📜

(6) 1. බ්රාහ්මණවග්ගො

1. පඨමද්වෙබ්රාහ්මණසුත්තං

52. අථ ඛො ද්වෙ බ්රාහ්මණා ජිණ්ණා වුද්ධා මහල්ලකා අද්ධගතා වයොඅනුප්පත්තා වීසවස්සසතිකා ජාතියා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමිංසු; උපසඞ්කමිත්වා භගවතා සද්ධිං සම්මොදිංසු. සම්මොදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරෙත්වා එකමන්තං නිසීදිංසු. එකමන්තං නිසින්නා ඛො තෙ බ්රාහ්මණා භගවන්තං එතදවොචුං – ‘‘මයමස්සු, භො ගොතම, බ්රාහ්මණා ජිණ්ණා වුද්ධා මහල්ලකා අද්ධගතා වයොඅනුප්පත්තා වීසවස්සසතිකා ජාතියා; තෙ චම්හා අකතකල්යාණා අකතකුසලා අකතභීරුත්තාණා. ඔවදතු නො භවං ගොතමො, අනුසාසතු නො භවං ගොතමො යං අම්හාකං අස්ස දීඝරත්තං හිතාය සුඛායා’’ති.

‘‘තග්ඝ තුම්හෙ, බ්රාහ්මණා, ජිණ්ණා වුද්ධා මහල්ලකා අද්ධගතා වයොඅනුප්පත්තා වීසවස්සසතිකා ජාතියා; තෙ චත්ථ අකතකල්යාණා අකතකුසලා අකතභීරුත්තාණා. උපනීයති ඛො අයං, බ්රාහ්මණා, ලොකො ජරාය බ්යාධිනා මරණෙන. එවං උපනීයමානෙ ඛො, බ්රාහ්මණා, ලොකෙ ජරාය බ්යාධිනා මරණෙන, යො ඉධ කායෙන සංයමො වාචාය සංයමො මනසා සංයමො, තං තස්ස පෙතස්ස තාණඤ්ච ලෙණඤ්ච දීපඤ්ච සරණඤ්ච පරායණඤ්චා’’ති.

‘‘උපනීයති ජීවිතමප්පමායු,

ජරූපනීතස්ස න සන්ති තාණා;

එතං භයං මරණෙ පෙක්ඛමානො,

පුඤ්ඤානි කයිරාථ සුඛාවහානි.

‘‘යොධ කායෙන සංයමො, වාචාය උද චෙතසා;

තං තස්ස පෙතස්ස සුඛාය හොති,

යං ජීවමානො පකරොති පුඤ්ඤ’’න්ති. [සං. නි. 1.100] පඨමං;

2. දුතියද්වෙබ්රාහ්මණසුත්තං

53. අථ ඛො ද්වෙ බ්රාහ්මණා ජිණ්ණා වුද්ධා මහල්ලකා අද්ධගතා වයොඅනුප්පත්තා වීසවස්සසතිකා ජාතියා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමිංසු; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදිංසු. එකමන්තං නිසින්නා ඛො තෙ බ්රාහ්මණා භගවන්තං එතදවොචුං – ‘‘මයමස්සු, භො ගොතම, බ්රාහ්මණා ජිණ්ණා වුද්ධා මහල්ලකා අද්ධගතා වයොඅනුප්පත්තා වීසවස්සසතිකා ජාතියා; තෙ චම්හා අකතකල්යාණා අකතකුසලා අකතභීරුත්තාණා. ඔවදතු නො භවං ගොතමො, අනුසාසතු නො භවං ගොතමො යං අම්හාකං අස්ස දීඝරත්තං හිතාය සුඛායා’’ති.

‘‘තග්ඝ තුම්හෙ, බ්රාහ්මණා, ජිණ්ණා වුද්ධා මහල්ලකා අද්ධගතා වයොඅනුප්පත්තා වීසවස්සසතිකා ජාතියා; තෙ චත්ථ අකතකල්යාණා අකතකුසලා අකතභීරුත්තාණා. ආදිත්තො ඛො අයං, බ්රාහ්මණා, ලොකො ජරාය බ්යාධිනා මරණෙන. එවං ආදිත්තෙ ඛො, බ්රාහ්මණා, ලොකෙ ජරාය බ්යාධිනා මරණෙන, යො ඉධ කායෙන සංයමො වාචාය සංයමො මනසා සංයමො, තං තස්ස පෙතස්ස තාණඤ්ච ලෙණඤ්ච දීපඤ්ච සරණඤ්ච පරායණඤ්චා’’ති.

‘‘ආදිත්තස්මිං අගාරස්මිං, යං නීහරති භාජනං;

තං තස්ස හොති අත්ථාය, නො ච යං තත්ථ ඩය්හති.

‘‘එවං ආදිත්තො ඛො [එවං ආදීවිතො (සී. පී.), එවං ආදිත්තකො (ස්යා. කං.) සං. නි. 1.41] ලොකො, ජරාය මරණෙන ච;

නීහරෙථෙව දානෙන, දින්නං හොති සුනීහතං [සුනිබ්භතං (ක.)].

‘‘යොධ කායෙන සංයමො, වාචාය උද චෙතසා;

තං තස්ස පෙතස්ස සුඛාය හොති,

යං ජීවමානො පකරොති පුඤ්ඤ’’න්ති. දුතියං;

3. අඤ්ඤතරබ්රාහ්මණසුත්තං

54. අථ ඛො අඤ්ඤතරො බ්රාහ්මණො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවතා සද්ධිං සම්මොදි…පෙ… එකමන්තං නිසින්නො ඛො සො බ්රාහ්මණො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘‘සන්දිට්ඨිකො ධම්මො සන්දිට්ඨිකො ධම්මො’ති, භො ගොතම, වුච්චති. කිත්තාවතා නු ඛො, භො ගොතම, සන්දිට්ඨිකො ධම්මො හොති අකාලිකො එහිපස්සිකො ඔපනෙය්යිකො [ඔපනයිකො (සී. ස්යා. කං. පී.) පඤ්චමසුත්තස්ස ටීකා ඔලොකෙතබ්බා] පච්චත්තං වෙදිතබ්බො විඤ්ඤූහී’’ති?

‘‘රත්තො ඛො, බ්රාහ්මණ, රාගෙන අභිභූතො පරියාදින්නචිත්තො අත්තබ්යාබාධායපි චෙතෙති, පරබ්යාබාධායපි චෙතෙති, උභයබ්යාබාධායපි චෙතෙති, චෙතසිකම්පි දුක්ඛං දොමනස්සං පටිසංවෙදෙති. රාගෙ පහීනෙ නෙවත්තබ්යාබාධායපි චෙතෙති, න පරබ්යාබාධායපි චෙතෙති, න උභයබ්යාබාධායපි චෙතෙති, න චෙතසිකං දුක්ඛං දොමනස්සං පටිසංවෙදෙති. (රත්තො ඛො…පෙ… කායෙන දුච්චරිතං චරති, වාචාය දුච්චරිතං චරති, මනසා දුච්චරිතං චරති. රාගෙ පහීනා නෙව කායෙන දුච්චරිතං චරති, න වාචාය දුච්චරිතං චරති, න මනසා දුච්චරිතං චරති. රත්තො ඛො…පෙ… අත්තත්ථම්පි යථාභූතං නප්පජානාති, පරත්ථම්පි යථාභූතං නප්පජානාති, උභයත්ථම්පි යථාභූතං නප්පජානාති. රාගෙ පහීනෙ අත්තත්ථම්පි යථාභූතං පජානාති, පරත්ථම්පි යථාභූතං පජානාති, උභයත්ථම්පි යථාභූතං පජානාති.) [( ) එත්ථන්තරෙ පාඨො සී. ස්යා. කං. පී. පොත්ථකෙසු න දිස්සති, ඉධපි දුට්ඨමූළ්හවාරෙසු] එවම්පි ඛො, බ්රාහ්මණ, සන්දිට්ඨිකො ධම්මො හොති…පෙ….

‘‘දුට්ඨො ඛො, බ්රාහ්මණ, දොසෙන අභිභූතො පරියාදින්නචිත්තො අත්තබ්යාබාධායපි චෙතෙති, පරබ්යාබාධායපි චෙතෙති, උභයබ්යාබාධායපි චෙතෙති, චෙතසිකම්පි දුක්ඛං දොමනස්සං පටිසංවෙදෙති. දොසෙ පහීනෙ නෙවත්තබ්යාබාධායපි චෙතෙති, න පරබ්යාබාධායපි චෙතෙති, න උභයබ්යාබාධායපි චෙතෙති, න චෙතසිකම්පි [න චෙතසිකං (සී. ස්යා. ක.)] දුක්ඛං දොමනස්සං පටිසංවෙදෙති. එවම්පි ඛො, බ්රාහ්මණ, සන්දිට්ඨිකො ධම්මො හොති…පෙ….

‘‘මූළ්හො ඛො, බ්රාහ්මණ, මොහෙන අභිභූතො පරියාදින්නචිත්තො අත්තබ්යාබාධායපි චෙතෙති, පරබ්යාබාධායපි චෙතෙති, උභයබ්යාබාධායපි චෙතෙති, චෙතසිකම්පි දුක්ඛං දොමනස්සං පටිසංවෙදෙති. මොහෙ පහීනෙ නෙවත්තබ්යාබාධායපි චෙතෙති, න පරබ්යාබාධායපි චෙතෙති, න උභයබ්යාබාධායපි චෙතෙති, න චෙතසිකං දුක්ඛං දොමනස්සං පටිසංවෙදෙති . එවං ඛො, බ්රාහ්මණ, සන්දිට්ඨිකො ධම්මො හොති අකාලිකො එහිපස්සිකො ඔපනෙය්යිකො පච්චත්තං වෙදිතබ්බො විඤ්ඤූහී’’ති.

‘‘අභික්කන්තං, භො ගොතම, අභික්කන්තං, භො ගොතම! සෙය්යථාපි, භො ගොතම, නික්කුජ්ජිතං වා උක්කුජ්ජෙය්ය, පටිච්ඡන්නං වා විවරෙය්ය, මූළ්හස්ස වා මග්ගං ආචික්ඛෙය්ය, අන්ධකාරෙ වා තෙලපජ්ජොතං ධාරෙය්ය – ‘චක්ඛුමන්තො රූපානි දක්ඛන්තී’ති; එවමෙවං භොතා ගොතමෙන අනෙකපරියායෙන ධම්මො පකාසිතො. එසාහං භවන්තං ගොතමං සරණං ගච්ඡාමි ධම්මඤ්ච භික්ඛුසඞ්ඝඤ්ච. උපාසකං මං භවං ගොතමො ධාරෙතු අජ්ජතග්ගෙ පාණුපෙතං සරණං ගත’’න්ති. තතියං.

4. පරිබ්බාජකසුත්තං

55. අථ ඛො අඤ්ඤතරො බ්රාහ්මණපරිබ්බාජකො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා…පෙ… එකමන්තං නිසින්නො ඛො සො බ්රාහ්මණපරිබ්බාජකො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘‘සන්දිට්ඨිකො ධම්මො සන්දිට්ඨිකො ධම්මො’ති, භො ගොතම, වුච්චති. කිත්තාවතා නු ඛො, භො ගොතම, සන්දිට්ඨිකො ධම්මො හොති අකාලිකො එහිපස්සිකො ඔපනෙය්යිකො පච්චත්තං වෙදිතබ්බො විඤ්ඤූහී’’ති?

‘‘රත්තො ඛො, බ්රාහ්මණ, රාගෙන අභිභූතො පරියාදින්නචිත්තො අත්තබ්යාබාධායපි චෙතෙති, පරබ්යාබාධායපි චෙතෙති, උභයබ්යාබාධායපි චෙතෙති, චෙතසිකම්පි දුක්ඛං දොමනස්සං පටිසංවෙදෙති. රාගෙ පහීනෙ නෙවත්තබ්යාබාධායපි චෙතෙති, න පරබ්යාබාධායපි චෙතෙති, න උභයබ්යාබාධායපි චෙතෙති, න චෙතසිකම්පි දුක්ඛං දොමනස්සං පටිසංවෙදෙති.

‘‘රත්තො ඛො, බ්රාහ්මණ, රාගෙන අභිභූතො පරියාදින්නචිත්තො කායෙන දුච්චරිතං චරති, වාචාය දුච්චරිතං චරති, මනසා දුච්චරිතං චරති. රාගෙ පහීනෙ නෙව කායෙන දුච්චරිතං චරති, න වාචාය දුච්චරිතං චරති, න මනසා දුච්චරිතං චරති.

‘‘රත්තො ඛො, බ්රාහ්මණ, රාගෙන අභිභූතො පරියාදින්නචිත්තො අත්තත්ථම්පි යථාභූතං නප්පජානාති, පරත්ථම්පි යථාභූතං නප්පජානාති, උභයත්ථම්පි යථාභූතං නප්පජානාති. රාගෙ පහීනෙ අත්තත්ථම්පි යථාභූතං පජානාති , පරත්ථම්පි යථාභූතං පජානාති, උභයත්ථම්පි යථාභූතං පජානාති. එවම්පි ඛො, බ්රාහ්මණ, සන්දිට්ඨිකො ධම්මො හොති…පෙ….

‘‘දුට්ඨො ඛො, බ්රාහ්මණ, දොසෙන…පෙ… මූළ්හො ඛො, බ්රාහ්මණ, මොහෙන අභිභූතො පරියාදින්නචිත්තො අත්තබ්යාබාධායපි චෙතෙති, පරබ්යාබාධායපි චෙතෙති, උභයබ්යාබාධායපි චෙතෙති, චෙතසිකම්පි දුක්ඛං දොමනස්සං පටිසංවෙදෙති. මොහෙ පහීනෙ නෙවත්තබ්යාබාධායපි චෙතෙති, න පරබ්යාබාධායපි චෙතෙති, න උභයබ්යාබාධායපි චෙතෙති, න චෙතසිකං දුක්ඛං දොමනස්සං පටිසංවෙදෙති.

‘‘මූළ්හො ඛො, බ්රාහ්මණ, මොහෙන අභිභූතො පරියාදින්නචිත්තො, කායෙන දුච්චරිතං චරති, වාචාය දුච්චරිතං චරති, මනසා දුච්චරිතං චරති. මොහෙ පහීනෙ නෙව කායෙන දුච්චරිතං චරති, න වාචාය දුච්චරිතං චරති, න මනසා දුච්චරිතං චරති.

‘‘මූළ්හො ඛො, බ්රාහ්මණ, මොහෙන අභිභූතො පරියාදින්නචිත්තො අත්තත්ථම්පි යථාභූතං නප්පජානාති, පරත්ථම්පි යථාභූතං නප්පජානාති , උභයත්ථම්පි යථාභූතං නප්පජානාති. මොහෙ පහීනෙ අත්තත්ථම්පි යථාභූතං පජානාති, පරත්ථම්පි යථාභූතං පජානාති, උභයත්ථම්පි යථාභූතං පජානාති. එවං ඛො, බ්රාහ්මණ, සන්දිට්ඨිකො ධම්මො හොති අකාලිකො එහිපස්සිකො ඔපනෙය්යිකො පච්චත්තං වෙදිතබ්බො විඤ්ඤූහී’’ති.

‘‘අභික්කන්තං, භො ගොතම…පෙ… උපාසකං මං භවං ගොතමො ධාරෙතු අජ්ජතග්ගෙ පාණුපෙතං සරණං ගත’’න්ති. චතුත්ථං.

5. නිබ්බුතසුත්තං

56. අථ ඛො ජාණුස්සොණි බ්රාහ්මණො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො ජාණුස්සොණි බ්රාහ්මණො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘‘සන්දිට්ඨිකං නිබ්බානං සන්දිට්ඨිකං නිබ්බාන’න්ති, භො ගොතම, වුච්චති. කිත්තාවතා නු ඛො, භො ගොතම, සන්දිට්ඨිකං නිබ්බානං හොති අකාලිකං එහිපස්සිකං ඔපනෙය්යිකං පච්චත්තං වෙදිතබ්බං විඤ්ඤූහී’’ති?

‘‘රත්තො ඛො, බ්රාහ්මණ, රාගෙන අභිභූතො පරියාදින්නචිත්තො අත්තබ්යාබාධායපි චෙතෙති, පරබ්යාබාධායපි චෙතෙති, උභයබ්යාබාධායපි චෙතෙති, චෙතසිකම්පි දුක්ඛං දොමනස්සං පටිසංවෙදෙති. රාගෙ පහීනෙ නෙවත්තබ්යාබාධායපි චෙතෙති, න පරබ්යාබාධායපි චෙතෙති, න උභයබ්යාබාධායපි චෙතෙති, න චෙතසිකම්පි දුක්ඛං දොමනස්සං පටිසංවෙදෙති. එවම්පි ඛො, බ්රාහ්මණ, සන්දිට්ඨිකං නිබ්බානං හොති.

‘‘දුට්ඨො ඛො, බ්රාහ්මණ…පෙ… මූළ්හො ඛො, බ්රාහ්මණ, මොහෙන අභිභූතො පරියාදින්නචිත්තො අත්තබ්යාබාධායපි චෙතෙති, පරබ්යාබාධායපි චෙතෙති, උභයබ්යාබාධායපි චෙතෙති, චෙතසිකම්පි දුක්ඛං දොමනස්සං පටිසංවෙදෙති. මොහෙ පහීනෙ නෙවත්තබ්යාබාධායපි චෙතෙති, න පරබ්යාබාධායපි චෙතෙති, න උභයබ්යාබාධායපි චෙතෙති, න චෙතසිකං දුක්ඛං දොමනස්සං පටිසංවෙදෙති. එවම්පි ඛො, බ්රාහ්මණ, සන්දිට්ඨිකං නිබ්බානං හොති.

‘‘යතො ඛො අයං, බ්රාහ්මණ [යතො ච ඛො අයං බ්රාහ්මණ (සී.), යතො ඛො බ්රාහ්මණ අකාලිකං එහිපස්සිකං ඔපනෙය්යිකං පච්චත්තං වෙදිතබ්බං (ක.)], අනවසෙසං රාගක්ඛයං පටිසංවෙදෙති, අනවසෙසං දොසක්ඛයං පටිසංවෙදෙති, අනවසෙසං මොහක්ඛයං පටිසංවෙදෙති; එවං ඛො, බ්රාහ්මණ, සන්දිට්ඨිකං නිබ්බානං හොති අකාලිකං එහිපස්සිකං ඔපනෙය්යිකං පච්චත්තං වෙදිතබ්බං විඤ්ඤූහී’’ති. ‘‘අභික්කන්තං, භො ගොතම…පෙ… උපාසකං මං භවං ගොතමො ධාරෙතු අජ්ජතග්ගෙ පාණුපෙතං සරණං ගත’’න්ති. පඤ්චමං.

6. පලොකසුත්තං

57. අථ ඛො අඤ්ඤතරො බ්රාහ්මණමහාසාලො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි…පෙ… එකමන්තං නිසින්නො ඛො සො බ්රාහ්මණමහාසාලො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘සුතං මෙතං, භො ගොතම, පුබ්බකානං බ්රාහ්මණානං වුද්ධානං මහල්ලකානං ආචරියපාචරියානං භාසමානානං – ‘පුබ්බෙ සුදං [පුබ්බස්සුදං (සී. ස්යා. කං. පී.)] අයං ලොකො අවීචි මඤ්ඤෙ ඵුටො අහොසි මනුස්සෙහි, කුක්කුටසංපාතිකා ගාමනිගමරාජධානියො’ති. කො නු ඛො, භො ගොතම, හෙතු කො පච්චයො යෙනෙතරහි මනුස්සානං ඛයො හොති, තනුත්තං පඤ්ඤායති, ගාමාපි අගාමා හොන්ති , නිගමාපි අනිගමා හොන්ති, නගරාපි අනගරා හොන්ති, ජනපදාපි අජනපදා හොන්තී’’ති?

‘‘එතරහි, බ්රාහ්මණ, මනුස්සා අධම්මරාගරත්තා විසමලොභාභිභූතා මිච්ඡාධම්මපරෙතා. තෙ අධම්මරාගරත්තා විසමලොභාභිභූතා මිච්ඡාධම්මපරෙතා තිණ්හානි සත්ථානි ගහෙත්වා අඤ්ඤමඤ්ඤං [අඤ්ඤමඤ්ඤස්ස (සබ්බත්ථ)] ජීවිතා වොරොපෙන්ති, තෙන බහූ මනුස්සා කාලං කරොන්ති. අයම්පි ඛො , බ්රාහ්මණ, හෙතු අයං පච්චයො යෙනෙතරහි මනුස්සානං ඛයො හොති, තනුත්තං පඤ්ඤායති, ගාමාපි අගාමා හොන්ති, නිගමාපි අනිගමා හොන්ති, නගරාපි අනගරා හොන්ති, ජනපදාපි අජනපදා හොන්ති.

‘‘පුන චපරං, බ්රාහ්මණ, එතරහි මනුස්සා අධම්මරාගරත්තා විසමලොභාභිභූතා මිච්ඡාධම්මපරෙතා. තෙසං අධම්මරාගරත්තානං විසමලොභාභිභූතානං මිච්ඡාධම්මපරෙතානං දෙවො න සම්මාධාරං අනුප්පවෙච්ඡති. තෙන දුබ්භික්ඛං හොති දුස්සස්සං සෙතට්ඨිකං සලාකාවුත්තං. තෙන බහූ මනුස්සා කාලං කරොන්ති. අයම්පි ඛො, බ්රාහ්මණ, හෙතු අයං පච්චයො යෙනෙතරහි මනුස්සානං ඛයො හොති, තනුත්තං පඤ්ඤායති, ගාමාපි අගාමා හොන්ති, නිගමාපි අනිගමා හොන්ති, නගරාපි අනගරා හොන්ති, ජනපදාපි අජනපදා හොන්ති.

‘‘පුන චපරං, බ්රාහ්මණ, එතරහි මනුස්සා අධම්මරාගරත්තා විසමලොභාභිභූතා මිච්ඡාධම්මපරෙතා. තෙසං අධම්මරාගරත්තානං විසමලොභාභිභූතානං මිච්ඡාධම්මපරෙතානං යක්ඛා වාළෙ අමනුස්සෙ ඔස්සජ්ජන්ති [ඔස්සජන්ති (සී.)], තෙන බහූ මනුස්සා කාලං කරොන්ති. අයම්පි ඛො, බ්රාහ්මණ, හෙතු අයං පච්චයො යෙනෙතරහි මනුස්සානං ඛයො හොති, තනුත්තං පඤ්ඤායති, ගාමාපි අගාමා හොන්ති, නිගමාපි අනිගමා හොන්ති, නගරාපි අනගරා හොන්ති, ජනපදාපි අජනපදා හොන්තී’’ති.

‘‘අභික්කන්තං, භො ගොතම…පෙ… උපාසකං මං භවං ගොතමො ධාරෙතු අජ්ජතග්ගෙ පාණුපෙතං සරණං ගත’’න්ති. ඡට්ඨං.

7. වච්ඡගොත්තසුත්තං

58. අථ ඛො වච්ඡගොත්තො [වච්ඡපුත්තො (ක.)] පරිබ්බාජකො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි ; උපසඞ්කමිත්වා භගවතා සද්ධිං සම්මොදි. සම්මොදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො වච්ඡගොත්තො පරිබ්බාජකො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘සුතං මෙතං, භො ගොතම, සමණො ගොතමො එවමාහ – ‘මය්හමෙව දානං දාතබ්බං , නාඤ්ඤෙසං දානං දාතබ්බං; මය්හමෙව සාවකානං දානං දාතබ්බං, නාඤ්ඤෙසං සාවකානං දානං දාතබ්බං; මය්හමෙව දින්නං මහප්ඵලං, නාඤ්ඤෙසං දින්නං මහප්ඵලං; මය්හමෙව සාවකානං දින්නං මහප්ඵලං, නාඤ්ඤෙසං සාවකානං දින්නං මහප්ඵල’න්ති. යෙ තෙ, භො ගොතම, එවමාහංසු ‘සමණො ගොතමො එවමාහ මය්හමෙව දානං දාතබ්බං, නාඤ්ඤෙසං දානං දාතබ්බං. මය්හමෙව සාවකානං දානං දාතබ්බං, නාඤ්ඤෙසං සාවකානං දානං දාතබ්බං. මය්හමෙව දින්නං මහප්ඵලං, නාඤ්ඤෙසං දින්නං මහප්ඵලං. මය්හමෙව සාවකානං දින්නං මහප්ඵලං, නාඤ්ඤෙසං සාවකානං දින්නං මහප්ඵල’න්ති. කච්චි තෙ භොතො ගොතමස්ස වුත්තවාදිනො ච භවන්තං ගොතමං අභූතෙන අබ්භාචික්ඛන්ති, ධම්මස්ස චානුධම්මං බ්යාකරොන්ති, න ච කොචි සහධම්මිකො වාදානුපාතො [වාදානුවාදො (ක.)] ගාරය්හං ඨානං ආගච්ඡති? අනබ්භක්ඛාතුකාමා හි මයං භවන්තං ගොතම’’න්ති.

‘‘යෙ තෙ, වච්ඡ, එවමාහංසු – ‘සමණො ගොතමො එවමාහ – මය්හමෙව දානං දාතබ්බං…පෙ… නාඤ්ඤෙසං සාවකානං දින්නං මහප්ඵල’න්ති න මෙ තෙ වුත්තවාදිනො. අබ්භාචික්ඛන්ති ච පන මං [ච පන මං තෙ (සී. ස්යා. කං. පී.)] අසතා අභූතෙන. යො ඛො, වච්ඡ, පරං දානං දදන්තං වාරෙති සො තිණ්ණං අන්තරායකරො හොති, තිණ්ණං පාරිපන්ථිකො. කතමෙසං තිණ්ණං? දායකස්ස පුඤ්ඤන්තරායකරො හොති, පටිග්ගාහකානං ලාභන්තරායකරො හොති, පුබ්බෙව ඛො පනස්ස අත්තා ඛතො ච හොති උපහතො ච. යො ඛො, වච්ඡ, පරං දානං දදන්තං වාරෙති සො ඉමෙසං තිණ්ණං අන්තරායකරො හොති, තිණ්ණං පාරිපන්ථිකො.

‘‘අහං ඛො පන, වච්ඡ, එවං වදාමි – යෙ හි තෙ චන්දනිකාය වා ඔලිගල්ලෙ වා පාණා, තත්රපි යො ථාලිධොවනං [ථාලකධොවනං (ක.)] වා සරාවධොවනං වා ඡඩ්ඩෙති – යෙ තත්ථ පාණා තෙ තෙන යාපෙන්තූති, තතො නිදානම්පාහං, වච්ඡ, පුඤ්ඤස්ස ආගමං වදාමි. කො පන වාදො මනුස්සභූතෙ! අපි චාහං, වච්ඡ, සීලවතො දින්නං මහප්ඵලං වදාමි, නො තථා දුස්සීලස්ස, සො ච හොති පඤ්චඞ්ගවිප්පහීනො පඤ්චඞ්ගසමන්නාගතො.

‘‘කතමානි පඤ්චඞ්ගානි පහීනානි හොන්ති? කාමච්ඡන්දො පහීනො හොති, බ්යාපාදො පහීනො හොති , ථිනමිද්ධං පහීනං හොති, උද්ධච්චකුක්කුච්චං පහීනං හොති, විචිකිච්ඡා පහීනා හොති. ඉමානි පඤ්චඞ්ගානි විප්පහීනානි හොන්ති.

‘‘කතමෙහි පඤ්චහි අඞ්ගෙහි සමන්නාගතො හොති? අසෙක්ඛෙන සීලක්ඛන්ධෙන සමන්නාගතො හොති, අසෙක්ඛෙන සමාධික්ඛන්ධෙන සමන්නාගතො හොති, අසෙක්ඛෙන පඤ්ඤාක්ඛන්ධෙන සමන්නාගතො හොති, අසෙක්ඛෙන විමුත්තික්ඛන්ධෙන සමන්නාගතො හොති, අසෙක්ඛෙන විමුත්තිඤාණදස්සනක්ඛන්ධෙන සමන්නාගතො හොති; ඉමෙහි පඤ්චහි අඞ්ගෙහි සමන්නාගතො හොති. ඉති පඤ්චඞ්ගවිප්පහීනෙ පඤ්චඞ්ගසමන්නාගතෙ දින්නං මහප්ඵලන්ති වදාමී’’ති.

‘‘ඉති කණ්හාසු සෙතාසු, රොහිණීසු හරීසු වා;

කම්මාසාසු සරූපාසු, ගොසු පාරෙවතාසු වා.

‘‘යාසු කාසුචි එතාසු, දන්තො ජායති පුඞ්ගවො;

ධොරය්හො බලසම්පන්නො, කල්යාණජවනික්කමො;

තමෙව භාරෙ යුඤ්ජන්ති, නාස්ස වණ්ණං පරික්ඛරෙ.

‘‘එවමෙවං මනුස්සෙසු, යස්මිං කස්මිඤ්චි ජාතියෙ;

ඛත්තියෙ බ්රාහ්මණෙ වෙස්සෙ, සුද්දෙ චණ්ඩාලපුක්කුසෙ.

‘‘යාසු කාසුචි එතාසු, දන්තො ජායති සුබ්බතො;

ධම්මට්ඨො සීලසම්පන්නො, සච්චවාදී හිරීමනො.

‘‘පහීනජාතිමරණො, බ්රහ්මචරියස්ස කෙවලී;

පන්නභාරො විසංයුත්තො, කතකිච්චො අනාසවො.

‘‘පාරගූ සබ්බධම්මානං, අනුපාදාය නිබ්බුතො;

තස්මිංයෙව [තස්මිං වෙ (ස්යා. කං.)] විරජෙ ඛෙත්තෙ, විපුලා හොති දක්ඛිණා.

‘‘බාලා ච අවිජානන්තා, දුම්මෙධා අස්සුතාවිනො;

බහිද්ධා දෙන්ති දානානි, න හි සන්තෙ උපාසරෙ.

‘‘යෙ ච සන්තෙ උපාසන්ති, සප්පඤ්ඤෙ ධීරසම්මතෙ;

සද්ධා ච නෙසං සුගතෙ, මූලජාතා පතිට්ඨිතා.

‘‘දෙවලොකඤ්ච තෙ යන්ති, කුලෙ වා ඉධ ජායරෙ;

අනුපුබ්බෙන නිබ්බානං, අධිගච්ඡන්ති පණ්ඩිතා’’ති. සත්තමං;

8. තිකණ්ණසුත්තං

59. අථ ඛො තිකණ්ණො බ්රාහ්මණො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවතා සද්ධිං…පෙ… එකමන්තං නිසින්නො ඛො තිකණ්ණො බ්රාහ්මණො භගවතො සම්මුඛා තෙවිජ්ජානං සුදං බ්රාහ්මණානං වණ්ණං භාසති – ‘‘එවම්පි තෙවිජ්ජා බ්රාහ්මණා, ඉතිපි තෙවිජ්ජා බ්රාහ්මණා’’ති.

‘‘යථා කථං පන, බ්රාහ්මණ, බ්රාහ්මණා බ්රාහ්මණං තෙවිජ්ජං පඤ්ඤාපෙන්තී’’ති? ‘‘ඉධ, භො ගොතම, බ්රාහ්මණො උභතො සුජාතො හොති මාතිතො ච පිතිතො ච, සංසුද්ධගහණිකො යාව සත්තමා පිතාමහයුගා, අක්ඛිත්තො අනුපක්කුට්ඨො ජාතිවාදෙන, අජ්ඣායකො, මන්තධරො, තිණ්ණං වෙදානං පාරගූ සනිඝණ්ඩුකෙටුභානං සාක්ඛරප්පභෙදානං ඉතිහාසපඤ්චමානං, පදකො, වෙය්යාකරණො, ලොකායතමහාපුරිසලක්ඛණෙසු අනවයොති. එවං ඛො, භො ගොතම, බ්රාහ්මණා තෙවිජ්ජං පඤ්ඤාපෙන්තී’’ති.

‘‘අඤ්ඤථා ඛො, බ්රාහ්මණ, බ්රාහ්මණා බ්රාහ්මණං තෙවිජ්ජං පඤ්ඤපෙන්ති, අඤ්ඤථා ච පන අරියස්ස විනයෙ තෙවිජ්ජො හොතී’’ති. ‘‘යථා කථං පන, භො ගොතම, අරියස්ස විනයෙ තෙවිජ්ජො හොති? සාධු මෙ භවං ගොතමො තථා ධම්මං දෙසෙතු යථා අරියස්ස විනයෙ තෙවිජ්ජො හොතී’’ති. ‘‘තෙන හි, බ්රාහ්මණ, සුණාහි, සාධුකං මනසි කරොහි; භාසිස්සාමී’’ති. ‘‘එවං, භො’’ති ඛො තිකණ්ණො බ්රාහ්මණො භගවතො පච්චස්සොසි. භගවා එතදවොච –

‘‘ඉධ , බ්රාහ්මණ, භික්ඛු විවිච්චෙව කාමෙහි විවිච්ච අකුසලෙහි ධම්මෙහි සවිතක්කං සවිචාරං විවෙකජං පීතිසුඛං පඨමං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති. විතක්කවිචාරානං වූපසමා අජ්ඣත්තං සම්පසාදනං චෙතසො එකොදිභාවං අවිතක්කං අවිචාරං සමාධිජං පීතිසුඛං දුතියං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති. පීතියා ච විරාගා උපෙක්ඛකො ච විහරති සතො ච සම්පජානො, සුඛඤ්ච කායෙන පටිසංවෙදෙති යං තං අරියා ආචික්ඛන්ති – ‘උපෙක්ඛකො සතිමා සුඛවිහාරී’ති තතියං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති. සුඛස්ස ච පහානා දුක්ඛස්ස ච පහානා, පුබ්බෙව සොමනස්සදොමනස්සානං අත්ථඞ්ගමා අදුක්ඛමසුඛං උපෙක්ඛාසතිපාරිසුද්ධිං චතුත්ථං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති.

‘‘සො එවං සමාහිතෙ චිත්තෙ පරිසුද්ධෙ පරියොදාතෙ අනඞ්ගණෙ විගතූපක්කිලෙසෙ මුදුභූතෙ කම්මනියෙ ඨිතෙ ආනෙඤ්ජප්පත්තෙ පුබ්බෙනිවාසානුස්සතිඤාණාය චිත්තං අභිනින්නාමෙති. සො අනෙකවිහිතං පුබ්බෙනිවාසං අනුස්සරති, සෙය්යථිදං – එකම්පි ජාතිං ද්වෙපි ජාතියො තිස්සොපි ජාතියො චතස්සොපි ජාතියො පඤ්චපි ජාතියො දසපි ජාතියො වීසම්පි ජාතියො තිංසම්පි ජාතියො චත්තාරීසම්පි ජාතියො පඤ්ඤාසම්පි ජාතියො ජාතිසතම්පි ජාතිසහස්සම්පි ජාතිසතසහස්සම්පි, අනෙකෙපි සංවට්ටකප්පෙ අනෙකෙපි විවට්ටකප්පෙ අනෙකෙපි සංවට්ටවිවට්ටකප්පෙ – ‘අමුත්රාසිං එවංනාමො එවංගොත්තො එවංවණ්ණො එවමාහාරො එවංසුඛදුක්ඛප්පටිසංවෙදී එවමායුපරියන්තො, සො තතො චුතො අමුත්ර උදපාදිං. තත්රාපාසිං එවංනාමො එවංගොත්තො එවංවණ්ණො එවමාහාරො එවංසුඛදුක්ඛප්පටිසංවෙදී එවමායුපරියන්තො, සො තතො චුතො ඉධූපපන්නො’ති. ඉති සාකාරං සඋද්දෙසං අනෙකවිහිතං පුබ්බෙනිවාසං අනුස්සරති. අයමස්ස පඨමා විජ්ජා අධිගතා හොති; අවිජ්ජා විහතා, විජ්ජා උප්පන්නා; තමො විහතො, ආලොකො උප්පන්නො යථා තං අප්පමත්තස්ස ආතාපිනො පහිතත්තස්ස විහරතො.

‘‘සො එවං සමාහිතෙ චිත්තෙ පරිසුද්ධෙ පරියොදාතෙ අනඞ්ගණෙ විගතූපක්කිලෙසෙ මුදුභූතෙ කම්මනියෙ ඨිතෙ ආනෙඤ්ජප්පත්තෙ සත්තානං චුතූපපාතඤාණාය චිත්තං අභිනින්නාමෙති. සො දිබ්බෙන චක්ඛුනා විසුද්ධෙන අතික්කන්තමානුසකෙන සත්තෙ පස්සති චවමානෙ උපපජ්ජමානෙ හීනෙ පණීතෙ සුවණ්ණෙ දුබ්බණ්ණෙ, සුගතෙ දුග්ගතෙ යථාකම්මූපගෙ සත්තෙ පජානාති – ‘ඉමෙ වත භොන්තො සත්තා කායදුච්චරිතෙන සමන්නාගතා…පෙ… මනොදුච්චරිතෙන සමන්නාගතා අරියානං උපවාදකා මිච්ඡාදිට්ඨිකා මිච්ඡාදිට්ඨිකම්මසමාදානා, තෙ කායස්ස භෙදා පරං මරණා අපායං දුග්ගතිං විනිපාතං නිරයං උපපන්නා. ඉමෙ වා පන භොන්තො සත්තා කායසුචරිතෙන සමන්නාගතා, වචීසුචරිතෙන සමන්නාගතා, මනොසුචරිතෙන සමන්නාගතා අරියානං අනුපවාදකා සම්මාදිට්ඨිකා සම්මාදිට්ඨිකම්මසමාදානා, තෙ කායස්ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්ගං ලොකං උපපන්නා’ති. ඉති දිබ්බෙන චක්ඛුනා විසුද්ධෙන අතික්කන්තමානුසකෙන සත්තෙ පස්සති චවමානෙ උපපජ්ජමානෙ හීනෙ පණීතෙ සුවණ්ණෙ දුබ්බණ්ණෙ, සුගතෙ දුග්ගතෙ යථාකම්මූපගෙ සත්තෙ පජානාති. අයමස්ස දුතියා විජ්ජා අධිගතා හොති; අවිජ්ජා විහතා, විජ්ජා උප්පන්නා; තමො විහතො, ආලොකො උප්පන්නො යථා තං අප්පමත්තස්ස ආතාපිනො පහිතත්තස්ස විහරතො.

‘‘සො එවං සමාහිතෙ චිත්තෙ පරිසුද්ධෙ පරියොදාතෙ අනඞ්ගණෙ විගතූපක්කිලෙසෙ මුදුභූතෙ කම්මනියෙ ඨිතෙ ආනෙඤ්ජප්පත්තෙ ආසවානං ඛයඤාණාය චිත්තං අභිනින්නාමෙති. සො ‘ඉදං දුක්ඛ’න්ති යථාභූතං පජානාති, ‘අයං දුක්ඛසමුදයො’ති යථාභූතං පජානාති, ‘අයං දුක්ඛනිරොධො’ති යථාභූතං පජානාති, ‘අයං දුක්ඛනිරොධගාමිනී පටිපදා’ති යථාභූතං පජානාති; ‘ඉමෙ ආසවා’ති යථාභූතං පජානාති, ‘අයං ආසවසමුදයො’ති යථාභූතං පජානාති, ‘අයං ආසවනිරොධො’ති යථාභූතං පජානාති, ‘අයං ආසවනිරොධගාමිනී පටිපදා’ති යථාභූතං පජානාති. තස්ස එවං ජානතො එවං පස්සතො කාමාසවාපි චිත්තං විමුච්චති, භවාසවාපි චිත්තං විමුච්චති, අවිජ්ජාසවාපි චිත්තං විමුච්චති; විමුත්තස්මිං විමුත්තමිති ඤාණං හොති. ‘ඛීණා ජාති, වුසිතං බ්රහ්මචරියං, කතං කරණීයං, නාපරං ඉත්ථත්තායා’ති පජානාති. අයමස්ස තතියා විජ්ජා අධිගතා හොති; අවිජ්ජා විහතා, විජ්ජා උප්පන්නා; තමො විහතො, ආලොකො උප්පන්නො යථා තං අප්පමත්තස්ස ආතාපිනො පහිතත්තස්ස විහරතො’’ති.

‘‘අනුච්චාවචසීලස්ස, නිපකස්ස ච ඣායිනො;

චිත්තං යස්ස වසීභූතං, එකග්ගං සුසමාහිතං.

‘‘තං වෙ තමොනුදං ධීරං, තෙවිජ්ජං මච්චුහායිනං;

හිතං දෙවමනුස්සානං, ආහු සබ්බප්පහායිනං.

‘‘තීහි විජ්ජාහි සම්පන්නං, අසම්මූළ්හවිහාරිනං;

බුද්ධං අන්තිමදෙහිනං [අන්තිමසාරීරං (සී. ස්යා. කං. පී.)], තං නමස්සන්ති ගොතමං.

[ධ. ප. 423; ඉතිවු. 99] ‘‘පුබ්බෙනිවාසං යො වෙදී, සග්ගාපායඤ්ච පස්සති;

අථො ජාතික්ඛයං පත්තො, අභිඤ්ඤාවොසිතො මුනි.

‘‘එතාහි තීහි විජ්ජාහි, තෙවිජ්ජො හොති බ්රාහ්මණො;

තමහං වදාමි තෙවිජ්ජං, නාඤ්ඤං ලපිතලාපන’’න්ති.

‘‘එවං ඛො, බ්රාහ්මණ, අරියස්ස විනයෙ තෙවිජ්ජො හොතී’’ති. ‘‘අඤ්ඤථා, භො ගොතම, බ්රාහ්මණානං තෙවිජ්ජො, අඤ්ඤථා ච පන අරියස්ස විනයෙ තෙවිජ්ජො හොති. ඉමස්ස ච පන, භො ගොතම, අරියස්ස විනයෙ තෙවිජ්ජස්ස බ්රාහ්මණානං තෙවිජ්ජො කලං නාග්ඝති සොළසිං’’.

‘‘අභික්කන්තං, භො ගොතම…පෙ… උපාසකං මං භවං ගොතමො ධාරෙතු අජ්ජතග්ගෙ පාණුපෙතං සරණං ගත’’න්ති. අට්ඨමං.

9. ජාණුස්සොණිසුත්තං

60. අථ ඛො ජාණුස්සොණි බ්රාහ්මණො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවතා සද්ධිං…පෙ… එකමන්තං නිසින්නො ඛො ජාණුස්සොණි බ්රාහ්මණො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘යස්සස්සු, භො ගොතම, යඤ්ඤො වා සද්ධං වා ථාලිපාකො වා දෙය්යධම්මං වා, තෙවිජ්ජෙසු බ්රාහ්මණෙසු දානං දදෙය්යා’’ති. ‘‘යථා කථං පන, බ්රාහ්මණ, බ්රාහ්මණා තෙවිජ්ජං පඤ්ඤපෙන්තී’’ති? ‘‘ඉධ ඛො, භො ගොතම, බ්රාහ්මණො උභතො සුජාතො හොති මාතිතො ච පිතිතො ච සංසුද්ධගහණිකො යාව සත්තමා පිතාමහයුගා අක්ඛිත්තො අනුපක්කුට්ඨො ජාතිවාදෙන, අජ්ඣායකො මන්තධරො, තිණ්ණං වෙදානං පාරගූ සනිඝණ්ඩුකෙටුභානං සාක්ඛරප්පභෙදානං ඉතිහාසපඤ්චමානං, පදකො, වෙය්යාකරණො, ලොකායතමහාපුරිසලක්ඛණෙසු අනවයොති. එවං ඛො, භො ගොතම, බ්රාහ්මණා තෙවිජ්ජං පඤ්ඤපෙන්තී’’ති.

‘‘අඤ්ඤථා ඛො, බ්රාහ්මණ, බ්රාහ්මණා බ්රාහ්මණං තෙවිජ්ජං පඤ්ඤපෙන්ති, අඤ්ඤථා ච පන අරියස්ස විනයෙ තෙවිජ්ජො හොතී’’ති. ‘‘යථා කථං පන, භො ගොතම, අරියස්ස විනයෙ තෙවිජ්ජො හොති? සාධු මෙ භවං ගොතමො තථා ධම්මං දෙසෙතු යථා අරියස්ස විනයෙ තෙවිජ්ජො හොතී’’ති . ‘‘තෙන හි, බ්රාහ්මණ, සුණාහි , සාධුකං මනසි කරොහි; භාසිස්සාමී’’ති . ‘‘එවං, භො’’ති ඛො ජාණුස්සොණි බ්රාහ්මණො භගවතො පච්චස්සොසි. භගවා එතදවොච –

‘‘ඉධ පන, බ්රාහ්මණ, භික්ඛු විවිච්චෙව කාමෙහි…පෙ… චතුත්ථං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති.

‘‘සො එවං සමාහිතෙ චිත්තෙ පරිසුද්ධෙ පරියොදාතෙ අනඞ්ගණෙ විගතූපක්කිලෙසෙ මුදුභූතෙ කම්මනියෙ ඨිතෙ ආනෙඤ්ජප්පත්තෙ පුබ්බෙනිවාසානුස්සතිඤාණාය චිත්තං අභිනින්නාමෙති. සො අනෙකවිහිතං පුබ්බෙනිවාසං අනුස්සරති, සෙය්යථිදං – එකම්පි ජාතිං ද්වෙපි ජාතියො…පෙ… ඉති සාකාරං සඋද්දෙසං අනෙකවිහිතං පුබ්බෙනිවාසං අනුස්සරති. අයමස්ස පඨමා විජ්ජා අධිගතා හොති; අවිජ්ජා විහතා, විජ්ජා උප්පන්නා; තමො විහතො, ආලොකො උප්පන්නො යථා තං අප්පමත්තස්ස ආතාපිනො පහිතත්තස්ස විහරතො.

‘‘සො එවං සමාහිතෙ චිත්තෙ පරිසුද්ධෙ පරියොදාතෙ අනඞ්ගණෙ විගතූපක්කිලෙසෙ මුදුභූතෙ කම්මනියෙ ඨිතෙ ආනෙඤ්ජප්පත්තෙ සත්තානං චුතූපපාතඤාණාය චිත්තං අභිනින්නාමෙති. සො දිබ්බෙන චක්ඛුනා විසුද්ධෙන අතික්කන්තමානුසකෙන…පෙ… යථාකම්මූපගෙ සත්තෙ පජානාති. අයමස්ස දුතියා විජ්ජා අධිගතා හොති; අවිජ්ජා විහතා, විජ්ජා උප්පන්නා; තමො විහතො, ආලොකො උප්පන්නො යථා තං අප්පමත්තස්ස ආතාපිනො පහිතත්තස්ස විහරතො.

‘‘සො එවං සමාහිතෙ චිත්තෙ පරිසුද්ධෙ පරියොදාතෙ අනඞ්ගණෙ විගතූපක්කිලෙසෙ මුදුභූතෙ කම්මනියෙ ඨිතෙ ආනෙඤ්ජප්පත්තෙ ආසවානං ඛයඤාණාය චිත්තං අභිනින්නාමෙති. සො ‘ඉදං දුක්ඛ’න්ති යථාභූතං පජානාති…පෙ… ‘අයං දුක්ඛනිරොධගාමිනී පටිපදා’ති යථාභූතං පජානාති; ‘ඉමෙ ආසවා’ති යථාභූතං පජානාති…පෙ… ‘අයං ආසවනිරොධගාමිනී පටිපදා’ති යථාභූතං පජානාති. තස්ස එවං ජානතො එවං පස්සතො කාමාසවාපි චිත්තං විමුච්චති, භවාසවාපි චිත්තං විමුච්චති, අවිජ්ජාසවාපි චිත්තං විමුච්චති; විමුත්තස්මිං විමුත්තමිති ඤාණං හොති. ‘ඛීණා ජාති, වුසිතං බ්රහ්මචරියං, කතං කරණීයං, නාපරං ඉත්ථත්තායා’ති පජානාති. අයමස්ස තතියා විජ්ජා අධිගතා හොති; අවිජ්ජා විහතා, විජ්ජා උප්පන්නා; තමො විහතො , ආලොකො උප්පන්නො යථා තං අප්පමත්තස්ස ආතාපිනො පහිතත්තස්ස විහරතො’’ති.

‘‘යො සීලබ්බතසම්පන්නො, පහිතත්තො සමාහිතො;

චිත්තං යස්ස වසීභූතං, එකග්ගං සුසමාහිතං.

[ධ. ප. 423; ඉතිවු. 99] ‘‘පුබ්බෙනිවාසං යො වෙදී, සග්ගාපායඤ්ච පස්සති;

අථො ජාතික්ඛයං පත්තො, අභිඤ්ඤාවොසිතො මුනි.

‘‘එතාහි තීහි විජ්ජාහි, තෙවිජ්ජො හොති බ්රාහ්මණො;

තමහං වදාමි තෙවිජ්ජං, නාඤ්ඤං ලපිතලාපන’’න්ති.

‘‘එවං ඛො, බ්රාහ්මණ, අරියස්ස විනයෙ තෙවිජ්ජො හොතී’’ති. ‘‘අඤ්ඤථා, භො ගොතම, බ්රාහ්මණානං තෙවිජ්ජො, අඤ්ඤථා ච පන අරියස්ස විනයෙ තෙවිජ්ජො හොති. ඉමස්ස ච, භො ගොතම, අරියස්ස විනයෙ තෙවිජ්ජස්ස බ්රාහ්මණානං තෙවිජ්ජො කලං නාග්ඝති සොළසිං’’.

‘‘අභික්කන්තං, භො ගොතම…පෙ… උපාසකං මං භවං ගොතමො ධාරෙතු අජ්ජතග්ගෙ පාණුපෙතං සරණං ගත’’න්ති. නවමං.

10. සඞ්ගාරවසුත්තං

61. අථ ඛො සඞ්ගාරවො බ්රාහ්මණො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවතා සද්ධිං සම්මොදි. සම්මොදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො සඞ්ගාරවො බ්රාහ්මණො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘මයමස්සු, භො ගොතම, බ්රාහ්මණා නාම. යඤ්ඤං යජාමපි යජාපෙමපි. තත්ර, භො ගොතම, යො චෙව යජති [යො චෙව යඤ්ඤං යජති (ස්යා. කං.)] යො ච යජාපෙති සබ්බෙ තෙ අනෙකසාරීරිකං පුඤ්ඤප්පටිපදං පටිපන්නා හොන්ති, යදිදං යඤ්ඤාධිකරණං. යො පනායං, භො ගොතම, යස්ස වා තස්ස වා කුලා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතො එකමත්තානං දමෙති, එකමත්තානං සමෙති, එකමත්තානං පරිනිබ්බාපෙති, එවමස්සායං එකසාරීරිකං පුඤ්ඤප්පටිපදං පටිපන්නො හොති, යදිදං පබ්බජ්ජාධිකරණ’’න්ති.

‘‘තෙන හි, බ්රාහ්මණ, තඤ්ඤෙවෙත්ථ පටිපුච්ඡිස්සාමි. යථා තෙ ඛමෙය්ය තථා නං බ්යාකරෙය්යාසි. තං කිං මඤ්ඤසි, බ්රාහ්මණ, ඉධ තථාගතො ලොකෙ උප්පජ්ජති අරහං සම්මාසම්බුද්ධො විජ්ජාචරණසම්පන්නො සුගතො ලොකවිදූ අනුත්තරො පුරිසදම්මසාරථි සත්ථා දෙවමනුස්සානං බුද්ධො භගවා. සො එවමාහ – ‘එථායං මග්ගො අයං පටිපදා යථාපටිපන්නො අහං අනුත්තරං බ්රහ්මචරියොගධං සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා පවෙදෙමි; එථ [එතං (ක.)], තුම්හෙපි තථා පටිපජ්ජථ, යථාපටිපන්නා තුම්හෙපි අනුත්තරං බ්රහ්මචරියොගධං සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහරිස්සථා’ති. ඉති අයඤ්චෙව [සයං චෙව (ක.)] සත්ථා ධම්මං දෙසෙති, පරෙ ච තථත්ථාය පටිපජ්ජන්ති, තානි ඛො පන හොන්ති අනෙකානිපි සතානි අනෙකානිපි සහස්සානි අනෙකානිපි සතසහස්සානි.

‘‘තං කිං මඤ්ඤසි, බ්රාහ්මණ, ඉච්චායං එවං සන්තෙ එකසාරීරිකා වා පුඤ්ඤප්පටිපදා හොති අනෙකසාරීරිකා වා, යදිදං පබ්බජ්ජාධිකරණ’’න්ති? ‘‘ඉච්චායම්පි [ඉච්චායන්තෙ (ක.)], භො ගොතම, එවං සන්තෙ අනෙකසාරීරිකා පුඤ්ඤප්පටිපදා හොති, යදිදං පබ්බජ්ජාධිකරණ’’න්ති.

එවං වුත්තෙ ආයස්මා ආනන්දො සඞ්ගාරවං බ්රාහ්මණං එතදවොච – ‘‘ඉමාසං තෙ, බ්රාහ්මණ, ද්වින්නං පටිපදානං කතමා පටිපදා ඛමති අප්පත්ථතරා ච අප්පසමාරම්භතරා ච මහප්ඵලතරා ච මහානිසංසතරා චා’’ති? එවං වුත්තෙ සඞ්ගාරවො බ්රාහ්මණො ආයස්මන්තං ආනන්දං එතදවොච – ‘‘සෙය්යථාපි භවං ගොතමො භවං චානන්දො. එතෙ මෙ පුජ්ජා, එතෙ මෙ පාසංසා’’ති.

දුතියම්පි ඛො ආයස්මා ආනන්දො සඞ්ගාරවං බ්රාහ්මණං එතදවොච – ‘‘න ඛො ත්යාහං, බ්රාහ්මණ, එවං පුච්ඡාමි – ‘කෙ වා තෙ පුජ්ජා කෙ වා තෙ පාසංසා’ති? එවං ඛො ත්යාහං, බ්රාහ්මණ, පුච්ඡාමි – ‘ඉමාසං තෙ, බ්රාහ්මණ, ද්වින්නං පටිපදානං කතමා පටිපදා ඛමති අප්පත්ථතරා ච අප්පසමාරම්භතරා ච මහප්ඵලතරා ච මහානිසංසතරා චා’’’ති? දුතියම්පි ඛො සඞ්ගාරවො බ්රාහ්මණො ආයස්මන්තං ආනන්දං එතදවොච – ‘‘සෙය්යථාපි භවං ගොතමො භවං චානන්දො. එතෙ මෙ පුජ්ජා, එතෙ මෙ පාසංසා’’ති.

තතියම්පි ඛො ආයස්මා ආනන්දො සඞ්ගාරවං බ්රාහ්මණං එතදවොච – ‘‘න ඛො ත්යාහං, බ්රාහ්මණ, එවං පුච්ඡාමි – ‘කෙ වා තෙ පුජ්ජා කෙ වා තෙ පාසංසා’ති? එවං ඛො ත්යාහං, බ්රාහ්මණ, පුච්ඡාමි – ‘ඉමාසං තෙ, බ්රාහ්මණ, ද්වින්නං පටිපදානං කතමා පටිපදා ඛමති අප්පත්ථතරා ච අප්පසමාරම්භතරා ච මහප්ඵලතරා ච මහානිසංසතරා චා’’’ති? තතියම්පි ඛො සඞ්ගාරවො බ්රාහ්මණො ආයස්මන්තං ආනන්දං එතදවොච – ‘‘සෙය්යථාපි භවං ගොතමො භවං චානන්දො. එතෙ මෙ පුජ්ජා, එතෙ මෙ පාසංසා’’ති.

අථ ඛො භගවතො එතදහොසි – ‘‘යාව තතියම්පි ඛො සඞ්ගාරවො බ්රාහ්මණො ආනන්දෙන සහධම්මිකං පඤ්හං පුට්ඨො සංසාදෙති [ම. නි. 1.337] නො විස්සජ්ජෙති. යංනූනාහං පරිමොචෙය්ය’’න්ති. අථ ඛො භගවා සඞ්ගාරවං බ්රාහ්මණං එතදවොච – ‘‘කා න්වජ්ජ, බ්රාහ්මණ, රාජන්තෙපුරෙ රාජපුරිසානං [රාජපරිසායං (සී. ස්යා. කං. පී.)] සන්නිසින්නානං සන්නිපතිතානං අන්තරාකථා උදපාදී’’ති? ‘‘අයං ඛ්වජ්ජ, භො ගොතම, රාජන්තෙපුරෙ රාජපුරිසානං සන්නිසින්නානං සන්නිපතිතානං අන්තරාකථා උදපාදි – ‘පුබ්බෙ සුදං අප්පතරා චෙව භික්ඛූ අහෙසුං බහුතරා ච උත්තරි මනුස්සධම්මා ඉද්ධිපාටිහාරියං දස්සෙසුං; එතරහි පන බහුතරා චෙව භික්ඛූ අප්පතරා ච උත්තරි මනුස්සධම්මා ඉද්ධිපාටිහාරියං දස්සෙන්තී’ති. අයං ඛ්වජ්ජ, භො ගොතම, රාජන්තෙපුරෙ රාජපුරිසානං සන්නිසින්නානං සන්නිපතිතානං අන්තරාකථා උදපාදී’’ති.

[පටි. ම. 3.30; දී. නි. 1.483] ‘‘තීණි ඛො ඉමානි, බ්රාහ්මණ, පාටිහාරියානි. කතමානි තීණි? ඉද්ධිපාටිහාරියං, ආදෙසනාපාටිහාරියං , අනුසාසනීපාටිහාරියං. කතමඤ්ච, බ්රාහ්මණ, ඉද්ධිපාටිහාරියං? ඉධ, බ්රාහ්මණ, එකච්චො අනෙකවිහිතං ඉද්ධිවිධං පච්චනුභොති – ‘එකොපි හුත්වා බහුධා හොති, බහුධාපි හුත්වා එකො හොති; ආවිභාවං, තිරොභාවං; තිරොකුට්ටං තිරොපාකාරං තිරොපබ්බතං අසජ්ජමානො ගච්ඡති, සෙය්යථාපි ආකාසෙ; පථවියාපි උම්මුජ්ජනිමුජ්ජං කරොති, සෙය්යථාපි උදකෙ; උදකෙපි අභිජ්ජමානෙ ගච්ඡති, සෙය්යථාපි පථවියං; ආකාසෙපි පල්ලඞ්කෙන කමති, සෙය්යථාපි පක්ඛී සකුණො; ඉමෙපි චන්දිමසූරියෙ එවංමහිද්ධිකෙ එවංමහානුභාවෙ පාණිනා පරිමසති [පරාමසති (දී. නි. 1.484; පටි. ම. 1.102] පරිමජ්ජති, යාව බ්රහ්මලොකාපි කායෙන වසං වත්තෙති’. ඉදං වුච්චති, බ්රාහ්මණ, ඉද්ධිපාටිහාරියං .

‘‘කතමඤ්ච, බ්රාහ්මණ, ආදෙසනාපාටිහාරියං? ඉධ, බ්රාහ්මණ, එකච්චො නිමිත්තෙන ආදිසති – ‘එවම්පි තෙ මනො, ඉත්ථම්පි තෙ මනො, ඉතිපි තෙ චිත්ත’න්ති. සො බහුං චෙපි ආදිසති තථෙව තං හොති, නො අඤ්ඤථා.

‘‘ඉධ පන, බ්රාහ්මණ, එකච්චො න හෙව ඛො නිමිත්තෙන ආදිසති , අපි ච ඛො මනුස්සානං වා අමනුස්සානං වා දෙවතානං වා සද්දං සුත්වා ආදිසති – ‘එවම්පි තෙ මනො, ඉත්ථම්පි තෙ මනො, ඉතිපි තෙ චිත්ත’න්ති. සො බහුං චෙපි ආදිසති තථෙව තං හොති, නො අඤ්ඤථා.

‘‘ඉධ පන, බ්රාහ්මණ, එකච්චො න හෙව ඛො නිමිත්තෙන ආදිසති නපි මනුස්සානං වා අමනුස්සානං වා දෙවතානං වා සද්දං සුත්වා ආදිසති, අපි ච ඛො විතක්කයතො විචාරයතො විතක්කවිප්ඵාරසද්දං සුත්වා ආදිසති – ‘එවම්පි තෙ මනො, ඉත්ථම්පි තෙ මනො, ඉතිපි තෙ චිත්ත’න්ති. සො බහුං චෙපි ආදිසති තථෙව තං හොති, නො අඤ්ඤථා.

‘‘ඉධ පන, බ්රාහ්මණ, එකච්චො න හෙව ඛො නිමිත්තෙන ආදිසති, නපි මනුස්සානං වා අමනුස්සානං වා දෙවතානං වා සද්දං සුත්වා ආදිසති, නපි විතක්කයතො විචාරයතො විතක්කවිප්ඵාරසද්දං සුත්වා ආදිසති, අපි ච ඛො අවිතක්කං අවිචාරං සමාධිං සමාපන්නස්ස චෙතසා චෙතො පරිච්ච පජානාති – ‘යථා ඉමස්ස භොතො මනොසඞ්ඛාරා පණිහිතා ඉමස්ස චිත්තස්ස අනන්තරා අමුං නාම විතක්කං විතක්කෙස්සතී’ති. සො බහුං චෙපි ආදිසති තථෙව තං හොති, නො අඤ්ඤථා. ඉදං වුච්චති, බ්රාහ්මණ, ආදෙසනාපාටිහාරියං.

‘‘කතමඤ්ච, බ්රාහ්මණ, අනුසාසනීපාටිහාරියං? ඉධ, බ්රාහ්මණ , එකච්චො එවමනුසාසති – ‘එවං විතක්කෙථ, මා එවං විතක්කයිත්ථ; එවං මනසි කරොථ, මා එවං මනසාකත්ථ; ඉදං පජහථ, ඉදං උපසම්පජ්ජ විහරථා’ති. ඉදං වුච්චති, බ්රාහ්මණ, අනුසාසනීපාටිහාරියං. ඉමානි ඛො, බ්රාහ්මණ, තීණි පාටිහාරියානි. ඉමෙසං තෙ, බ්රාහ්මණ, තිණ්ණං පාටිහාරියානං කතමං පාටිහාරියං ඛමති අභික්කන්තතරඤ්ච පණීතතරඤ්චා’’ති?

‘‘තත්ර, භො ගොතම, යදිදං [යමිදං (ස්යා. කං. පී.)] පාටිහාරියං ඉධෙකච්චො අනෙකවිහිතං ඉද්ධිවිධං පච්චනුභොති…පෙ… යාව බ්රාහ්මලොකාපි කායෙන වසං වත්තෙති, ඉදං, භො ගොතම, පාටිහාරියං යොව [යො ච (ස්යා. කං. පී. ක.)] නං කරොති සොව [සොච ච (ස්යා. කං පී. ක.)] නං පටිසංවෙදෙති, යොව [යො ච (ස්යා. කං. පී. ක.)] නං කරොති තස්සෙව [තස්සමෙව (සී. ක.), තස්ස චෙව (ස්යා. කං. පී.)] තං හොති. ඉදං මෙ, භො ගොතම, පාටිහාරියං මායාසහධම්මරූපං විය ඛායති.

‘‘යම්පිදං , භො ගොතම, පාටිහාරියං ඉධෙකච්චො නිමිත්තෙන ආදිසති – ‘එවම්පි තෙ මනො, ඉත්ථම්පි තෙ මනො, ඉතිපි තෙ චිත්ත’න්ති, සො බහුං චෙපි ආදිසති තථෙව තං හොති, නො අඤ්ඤථා. ඉධ පන, භො ගොතම, එකච්චො න හෙව ඛො නිමිත්තෙන ආදිසති, අපි ච ඛො මනුස්සානං වා අමනුස්සානං වා දෙවතානං වා සද්දං සුත්වා ආදිසති…පෙ… නපි මනුස්සානං වා අමනුස්සානං වා දෙවතානං වා සද්දං සුත්වා ආදිසති, අපි ච ඛො විතක්කයතො විචාරයතො විතක්කවිප්ඵාරසද්දං සුත්වා ආදිසති…පෙ… නපි විතක්කයතො විචාරයතො විතක්කවිප්ඵාරසද්දං සුත්වා ආදිසති, අපි ච ඛො අවිතක්කං අවිචාරං සමාධිං සමාපන්නස්ස චෙතසා චෙතො පරිච්ච පජානාති – ‘යථා ඉමස්ස භොතො මනොසඞ්ඛාරා පණිහිතා ඉමස්ස චිත්තස්ස අනන්තරා අම්හං නාම විතක්කං විතක්කෙස්සතී’ති, සො බහුං චෙපි ආදිසති තථෙව තං හොති, නො අඤ්ඤථා. ඉදම්පි, භො ගොතම, පාටිහාරියං යොව නං කරොති සොව නං පටිසංවෙදෙති, යොව නං කරොති තස්සෙව තං හොති. ඉදම්පි මෙ, භො ගොතම, පාටිහාරියං මායාසහධම්මරූපං විය ඛායති.

‘‘යඤ්ච ඛො ඉදං, භො ගොතම, පාටිහාරියං ඉධෙකච්චො එවං අනුසාසති – ‘එවං විතක්කෙථ , මා එවං විතක්කයිත්ථ; එවං මනසි කරොථ, මා එවං මනසාකත්ථ; ඉදං පජහථ, ඉදං උපසම්පජ්ජ විහරථා’ති. ඉදමෙව, භො ගොතම, පාටිහාරියං ඛමති ඉමෙසං තිණ්ණං පාටිහාරියානං අභික්කන්තතරඤ්ච පණීතතරඤ්ච.

‘‘අච්ඡරියං, භො ගොතම, අබ්භුතං, භො ගොතම! යාවසුභාසිතමිදං භොතා ගොතමෙන ඉමෙහි ච මයං තීහි පාටිහාරියෙහි සමන්නාගතං භවන්තං ගොතමං ධාරෙම. භවඤ්හි ගොතමො අනෙකවිහිතං ඉද්ධිවිධං පච්චනුභොති…පෙ… යාව බ්රහ්මලොකාපි කායෙන වසං වත්තෙති, භවඤ්හි ගොතමො අවිතක්කං අවිචාරං සමාධිං සමාපන්නස්ස චෙතසා චෙතො පරිච්ච පජානාති – ‘යථා ඉමස්ස භොතො මනොසඞ්ඛාරා පණිහිතා ඉමස්ස චිත්තස්ස අනන්තරා අමුං නාම විතක්කං විතක්කෙස්සතී’ති. භවඤ්හි ගොතමො එවමනුසාසති – ‘එවං විතක්කෙථ, මා එවං විතක්කයිත්ථ; එවං මනසි කරොථ, මා එවං මනසාකත්ථ; ඉදං පජහථ, ඉදං උපසම්පජ්ජ විහරථා’’’ති.

‘‘අද්ධා ඛො ත්යාහං, බ්රාහ්මණ, ආසජ්ජ උපනීය වාචා භාසිතා; අපි ච ත්යාහං බ්යාකරිස්සාමි. අහඤ්හි, බ්රාහ්මණ, අනෙකවිහිතං ඉද්ධිවිධං පච්චනුභොමි…පෙ… යාව බ්රහ්මලොකාපි කායෙන වසං වත්තෙමි. අහඤ්හි , බ්රාහ්මණ, අවිතක්කං අවිචාරං සමාධිං සමාපන්නස්ස චෙතසා චෙතො පරිච්ච පජානාමි – ‘යථා ඉමස්ස භොතො මනොසඞ්ඛාරා පණිහිතා, ඉමස්ස චිත්තස්ස අනන්තරා අමුං නාම විතක්කං විතක්කෙස්සතී’ති. අහඤ්හි, බ්රාහ්මණ, එවමනුසාසාමි – ‘එවං විතක්කෙථ, මා එවං විතක්කයිත්ථ; එවං මනසි කරොථ, මා එවං මනසාකත්ථ; ඉදං පජහථ, ඉදං උපසම්පජ්ජ විහරථා’’’ති.

‘‘අත්ථි පන, භො ගොතම, අඤ්ඤො එකභික්ඛුපි යො ඉමෙහි තීහි පාටිහාරියෙහි සමන්නාගතො, අඤ්ඤත්ර භොතා ගොතමෙනා’’ති? ‘‘න ඛො, බ්රාහ්මණ, එකංයෙව සතං න ද්වෙ සතානි න තීණි සතානි න චත්තාරි සතානි න පඤ්ච සතානි, අථ ඛො භිය්යොව, යෙ [තෙ (ක.) පස්ස ම. නි. 2.195] භික්ඛූ ඉමෙහි තීහි පාටිහාරියෙහි සමන්නාගතා’’ති. ‘‘කහං පන, භො ගොතම, එතරහි තෙ භික්ඛූ විහරන්තී’’ති? ‘‘ඉමස්මිංයෙව ඛො, බ්රාහ්මණ, භික්ඛුසඞ්ඝෙ’’ති.

‘‘අභික්කන්තං, භො ගොතම, අභික්කන්තං, භො ගොතම! සෙය්යථාපි භො ගොතම, නික්කුජ්ජිතං වා උක්කුජ්ජෙය්ය, පටිච්ඡන්නං වා විවරෙය්ය, මූළ්හස්ස වා මග්ගං ආචික්ඛෙය්ය, අන්ධකාරෙ වා තෙලපජ්ජොතං ධාරෙය්ය – ‘චක්ඛුමන්තො රූපානි දක්ඛන්තී’ති, එවමෙවං භොතා ගොතමෙන අනෙකපරියායෙන ධම්මො පකාසිතො. එසාහං භවන්තං ගොතමං සරණං ගච්ඡාමි, ධම්මඤ්ච භික්ඛුසඞ්ඝඤ්ච. උපාසකං මං භවං ගොතමො ධාරෙතු අජ්ජතග්ගෙ පාණුපෙතං සරණං ගත’’න්ති. දසමං.

බ්රාහ්මණවග්ගො පඨමො.

තස්සුද්දානං –

ද්වෙ බ්රාහ්මණා චඤ්ඤතරො, පරිබ්බාජකෙන නිබ්බුතං;

පලොකවච්ඡො තිකණ්ණො, සොණි සඞ්ගාරවෙන චාති.