයිරුපාසිතබ්බො. ඉමෙ ඛො, භික්ඛවෙ, තයො පුග්ගලා සන්තො සංවිජ්ජමානා ලොකස්මි’’න්ති.

‘‘නිහීයති පුරිසො නිහීනසෙවී,

න ච හායෙථ කදාචි තුල්යසෙවී;

සෙට්ඨමුපනමං උදෙති ඛිප්පං,

තස්මා අත්තනො උත්තරිං භජෙථා’’ති. ඡට්ඨං;

7. ජිගුච්ඡිතබ්බසුත්තං

27. ‘‘තයොමෙ , භික්ඛවෙ, පුග්ගලා සන්තො සංවිජ්ජමානා ලොකස්මිං. කතමෙ තයො? අත්ථි, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො ජිගුච්ඡිතබ්බො න සෙවිතබ්බො න භජිතබ්බො න පයිරුපාසිතබ්බො. අත්ථි, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො අජ්ඣුපෙක්ඛිතබ්බො න සෙවිතබ්බො න භජිතබ්බො න පයිරුපාසිතබ්බො. අත්ථි, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො සෙවිතබ්බො භජිතබ්බො පයිරුපාසිතබ්බො. කතමො ච, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො ජිගුච්ඡිතබ්බො න සෙවිතබ්බො න භජිතබ්බො න පයිරුපාසිතබ්බො? ඉධ , භික්ඛවෙ, එකච්චො පුග්ගලො දුස්සීලො හොති පාපධම්මො අසුචි සඞ්කස්සරසමාචාරො පටිච්ඡන්නකම්මන්තො, අස්සමණො සමණපටිඤ්ඤො, අබ්රහ්මචාරී බ්රහ්මචාරිපටිඤ්ඤො, අන්තොපූති අවස්සුතො කසම්බුජාතො. එවරූපො, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො ජිගුච්ඡිතබ්බො න සෙවිතබ්බො න භජිතබ්බො න පයිරුපාසිතබ්බො. තං කිස්ස හෙතු? කිඤ්චාපි, භික්ඛවෙ, එවරූපස්ස පුග්ගලස්ස න දිට්ඨානුගතිං ආපජ්ජති, අථ ඛො නං පාපකො කිත්තිසද්දො අබ්භුග්ගච්ඡති – ‘පාපමිත්තො පුරිසපුග්ගලො පාපසහායො පාපසම්පවඞ්කො’ති. සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, අහි ගූථගතො කිඤ්චාපි න දංසති [ඩංසති (සී. ස්යා.), ඩස්සති (පී.)], අථ ඛො නං මක්ඛෙති; එවමෙවං ඛො, භික්ඛවෙ, කිඤ්චාපි එවරූපස්ස පුග්ගලස්ස න දිට්ඨානුගතිං ආපජ්ජති, අථ ඛො නං පාපකො කිත්තිසද්දො අබ්භුග්ගච්ඡති – ‘පාපමිත්තො පුරිසපුග්ගලො පාපසහායො පාපසම්පවඞ්කො’ති. තස්මා එවරූපො පුග්ගලො ජිගුච්ඡිතබ්බො න සෙවිතබ්බො න භජිතබ්බො න පයිරුපාසිතබ්බො.

‘‘කතමො ච, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො අජ්ඣුපෙක්ඛිතබ්බො න සෙවිතබ්බො න භජිතබ්බො න පයිරුපාසිතබ්බො? ඉධ, භික්ඛවෙ, එකච්චො පුග්ගලො කොධනො හොති උපායාසබහුලො , අප්පම්පි වුත්තො සමානො අභිසජ්ජති කුප්පති බ්යාපජ්ජති පතිත්ථීයති, කොපඤ්ච දොසඤ්ච අප්පච්චයඤ්ච පාතුකරොති. සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, දුට්ඨාරුකො කට්ඨෙන වා කඨලාය වා ඝට්ටිතො භිය්යොසොමත්තාය ආසවං දෙති; එවමෙවං ඛො, භික්ඛවෙ…පෙ… සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, තින්දුකාලාතං කට්ඨෙන වා කඨලාය වා ඝට්ටිතං භිය්යොසොමත්තාය චිච්චිටායති චිටිචිටායති; එවමෙවං ඛො භික්ඛවෙ…පෙ… සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, ගූථකූපො කට්ඨෙන වා කඨලාය වා ඝට්ටිතො භිය්යොසොමත්තාය දුග්ගන්ධො හොති; එවමෙවං ඛො, භික්ඛවෙ, ඉධෙකච්චො පුග්ගලො කොධනො හොති උපායාසබහුලො, අප්පම්පි වුත්තො සමානො අභිසජ්ජති කුප්පති බ්යාපජ්ජති පතිත්ථීයති, කොපඤ්ච දොසඤ්ච අප්පච්චයඤ්ච පාතුකරොති. එවරූපො, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො අජ්ඣුපෙක්ඛිතබ්බො න සෙවිතබ්බො න භජිතබ්බො න පයිරුපාසිතබ්බො. තං කිස්ස හෙතු? අක්කොසෙය්යපි මං පරිභාසෙය්යපි මං අනත්ථම්පි මං කරෙය්යාති. තස්මා එවරූපො පුග්ගලො අජ්ඣුපෙක්ඛිතබ්බො න සෙවිතබ්බො න භජිතබ්බො න පයිරුපාසිතබ්බො.

‘‘කතමො ච, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො සෙවිතබ්බො භජිතබ්බො පයිරුපාසිතබ්බො? ඉධ, භික්ඛවෙ, එකච්චො පුග්ගලො සීලවා හොති කල්යාණධම්මො. එවරූපො, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො සෙවිතබ්බො භජිතබ්බො පයිරුපාසිතබ්බො. තං කිස්ස හෙතු? කිඤ්චාපි, භික්ඛවෙ, එවරූපස්ස පුග්ගලස්ස න දිට්ඨානුගතිං ආපජ්ජති, අථ ඛො නං කල්යාණො කිත්තිසද්දො අබ්භුග්ගච්ඡති – ‘කල්යාණමිත්තො පුරිසපුග්ගලො කල්යාණසහායො කල්යාණසම්පවඞ්කො’ති. තස්මා එවරූපො පුග්ගලො සෙවිතබ්බො භජිතබ්බො පයිරුපාසිතබ්බො. ‘ඉමෙ ඛො, භික්ඛවෙ, තයො පුග්ගලා සන්තො සංවිජ්ජමානා ලොකස්මි’’’න්ති.

‘‘නිහීයති පුරිසො නිහීනසෙවී,

න ච හායෙථ කදාචි තුල්යසෙවී;

සෙට්ඨමුපනමං උදෙති ඛිප්පං,

තස්මා අත්තනො උත්තරිං භජෙථා’’ති. සත්තමං;

8. ගූථභාණීසුත්තං

28. ‘‘තයොමෙ, භික්ඛවෙ, පුග්ගලා සන්තො සංවිජ්ජමානා ලොකස්මිං . කතමෙ තයො? ගූථභාණී, පුප්ඵභාණී, මධුභාණී. කතමො ච, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො ගූථභාණී? ඉධ, භික්ඛවෙ, එකච්චො පුග්ගලො සභග්ගතො වා පරිසග්ගතො වා [සභාගතො වා පරිසාගතො වා (ස්යා. කං.)] ඤාතිමජ්ඣගතො වා පූගමජ්ඣගතො වා රාජකුලමජ්ඣගතො වා අභිනීතො සක්ඛිපුට්ඨො – ‘එහම්භො පුරිස, යං ජානාසි තං වදෙහී’ති. සො අජානං වා ආහ ‘ජානාමී’ති, ජානං වා ආහ ‘න ජානාමී’ති, අපස්සං වා ආහ ‘පස්සාමී’ති, පස්සං වා ආහ ‘න පස්සාමී’ති [ම. නි. 1.440; පු. ප. 91]; ඉති අත්තහෙතු වා පරහෙතු වා ආමිසකිඤ්චික්ඛහෙතු වා සම්පජානමුසා භාසිතා හොති. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො ගූථභාණී.

‘‘කතමො ච, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො පුප්ඵභාණී? ඉධ, භික්ඛවෙ, එකච්චො පුග්ගලො සභග්ගතො වා පරිසග්ගතො වා ඤාතිමජ්ඣගතො වා පූගමජ්ඣගතො වා රාජකුලමජ්ඣගතො වා අභිනීතො සක්ඛිපුට්ඨො – ‘එහම්භො පුරිස, යං පජානාසි තං වදෙහී’ති, සො අජානං වා ආහ ‘න ජානාමී’ති, ජානං වා ආහ ‘ජානාමී’ති, අපස්සං වා ආහ ‘න පස්සාමී’ති, පස්සං වා ආහ ‘පස්සාමී’ති; ඉති අත්තහෙතු වා පරහෙතු වා ආමිසකිඤ්චික්ඛහෙතු වා න සම්පජානමුසා භාසිතා හොති. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො පුප්ඵභාණී.

‘‘කතමො ච, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො මධුභාණී? ඉධ, භික්ඛවෙ, එකච්චො පුග්ගලො ඵරුසං වාචං පහාය ඵරුසාය වාචාය පටිවිරතො හොති; යා සා වාචා නෙලා කණ්ණසුඛා පෙමනීයා හදයඞ්ගමා පොරී බහුජනකන්තා බහුජනමනාපා තථාරූපිං වාචං භාසිතා හොති. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො මධුභාණී. ඉමෙ ඛො, භික්ඛවෙ, තයො පුග්ගලා සන්තො සංවිජ්ජමානා ලොකස්මි’’න්ති. අට්ඨමං.

9. අන්ධසුත්තං

29. ‘‘තයොමෙ, භික්ඛවෙ, පුග්ගලා සන්තො සංවිජ්ජමානා ලොකස්මිං. කතමෙ තයො? අන්ධො, එකචක්ඛු, ද්විචක්ඛු. කතමො ච, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො අන්ධො? ඉධ, භික්ඛවෙ, එකච්චස්ස පුග්ගලස්ස තථාරූපං චක්ඛු න හොති යථාරූපෙන චක්ඛුනා අනධිගතං වා භොගං අධිගච්ඡෙය්ය අධිගතං වා භොගං ඵාතිං කරෙය්ය [ඵාතිකරෙය්ය (සී.)]; තථාරූපම්පිස්ස චක්ඛු න හොති යථාරූපෙන චක්ඛුනා කුසලාකුසලෙ ධම්මෙ ජානෙය්ය, සාවජ්ජානවජ්ජෙ ධම්මෙ ජානෙය්ය, හීනප්පණීතෙ ධම්මෙ ජානෙය්ය, කණ්හසුක්කසප්පටිභාගෙ ධම්මෙ ජානෙය්ය. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො අන්ධො.

‘‘කතමො ච, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො එකචක්ඛු? ඉධ, භික්ඛවෙ, එකච්චස්ස පුග්ගලස්ස තථාරූපං චක්ඛු හොති යථාරූපෙන චක්ඛුනා අනධිගතං වා භොගං අධිගච්ඡෙය්ය අධිගතං වා භොගං ඵාතිං කරෙය්ය; තථාරූපං පනස්ස [තථාරූපම්පිස්ස (ස්යා. කං. පී. ක.)] චක්ඛු න හොති යථාරූපෙන චක්ඛුනා කුසලාකුසලෙ ධම්මෙ ජානෙය්ය, සාවජ්ජානවජ්ජෙ ධම්මෙ ජානෙය්ය, හීනප්පණීතෙ ධම්මෙ ජානෙය්ය, කණ්හසුක්කසප්පටිභාගෙ ධම්මෙ ජානෙය්ය. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො එකචක්ඛු.

‘‘කතමො ච, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො ද්විචක්ඛු? ඉධ, භික්ඛවෙ, එකච්චස්ස පුග්ගලස්ස තථාරූපං චක්ඛු හොති යථාරූපෙන චක්ඛුනා අනධිගතං වා භොගං අධිගච්ඡෙය්ය, අධිගතං වා භොගං ඵාතිං කරෙය්ය; තථාරූපම්පිස්ස චක්ඛු හොති යථාරූපෙන චක්ඛුනා කුසලාකුසලෙ ධම්මෙ ජානෙය්ය; සාවජ්ජානවජ්ජෙ ධම්මෙ ජානෙය්ය, හීනප්පණීතෙ ධම්මෙ ජානෙය්ය, කණ්හසුක්කසප්පටිභාගෙ ධම්මෙ ජානෙය්ය. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො ද්විචක්ඛු. ‘ඉමෙ ඛො, භික්ඛවෙ, තයො පුග්ගලා සන්තො සංවිජ්ජමානා ලොකස්මි’’’න්ති.

‘‘න චෙව භොගා තථාරූපා, න ච පුඤ්ඤානි කුබ්බති;

උභයත්ථ කලිග්ගාහො, අන්ධස්ස හතචක්ඛුනො.

‘‘අථාපරායං අක්ඛාතො, එකචක්ඛු ච පුග්ගලො;

ධම්මාධම්මෙන සඨොසො [සංසට්ඨො (සී. ස්යා. කං. පී.), සඨොති (ක.)], භොගානි පරියෙසති.

‘‘ථෙය්යෙන කූටකම්මෙන, මුසාවාදෙන චූභයං;

කුසලො හොති සඞ්ඝාතුං [සංහාතුං (ස්යා.)], කාමභොගී ච මානවො;

ඉතො සො නිරයං ගන්ත්වා, එකචක්ඛු විහඤ්ඤති.

‘‘ද්විචක්ඛු පන අක්ඛාතො, සෙට්ඨො පුරිසපුග්ගලො;

ධම්මලද්ධෙහි භොගෙහි, උට්ඨානාධිගතං ධනං.

‘‘දදාති සෙට්ඨසඞ්කප්පො, අබ්යග්ගමානසො නරො;

උපෙති භද්දකං ඨානං, යත්ථ ගන්ත්වා න සොචති.

‘‘අන්ධඤ්ච එකචක්ඛුඤ්ච, ආරකා පරිවජ්ජයෙ;

ද්විචක්ඛුං පන සෙවෙථ, සෙට්ඨං පුරිසපුග්ගල’’න්ති. නවමං;

10. අවකුජ්ජසුත්තං

30. ‘‘තයොමෙ , භික්ඛවෙ [පු. ප. 107-108], පුග්ගලා සන්තො සංවිජ්ජමානා ලොකස්මිං. කතමෙ තයො? අවකුජ්ජපඤ්ඤො පුග්ගලො, උච්ඡඞ්ගපඤ්ඤො පුග්ගලො, පුථුපඤ්ඤො පුග්ගලො. කතමො ච, භික්ඛවෙ, අවකුජ්ජපඤ්ඤො පුග්ගලො? ඉධ, භික්ඛවෙ, එකච්චො පුග්ගලො ආරාමං ගන්තා හොති අභික්ඛණං භික්ඛූනං සන්තිකෙ ධම්මස්සවනාය. තස්ස භික්ඛූ ධම්මං දෙසෙන්ති ආදිකල්යාණං මජ්ඣෙකල්යාණං පරියොසානකල්යාණං සාත්ථං සබ්යඤ්ජනං, කෙවලපරිපුණ්ණං පරිසුද්ධං බ්රහ්මචරියං පකාසෙන්ති. සො තස්මිං ආසනෙ නිසින්නො තස්සා කථාය නෙව ආදිං මනසි කරොති, න මජ්ඣං මනසි කරොති, න පරියොසානං මනසි කරොති; වුට්ඨිතොපි තම්හා ආසනා තස්සා කථාය නෙව ආදිං මනසි කරොති, න මජ්ඣං මනසි කරොති, න පරියොසානං මනසි කරොති. සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, කුම්භො නික්කුජ්ජො [නික්කුජ්ජො (සී. පී.)] තත්ර උදකං ආසිත්තං විවට්ටති, නො සණ්ඨාති; එවමෙවං ඛො, භික්ඛවෙ, ඉධෙකච්චො පුග්ගලො ආරාමං ගන්තා හොති අභික්ඛණං භික්ඛූනං සන්තිකෙ ධම්මස්සවනාය. තස්ස භික්ඛූ ධම්මං දෙසෙන්ති ආදිකල්යාණං මජ්ඣෙකල්යාණං පරියොසානකල්යාණං සාත්ථං සබ්යඤ්ජනං, කෙවලපරිපුණ්ණං පරිසුද්ධං බ්රහ්මචරියං පකාසෙන්ති. සො තස්මිං ආසනෙ නිසින්නො තස්සා කථාය නෙව ආදිං මනසි කරොති, න මජ්ඣං මනසි කරොති, න පරියොසානං මනසි කරොති; වුට්ඨිතොපි තම්හා ආසනා තස්සා කථාය නෙවාදිං මනසි කරොති, න මජ්ඣං මනසි කරොති, න පරියොසානං මනසි කරොති. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, අවකුජ්ජපඤ්ඤො පුග්ගලො.

‘‘කතමො ච, භික්ඛවෙ, උච්ඡඞ්ගපඤ්ඤො පුග්ගලො? ඉධ, භික්ඛවෙ, එකච්චො පුග්ගලො ආරාමං ගන්තා හොති අභික්ඛණං භික්ඛූනං සන්තිකෙ ධම්මස්සවනාය. තස්ස භික්ඛූ ධම්මං දෙසෙන්ති ආදිකල්යාණං මජ්ඣෙකල්යාණං පරියොසානකල්යාණං සාත්ථං සබ්යඤ්ජනං, කෙවලපරිපුණ්ණං පරිසුද්ධං බ්රහ්මචරියං පකාසෙන්ති. සො තස්මිං ආසනෙ නිසින්නො තස්සා කථාය ආදිම්පි මනසි කරොති, මජ්ඣම්පි මනසි කරොති, පරියොසානම්පි මනසි කරොති; වුට්ඨිතො ච ඛො තම්හා ආසනා තස්සා කථාය නෙවාදිං මනසි කරොති, න මජ්ඣං මනසි කරොති, න පරියොසානං මනසි කරොති. සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, පුරිසස්ස උච්ඡඞ්ගෙ නානාඛජ්ජකානි ආකිණ්ණානි – තිලා තණ්ඩුලා මොදකා බදරා. සො තම්හා ආසනා වුට්ඨහන්තො සතිසම්මොසා පකිරෙය්ය . එවමෙවං ඛො, භික්ඛවෙ, ඉධෙකච්චො පුග්ගලො ආරාමං ගන්තා හොති අභික්ඛණං භික්ඛූනං සන්තිකෙ ධම්මස්සවනාය. තස්ස භික්ඛූ ධම්මං දෙසෙන්ති ආදිකල්යාණං මජ්ඣෙකල්යාණං පරියොසානකල්යාණං සාත්ථං සබ්යඤ්ජනං, කෙවලපරිපුණ්ණං පරිසුද්ධං බ්රහ්මචරියං පකාසෙන්ති. සො තස්මිං ආසනෙ නිසින්නො තස්සා කථාය ආදිම්පි මනසි කරොති, මජ්ඣම්පි මනසි කරොති, පරියොසානම්පි මනසි කරොති; වුට්ඨිතො ච ඛො තම්හා ආසනා තස්සා කථාය නෙව ආදිං මනසි කරොති, න මජ්ඣං මනසි කරොති, න පරියොසානං මනසි කරොති. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, උච්ඡඞ්ගපඤ්ඤො පුග්ගලො.

‘‘කතමො ච, භික්ඛවෙ, පුථුපඤ්ඤො පුග්ගලො? ඉධ, භික්ඛවෙ, එකච්චො පුග්ගලො ආරාමං ගන්තා හොති අභික්ඛණං භික්ඛූනං සන්තිකෙ ධම්මස්සවනාය. තස්ස භික්ඛූ ධම්මං දෙසෙන්ති ආදිකල්යාණං මජ්ඣෙකල්යාණං පරියොසානකල්යාණං සාත්ථං සබ්යඤ්ජනං, කෙවලපරිපුණ්ණං පරිසුද්ධං බ්රහ්මචරියං පකාසෙන්ති. සො තස්මිං ආසනෙ නිසින්නො තස්සා කථාය ආදිම්පි මනසි කරොති, මජ්ඣම්පි මනසි කරොති, පරියොසානම්පි මනසි කරොති; වුට්ඨිතොපි තම්හා ආසනා තස්සා කථාය ආදිම්පි මනසි කරොති, මජ්ඣම්පි මනසි කරොති, පරියොසානම්පි මනසි කරොති. සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, කුම්භො උක්කුජ්ජො තත්ර උදකං ආසිත්තං සණ්ඨාති නො විවට්ටති; එවමෙවං ඛො, භික්ඛවෙ, ඉධෙකච්චො පුග්ගලො ආරාමං ගන්තා හොති අභික්ඛණං භික්ඛූනං සන්තිකෙ ධම්මස්සවනාය. තස්ස භික්ඛූ ධම්මං දෙසෙන්ති ආදිකල්යාණං මජ්ඣෙකල්යාණං පරියොසානකල්යාණං සාත්ථං සබ්යඤ්ජනං, කෙවලපරිපුණ්ණං පරිසුද්ධං බ්රහ්මචරියං පකාසෙන්ති. සො තස්මිං ආසනෙ නිසින්නො තස්සා කථාය ආදිම්පි මනසි කරොති, මජ්ඣම්පි මනසි කරොති, පරියොසානම්පි මනසි කරොති; වුට්ඨිතොපි තම්හා ආසනා තස්සා කථාය ආදිම්පි මනසි කරොති, මජ්ඣම්පි මනසි කරොති, පරියොසානම්පි මනසි කරොති. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, පුථුපඤ්ඤො පුග්ගලො. ‘ඉමෙ ඛො, භික්ඛවෙ, තයො පුග්ගලා සන්තො සංවිජ්ජමානා ලොකස්මි’’’න්ති.

‘‘අවකුජ්ජපඤ්ඤො පුරිසො, දුම්මෙධො අවිචක්ඛණො;

අභික්ඛණම්පි චෙ හොති, ගන්තා භික්ඛූන සන්තිකෙ.

‘‘ආදිං කථාය මජ්ඣඤ්ච, පරියොසානඤ්ච තාදිසො;

උග්ගහෙතුං න සක්කොති, පඤ්ඤා හිස්ස න විජ්ජති.

‘‘උච්ඡඞ්ගපඤ්ඤො පුරිසො, සෙය්යො එතෙන වුච්චති;

අභික්ඛණම්පි චෙ හොති, ගන්තා භික්ඛූන සන්තිකෙ.

‘‘ආදිං කථාය මජ්ඣඤ්ච, පරියොසානඤ්ච තාදිසො;

නිසින්නො ආසනෙ තස්මිං, උග්ගහෙත්වාන බ්යඤ්ජනං;

වුට්ඨිතො නප්පජානාති, ගහිතං හිස්ස [ගහිතම්පිස්ස (ක.)] මුස්සති.

‘‘පුථුපඤ්ඤො ච පුරිසො, සෙය්යො එතෙහි [එතෙන (ක.)] වුච්චති;

අභික්ඛණම්පි චෙ හොති, ගන්තා භික්ඛූන සන්තිකෙ.

‘‘ආදිං කථාය මජ්ඣඤ්ච, පරියොසානඤ්ච තාදිසො;

නිසින්නො ආසනෙ තස්මිං, උග්ගහෙත්වාන බ්යඤ්ජනං.

‘‘ධාරෙති සෙට්ඨසඞ්කප්පො, අබ්යග්ගමානසො නරො;

ධම්මානුධම්මප්පටිපන්නො, දුක්ඛස්සන්තකරො සියා’’ති. දසමං;

පුග්ගලවග්ගො තතියො.

තස්සුද්දානං –

සමිද්ධ [කායසක්ඛි (සී.), සවිට්ඨ (ස්යා. කං.), සෙට්ඨ (ක.)] -ගිලාන-සඞ්ඛාරා, බහුකාරා වජිරෙන ච;

සෙවි-ජිගුච්ඡ-ගූථභාණී, අන්ධො ච අවකුජ්ජතාති.