📜

(17) 2. පටිපදාවග්ගො

1. සංඛිත්තසුත්තං

161. ‘‘චතස්සො ඉමා, භික්ඛවෙ, පටිපදා. කතමා චතස්සො? දුක්ඛා පටිපදා දන්ධාභිඤ්ඤා, දුක්ඛා පටිපදා ඛිප්පාභිඤ්ඤා, සුඛා පටිපදා දන්ධාභිඤ්ඤා, සුඛා පටිපදා ඛිප්පාභිඤ්ඤා – ඉමා ඛො, භික්ඛවෙ, චතස්සො පටිපදා’’ති. පඨමං.

2. විත්ථාරසුත්තං

162. ‘‘චතස්සො ඉමා, භික්ඛවෙ, පටිපදා. කතමා චතස්සො? දුක්ඛා පටිපදා දන්ධාභිඤ්ඤා, දුක්ඛා පටිපදා ඛිප්පාභිඤ්ඤා, සුඛා පටිපදා දන්ධාභිඤ්ඤා, සුඛා පටිපදා ඛිප්පාභිඤ්ඤා.

‘‘කතමා ච, භික්ඛවෙ, දුක්ඛා පටිපදා දන්ධාභිඤ්ඤා? ඉධ, භික්ඛවෙ, එකච්චො පකතියාපි තිබ්බරාගජාතිකො හොති, අභික්ඛණං රාගජං දුක්ඛං දොමනස්සං පටිසංවෙදෙති. පකතියාපි තිබ්බදොසජාතිකො හොති, අභික්ඛණං දොසජං දුක්ඛං දොමනස්සං පටිසංවෙදෙති. පකතියාපි තිබ්බමොහජාතිකො හොති, අභික්ඛණං මොහජං දුක්ඛං දොමනස්සං පටිසංවෙදෙති. තස්සිමානි පඤ්චින්ද්රියානි මුදූනි පාතුභවන්ති – සද්ධින්ද්රියං, වීරියින්ද්රියං, සතින්ද්රියං, සමාධින්ද්රියං, පඤ්ඤින්ද්රියං. සො ඉමෙසං පඤ්චන්නං ඉන්ද්රියානං මුදුත්තා දන්ධං ආනන්තරියං පාපුණාති ආසවානං ඛයාය. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, දුක්ඛා පටිපදා දන්ධාභිඤ්ඤා.

‘‘කතමා ච, භික්ඛවෙ, දුක්ඛා පටිපදා ඛිප්පාභිඤ්ඤා? ඉධ, භික්ඛවෙ, එකච්චො පකතියාපි තිබ්බරාගජාතිකො හොති, අභික්ඛණං රාගජං දුක්ඛං දොමනස්සං පටිසංවෙදෙති. පකතියාපි තිබ්බදොසජාතිකො හොති, අභික්ඛණං දොසජං දුක්ඛං දොමනස්සං පටිසංවෙදෙති. පකතියාපි තිබ්බමොහජාතිකො හොති , අභික්ඛණං මොහජං දුක්ඛං දොමනස්සං පටිසංවෙදෙති. තස්සිමානි පඤ්චින්ද්රියානි අධිමත්තානි පාතුභවන්ති – සද්ධින්ද්රියං, වීරියින්ද්රියං, සතින්ද්රියං, සමාධින්ද්රියං, පඤ්ඤින්ද්රියං. සො ඉමෙසං පඤ්චන්නං ඉන්ද්රියානං අධිමත්තත්තා ඛිප්පං ආනන්තරියං පාපුණාති ආසවානං ඛයාය. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, දුක්ඛා පටිපදා ඛිප්පාභිඤ්ඤා.

‘‘කතමා ච, භික්ඛවෙ, සුඛා පටිපදා දන්ධාභිඤ්ඤා? ඉධ, භික්ඛවෙ, එකච්චො පකතියාපි න තිබ්බරාගජාතිකො හොති, නාභික්ඛණං රාගජං දුක්ඛං දොමනස්සං පටිසංවෙදෙති. පකතියාපි න තිබ්බදොසජාතිකො හොති, නාභික්ඛණං දොසජං දුක්ඛං දොමනස්සං පටිසංවෙදෙති. පකතියාපි න තිබ්බමොහජාතිකො හොති, නාභික්ඛණං මොහජං දුක්ඛං දොමනස්සං පටිසංවෙදෙති. තස්සිමානි පඤ්චින්ද්රියානි මුදූනි පාතුභවන්ති – සද්ධින්ද්රියං…පෙ… පඤ්ඤින්ද්රියං. සො ඉමෙසං පඤ්චන්නං ඉන්ද්රියානං මුදුත්තා දන්ධං ආනන්තරියං පාපුණාති ආසවානං ඛයාය. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, සුඛා පටිපදා දන්ධාභිඤ්ඤා.

‘‘කතමා ච, භික්ඛවෙ, සුඛා පටිපදා ඛිප්පාභිඤ්ඤා? ඉධ, භික්ඛවෙ, එකච්චො පකතියාපි න තිබ්බරාගජාතිකො හොති, නාභික්ඛණං රාගජං දුක්ඛං දොමනස්සං පටිසංවෙදෙති. පකතියාපි න තිබ්බදොසජාතිකො හොති, නාභික්ඛණං දොසජං දුක්ඛං දොමනස්සං පටිසංවෙදෙති. පකතියාපි න තිබ්බමොහජාතිකො හොති, නාභික්ඛණං මොහජං දුක්ඛං දොමනස්සං පටිසංවෙදෙති. තස්සිමානි පඤ්චින්ද්රියානි අධිමත්තානි පාතුභවන්ති – සද්ධින්ද්රියං, වීරියින්ද්රියං, සතින්ද්රියං, සමාධින්ද්රියං, පඤ්ඤින්ද්රියං . සො ඉමෙසං පඤ්චන්නං ඉන්ද්රියානං අධිමත්තත්තා ඛිප්පං ආනන්තරියං පාපුණාති ආසවානං ඛයාය. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, සුඛා පටිපදා ඛිප්පාභිඤ්ඤා. ඉමා ඛො, භික්ඛවෙ, චතස්සො පටිපදා’’ති. දුතියං.

3. අසුභසුත්තං

163. ‘‘චතස්සො ඉමා, භික්ඛවෙ, පටිපදා. කතමා චතස්සො? දුක්ඛා පටිපදා දන්ධාභිඤ්ඤා, දුක්ඛා පටිපදා ඛිප්පාභිඤ්ඤා, සුඛා පටිපදා දන්ධාභිඤ්ඤා, සුඛා පටිපදා ඛිප්පාභිඤ්ඤා.

‘‘කතමා ච, භික්ඛවෙ, දුක්ඛා පටිපදා දන්ධාභිඤ්ඤා? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අසුභානුපස්සී කායෙ විහරති, ආහාරෙ පටිකූලසඤ්ඤී [පටික්කූලසඤ්ඤී (සී. ස්යා. කං. පී.)], සබ්බලොකෙ අනභිරතිසඤ්ඤී [අනභිරතසඤ්ඤී (සී. ස්යා. කං. පී.)], සබ්බසඞ්ඛාරෙසු අනිච්චානුපස්සී; මරණසඤ්ඤා ඛො පනස්ස අජ්ඣත්තං සූපට්ඨිතා හොති. සො ඉමානි පඤ්ච සෙඛබලානි [සෙක්ඛබලානි (ස්යා. කං.)] උපනිස්සාය විහරති – සද්ධාබලං, හිරිබලං, ඔත්තප්පබලං, වීරියබලං , පඤ්ඤාබලං. තස්සිමානි පඤ්චින්ද්රියානි මුදූනි පාතුභවන්ති – සද්ධින්ද්රියං, වීරියින්ද්රියං, සතින්ද්රියං, සමාධින්ද්රියං, පඤ්ඤින්ද්රියං. සො ඉමෙසං පඤ්චන්නං ඉන්ද්රියානං මුදුත්තා දන්ධං ආනන්තරියං පාපුණාති ආසවානං ඛයාය. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, දුක්ඛා පටිපදා දන්ධාභිඤ්ඤා.

‘‘කතමා ච, භික්ඛවෙ, දුක්ඛා පටිපදා ඛිප්පාභිඤ්ඤා? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අසුභානුපස්සී කායෙ විහරති, ආහාරෙ පටිකූලසඤ්ඤී, සබ්බලොකෙ අනභිරතිසඤ්ඤී, සබ්බසඞ්ඛාරෙසු අනිච්චානුපස්සී; මරණසඤ්ඤා ඛො පනස්ස අජ්ඣත්තං සූපට්ඨිතා හොති. සො ඉමානි පඤ්ච සෙඛබලානි උපනිස්සාය විහරති – සද්ධාබලං…පෙ… පඤ්ඤාබලං. තස්සිමානි පඤ්චින්ද්රියානි අධිමත්තානි පාතුභවන්ති – සද්ධින්ද්රියං…පෙ… පඤ්ඤින්ද්රියං. සො ඉමෙසං පඤ්චන්නං ඉන්ද්රියානං අධිමත්තත්තා ඛිප්පං ආනන්තරියං පාපුණාති ආසවානං ඛයාය. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, දුක්ඛා පටිපදා ඛිප්පාභිඤ්ඤා.

‘‘කතමා ච, භික්ඛවෙ, සුඛා පටිපදා දන්ධාභිඤ්ඤා? ඉධ භික්ඛවෙ, භික්ඛු විවිච්චෙව කාමෙහි විවිච්ච අකුසලෙහි ධම්මෙහි සවිතක්කං සවිචාරං විවෙකජං පීතිසුඛං පඨමං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති; විතක්කවිචාරානං වූපසමා අජ්ඣත්තං සම්පසාදනං චෙතසො එකොදිභාවං අවිතක්කං අවිචාරං සමාධිජං පීතිසුඛං දුතියං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති; පීතියා ච විරාගා උපෙක්ඛකො ච විහරති සතො ච සම්පජානො සුඛඤ්ච කායෙන පටිසංවෙදෙති යං තං අරියා ආචික්ඛන්ති – ‘උපෙක්ඛකො සතිමා සුඛවිහාරී’ති තතියං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති; සුඛස්ස ච පහානා දුක්ඛස්ස ච පහානා පුබ්බෙව සොමනස්සදොමනස්සානං අත්ථඞ්ගමා අදුක්ඛමසුඛං උපෙක්ඛාසතිපාරිසුද්ධිං චතුත්ථං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති. සො ඉමානි පඤ්ච සෙඛබලානි උපනිස්සාය විහරති – සද්ධාබලං…පෙ… පඤ්ඤාබලං. තස්සිමානි පඤ්චින්ද්රියානි මුදූනි පාතුභවන්ති – සද්ධින්ද්රියං…පෙ… පඤ්ඤින්ද්රියං. සො ඉමෙසං පඤ්චන්නං ඉන්ද්රියානං මුදුත්තා දන්ධං ආනන්තරියං පාපුණාති ආසවානං ඛයාය. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, සුඛා පටිපදා දන්ධාභිඤ්ඤා.

‘‘කතමා ච, භික්ඛවෙ, සුඛා පටිපදා ඛිප්පාභිඤ්ඤා? [කථා. 815 ආදයො] ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු විවිච්චෙව කාමෙහි විවිච්ච අකුසලෙහි ධම්මෙහි සවිතක්කං සවිචාරං විවෙකජං පීතිසුඛං පඨමං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති…පෙ… දුතියං ඣානං…පෙ… තතියං ඣානං…පෙ… චතුත්ථං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති. සො ඉමානි පඤ්ච සෙඛබලානි උපනිස්සාය විහරති – සද්ධාබලං, හිරිබලං, ඔත්තප්පබලං, වීරියබලං, පඤ්ඤාබලං. තස්සිමානි පඤ්චින්ද්රියානි අධිමත්තානි පාතුභවන්ති – සද්ධින්ද්රියං, වීරියින්ද්රියං, සතින්ද්රියං, සමාධින්ද්රියං, පඤ්ඤින්ද්රියං. සො ඉමෙසං පඤ්චන්නං ඉන්ද්රියානං අධිමත්තත්තා ඛිප්පං ආනන්තරියං පාපුණාති ආසවානං ඛයාය. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, සුඛා පටිපදා ඛිප්පාභිඤ්ඤා. ඉමා ඛො, භික්ඛවෙ, චතස්සො පටිපදා’’ති. තතියං.

4. පඨමඛමසුත්තං

164. ‘‘චතස්සො ඉමා, භික්ඛවෙ, පටිපදා. කතමා චතස්සො? අක්ඛමා පටිපදා, ඛමා පටිපදා, දමා පටිපදා, සමා පටිපදා. කතමා ච, භික්ඛවෙ, අක්ඛමා පටිපදා? ඉධ, භික්ඛවෙ, එකච්චො [එකච්චො පුග්ගලො (සී. ස්යා. කං.)] අක්කොසන්තං පච්චක්කොසති, රොසන්තං පටිරොසති, භණ්ඩන්තං පටිභණ්ඩති. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, අක්ඛමා පටිපදා.

‘‘කතමා ච, භික්ඛවෙ, ඛමා පටිපදා? ඉධ, භික්ඛවෙ, එකච්චො අක්කොසන්තං න පච්චක්කොසති, රොසන්තං න පටිරොසති, භණ්ඩන්තං න පටිභණ්ඩති. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, ඛමා පටිපදා.

‘‘කතමා ච, භික්ඛවෙ, දමා පටිපදා? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු චක්ඛුනා රූපං දිස්වා න නිමිත්තග්ගාහී හොති නානුබ්යඤ්ජනග්ගාහී; යත්වාධිකරණමෙනං චක්ඛුන්ද්රියං අසංවුතං විහරන්තං අභිජ්ඣාදොමනස්සා පාපකා අකුසලා ධම්මා අන්වාස්සවෙය්යුං, තස්ස සංවරාය පටිපජ්ජති; රක්ඛති චක්ඛුන්ද්රියං; චක්ඛුන්ද්රියෙ සංවරං ආපජ්ජති. සොතෙන සද්දං සුත්වා… ඝානෙන ගන්ධං ඝායිත්වා… ජිව්හාය රසං සායිත්වා… කායෙන ඵොට්ඨබ්බං ඵුසිත්වා… මනසා ධම්මං විඤ්ඤාය න නිමිත්තග්ගාහී හොති නානුබ්යඤ්ජනග්ගාහී; යත්වාධිකරණමෙනං මනින්ද්රියං අසංවුතං විහරන්තං අභිජ්ඣාදොමනස්සා පාපකා අකුසලා ධම්මා අන්වාස්සවෙය්යුං, තස්ස සංවරාය පටිපජ්ජති ; රක්ඛති මනින්ද්රියං; මනින්ද්රියෙ සංවරං ආපජ්ජති. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, දමා පටිපදා.

‘‘කතමා ච, භික්ඛවෙ, සමා පටිපදා? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු උප්පන්නං කාමවිතක්කං නාධිවාසෙති පජහති විනොදෙති සමෙති බ්යන්තීකරොති අනභාවං ගමෙති; උප්පන්නං බ්යාපාදවිතක්කං…පෙ… උප්පන්නං විහිංසාවිතක්කං… උප්පන්නුප්පන්නෙ පාපකෙ අකුසලෙ ධම්මෙ නාධිවාසෙති පජහති විනොදෙති සමෙති බ්යන්තීකරොති අනභාවං ගමෙති. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, සමා පටිපදා. ඉමා ඛො, භික්ඛවෙ, චතස්සො පටිපදා’’ති. චතුත්ථං.

5. දුතියඛමසුත්තං

165. ‘‘චතස්සො ඉමා, භික්ඛවෙ, පටිපදා. කතමා චතස්සො? අක්ඛමා පටිපදා, ඛමා පටිපදා, දමා පටිපදා, සමා පටිපදා.

‘‘කතමා ච, භික්ඛවෙ, අක්ඛමා පටිපදා? ඉධ, භික්ඛවෙ, එකච්චො අක්ඛමො හොති සීතස්ස උණ්හස්ස ජිඝච්ඡාය පිපාසාය, ඩංසමකසවාතාතපසරීසපසම්ඵස්සානං දුරුත්තානං දුරාගතානං වචනපථානං උප්පන්නානං සාරීරිකානං වෙදනානං දුක්ඛානං තිබ්බානං ඛරානං කටුකානං අසාතානං අමනාපානං පාණහරානං අනධිවාසකජාතිකො හොති. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, අක්ඛමා පටිපදා .

‘‘කතමා ච, භික්ඛවෙ, ඛමා පටිපදා? ඉධ, භික්ඛවෙ, එකච්චො ඛමො හොති සීතස්ස උණ්හස්ස ජිඝච්ඡාය පිපාසාය, ඩංසමකසවාතාතපසරීසපසම්ඵස්සානං දුරුත්තානං දුරාගතානං වචනපථානං උප්පන්නානං සාරීරිකානං වෙදනානං දුක්ඛානං තිබ්බානං ඛරානං කටුකානං අසාතානං අමනාපානං පාණහරානං අධිවාසකජාතිකො හොති. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, ඛමා පටිපදා.

‘‘කතමා ච, භික්ඛවෙ, දමා පටිපදා? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු චක්ඛුනා රූපං දිස්වා න නිමිත්තග්ගාහී හොති…පෙ… සොතෙන සද්දං සුත්වා… ඝානෙන ගන්ධං ඝායිත්වා… ජිව්හාය රසං සායිත්වා… කායෙන ඵොට්ඨබ්බං ඵුසිත්වා… මනසා ධම්මං විඤ්ඤාය න නිමිත්තග්ගාහී හොති නානුබ්යඤ්ජනග්ගාහී; යත්වාධිකරණමෙනං මනින්ද්රියං අසංවුතං විහරන්තං අභිජ්ඣාදොමනස්සා පාපකා අකුසලා ධම්මා අන්වාස්සවෙය්යුං, තස්ස සංවරාය පටිපජ්ජති; රක්ඛති මනින්ද්රියං; මනින්ද්රියෙ සංවරං ආපජ්ජති. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, දමා පටිපදා.

‘‘කතමා ච, භික්ඛවෙ, සමා පටිපදා? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු උප්පන්නං කාමවිතක්කං නාධිවාසෙති පජහති විනොදෙති සමෙති බ්යන්තීකරොති අනභාවං ගමෙති, උප්පන්නං බ්යාපාදවිතක්කං…පෙ… උප්පන්නං විහිංසාවිතක්කං… උප්පන්නුප්පන්නෙ පාපකෙ අකුසලෙ ධම්මෙ නාධිවාසෙති පජහති විනොදෙති සමෙති බ්යන්තීකරොති අනභාවං ගමෙති. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, සමා පටිපදා. ඉමා ඛො, භික්ඛවෙ, චතස්සො පටිපදා’’ති. පඤ්චමං.

6. උභයසුත්තං

166. ‘‘චතස්සො ඉමා, භික්ඛවෙ, පටිපදා. කතමා චතස්සො? දුක්ඛා පටිපදා දන්ධාභිඤ්ඤා, දුක්ඛා පටිපදා ඛිප්පාභිඤ්ඤා, සුඛා පටිපදා දන්ධාභිඤ්ඤා, සුඛා පටිපදා ඛිප්පාභිඤ්ඤා.

‘‘තත්ර , භික්ඛවෙ, යායං පටිපදා දුක්ඛා දන්ධාභිඤ්ඤා, අයං, භික්ඛවෙ, පටිපදා උභයෙනෙව හීනා අක්ඛායති. යම්පායං පටිපදා දුක්ඛා, ඉමිනාපායං හීනා අක්ඛායති; යම්පායං පටිපදා දන්ධා, ඉමිනාපායං හීනා අක්ඛායති. අයං, භික්ඛවෙ, පටිපදා උභයෙනෙව හීනා අක්ඛායති.

‘‘තත්ර, භික්ඛවෙ, යායං පටිපදා දුක්ඛා ඛිප්පාභිඤ්ඤා, අයං, භික්ඛවෙ, පටිපදා දුක්ඛත්තා හීනා අක්ඛායති.

‘‘තත්ර , භික්ඛවෙ, යායං පටිපදා සුඛා දන්ධාභිඤ්ඤා, අයං, භික්ඛවෙ, පටිපදා දන්ධත්තා හීනා අක්ඛායති.

‘‘තත්ර, භික්ඛවෙ, යායං පටිපදා සුඛා ඛිප්පාභිඤ්ඤා, අයං, භික්ඛවෙ, පටිපදා උභයෙනෙව පණීතා අක්ඛායති. යම්පායං පටිපදා සුඛා, ඉමිනාපායං පණීතා අක්ඛායති; යම්පායං පටිපදා ඛිප්පා, ඉමිනාපායං පණීතා අක්ඛායති. අයං, භික්ඛවෙ, පටිපදා උභයෙනෙව පණීතා අක්ඛායති. ඉමා ඛො, භික්ඛවෙ, චතස්සො පටිපදා’’ති. ඡට්ඨං.

7. මහාමොග්ගල්ලානසුත්තං

167. අථ ඛො ආයස්මා සාරිපුත්තො යෙනායස්මා මහාමොග්ගල්ලානො තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා ආයස්මතා මහාමොග්ගල්ලානෙන සද්ධිං සම්මොදි. සම්මොදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරෙත්වා එකමන්තං නිසීදි . එකමන්තං නිසින්නො ඛො ආයස්මා සාරිපුත්තො ආයස්මන්තං මහාමොග්ගල්ලානං එතදවොච –

‘‘චතස්සො ඉමා, ආවුසො මොග්ගල්ලාන, පටිපදා. කතමා චතස්සො? දුක්ඛා පටිපදා දන්ධාභිඤ්ඤා, දුක්ඛා පටිපදා ඛිප්පාභිඤ්ඤා, සුඛා පටිපදා දන්ධාභිඤ්ඤා, සුඛා පටිපදා ඛිප්පාභිඤ්ඤා. ඉමා ඛො, ආවුසො, චතස්සො පටිපදා . ඉමාසං, ආවුසො, චතුන්නං පටිපදානං [චතස්සන්නං පටිපදානං (සී. ස්යා. කං.)] කතමං තෙ පටිපදං ආගම්ම අනුපාදාය ආසවෙහි චිත්තං විමුත්ත’’න්ති?

‘‘චතස්සො ඉමා, ආවුසො සාරිපුත්ත, පටිපදා. කතමා චතස්සො? දුක්ඛා පටිපදා දන්ධාභිඤ්ඤා, දුක්ඛා පටිපදා ඛිප්පාභිඤ්ඤා, සුඛා පටිපදා දන්ධාභිඤ්ඤා, සුඛා පටිපදා ඛිප්පාභිඤ්ඤා. ඉමා ඛො, ආවුසො, චතස්සො පටිපදා . ඉමාසං, ආවුසො, චතුන්නං පටිපදානං යායං පටිපදා දුක්ඛා ඛිප්පාභිඤ්ඤා, ඉමං මෙ පටිපදං ආගම්ම අනුපාදාය ආසවෙහි චිත්තං විමුත්ත’’න්ති. සත්තමං.

8. සාරිපුත්තසුත්තං

168. අථ ඛො ආයස්මා මහාමොග්ගල්ලානො යෙනායස්මා සාරිපුත්තො තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා ආයස්මතා සාරිපුත්තෙන සද්ධිං සම්මොදි. සම්මොදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො ආයස්මා මහාමොග්ගල්ලානො ආයස්මන්තං සාරිපුත්තං එතදවොච –

‘‘චතස්සො ඉමා, ආවුසො සාරිපුත්ත, පටිපදා. කතමා චතස්සො? දුක්ඛා පටිපදා දන්ධාභිඤ්ඤා, දුක්ඛා පටිපදා ඛිප්පාභිඤ්ඤා, සුඛා පටිපදා දන්ධාභිඤ්ඤා, සුඛා පටිපදා ඛිප්පාභිඤ්ඤා. ඉමා ඛො, ආවුසො, චතස්සො පටිපදා. ඉමාසං, ආවුසො, චතුන්නං පටිපදානං කතමං තෙ පටිපදං ආගම්ම අනුපාදාය ආසවෙහි චිත්තං විමුත්ත’’න්ති?

‘‘චතස්සො ඉමා, ආවුසො මොග්ගල්ලාන, පටිපදා. කතමා චතස්සො? දුක්ඛා පටිපදා දන්ධාභිඤ්ඤා, දුක්ඛා පටිපදා ඛිප්පාභිඤ්ඤා, සුඛා පටිපදා දන්ධාභිඤ්ඤා, සුඛා පටිපදා ඛිප්පාභිඤ්ඤා. ඉමා ඛො, ආවුසො, චතස්සො පටිපදා. ඉමාසං, ආවුසො, චතුන්නං පටිපදානං යායං පටිපදා සුඛා ඛිප්පාභිඤ්ඤා, ඉමං මෙ පටිපදං ආගම්ම අනුපාදාය ආසවෙහි චිත්තං විමුත්ත’’න්ති. අට්ඨමං.

9. සසඞ්ඛාරසුත්තං

169. ‘‘චත්තාරොමෙ, භික්ඛවෙ, පුග්ගලා සන්තො සංවිජ්ජමානා ලොකස්මිං. කතමෙ චත්තාරො? ඉධ, භික්ඛවෙ, එකච්චො පුග්ගලො දිට්ඨෙව ධම්මෙ සසඞ්ඛාරපරිනිබ්බායී හොති. ඉධ පන, භික්ඛවෙ, එකච්චො පුග්ගලො කායස්ස භෙදා සසඞ්ඛාරපරිනිබ්බායී හොති. ඉධ පන, භික්ඛවෙ, එකච්චො පුග්ගලො දිට්ඨෙව ධම්මෙ අසඞ්ඛාරපරිනිබ්බායී හොති. ඉධ පන, භික්ඛවෙ, එකච්චො පුග්ගලො කායස්ස භෙදා අසඞ්ඛාරපරිනිබ්බායී හොති.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො දිට්ඨෙව ධම්මෙ සසඞ්ඛාරපරිනිබ්බායී හොති? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අසුභානුපස්සී කායෙ විහරති, ආහාරෙ පටිකූලසඤ්ඤී, සබ්බලොකෙ අනභිරතිසඤ්ඤී, සබ්බසඞ්ඛාරෙසු අනිච්චානුපස්සී. මරණසඤ්ඤා ඛො පනස්ස අජ්ඣත්තං සූපට්ඨිතා හොති. සො ඉමානි පඤ්ච සෙඛබලානි උපනිස්සාය විහරති – සද්ධාබලං, හිරිබලං, ඔත්තප්පබලං, වීරියබලං, පඤ්ඤාබලං . තස්සිමානි පඤ්චින්ද්රියානි අධිමත්තානි පාතුභවන්ති – සද්ධින්ද්රියං, වීරියින්ද්රියං, සතින්ද්රියං, සමාධින්ද්රියං, පඤ්ඤින්ද්රියං. සො ඉමෙසං පඤ්චන්නං ඉන්ද්රියානං අධිමත්තත්තා දිට්ඨෙව ධම්මෙ සසඞ්ඛාරපරිනිබ්බායී හොති. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො දිට්ඨෙව ධම්මෙ සසඞ්ඛාරපරිනිබ්බායී හොති.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො කායස්ස භෙදා සසඞ්ඛාරපරිනිබ්බායී හොති? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අසුභානුපස්සී කායෙ විහරති, ආහාරෙ පටිකූලසඤ්ඤී, සබ්බලොකෙ අනභිරතිසඤ්ඤී, සබ්බසඞ්ඛාරෙසු අනිච්චානුපස්සී. මරණසඤ්ඤා ඛො පනස්ස අජ්ඣත්තං සූපට්ඨිතා හොති. සො ඉමානි පඤ්ච සෙඛබලානි උපනිස්සාය විහරති – සද්ධාබලං, හිරිබලං, ඔත්තප්පබලං, වීරියබලං, පඤ්ඤාබලං. තස්සිමානි පඤ්චින්ද්රියානි මුදූනි පාතුභවන්ති – සද්ධින්ද්රියං, වීරියින්ද්රියං, සතින්ද්රියං, සමාධින්ද්රියං, පඤ්ඤින්ද්රියං. සො ඉමෙසං පඤ්චන්නං ඉන්ද්රියානං මුදුත්තා කායස්ස භෙදා සසඞ්ඛාරපරිනිබ්බායී හොති. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො කායස්ස භෙදා සසඞ්ඛාරපරිනිබ්බායී හොති.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො දිට්ඨෙව ධම්මෙ අසඞ්ඛාරපරිනිබ්බායී හොති? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු විවිච්චෙව කාමෙහි…පෙ… පඨමං ඣානං…පෙ… දුතියං ඣානං…පෙ… තතියං ඣානං…පෙ… චතුත්ථං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති. සො ඉමානි පඤ්ච සෙඛබලානි උපනිස්සාය විහරති – සද්ධාබලං…පෙ… පඤ්ඤාබලං. තස්සිමානි පඤ්චින්ද්රියානි අධිමත්තානි පාතුභවන්ති – සද්ධින්ද්රියං…පෙ… පඤ්ඤින්ද්රියං. සො ඉමෙසං පඤ්චන්නං ඉන්ද්රියානං අධිමත්තත්තා දිට්ඨෙව ධම්මෙ අසඞ්ඛාරපරිනිබ්බායී හොති. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො දිට්ඨෙව ධම්මෙ අසඞ්ඛාරපරිනිබ්බායී හොති.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො කායස්ස භෙදා අසඞ්ඛාරපරිනිබ්බායී හොති? ඉධ, භික්ඛවෙ , භික්ඛු විවිච්චෙව කාමෙහි…පෙ… පඨමං ඣානං…පෙ… දුතියං ඣානං…පෙ… තතියං ඣානං…පෙ… චතුත්ථං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති. සො ඉමානි පඤ්ච සෙඛබලානි උපනිස්සාය විහරති – සද්ධාබලං, හිරිබලං, ඔත්තප්පබලං, වීරියබලං, පඤ්ඤාබලං. තස්සිමානි පඤ්චින්ද්රියානි…පෙ… පඤ්ඤින්ද්රියං. සො ඉමෙසං පඤ්චන්නං ඉන්ද්රියානං මුදුත්තා කායස්ස භෙදා අසඞ්ඛාරපරිනිබ්බායී හොති. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, පුග්ගලො කායස්ස භෙදා අසඞ්ඛාරපරිනිබ්බායී හොති. ඉමෙ ඛො, භික්ඛවෙ, චත්තාරො පුග්ගලා සන්තො සංවිජ්ජමානා ලොකස්මි’’න්ති. නවමං.

10. යුගනද්ධසුත්තං

170. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං ආයස්මා ආනන්දො කොසම්බියං විහරති ඝොසිතාරාමෙ. තත්ර ඛො ආයස්මා ආනන්දො භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘ආවුසො භික්ඛවෙ’’ති. ‘‘ආවුසො’’ති ඛො තෙ භික්ඛූ ආයස්මතො ආනන්දස්ස පච්චස්සොසුං. ආයස්මා ආනන්දො එතදවොච –

‘‘යො හි කොචි, ආවුසො, භික්ඛු වා භික්ඛුනී වා මම සන්තිකෙ අරහත්තප්පත්තිං [අරහත්තප්පත්තං (ක.) පටි. ම. 2.1 පටිසම්භිදාමග්ගෙපි] බ්යාකරොති, සබ්බො සො චතූහි මග්ගෙහි, එතෙසං වා අඤ්ඤතරෙන.

‘‘කතමෙහි චතූහි? ඉධ, ආවුසො, භික්ඛු සමථපුබ්බඞ්ගමං විපස්සනං භාවෙති. තස්ස සමථපුබ්බඞ්ගමං විපස්සනං භාවයතො මග්ගො සඤ්ජායති. සො තං මග්ගං ආසෙවති භාවෙති බහුලීකරොති. තස්ස තං මග්ගං ආසෙවතො භාවයතො බහුලීකරොතො සංයොජනානි පහීයන්ති, අනුසයා බ්යන්තීහොන්ති.

‘‘පුන චපරං, ආවුසො, භික්ඛු විපස්සනාපුබ්බඞ්ගමං සමථං භාවෙති. තස්ස විපස්සනාපුබ්බඞ්ගමං සමථං භාවයතො මග්ගො සඤ්ජායති. සො තං මග්ගං ආසෙවති භාවෙති බහුලීකරොති . තස්ස තං මග්ගං ආසෙවතො භාවයතො බහුලීකරොතො සංයොජනානි පහීයන්ති, අනුසයා බ්යන්තීහොන්ති.

‘‘පුන චපරං, ආවුසො, භික්ඛු සමථවිපස්සනං යුගනද්ධං භාවෙති. තස්ස සමථවිපස්සනං යුගනද්ධං භාවයතො මග්ගො සඤ්ජායති. සො තං මග්ගං ආසෙවති භාවෙති බහුලීකරොති. තස්ස තං මග්ගං ආසෙවතො භාවයතො බහුලීකරොතො සංයොජනානි පහීයන්ති, අනුසයා බ්යන්තීහොන්ති.

‘‘පුන චපරං, ආවුසො, භික්ඛුනො ධම්මුද්ධච්චවිග්ගහිතං මානසං හොති. හොති සො, ආවුසො, සමයො යං තං චිත්තං අජ්ඣත්තමෙව සන්තිට්ඨති සන්නිසීදති එකොදි හොති සමාධියති. තස්ස මග්ගො සඤ්ජායති. සො තං මග්ගං ආසෙවති භාවෙති බහුලීකරොති. තස්ස තං මග්ගං ආසෙවතො භාවයතො බහුලීකරොතො සංයොජනානි පහීයන්ති, අනුසයා බ්යන්තීහොන්ති.

‘‘යො හි කොචි, ආවුසො, භික්ඛු වා භික්ඛුනී වා මම සන්තිකෙ අරහත්තප්පත්තිං බ්යාකරොති, සබ්බො සො ඉමෙහි චතූහි මග්ගෙහි, එතෙසං වා අඤ්ඤතරෙනා’’ති. දසමං.

පටිපදාවග්ගො දුතියො.

තස්සුද්දානං –

සංඛිත්තං විත්ථාරාසුභං, ද්වෙ ඛමා උභයෙන ච;

මොග්ගල්ලානො සාරිපුත්තො, සසඞ්ඛාරං යුගනද්ධෙන චාති.