📜

නමො තස්ස භගවතො අරහතො සම්මාසම්බුද්ධස්ස

අඞ්ගුත්තරනිකායො

චතුක්කනිපාතපාළි

1. පඨමපණ්ණාසකං

1. භණ්ඩගාමවග්ගො

1. අනුබුද්ධසුත්තං

1. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා වජ්ජීසු විහරති භණ්ඩගාමෙ. තත්ර ඛො භගවා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘භික්ඛවො’’ති. ‘‘භදන්තෙ’’ති තෙ භික්ඛූ භගවතො පච්චස්සොසුං. භගවා එතදවොච –

‘‘චතුන්නං, භික්ඛවෙ, ධම්මානං අනනුබොධා අප්පටිවෙධා එවමිදං දීඝමද්ධානං සන්ධාවිතං සංසරිතං මමඤ්චෙව තුම්හාකඤ්ච. කතමෙසං චතුන්නං? අරියස්ස, භික්ඛවෙ, සීලස්ස අනනුබොධා අප්පටිවෙධා එවමිදං දීඝමද්ධානං සන්ධාවිතං සංසරිතං මමඤ්චෙව තුම්හාකඤ්ච. අරියස්ස, භික්ඛවෙ, සමාධිස්ස අනනුබොධා අප්පටිවෙධා එවමිදං දීඝමද්ධානං සන්ධාවිතං සංසරිතං මමඤ්චෙව තුම්හාකඤ්ච. අරියාය, භික්ඛවෙ, පඤ්ඤාය අනනුබොධා අප්පටිවෙධා එවමිදං දීඝමද්ධානං සන්ධාවිතං සංසරිතං මමඤ්චෙව තුම්හාකඤ්ච . අරියාය, භික්ඛවෙ, විමුත්තියා අනනුබොධා අප්පටිවෙධා එවමිදං දීඝමද්ධානං සන්ධාවිතං සංසරිතං මමඤ්චෙව තුම්හාකඤ්ච. තයිදං, භික්ඛවෙ, අරියං සීලං අනුබුද්ධං පටිවිද්ධං, අරියො සමාධි අනුබුද්ධො පටිවිද්ධො, අරියා පඤ්ඤා අනුබුද්ධා පටිවිද්ධා, අරියා විමුත්ති අනුබුද්ධා පටිවිද්ධා, උච්ඡින්නා භවතණ්හා, ඛීණා භවනෙත්ති, නත්ථි දානි පුනබ්භවො’’ති.

ඉදමවොච භගවා. ඉදං වත්වාන සුගතො අථාපරං එතදවොච සත්ථා –

‘‘සීලං සමාධි පඤ්ඤා ච, විමුත්ති ච අනුත්තරා;

අනුබුද්ධා ඉමෙ ධම්මා, ගොතමෙන යසස්සිනා.

‘‘ඉති බුද්ධො අභිඤ්ඤාය, ධම්මමක්ඛාසි භික්ඛුනං;

දුක්ඛස්සන්තකරො සත්ථා, චක්ඛුමා පරිනිබ්බුතො’’ති. පඨමං;

2. පපතිතසුත්තං

2. ‘‘චතූහි, භික්ඛවෙ, ධම්මෙහි අසමන්නාගතො ‘ඉමස්මා ධම්මවිනයා පපතිතො’ති වුච්චති. කතමෙහි චතූහි? අරියෙන, භික්ඛවෙ, සීලෙන අසමන්නාගතො ‘ඉමස්මා ධම්මවිනයා පපතිතො’ති වුච්චති. අරියෙන, භික්ඛවෙ, සමාධිනා අසමන්නාගතො ‘ඉමස්මා ධම්මවිනයා පපතිතො’ති වුච්චති. අරියාය, භික්ඛවෙ, පඤ්ඤාය අසමන්නාගතො ‘ඉමස්මා ධම්මවිනයා පපතිතො’ති වුච්චති. අරියාය, භික්ඛවෙ, විමුත්තියා අසමන්නාගතො ‘ඉමස්මා ධම්මවිනයා පපතිතො’ති වුච්චති. ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, චතූහි ධම්මෙහි අසමන්නාගතො ‘ඉමස්මා ධම්මවිනයා පපතිතො’ති වුච්චති.

‘‘චතූහි , භික්ඛවෙ, ධම්මෙහි සමන්නාගතො ‘ඉමස්මා ධම්මවිනයා අපපතිතො’ති [අප්පපතිතොති (ක.)] වුච්චති. කතමෙහි චතූහි? අරියෙන, භික්ඛවෙ, සීලෙන සමන්නාගතො ‘ඉමස්මා ධම්මවිනයා අපපතිතො’ති වුච්චති. අරියෙන, භික්ඛවෙ, සමාධිනා සමන්නාගතො ‘ඉමස්මා ධම්මවිනයා අපපතිතො’ති වුච්චති. අරියාය, භික්ඛවෙ, පඤ්ඤාය සමන්නාගතො ‘ඉමස්මා ධම්මවිනයා අපපතිතො’ති වුච්චති. අරියාය, භික්ඛවෙ, විමුත්තියා සමන්නාගතො ‘ඉමස්මා ධම්මවිනයා අපපතිතො’ති වුච්චති. ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, චතූහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො ‘ඉමස්මා ධම්මවිනයා අපපතිතො’ති වුච්චතී’’ති.

‘‘චුතා පතන්ති පතිතා, ගිද්ධා ච පුනරාගතා;

කතං කිච්චං රතං රම්මං, සුඛෙනාන්වාගතං සුඛ’’න්ති. දුතියං;

3. පඨමඛතසුත්තං

3. ‘‘චතූහි , භික්ඛවෙ, ධම්මෙහි සමන්නාගතො බාලො අබ්යත්තො [අව්යත්තො (සී. පී.)] අසප්පුරිසො ඛතං උපහතං අත්තානං පරිහරති, සාවජ්ජො ච හොති සානුවජ්ජො ච විඤ්ඤූනං, බහුඤ්ච අපුඤ්ඤං පසවති. කතමෙහි චතූහි? අනනුවිච්ච අපරියොගාහෙත්වා අවණ්ණාරහස්ස වණ්ණං භාසති, අනනුවිච්ච අපරියොගාහෙත්වා වණ්ණාරහස්ස අවණ්ණං භාසති, අනනුවිච්ච අපරියොගාහෙත්වා අප්පසාදනීයෙ ඨානෙ පසාදං උපදංසෙති, අනනුවිච්ච අපරියොගාහෙත්වා පසාදනීයෙ ඨානෙ අප්පසාදං උපදංසෙති – ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, චතූහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො බාලො අබ්යත්තො අසප්පුරිසො ඛතං උපහතං අත්තානං පරිහරති, සාවජ්ජො ච හොති සානුවජ්ජො ච විඤ්ඤූනං, බහුඤ්ච අපුඤ්ඤං පසවති.

‘‘චතූහි, භික්ඛවෙ, ධම්මෙහි සමන්නාගතො පණ්ඩිතො වියත්තො [ව්යත්තො (සී. පී.), බ්යත්තො (ස්යා. කං.)] සප්පුරිසො අක්ඛතං අනුපහතං අත්තානං පරිහරති, අනවජ්ජො ච හොති අනනුවජ්ජො ච විඤ්ඤූනං, බහුඤ්ච පුඤ්ඤං පසවති. කතමෙහි චතූහි? අනුවිච්ච පරියොගාහෙත්වා අවණ්ණාරහස්ස අවණ්ණං භාසති , අනුවිච්ච පරියොගාහෙත්වා වණ්ණාරහස්ස වණ්ණං භාසති, අනුවිච්ච පරියොගාහෙත්වා අප්පසාදනීයෙ ඨානෙ අප්පසාදං උපදංසෙති, අනුවිච්ච පරියොගාහෙත්වා පසාදනීයෙ ඨානෙ පසාදං උපදංසෙති – ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, චතූහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො පණ්ඩිතො වියත්තො සප්පුරිසො අක්ඛතං අනුපහතං අත්තානං පරිහරති, අනවජ්ජො ච හොති අනනුවජ්ජො ච විඤ්ඤූනං, බහුඤ්ච පුඤ්ඤං පසවතී’’ති.

[සු. නි. 663; සං. නි. 1.180] ‘‘යො නින්දියං පසංසති,

තං වා නින්දති යො පසංසියො;

විචිනාති මුඛෙන සො කලිං,

කලිනා තෙන සුඛං න වින්දති.

[සු. නි. 663; සං. නි. 1.180] ‘‘අප්පමත්තො අයං කලි,

යො අක්ඛෙසු ධනපරාජයො;

සබ්බස්සාපි සහාපි අත්තනා,

අයමෙව මහන්තතරො කලි;

යො සුගතෙසු මනං පදොසයෙ.

‘‘සතං සහස්සානං නිරබ්බුදානං,

ඡත්තිංසතී පඤ්ච ච අබ්බුදානි;

යමරියගරහී [යමරියං ගරහීය (ස්යා. කං.)] නිරයං උපෙති,

වාචං මනඤ්ච පණිධාය පාපක’’න්ති. තතියං;

4. දුතියඛතසුත්තං

4. ‘‘චතූසු, භික්ඛවෙ, මිච්ඡා පටිපජ්ජමානො බාලො අබ්යත්තො අසප්පුරිසො ඛතං උපහතං අත්තානං පරිහරති සාවජ්ජො ච හොති සානුවජ්ජො ච විඤ්ඤූනං, බහුඤ්ච අපුඤ්ඤං පසවති. කතමෙසු චතූසු? මාතරි, භික්ඛවෙ, මිච්ඡා පටිපජ්ජමානො බාලො අබ්යත්තො අසප්පුරිසො ඛතං උපහතං අත්තානං පරිහරති, සාවජ්ජො ච හොති සානුවජ්ජො ච විඤ්ඤූනං, බහුඤ්ච අපුඤ්ඤං පසවති. පිතරි, භික්ඛවෙ, මිච්ඡා පටිපජ්ජමානො…පෙ… තථාගතෙ , භික්ඛවෙ, මිච්ඡා පටිපජ්ජමානො…පෙ… තථාගතසාවකෙ, භික්ඛවෙ, මිච්ඡා පටිපජ්ජමානො බාලො අබ්යත්තො අසප්පුරිසො ඛතං උපහතං අත්තානං පරිහරති, සාවජ්ජො ච හොති සානුවජ්ජො ච විඤ්ඤූනං, බහුඤ්ච අපුඤ්ඤං පසවති. ඉමෙසු ඛො, භික්ඛවෙ, චතූසු මිච්ඡා පටිපජ්ජමානො බාලො අබ්යත්තො අසප්පුරිසො ඛතං උපහතං අත්තානං පරිහරති, සාවජ්ජො ච හොති සානුවජ්ජො ච විඤ්ඤූනං, බහුඤ්ච අපුඤ්ඤං පසවති.

‘‘චතූසු, භික්ඛවෙ, සම්මා පටිපජ්ජමානො පණ්ඩිතො වියත්තො සප්පුරිසො අක්ඛතං අනුපහතං අත්තානං පරිහරති, අනවජ්ජො ච හොති අනනුවජ්ජො ච විඤ්ඤූනං, බහුඤ්ච පුඤ්ඤං පසවති. කතමෙසු චතූසු? මාතරි, භික්ඛවෙ, සම්මා පටිපජ්ජමානො පණ්ඩිතො වියත්තො සප්පුරිසො අක්ඛතං අනුපහතං අත්තානං පරිහරති, අනවජ්ජො ච හොති අනනුවජ්ජො ච විඤ්ඤූනං, බහුඤ්ච පුඤ්ඤං පසවති. පිතරි, භික්ඛවෙ, සම්මා පටිපජ්ජමානො…පෙ… තථාගතෙ, භික්ඛවෙ, සම්මා පටිපජ්ජමානො…පෙ… තථාගතසාවකෙ, භික්ඛවෙ, සම්මා පටිපජ්ජමානො පණ්ඩිතො වියත්තො සප්පුරිසො අක්ඛතං අනුපහතං අත්තානං පරිහරති, අනවජ්ජො ච හොති අනනුවජ්ජො ච විඤ්ඤූනං, බහුඤ්ච පුඤ්ඤං පසවති. ඉමෙසු ඛො, භික්ඛවෙ, චතූසු සම්මා පටිපජ්ජමානො පණ්ඩිතො වියත්තො සප්පුරිසො අක්ඛතං අනුපහතං අත්තානං පරිහරති, අනවජ්ජො ච හොති අනනුවජ්ජො ච විඤ්ඤූනං, බහුඤ්ච පුඤ්ඤං පසවතී’’ති.

‘‘මාතරි පිතරි චාපි, යො මිච්ඡා පටිපජ්ජති;

තථාගතෙ වා සම්බුද්ධෙ, අථ වා තස්ස සාවකෙ;

බහුඤ්ච සො පසවති, අපුඤ්ඤං තාදිසො නරො.

‘‘තාය නං අධම්මචරියාය [තාය අධම්මචරියාය (සී. ස්යා. කං. පී.)], මාතාපිතූසු පණ්ඩිතා;

ඉධෙව නං ගරහන්ති, පෙච්චාපායඤ්ච ගච්ඡති.

‘‘මාතරි පිතරි චාපි, යො සම්මා පටිපජ්ජති;

තථාගතෙ වා සම්බුද්ධෙ, අථ වා තස්ස සාවකෙ;

බහුඤ්ච සො පසවති, පුඤ්ඤං එතාදිසො [පුඤ්ඤම්පි තාදිසො (සී. ස්යා. කං.)] නරො.

‘‘තාය නං ධම්මචරියාය, මාතාපිතූසු පණ්ඩිතා;

ඉධෙව [ඉධ චෙව (සී.)] නං පසංසන්ති, පෙච්ච සග්ගෙ පමොදතී’’ති [සග්ගෙ ච මොදතීති (සී.)]. චතුත්ථං;

5. අනුසොතසුත්තං

5. ‘‘චත්තාරොමෙ , භික්ඛවෙ, පුග්ගලා සන්තො සංවිජ්ජමානා ලොකස්මිං. කතමෙ චත්තාරො? අනුසොතගාමී පුග්ගලො, පටිසොතගාමී පුග්ගලො, ඨිතත්තො පුග්ගලො, තිණ්ණො පාරඞ්ගතො [පාරගතො (සී. ස්යා. කං.)] ථලෙ තිට්ඨති බ්රාහ්මණො. කතමො ච, භික්ඛවෙ, අනුසොතගාමී පුග්ගලො? ඉධ, භික්ඛවෙ, එකච්චො පුග්ගලො කාමෙ ච පටිසෙවති, පාපඤ්ච කම්මං කරොති. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, අනුසොතගාමී පුග්ගලො.

‘‘කතමො ච, භික්ඛවෙ, පටිසොතගාමී පුග්ගලො? ඉධ, භික්ඛවෙ, එකච්චො පුග්ගලො කාමෙ ච නප්පටිසෙවති, පාපඤ්ච කම්මං න කරොති, සහාපි දුක්ඛෙන සහාපි දොමනස්සෙන අස්සුමුඛොපි රුදමානො පරිපුණ්ණං පරිසුද්ධං බ්රහ්මචරියං චරති. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, පටිසොතගාමී පුග්ගලො.

‘‘කතමො ච, භික්ඛවෙ, ඨිතත්තො පුග්ගලො? ඉධ, භික්ඛවෙ, එකච්චො පුග්ගලො පඤ්චන්නං ඔරම්භාගියානං සංයොජනානං පරික්ඛයා ඔපපාතිකො හොති, තත්ථ පරිනිබ්බායී, අනාවත්තිධම්මො තස්මා ලොකා. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, ඨිතත්තො පුග්ගලො.

‘‘කතමො ච, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො තිණ්ණො පාරඞ්ගතො ථලෙ තිට්ඨති බ්රාහ්මණො? ඉධ , භික්ඛවෙ, එකච්චො පුග්ගලො ආසවානං ඛයා අනාසවං චෙතොවිමුත්තිං පඤ්ඤාවිමුත්තිං දිට්ඨෙව ධම්මෙ සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහරති. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො තිණ්ණො පාරඞ්ගතො ථලෙ තිට්ඨති බ්රාහ්මණො. ඉමෙ ඛො, භික්ඛවෙ, චත්තාරො පුග්ගලා සන්තො සංවිජ්ජමානා ලොකස්මි’’න්ති.

‘‘යෙ කෙචි කාමෙසු අසඤ්ඤතා ජනා,

අවීතරාගා ඉධ කාමභොගිනො;

පුනප්පුනං ජාතිජරූපගාමි තෙ [ජාතිජරූපගාහිනො (සී.), ජාතිජරූපගා හි තෙ (ස්යා. කං.)],

තණ්හාධිපන්නා අනුසොතගාමිනො.

‘‘තස්මා හි ධීරො ඉධුපට්ඨිතස්සතී,

කාමෙ ච පාපෙ ච අසෙවමානො;

සහාපි දුක්ඛෙන ජහෙය්ය කාමෙ,

පටිසොතගාමීති තමාහු පුග්ගලං.

‘‘යො වෙ කිලෙසානි පහාය පඤ්ච,

පරිපුණ්ණසෙඛො අපරිහානධම්මො;

චෙතොවසිප්පත්තො සමාහිතින්ද්රියො,

ස වෙ ඨිතත්තොති නරො පවුච්චති.

‘‘පරොපරා යස්ස සමෙච්ච ධම්මා,

විධූපිතා අත්ථගතා න සන්ති;

ස වෙ මුනි [ස වෙදගූ (සී. ස්යා. කං. පී.)] වුසිතබ්රහ්මචරියො,

ලොකන්තගූ පාරගතොති වුච්චතී’’ති. පඤ්චමං;

6. අප්පස්සුතසුත්තං

6. ‘‘චත්තාරොමෙ, භික්ඛවෙ, පුග්ගලා සන්තො සංවිජ්ජමානා ලොකස්මිං. කතමෙ චත්තාරො? අප්පස්සුතො සුතෙන අනුපපන්නො, අප්පස්සුතො සුතෙන උපපන්නො, බහුස්සුතො සුතෙන අනුපපන්නො, බහුස්සුතො සුතෙන උපපන්නො. කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො අප්පස්සුතො හොති සුතෙන අනුපපන්නො ? ඉධ , භික්ඛවෙ, එකච්චස්ස පුග්ගලස්ස අප්පකං සුතං හොති – සුත්තං ගෙය්යං වෙය්යාකරණං ගාථා උදානං ඉතිවුත්තකං ජාතකං අබ්භුතධම්මං වෙදල්ලං. සො තස්ස අප්පකස්ස සුතස්ස න අත්ථමඤ්ඤාය ධම්මමඤ්ඤාය [න ධම්මමඤ්ඤාය (පී. ක.)] ධම්මානුධම්මප්පටිපන්නො හොති. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො අප්පස්සුතො හොති සුතෙන අනුපපන්නො.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො අප්පස්සුතො හොති සුතෙන උපපන්නො? ඉධ, භික්ඛවෙ, එකච්චස්ස පුග්ගලස්ස අප්පකං සුතං හොති – සුත්තං ගෙය්යං වෙය්යාකරණං ගාථා උදානං ඉතිවුත්තකං ජාතකං අබ්භුතධම්මං වෙදල්ලං. සො තස්ස අප්පකස්ස සුතස්ස අත්ථමඤ්ඤාය ධම්මමඤ්ඤාය ධම්මානුධම්මප්පටිපන්නො හොති. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො අප්පස්සුතො හොති සුතෙන උපපන්නො.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො බහුස්සුතො හොති සුතෙන අනුපපන්නො? ඉධ, භික්ඛවෙ, එකච්චස්ස පුග්ගලස්ස බහුකං සුතං හොති – සුත්තං ගෙය්යං වෙය්යාකරණං ගාථා උදානං ඉතිවුත්තකං ජාතකං අබ්භුතධම්මං වෙදල්ලං. සො තස්ස බහුකස්ස සුතස්ස න අත්ථමඤ්ඤාය ධම්මමඤ්ඤාය [න ධම්මමඤ්ඤාය (පී.)] ධම්මානුධම්මප්පටිපන්නො හොති. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො බහුස්සුතො හොති සුතෙන අනුපපන්නො.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො බහුස්සුතො හොති සුතෙන උපපන්නො? ඉධ, භික්ඛවෙ, එකච්චස්ස පුග්ගලස්ස බහුකං සුතං හොති – සුත්තං ගෙය්යං වෙය්යාකරණං ගාථා උදානං ඉතිවුත්තකං ජාතකං අබ්භුතධම්මං වෙදල්ලං. සො තස්ස බහුකස්ස සුතස්ස අත්ථමඤ්ඤාය ධම්මමඤ්ඤාය ධම්මානුධම්මප්පටිපන්නො හොති. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො බහුස්සුතො හොති සුතෙන උපපන්නො. ඉමෙ ඛො, භික්ඛවෙ, චත්තාරො පුග්ගලා සන්තො සංවිජ්ජමානා ලොකස්මි’’න්ති.

‘‘අප්පස්සුතොපි චෙ හොති, සීලෙසු අසමාහිතො;

උභයෙන නං ගරහන්ති, සීලතො ච සුතෙන ච.

‘‘අප්පස්සුතොපි චෙ හොති, සීලෙසු සුසමාහිතො;

සීලතො නං පසංසන්ති, තස්ස සම්පජ්ජතෙ සුතං.

‘‘බහුස්සුතොපි චෙ හොති, සීලෙසු අසමාහිතො;

සීලතො නං ගරහන්ති, නාස්ස සම්පජ්ජතෙ සුතං.

‘‘බහුස්සුතොපි චෙ හොති, සීලෙසු සුසමාහිතො;

උභයෙන නං පසංසන්ති, සීලතො ච සුතෙන ච.

‘‘බහුස්සුතං ධම්මධරං, සප්පඤ්ඤං බුද්ධසාවකං;

නෙක්ඛං ජම්බොනදස්සෙව, කො තං නින්දිතුමරහති;

දෙවාපි නං පසංසන්ති, බ්රහ්මුනාපි පසංසිතො’’ති. ඡට්ඨං;

7. සොභනසුත්තං

7. ‘‘චත්තාරොමෙ, භික්ඛවෙ, වියත්තා විනීතා විසාරදා බහුස්සුතා ධම්මධරා ධම්මානුධම්මප්පටිපන්නා සඞ්ඝං සොභෙන්ති. කතමෙ චත්තාරො? භික්ඛු, භික්ඛවෙ, වියත්තො විනීතො විසාරදො බහුස්සුතො ධම්මධරො ධම්මානුධම්මප්පටිපන්නො සඞ්ඝං සොභෙති. භික්ඛුනී, භික්ඛවෙ, වියත්තා විනීතා විසාරදා බහුස්සුතා ධම්මධරා ධම්මානුධම්මප්පටිපන්නා සඞ්ඝං සොභෙති. උපාසකො, භික්ඛවෙ, වියත්තො විනීතො විසාරදො බහුස්සුතො ධම්මධරො ධම්මානුධම්මප්පටිපන්නො සඞ්ඝං සොභෙති. උපාසිකා, භික්ඛවෙ, වියත්තා විනීතා විසාරදා බහුස්සුතා ධම්මධරා ධම්මානුධම්මප්පටිපන්නා සඞ්ඝං සොභෙති. ඉමෙ ඛො, භික්ඛවෙ, චත්තාරො වියත්තා විනීතා විසාරදා බහුස්සුතා ධම්මධරා ධම්මානුධම්මප්පටිපන්නා සඞ්ඝං සොභෙන්තී’’ති.

‘‘යො හොති වියත්තො [ව්යත්තො (සී. පී.), බ්යත්තො (ස්යා. කං.)] ච විසාරදො ච,

බහුස්සුතො ධම්මධරො ච හොති;

ධම්මස්ස හොති අනුධම්මචාරී,

ස තාදිසො වුච්චති සඞ්ඝසොභනො [සංඝසොභණො (ක.)].

‘‘භික්ඛු ච සීලසම්පන්නො, භික්ඛුනී ච බහුස්සුතා;

උපාසකො ච යො සද්ධො, යා ච සද්ධා උපාසිකා;

එතෙ ඛො සඞ්ඝං සොභෙන්ති, එතෙ හි සඞ්ඝසොභනා’’ති. සත්තමං;

8. වෙසාරජ්ජසුත්තං

8. ‘‘චත්තාරිමානි , භික්ඛවෙ, තථාගතස්ස වෙසාරජ්ජානි, යෙහි වෙසාරජ්ජෙහි සමන්නාගතො තථාගතො ආසභං ඨානං පටිජානාති , පරිසාසු සීහනාදං නදති, බ්රහ්මචක්කං පවත්තෙති. කතමානි චත්තාරි? ‘සම්මාසම්බුද්ධස්ස තෙ පටිජානතො ඉමෙ ධම්මා අනභිසම්බුද්ධා’ති තත්ර වත මං සමණො වා බ්රාහ්මණො වා දෙවො වා මාරො වා බ්රහ්මා වා කොචි වා ලොකස්මිං සහධම්මෙන පටිචොදෙස්සතීති නිමිත්තමෙතං, භික්ඛවෙ, න සමනුපස්සාමි . එතමහං [එතම්පහං (සී. ස්යා. කං. පී.)], භික්ඛවෙ, නිමිත්තං අසමනුපස්සන්තො ඛෙමප්පත්තො අභයප්පත්තො වෙසාරජ්ජප්පත්තො විහරාමි.

‘‘‘ඛීණාසවස්ස තෙ පටිජානතො ඉමෙ ආසවා අපරික්ඛීණා’ති තත්ර වත මං සමණො වා බ්රාහ්මණො වා දෙවො වා මාරො වා බ්රහ්මා වා කොචි වා ලොකස්මිං සහධම්මෙන පටිචොදෙස්සතීති නිමිත්තමෙතං, භික්ඛවෙ, න සමනුපස්සාමි. එතමහං, භික්ඛවෙ, නිමිත්තං අසමනුපස්සන්තො ඛෙමප්පත්තො අභයප්පත්තො වෙසාරජ්ජප්පත්තො විහරාමි.

‘‘‘යෙ ඛො පන තෙ අන්තරායිකා ධම්මා වුත්තා තෙ පටිසෙවතො නාලං අන්තරායායා’ති තත්ර වත මං සමණො වා බ්රාහ්මණො වා දෙවො වා මාරො වා බ්රහ්මා වා කොචි වා ලොකස්මිං සහධම්මෙන පටිචොදෙස්සතීති නිමිත්තමෙතං, භික්ඛවෙ, න සමනුපස්සාමි. එතමහං, භික්ඛවෙ, නිමිත්තං අසමනුපස්සන්තො ඛෙමප්පත්තො අභයප්පත්තො වෙසාරජ්ජප්පත්තො විහරාමි.

‘‘‘යස්ස ඛො පන තෙ අත්ථාය ධම්මො දෙසිතො සො න නිය්යාති තක්කරස්ස සම්මා දුක්ඛක්ඛයායා’ති තත්ර වත මං සමණො වා බ්රාහ්මණො වා දෙවො වා මාරො වා බ්රහ්මා වා කොචි වා ලොකස්මිං සහධම්මෙන පටිචොදෙස්සතීති නිමිත්තමෙතං, භික්ඛවෙ, න සමනුපස්සාමි. එතමහං, භික්ඛවෙ, නිමිත්තං අසමනුපස්සන්තො ඛෙමප්පත්තො අභයප්පත්තො වෙසාරජ්ජප්පත්තො විහරාමි. ඉමානි ඛො, භික්ඛවෙ, චත්තාරි තථාගතස්ස වෙසාරජ්ජානි, යෙහි වෙසාරජ්ජෙහි සමන්නාගතො තථාගතො ආසභං ඨානං පටිජානාති, පරිසාසු සීහනාදං නදති, බ්රහ්මචක්කං පවත්තෙතී’’ති.

‘‘යෙ කෙචිමෙ වාදපථා පුථුස්සිතා,

යං නිස්සිතා සමණබ්රාහ්මණා ච;

තථාගතං පත්වා න තෙ භවන්ති,

විසාරදං වාදපථාතිවත්තං [වාදපථාභිවත්තිනං (සී.), වාදපථාති වුත්තං (පී. ක.)].

‘‘යො ධම්මචක්කං අභිභුය්ය කෙවලී [කෙවලං (ස්යා.), කෙවලො (ක.)],

පවත්තයී සබ්බභූතානුකම්පී;

තං තාදිසං දෙවමනුස්සසෙට්ඨං,

සත්තා නමස්සන්ති භවස්ස පාරගු’’න්ති. අට්ඨමං;

9. තණ්හුප්පාදසුත්තං

9. ‘‘චත්තාරොමෙ , භික්ඛවෙ, තණ්හුප්පාදා යත්ථ භික්ඛුනො තණ්හා උප්පජ්ජමානා උප්පජ්ජති. කතමෙ චත්තාරො? චීවරහෙතු වා, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො තණ්හා උප්පජ්ජමානා උප්පජ්ජති; පිණ්ඩපාතහෙතු වා, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො තණ්හා උප්පජ්ජමානා උප්පජ්ජති; සෙනාසනහෙතු වා, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො තණ්හා උප්පජ්ජමානා උප්පජ්ජති; ඉතිභවාභවහෙතු වා, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො තණ්හා උප්පජ්ජමානා උප්පජ්ජති. ඉමෙ ඛො, භික්ඛවෙ, චත්තාරො තණ්හුප්පාදා යත්ථ භික්ඛුනො තණ්හා උප්පජ්ජමානා උප්පජ්ජතී’’ති.

‘‘තණ්හා දුතියො පුරිසො, දීඝමද්ධාන සංසරං;

ඉත්ථභාවඤ්ඤථාභාවං, සංසාරං නාතිවත්තති.

‘‘එවමාදීනවං ඤත්වා, තණ්හං දුක්ඛස්ස සම්භවං;

වීතතණ්හො අනාදානො, සතො භික්ඛු පරිබ්බජෙ’’ති [ඉතිවු. 15, 105]. නවමං;

10. යොගසුත්තං

10. ‘‘චත්තාරොමෙ , භික්ඛවෙ, යොගා. කතමෙ චත්තාරො? කාමයොගො, භවයොගො, දිට්ඨියොගො, අවිජ්ජායොගො. කතමො ච, භික්ඛවෙ, කාමයොගො? ඉධ, භික්ඛවෙ, එකච්චො කාමානං සමුදයඤ්ච අත්ථඞ්ගමඤ්ච [අත්ථගමඤ්ච (සී. පී.)] අස්සාදඤ්ච ආදීනවඤ්ච නිස්සරණඤ්ච යථාභූතං නප්පජානාති. තස්ස කාමානං සමුදයඤ්ච අත්ථඞ්ගමඤ්ච අස්සාදඤ්ච ආදීනවඤ්ච නිස්සරණඤ්ච යථාභූතං අප්පජානතො [නප්පජානතො (ස්යා. කං. ක.)] යො කාමෙසු කාමරාගො කාමනන්දී [කාමනන්දි (සී. ස්යා. කං.)] කාමස්නෙහො කාමමුච්ඡා කාමපිපාසා කාමපරිළාහො කාමජ්ඣොසානං කාමතණ්හා සානුසෙති. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, කාමයොගො. ඉති කාමයොගො.

‘‘භවයොගො ච කථං හොති? ඉධ, භික්ඛවෙ, එකච්චො භවානං සමුදයඤ්ච අත්ථඞ්ගමඤ්ච අස්සාදඤ්ච ආදීනවඤ්ච නිස්සරණඤ්ච යථාභූතං නප්පජානාති. තස්ස භවානං සමුදයඤ්ච අත්ථඞ්ගමඤ්ච අස්සාදඤ්ච ආදීනවඤ්ච නිස්සරණඤ්ච යථාභූතං අප්පජානතො යො භවෙසු භවරාගො භවනන්දී භවස්නෙහො භවමුච්ඡා භවපිපාසා භවපරිළාහො භවජ්ඣොසානං භවතණ්හා සානුසෙති. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, භවයොගො. ඉති කාමයොගො භවයොගො.

‘‘දිට්ඨියොගො ච කථං හොති? ඉධ, භික්ඛවෙ, එකච්චො දිට්ඨීනං සමුදයඤ්ච අත්ථඞ්ගමඤ්ච අස්සාදඤ්ච ආදීනවඤ්ච නිස්සරණඤ්ච යථාභූතං නප්පජානාති. තස්ස දිට්ඨීනං සමුදයඤ්ච අත්ථඞ්ගමඤ්ච අස්සාදඤ්ච ආදීනවඤ්ච නිස්සරණඤ්ච යථාභූතං අප්පජානතො යො දිට්ඨීසු දිට්ඨිරාගො දිට්ඨිනන්දී දිට්ඨිස්නෙහො දිට්ඨිමුච්ඡා දිට්ඨිපිපාසා දිට්ඨිපරිළාහො දිට්ඨිජ්ඣොසානං [දිට්ඨිඅජ්ඣොසානං (සී. පී.)] දිට්ඨිතණ්හා සානුසෙති. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, දිට්ඨියොගො. ඉති කාමයොගො භවයොගො දිට්ඨියොගො.

‘‘අවිජ්ජායොගො ච කථං හොති? ඉධ, භික්ඛවෙ, එකච්චො ඡන්නං ඵස්සායතනානං සමුදයඤ්ච අත්ථඞ්ගමඤ්ච අස්සාදඤ්ච ආදීනවඤ්ච නිස්සරණඤ්ච යථාභූතං නප්පජානාති. තස්ස ඡන්නං ඵස්සායතනානං සමුදයඤ්ච අත්ථඞ්ගමඤ්ච අස්සාදඤ්ච ආදීනවඤ්ච නිස්සරණඤ්ච යථාභූතං අප්පජානතො යා ඡසු ඵස්සායතනෙසු අවිජ්ජා අඤ්ඤාණං සානුසෙති. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, අවිජ්ජායොගො. ඉති කාමයොගො භවයොගො දිට්ඨියොගො අවිජ්ජායොගො, සංයුත්තො පාපකෙහි අකුසලෙහි ධම්මෙහි සංකිලෙසිකෙහි පොනොභවිකෙහි [පොනො බ්භවිකෙහි (ස්යා. ක.)] සදරෙහි දුක්ඛවිපාකෙහි ආයතිං ජාතිජරාමරණිකෙහි. තස්මා අයොගක්ඛෙමීති වුච්චති. ඉමෙ ඛො, භික්ඛවෙ, චත්තාරො යොගා.

‘‘චත්තාරොමෙ , භික්ඛවෙ, විසංයොගා. කතමෙ චත්තාරො? කාමයොගවිසංයොගො, භවයොගවිසංයොගො, දිට්ඨියොගවිසංයොගො, අවිජ්ජායොගවිසංයොගො. කතමො ච, භික්ඛවෙ, කාමයොගවිසංයොගො? ඉධ, භික්ඛවෙ, එකච්චො කාමානං සමුදයඤ්ච අත්ථඞ්ගමඤ්ච අස්සාදඤ්ච ආදීනවඤ්ච නිස්සරණඤ්ච යථාභූතං පජානාති. තස්ස කාමානං සමුදයඤ්ච අත්ථඞ්ගමඤ්ච අස්සාදඤ්ච ආදීනවඤ්ච නිස්සරණඤ්ච යථාභූතං පජානතො යො කාමෙසු කාමරාගො කාමනන්දී කාමස්නෙහො කාමමුච්ඡා කාමපිපාසා කාමපරිළාහො කාමජ්ඣොසානං කාමතණ්හා සා නානුසෙති. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, කාමයොගවිසංයොගො. ඉති කාමයොගවිසංයොගො.

‘‘භවයොගවිසංයොගො ච කථං හොති? ඉධ, භික්ඛවෙ, එකච්චො භවානං සමුදයඤ්ච අත්ථඞ්ගමඤ්ච අස්සාදඤ්ච ආදීනවඤ්ච නිස්සරණඤ්ච යථාභූතං පජානාති. තස්ස භවානං සමුදයඤ්ච අත්ථඞ්ගමඤ්ච අස්සාදඤ්ච ආදීනවඤ්ච නිස්සරණඤ්ච යථාභූතං පජානතො යො භවෙසු භවරාගො භවනන්දී භවස්නෙහො භවමුච්ඡා භවපිපාසා භවපරිළාහො භවජ්ඣොසානං භවතණ්හා සා නානුසෙති. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, භවයොගවිසංයොගො. ඉති කාමයොගවිසංයොගො භවයොගවිසංයොගො.

‘‘දිට්ඨියොගවිසංයොගො ච කථං හොති? ඉධ, භික්ඛවෙ, එකච්චො දිට්ඨීනං සමුදයඤ්ච අත්ථඞ්ගමඤ්ච අස්සාදඤ්ච ආදීනවඤ්ච නිස්සරණඤ්ච යථාභූතං පජානාති. තස්ස දිට්ඨීනං සමුදයඤ්ච අත්ථඞ්ගමඤ්ච අස්සාදඤ්ච ආදීනවඤ්ච නිස්සරණඤ්ච යථාභූතං පජානතො යො දිට්ඨීසු දිට්ඨිරාගො දිට්ඨිනන්දී දිට්ඨිස්නෙහො දිට්ඨිමුච්ඡා දිට්ඨිපිපාසා දිට්ඨිපරිළාහො දිට්ඨිජ්ඣොසානං දිට්ඨිතණ්හා සා නානුසෙති. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, දිට්ඨියොගවිසංයොගො. ඉති කාමයොගවිසංයොගො භවයොගවිසංයොගො දිට්ඨියොගවිසංයොගො.

‘‘අවිජ්ජායොගවිසංයොගො ච කථං හොති? ඉධ, භික්ඛවෙ, එකච්චො ඡන්නං ඵස්සායතනානං සමුදයඤ්ච අත්ථඞ්ගමඤ්ච අස්සාදඤ්ච ආදීනවඤ්ච නිස්සරණඤ්ච යථාභූතං පජානාති. තස්ස ඡන්නං ඵස්සායතනානං සමුදයඤ්ච අත්ථඞ්ගමඤ්ච අස්සාදඤ්ච ආදීනවඤ්ච නිස්සරණඤ්ච යථාභූතං පජානතො යා ඡසු ඵස්සායතනෙසු අවිජ්ජා අඤ්ඤාණං සා නානුසෙති. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, අවිජ්ජායොගවිසංයොගො . ඉති කාමයොගවිසංයොගො භවයොගවිසංයොගො දිට්ඨියොගවිසංයොගො අවිජ්ජායොගවිසංයොගො, විසංයුත්තො පාපකෙහි අකුසලෙහි ධම්මෙහි සංකිලෙසිකෙහි පොනොභවිකෙහි සදරෙහි දුක්ඛවිපාකෙහි ආයතිං ජාතිජරාමරණිකෙහි. තස්මා යොගක්ඛෙමීති වුච්චති. ඉමෙ ඛො, භික්ඛවෙ, චත්තාරො විසංයොගා’’ති.

‘‘කාමයොගෙන සංයුත්තා, භවයොගෙන චූභයං;

දිට්ඨියොගෙන සංයුත්තා, අවිජ්ජාය පුරක්ඛතා.

‘‘සත්තා ගච්ඡන්ති සංසාරං, ජාතිමරණගාමිනො;

යෙ ච කාමෙ පරිඤ්ඤාය, භවයොගඤ්ච සබ්බසො.

‘‘දිට්ඨියොගං සමූහච්ච, අවිජ්ජඤ්ච විරාජයං;

සබ්බයොගවිසංයුත්තා, තෙ වෙ යොගාතිගා මුනී’’ති. දසමං;

භණ්ඩගාමවග්ගො පඨමො.

තස්සුද්දානං –

අනුබුද්ධං පපතිතං ද්වෙ, ඛතා අනුසොතපඤ්චමං;

අප්පස්සුතො ච සොභනං, වෙසාරජ්ජං තණ්හායොගෙන තෙ දසාති.