📜

3. උරුවෙලවග්ගො

1. පඨමඋරුවෙලසුත්තං

21. එවං මෙ සුතං [සං. නි. 1.173 ආගතං] – එකං සමයං භගවා සාවත්ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමෙ. තත්ර ඛො භගවා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘භික්ඛවො’’ති. ‘‘භදන්තෙ’’ති තෙ භික්ඛූ භගවතො පච්චස්සොසුං. භගවා එතදවොච –

‘‘එකමිදාහං , භික්ඛවෙ, සමයං උරුවෙලායං විහරාමි නජ්ජා නෙරඤ්ජරාය තීරෙ අජපාලනිග්රොධෙ පඨමාභිසම්බුද්ධො. තස්ස මය්හං, භික්ඛවෙ, රහොගතස්ස පටිසල්ලීනස්ස එවං චෙතසො පරිවිතක්කො උදපාදි – ‘දුක්ඛං ඛො අගාරවො විහරති අප්පතිස්සො. කිං නු ඛො අහං සමණං වා බ්රාහ්මණං වා සක්කත්වා ගරුං කත්වා [ගරුකත්වා (සී. පී.)] උපනිස්සාය විහරෙය්ය’’’න්ති?

‘‘තස්ස මය්හං, භික්ඛවෙ, එතදහොසි – අපරිපූරස්ස ඛො අහං සීලක්ඛන්ධස්ස පාරිපූරියා අඤ්ඤං සමණං වා බ්රාහ්මණං වා සක්කත්වා ගරුං කත්වා උපනිස්සාය විහරෙය්යං. න ඛො පනාහං පස්සාමි සදෙවකෙ ලොකෙ සමාරකෙ සබ්රහ්මකෙ සස්සමණබ්රාහ්මණියා පජාය සදෙවමනුස්සාය අඤ්ඤං සමණං වා බ්රාහ්මණං වා අත්තනා සීලසම්පන්නතරං, යමහං සක්කත්වා ගරුං කත්වා උපනිස්සාය විහරෙය්යං.

‘‘අපරිපූරස්ස ඛො අහං සමාධික්ඛන්ධස්ස පාරිපූරියා අඤ්ඤං සමණං වා බ්රාහ්මණං වා සක්කත්වා ගරුං කත්වා උපනිස්සාය විහරෙය්යං. න ඛො පනාහං පස්සාමි සදෙවකෙ ලොකෙ සමාරකෙ සබ්රහ්මකෙ සස්සමණබ්රාහ්මණියා පජාය සදෙවමනුස්සාය අඤ්ඤං සමණං වා බ්රාහ්මණං වා අත්තනා සමාධිසම්පන්නතරං, යමහං සක්කත්වා ගරුං කත්වා උපනිස්සාය විහරෙය්යං.

‘‘අපරිපූරස්ස ඛො අහං පඤ්ඤාක්ඛන්ධස්ස පාරිපූරියා අඤ්ඤං සමණං වා බ්රාහ්මණං වා සක්කත්වා ගරුං කත්වා උපනිස්සාය විහරෙය්යං. න ඛො පනාහං පස්සාමි සදෙවකෙ ලොකෙ සමාරකෙ සබ්රහ්මකෙ සස්සමණබ්රාහ්මණියා පජාය සදෙවමනුස්සාය අඤ්ඤං සමණං වා බ්රාහ්මණං වා අත්තනා පඤ්ඤාසම්පන්නතරං, යමහං සක්කත්වා ගරුං කත්වා උපනිස්සාය විහරෙය්යං.

‘‘අපරිපූරස්ස ඛො අහං විමුත්තික්ඛන්ධස්ස පාරිපූරියා අඤ්ඤං සමණං වා බ්රාහ්මණං වා සක්කත්වා ගරුං කත්වා උපනිස්සාය විහරෙය්යං. න ඛො පනාහං පස්සාමි සදෙවකෙ ලොකෙ සමාරකෙ සබ්රහ්මකෙ සස්සමණබ්රාහ්මණියා පජාය සදෙවමනුස්සාය අඤ්ඤං සමණං වා බ්රාහ්මණං වා අත්තනා විමුත්තිසම්පන්නතරං, යමහං සක්කත්වා ගරුං කත්වා උපනිස්සාය විහරෙය්ය’’න්ති.

‘‘තස්ස මය්හං, භික්ඛවෙ, එතදහොසි – ‘යංනූනාහං ය්වායං [යොපායං (සී. ස්යා. කං. පී.)] ධම්මො මයා අභිසම්බුද්ධො තමෙව ධම්මං සක්කත්වා ගරුං කත්වා උපනිස්සාය විහරෙය්ය’’’න්ති.

‘‘අථ ඛො, භික්ඛවෙ, බ්රහ්මා සහම්පති මම චෙතසා චෙතොපරිවිතක්කමඤ්ඤාය – සෙය්යථාපි නාම බලවා පුරිසො සමිඤ්ජිතං [සම්මිඤ්ජිතං (සී. ස්යා. කං. පී.)] වා බාහං පසාරෙය්ය, පසාරිතං වා බාහං සමිඤ්ජෙය්ය, එවමෙවං – බ්රහ්මලොකෙ අන්තරහිතො මම පුරතො පාතුරහොසි. අථ ඛො, භික්ඛවෙ, බ්රහ්මා සහම්පති එකංසං උත්තරාසඞ්ගං කරිත්වා දක්ඛිණං ජාණුමණ්ඩලං පථවියං නිහන්ත්වා යෙනාහං තෙනඤ්ජලිං පණාමෙත්වා මං එතදවොච – ‘එවමෙතං භගවා, එවමෙතං සුගත! යෙපි තෙ, භන්තෙ, අහෙසුං අතීතමද්ධානං අරහන්තො සම්මාසම්බුද්ධා තෙපි භගවන්තො ධම්මංයෙව සක්කත්වා ගරුං කත්වා උපනිස්සාය විහරිංසු; යෙපි තෙ, භන්තෙ, භවිස්සන්ති අනාගතමද්ධානං අරහන්තො සම්මාසම්බුද්ධා තෙපි භගවන්තො ධම්මංයෙව සක්කත්වා ගරුං කත්වා උපනිස්සාය විහරිස්සන්ති; භගවාපි, භන්තෙ, එතරහි අරහං සම්මාසම්බුද්ධො ධම්මංයෙව සක්කත්වා ගරුං කත්වා උපනිස්සාය විහරතූ’’’ති. ඉදමවොච බ්රහ්මා සහම්පති. ඉදං වත්වා අථාපරං එතදවොච –

‘‘යෙ ච අතීතා [යෙ චබ්භතීතා (සී. පී. ක.)] සම්බුද්ධා, යෙ ච බුද්ධා අනාගතා;

යො චෙතරහි සම්බුද්ධො, බහූනං [බහුන්නං (සී. ස්යා. කං. පී.) සං. නි. 1.173] සොකනාසනො.

‘‘සබ්බෙ සද්ධම්මගරුනො, විහංසු [විහරිංසු (ස්යා. කං.)] විහරන්ති ච;

අථොපි විහරිස්සන්ති, එසා බුද්ධාන ධම්මතා.

‘‘තස්මා හි අත්තකාමෙන [අත්ථකාමෙන (සී. ක.)], මහත්තමභිකඞ්ඛතා;

සද්ධම්මො ගරුකාතබ්බො, සරං බුද්ධාන සාසන’’න්ති.

‘‘ඉදමවොච, භික්ඛවෙ, බ්රහ්මා සහම්පති. ඉදං වත්වා මං අභිවාදෙත්වා පදක්ඛිණං කත්වා තත්ථෙවන්තරධායි. අථ ඛ්වාහං, භික්ඛවෙ, බ්රහ්මුනො ච අජ්ඣෙසනං විදිත්වා අත්තනො ච පතිරූපං ය්වායං [යොපායං (සබ්බත්ථ)] ධම්මො මයා අභිසම්බුද්ධො තමෙව ධම්මං සක්කත්වා ගරුං කත්වා උපනිස්සාය විහාසිං. යතො ච ඛො, භික්ඛවෙ, සඞ්ඝොපි මහත්තෙන සමන්නාගතො, අථ මෙ සඞ්ඝෙපි ගාරවො’’ති. පඨමං.

2. දුතියඋරුවෙලසුත්තං

22. ‘‘එකමිදාහං , භික්ඛවෙ, සමයං උරුවෙලායං විහරාමි නජ්ජා නෙරඤ්ජරාය තීරෙ අජපාලනිග්රොධෙ පඨමාභිසම්බුද්ධො. අථ ඛො, භික්ඛවෙ, සම්බහුලා බ්රාහ්මණා ජිණ්ණා වුද්ධා මහල්ලකා අද්ධගතා වයොඅනුප්පත්තා යෙනාහං තෙනුපසඞ්කමිංසු; උපසඞ්කමිත්වා මයා සද්ධිං සම්මොදිංසු. සම්මොදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරෙත්වා එකමන්තං නිසීදිංසු. එකමන්තං නිසින්නා ඛො, භික්ඛවෙ, තෙ බ්රාහ්මණා මං එතදවොචුං – ‘සුතං නෙතං [මෙතං (සී. ස්යා. කං. ක.)], භො ගොතම – න සමණො ගොතමො බ්රාහ්මණෙ ජිණ්ණෙ වුද්ධෙ මහල්ලකෙ අද්ධගතෙ වයොඅනුප්පත්තෙ අභිවාදෙති වා පච්චුට්ඨෙති වා ආසනෙන වා නිමන්තෙතීති. තයිදං, භො ගොතම, තථෙව. න හි භවං ගොතමො බ්රාහ්මණෙ ජිණ්ණෙ වුද්ධෙ මහල්ලකෙ අද්ධගතෙ වයොඅනුප්පත්තෙ අභිවාදෙති වා පච්චුට්ඨෙති වා ආසනෙන වා නිමන්තෙති. තයිදං, භො ගොතම, න සම්පන්නමෙවා’’’ති.

‘‘තස්ස මය්හං, භික්ඛවෙ, එතදහොසි – ‘නයිමෙ [න වත මෙ (සී. පී.), න චයිමෙ (ස්යා. කං.), න වතිමෙ (?)] ආයස්මන්තො ජානන්ති ථෙරං වා ථෙරකරණෙ වා ධම්මෙ’ති. වුද්ධො චෙපි, භික්ඛවෙ, හොති ආසීතිකො වා නාවුතිකො වා වස්සසතිකො වා ජාතියා. සො ච හොති අකාලවාදී අභූතවාදී අනත්ථවාදී අධම්මවාදී අවිනයවාදී, අනිධානවතිං වාචං භාසිතා අකාලෙන අනපදෙසං අපරියන්තවතිං අනත්ථසංහිතං. අථ ඛො සො ‘බාලො ථෙරො’ත්වෙව [තෙව (සී. පී.)] සඞ්ඛං ගච්ඡති.

‘‘දහරො චෙපි, භික්ඛවෙ, හොති යුවා සුසුකාළකෙසො භද්රෙන යොබ්බනෙන සමන්නාගතො පඨමෙන වයසා . සො ච හොති කාලවාදී භූතවාදී අත්ථවාදී ධම්මවාදී විනයවාදී නිධානවතිං වාචං භාසිතා කාලෙන සාපදෙසං පරියන්තවතිං අත්ථසංහිතං. අථ ඛො සො ‘පණ්ඩිතො ථෙරො’ත්වෙව සඞ්ඛං ගච්ඡති.

‘‘චත්තාරොමෙ , භික්ඛවෙ, ථෙරකරණා ධම්මා. කතමෙ චත්තාරො? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සීලවා හොති, පාතිමොක්ඛසංවරසංවුතො විහරති ආචාරගොචරසම්පන්නො අණුමත්තෙසු වජ්ජෙසු භයදස්සාවී, සමාදාය සික්ඛති සික්ඛාපදෙසු, බහුස්සුතො හොති සුතධරො සුතසන්නිචයො, යෙ තෙ ධම්මා ආදිකල්යාණා මජ්ඣෙකල්යාණා පරියොසානකල්යාණා සාත්ථං සබ්යඤ්ජනං [සාත්ථා සබ්යඤ්ජනා (සී. පී.)] කෙවලපරිපුණ්ණං [කෙවලපරිපුණ්ණා (සී.)] පරිසුද්ධං බ්රහ්මචරියං අභිවදන්ති, තථාරූපාස්ස ධම්මා බහුස්සුතා හොන්ති ධාතා [ධතා (සී. ස්යා. කං. පී.)] වචසා පරිචිතා මනසානුපෙක්ඛිතා, දිට්ඨියා සුප්පටිවිද්ධා, චතුන්නං ඣානානං ආභිචෙතසිකානං දිට්ඨධම්මසුඛවිහාරානං නිකාමලාභී හොති අකිච්ඡලාභී අකසිරලාභී, ආසවානං ඛයා අනාසවං චෙතොවිමුත්තිං පඤ්ඤාවිමුත්තිං දිට්ඨෙව ධම්මෙ සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහරති. ඉමෙ ඛො, භික්ඛවෙ, චත්තාරො ථෙරකරණා ධම්මා’’ති.

‘‘යො උද්ධතෙන චිත්තෙන, සම්ඵඤ්ච බහු භාසති;

අසමාහිතසඞ්කප්පො, අසද්ධම්මරතො මගො;

ආරා සො ථාවරෙය්යම්හා, පාපදිට්ඨි අනාදරො.

‘‘යො ච සීලෙන සම්පන්නො, සුතවා පටිභානවා;

සඤ්ඤතො ධීරො ධම්මෙසු [සඤ්ඤතො ධීරධම්මෙසු (සී.), සංයුත්තො ථිරධම්මෙසු (ස්යා. කං.)], පඤ්ඤායත්ථං විපස්සති.

‘‘පාරගූ සබ්බධම්මානං, අඛිලො පටිභානවා;

පහීනජාතිමරණො, බ්රහ්මචරියස්ස කෙවලී.

‘‘තමහං වදාමි ථෙරොති, යස්ස නො සන්ති ආසවා;

ආසවානං ඛයා භික්ඛු, සො ථෙරොති පවුච්චතී’’ති. දුතියං;

3. ලොකසුත්තං

23. ‘‘ලොකො , භික්ඛවෙ, තථාගතෙන අභිසම්බුද්ධො. ලොකස්මා තථාගතො විසංයුත්තො. ලොකසමුදයො, භික්ඛවෙ, තථාගතෙන අභිසම්බුද්ධො. ලොකසමුදයො තථාගතස්ස පහීනො. ලොකනිරොධො, භික්ඛවෙ, තථාගතෙන අභිසම්බුද්ධො. ලොකනිරොධො තථාගතස්ස සච්ඡිකතො. ලොකනිරොධගාමිනී පටිපදා, භික්ඛවෙ, තථාගතෙන අභිසම්බුද්ධා. ලොකනිරොධගාමිනී පටිපදා තථාගතස්ස භාවිතා.

‘‘යං, භික්ඛවෙ, සදෙවකස්ස ලොකස්ස සමාරකස්ස සබ්රහ්මකස්ස සස්සමණබ්රාහ්මණියා පජාය සදෙවමනුස්සාය දිට්ඨං සුතං මුතං විඤ්ඤාතං පත්තං පරියෙසිතං අනුවිචරිතං මනසා, සබ්බං තං තථාගතෙන අභිසම්බුද්ධං. තස්මා ‘තථාගතො’ති වුච්චති.

‘‘යඤ්ච, භික්ඛවෙ, රත්තිං තථාගතො අනුත්තරං සම්මාසම්බොධිං අභිසම්බුජ්ඣති යඤ්ච රත්තිං අනුපාදිසෙසාය නිබ්බානධාතුයා පරිනිබ්බායති, යං එතස්මිං අන්තරෙ භාසති ලපති නිද්දිසති සබ්බං තං තථෙව හොති, නො අඤ්ඤථා. තස්මා ‘තථාගතො’ති වුච්චති.

‘‘යථාවාදී, භික්ඛවෙ, තථාගතො තථාකාරී, යථාකාරී තථාවාදී. ඉති යථාවාදී තථාකාරී, යථාකාරී තථාවාදී. තස්මා ‘තථාගතො’ති වුච්චති.

‘‘සදෙවකෙ, භික්ඛවෙ, ලොකෙ සමාරකෙ සබ්රහ්මකෙ සස්සමණබ්රාහ්මණියා පජාය සදෙවමනුස්සාය තථාගතො අභිභූ අනභිභූතො අඤ්ඤදත්ථු දසො වසවත්තී. තස්මා ‘තථාගතො’ති වුච්චති’’.

‘‘සබ්බං ලොකං අභිඤ්ඤාය, සබ්බං ලොකෙ යථාතථං;

සබ්බං ලොකං [සබ්බලොක (සී. ස්යා. කං. පී.)] විසංයුත්තො, සබ්බලොකෙ අනූපයො.

‘‘ස වෙ සබ්බාභිභූ ධීරො, සබ්බගන්ථප්පමොචනො;

ඵුට්ඨ’ස්ස පරමා සන්ති, නිබ්බානං අකුතොභයං.

‘‘එස ඛීණාසවො බුද්ධො, අනීඝො ඡින්නසංසයො;

සබ්බකම්මක්ඛයං පත්තො, විමුත්තො උපධිසඞ්ඛයෙ.

‘‘එස සො භගවා බුද්ධො, එස සීහො අනුත්තරො;

සදෙවකස්ස ලොකස්ස, බ්රහ්මචක්කං පවත්තයී.

‘‘ඉති දෙවා මනුස්සා ච, යෙ බුද්ධං සරණං ගතා;

සඞ්ගම්ම තං නමස්සන්ති, මහන්තං වීතසාරදං.

‘‘දන්තො දමයතං සෙට්ඨො, සන්තො සමයතං ඉසි;

මුත්තො මොචයතං අග්ගො, තිණ්ණො තාරයතං වරො.

‘‘ඉති හෙතං නමස්සන්ති, මහන්තං වීතසාරදං;

සදෙවකස්මිං ලොකස්මිං, නත්ථි තෙ [නත්ථි තෙ (සී. ස්යා. කං. පී.)] පටිපුග්ගලො’’ති. තතියං;

4. කාළකාරාමසුත්තං

24. එකං සමයං භගවා සාකෙතෙ විහරති කාළකාරාමෙ [කොළිකාරාමෙ (ක.)]. තත්ර ඛො භගවා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘භික්ඛවො’’ති. ‘‘භදන්තෙ’’ති තෙ භික්ඛූ භගවතො පච්චස්සොසුං. භගවා එතදවොච –

‘‘යං , භික්ඛවෙ, සදෙවකස්ස ලොකස්ස සමාරකස්ස සබ්රහ්මකස්ස සස්සමණබ්රාහ්මණියා පජාය සදෙවමනුස්සාය දිට්ඨං සුතං මුතං විඤ්ඤාතං පත්තං පරියෙසිතං අනුවිචරිතං මනසා, තමහං ජානාමි.

‘‘යං, භික්ඛවෙ, සදෙවකස්ස ලොකස්ස සමාරකස්ස සබ්රහ්මකස්ස සස්සමණබ්රාහ්මණියා පජාය සදෙවමනුස්සාය දිට්ඨං සුතං මුතං විඤ්ඤාතං පත්තං පරියෙසිතං අනුවිචරිතං මනසා, තමහං අබ්භඤ්ඤාසිං. තං තථාගතස්ස විදිතං, තං තථාගතො න උපට්ඨාසි.

‘‘යං , භික්ඛවෙ, සදෙවකස්ස ලොකස්ස සමාරකස්ස සබ්රහ්මකස්ස සස්සමණබ්රාහ්මණියා පජාය සදෙවමනුස්සාය දිට්ඨං සුතං මුතං විඤ්ඤාතං පත්තං පරියෙසිතං අනුවිචරිතං මනසා, තමහං න ජානාමීති වදෙය්යං, තං මමස්ස මුසා.

‘‘යං, භික්ඛවෙ…පෙ… තමහං ජානාමි ච න ච ජානාමීති වදෙය්යං, තංපස්ස [තං පිස්ස (ස්යා. කං.), තං මමස්ස (ක.)] තාදිසමෙව.

‘‘යං, භික්ඛවෙ…පෙ… තමහං නෙව ජානාමි න න ජානාමීති වදෙය්යං, තං මමස්ස කලි.

‘‘ඉති ඛො, භික්ඛවෙ, තථාගතො දට්ඨා දට්ඨබ්බං, දිට්ඨං න මඤ්ඤති, අදිට්ඨං න මඤ්ඤති, දට්ඨබ්බං න මඤ්ඤති, දට්ඨාරං න මඤ්ඤති; සුත්වා සොතබ්බං, සුතං න මඤ්ඤති, අසුතං න මඤ්ඤති, සොතබ්බං න මඤ්ඤති, සොතාරං න මඤ්ඤති; මුත්වා මොතබ්බං, මුතං න මඤ්ඤති, අමුතං න මඤ්ඤති, මොතබ්බං න මඤ්ඤති, මොතාරං න මඤ්ඤති; විඤ්ඤත්වා විඤ්ඤාතබ්බං, විඤ්ඤාතං න මඤ්ඤති, අවිඤ්ඤාතං න මඤ්ඤති, විඤ්ඤාතබ්බං න මඤ්ඤති, විඤ්ඤාතාරං න මඤ්ඤති. ඉති ඛො, භික්ඛවෙ, තථාගතො දිට්ඨසුතමුතවිඤ්ඤාතබ්බෙසු ධම්මෙසු තාදීයෙව තාදී [තාදිසොව තාදී (ස්යා. කං.), තාදිසෙ යෙව තාදී (පී.), තාදීයෙව තාදීයෙවෙකා (ක.)]. තම්හා ච පන තාදිම්හා [තාදිතම්හා (සී. පී.)] අඤ්ඤො තාදී උත්තරිතරො වා පණීතතරො වා නත්ථීති වදාමී’’ති.

‘‘යං කිඤ්චි දිට්ඨංව සුතං මුතං වා,

අජ්ඣොසිතං සච්චමුතං පරෙසං;

න තෙසු තාදී සයසංවුතෙසු,

සච්චං මුසා වාපි පරං දහෙය්ය.

‘‘එතඤ්ච සල්ලං පටිකච්ච [පටිගච්ච (සී. පී.)] දිස්වා,

අජ්ඣොසිතා යත්ථ පජා විසත්තා;

ජානාමි පස්සාමි තථෙව එතං,

අජ්ඣොසිතං නත්ථි තථාගතාන’’න්ති. චතුත්ථං;

5. බ්රහ්මචරියසුත්තං

25. ‘‘නයිදං , භික්ඛවෙ, බ්රහ්මචරියං වුස්සති ජනකුහනත්ථං, න ජනලපනත්ථං, න ලාභසක්කාරසිලොකානිසංසත්ථං, න ඉතිවාදප්පමොක්ඛානිසංසත්ථං, න ‘ඉති මං ජනො ජානාතූ’ති. අථ ඛො ඉදං, භික්ඛවෙ, බ්රහ්මචරියං වුස්සති සංවරත්ථං පහානත්ථං විරාගත්ථං නිරොධත්ථ’’න්ති.

‘‘සංවරත්ථං පහානත්ථං, බ්රහ්මචරියං අනීතිහං;

අදෙසයි සො භගවා, නිබ්බානොගධගාමිනං;

එස මග්ගො මහන්තෙහි [මහත්තෙභි (ක.) ඉතිවු. 35], අනුයාතො මහෙසිභි.

‘‘යෙ ච තං පටිපජ්ජන්ති, යථා බුද්ධෙන දෙසිතං;

දුක්ඛස්සන්තං කරිස්සන්ති, සත්ථුසාසනකාරිනො’’ති. පඤ්චමං;

6. කුහසුත්තං

26. [ඉතිවු. 108 ඉතිවුත්තකෙපි] ‘‘යෙ තෙ, භික්ඛවෙ, භික්ඛූ කුහා ථද්ධා ලපා සිඞ්ගී උන්නළා අසමාහිතා, න මෙ තෙ, භික්ඛවෙ, භික්ඛූ මාමකා. අපගතා ච තෙ, භික්ඛවෙ , භික්ඛූ ඉමස්මා ධම්මවිනයා, න ච තෙ ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ වුද්ධිං විරුළ්හිං වෙපුල්ලං ආපජ්ජන්ති. යෙ ච ඛො තෙ, භික්ඛවෙ, භික්ඛූ නික්කුහා නිල්ලපා ධීරා අත්ථද්ධා සුසමාහිතා, තෙ ඛො මෙ, භික්ඛවෙ, භික්ඛූ මාමකා. අනපගතා ච තෙ, භික්ඛවෙ, භික්ඛූ ඉමස්මා ධම්මවිනයා. තෙ ච ඉමස්මිං ධම්මවිනයෙ වුද්ධිං විරුළ්හිං වෙපුල්ලං ආපජ්ජන්තී’’ති.

[ඉතිවු. 108 ඉතිවුත්තකෙපි] ‘‘කුහා ථද්ධා ලපා සිඞ්ගී, උන්නළා අසමාහිතා;

න තෙ ධම්මෙ විරූහන්ති, සම්මාසම්බුද්ධදෙසිතෙ.

‘‘නික්කුහා නිල්ලපා ධීරා, අත්ථද්ධා සුසමාහිතා;

තෙ වෙ ධම්මෙ විරූහන්ති, සම්මාසම්බුද්ධදෙසිතෙ’’ති. ඡට්ඨං;

7. සන්තුට්ඨිසුත්තං

27. ‘‘චත්තාරිමානි , භික්ඛවෙ, අප්පානි ච [චෙව (ක.)] සුලභානි ච, තානි ච අනවජ්ජානි. කතමානි චත්තාරි? පංසුකූලං, භික්ඛවෙ, චීවරානං අප්පඤ්ච සුලභඤ්ච , තඤ්ච අනවජ්ජං. පිණ්ඩියාලොපො, භික්ඛවෙ, භොජනානං අප්පඤ්ච සුලභඤ්ච, තඤ්ච අනවජ්ජං. රුක්ඛමූලං, භික්ඛවෙ, සෙනාසනානං අප්පඤ්ච සුලභඤ්ච, තඤ්ච අනවජ්ජං. පූතිමුත්තං, භික්ඛවෙ, භෙසජ්ජානං අප්පඤ්ච සුලභඤ්ච, තඤ්ච අනවජ්ජං. ඉමානි ඛො, භික්ඛවෙ, චත්තාරි අප්පානි ච සුලභානි ච, තානි ච අනවජ්ජානි. යතො ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අප්පෙන ච තුට්ඨො හොති සුලභෙන ච, ඉදමස්සාහං අඤ්ඤතරං සාමඤ්ඤඞ්ගන්ති [සාමඤ්ඤන්ති (ක.)] වදාමී’’ති.

‘‘අනවජ්ජෙන තුට්ඨස්ස, අප්පෙන සුලභෙන ච;

න සෙනාසනමාරබ්භ, චීවරං පානභොජනං;

විඝාතො හොති චිත්තස්ස, දිසා නප්පටිහඤ්ඤති.

‘‘යෙ චස්ස ධම්මා අක්ඛාතා, සාමඤ්ඤස්සානුලොමිකා;

අධිග්ගහිතා තුට්ඨස්ස, අප්පමත්තස්ස සික්ඛතො’’ති. සත්තමං;

8. අරියවංසසුත්තං

28. ‘‘චත්තාරොමෙ , භික්ඛවෙ, අරියවංසා අග්ගඤ්ඤා රත්තඤ්ඤා වංසඤ්ඤා පොරාණා අසංකිණ්ණා අසංකිණ්ණපුබ්බා, න සංකීයන්ති න සංකීයිස්සන්ති, අප්පටිකුට්ඨා සමණෙහි බ්රාහ්මණෙහි විඤ්ඤූහි. කතමෙ චත්තාරො? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සන්තුට්ඨො හොති ඉතරීතරෙන චීවරෙන, ඉතරීතරචීවරසන්තුට්ඨියා ච වණ්ණවාදී, න ච චීවරහෙතු අනෙසනං අප්පතිරූපං ආපජ්ජති, අලද්ධා ච චීවරං න පරිතස්සති, ලද්ධා ච චීවරං අගධිතො [අගථිතො (සී. පී.)] අමුච්ඡිතො අනජ්ඣොසන්නො ආදීනවදස්සාවී නිස්සරණපඤ්ඤො පරිභුඤ්ජති; තාය ච පන ඉතරීතරචීවරසන්තුට්ඨියා නෙවත්තානුක්කංසෙති, නො [න (දී. නි. 3.309)] පරං වම්භෙති. යො හි තත්ථ දක්ඛො අනලසො සම්පජානො පතිස්සතො, අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, භික්ඛු පොරාණෙ අග්ගඤ්ඤෙ අරියවංසෙ ඨිතො.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සන්තුට්ඨො හොති ඉතරීතරෙන පිණ්ඩපාතෙන, ඉතරීතරපිණ්ඩපාතසන්තුට්ඨියා ච වණ්ණවාදී, න ච පිණ්ඩපාතහෙතු අනෙසනං අප්පතිරූපං ආපජ්ජති, අලද්ධා ච පිණ්ඩපාතං න පරිතස්සති, ලද්ධා ච පිණ්ඩපාතං අගධිතො අමුච්ඡිතො අනජ්ඣොසන්නො ආදීනවදස්සාවී නිස්සරණපඤ්ඤො පරිභුඤ්ජති; තාය ච පන ඉතරීතරපිණ්ඩපාතසන්තුට්ඨියා නෙවත්තානුක්කංසෙති , නො පරං වම්භෙති. යො හි තත්ථ දක්ඛො අනලසො සම්පජානො පතිස්සතො, අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, භික්ඛු පොරාණෙ අග්ගඤ්ඤෙ අරියවංසෙ ඨිතො.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සන්තුට්ඨො හොති ඉතරීතරෙන සෙනාසනෙන, ඉතරීතරසෙනාසනසන්තුට්ඨියා ච වණ්ණවාදී, න ච සෙනාසනහෙතු අනෙසනං අප්පතිරූපං ආපජ්ජති, අලද්ධා ච සෙනාසනං න පරිතස්සති, ලද්ධා ච සෙනාසනං අගධිතො අමුච්ඡිතො අනජ්ඣොසන්නො ආදීනවදස්සාවී නිස්සරණපඤ්ඤො පරිභුඤ්ජති; තාය ච පන ඉතරීතරසෙනාසනසන්තුට්ඨියා නෙවත්තානුක්කංසෙති, නො පරං වම්භෙති. යො හි තත්ථ දක්ඛො අනලසො සම්පජානො පතිස්සතො, අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, භික්ඛු පොරාණෙ අග්ගඤ්ඤෙ අරියවංසෙ ඨිතො.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, භික්ඛු භාවනාරාමො හොති භාවනාරතො, පහානාරාමො හොති පහානරතො; තාය ච පන භාවනාරාමතාය භාවනාරතියා පහානාරාමතාය පහානරතියා නෙවත්තානුක්කංසෙති, නො පරං වම්භෙති. යො හි තත්ථ දක්ඛො අනලසො සම්පජානො පතිස්සතො, අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, භික්ඛු පොරාණෙ අග්ගඤ්ඤෙ අරියවංසෙ ඨිතො. ඉමෙ ඛො, භික්ඛවෙ, චත්තාරො අරියවංසා අග්ගඤ්ඤා රත්තඤ්ඤා වංසඤ්ඤා පොරාණා අසංකිණ්ණා අසංකිණ්ණපුබ්බා, න සංකීයන්ති න සංකීයිස්සන්ති, අප්පටිකුට්ඨා සමණෙහි බ්රාහ්මණෙහි විඤ්ඤූහි.

‘‘ඉමෙහි ච පන, භික්ඛවෙ, චතූහි අරියවංසෙහි සමන්නාගතො භික්ඛු පුරත්ථිමාය චෙපි දිසාය විහරති ස්වෙව අරතිං සහති, න තං අරති සහති; පච්ඡිමාය චෙපි දිසාය විහරති ස්වෙව අරතිං සහති, න තං අරති සහති; උත්තරාය චෙපි දිසාය විහරති ස්වෙව අරතිං සහති, න තං අරති සහති; දක්ඛිණාය චෙපි දිසාය විහරති ස්වෙව අරතිං සහති, න තං අරති සහති. තං කිස්ස හෙතු? අරතිරතිසහො හි, භික්ඛවෙ, ධීරො’’ති.

‘‘නාරති සහති ධීරං [වීරං (සී.)], නාරති ධීරං සහති;

ධීරොව අරතිං සහති, ධීරො හි අරතිස්සහො.

‘‘සබ්බකම්මවිහායීනං , පනුණ්ණං [පණුන්නං (?)] කො නිවාරයෙ;

නෙක්ඛං ජම්බොනදස්සෙව, කො තං නින්දිතුමරහති;

දෙවාපි නං පසංසන්ති, බ්රහ්මුනාපි පසංසිතො’’ති. අට්ඨමං;

9. ධම්මපදසුත්තං

29. ‘‘චත්තාරිමානි, භික්ඛවෙ, ධම්මපදානි අග්ගඤ්ඤානි රත්තඤ්ඤානි වංසඤ්ඤානි පොරාණානි අසංකිණ්ණානි අසංකිණ්ණපුබ්බානි, න සංකීයන්ති න සංකීයිස්සන්ති, අප්පටිකුට්ඨානි සමණෙහි බ්රාහ්මණෙහි විඤ්ඤූහි. කතමානි චත්තාරි? අනභිජ්ඣා, භික්ඛවෙ, ධම්මපදං අග්ගඤ්ඤං රත්තඤ්ඤං වංසඤ්ඤං පොරාණං අසංකිණ්ණං අසංකිණ්ණපුබ්බං, න සංකීයති න සංකීයිස්සති, අප්පටිකුට්ඨං සමණෙහි බ්රාහ්මණෙහි විඤ්ඤූහි.

‘‘අබ්යාපාදො, භික්ඛවෙ, ධම්මපදං අග්ගඤ්ඤං රත්තඤ්ඤං වංසඤ්ඤං පොරාණං අසංකිණ්ණං අසංකිණ්ණපුබ්බං, න සංකීයති න සංකීයිස්සති, අප්පටිකුට්ඨං සමණෙහි බ්රාහ්මණෙහි විඤ්ඤූහි.

‘‘සම්මාසති , භික්ඛවෙ, ධම්මපදං අග්ගඤ්ඤං රත්තඤ්ඤං වංසඤ්ඤං පොරාණං අසංකිණ්ණං අසංකිණ්ණපුබ්බං, න සංකීයති න සංකීයිස්සති, අප්පටිකුට්ඨං සමණෙහි බ්රාහ්මණෙහි විඤ්ඤූහි.

‘‘සම්මාසමාධි, භික්ඛවෙ, ධම්මපදං අග්ගඤ්ඤං රත්තඤ්ඤං වංසඤ්ඤං පොරාණං අසංකිණ්ණං අසංකිණ්ණපුබ්බං, න සංකීයති න සංකීයිස්සති, අප්පටිකුට්ඨං සමණෙහි බ්රාහ්මණෙහි විඤ්ඤූහි. ඉමානි ඛො, භික්ඛවෙ, චත්තාරි ධම්මපදානි අග්ගඤ්ඤානි රත්තඤ්ඤානි වංසඤ්ඤානි පොරාණානි අසංකිණ්ණානි අසංකිණ්ණපුබ්බානි, න සංකීයන්ති න සංකීයිස්සන්ති, අප්පටිකුට්ඨානි සමණෙහි බ්රාහ්මණෙහි විඤ්ඤූහී’’ති.

‘‘අනභිජ්ඣාලු විහරෙය්ය, අබ්යාපන්නෙන චෙතසා;

සතො එකග්ගචිත්තස්ස [එකග්ගචිත්තායං (ක.)], අජ්ඣත්තං සුසමාහිතො’’ති. නවමං;

10. පරිබ්බාජකසුත්තං

30. එකං සමයං භගවා රාජගහෙ විහරති ගිජ්ඣකූටෙ පබ්බතෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන සම්බහුලා අභිඤ්ඤාතා අභිඤ්ඤාතා පරිබ්බාජකා සිප්පිනිකාතීරෙ [සප්පිනියා තීරෙ (සී. පී.), සිප්පිනියා තීරෙ (ස්යා. කං.), සිප්පිනියා නදියා තීරෙ (ක.)] පරිබ්බාජකාරාමෙ පටිවසන්ති, සෙය්යථිදං අන්නභාරො වරධරො සකුලුදායී ච පරිබ්බාජකො අඤ්ඤෙ ච අභිඤ්ඤාතා අභිඤ්ඤාතා පරිබ්බාජකා. අථ ඛො භගවා සායන්හසමයං පටිසල්ලානා වුට්ඨිතො යෙන සිප්පිනිකාතීරං පරිබ්බාජකාරාමො තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා පඤ්ඤත්තෙ ආසනෙ නිසීදි. නිසජ්ජ ඛො භගවා තෙ පරිබ්බාජකෙ එතදවොච –

‘‘චත්තාරිමානි, පරිබ්බාජකා, ධම්මපදානි අග්ගඤ්ඤානි රත්තඤ්ඤානි වංසඤ්ඤානි පොරාණානි අසංකිණ්ණානි අසංකිණ්ණපුබ්බානි, න සංකීයන්ති න සංකීයිස්සන්ති, අප්පටිකුට්ඨානි සමණෙහි බ්රාහ්මණෙහි විඤ්ඤූහි. කතමානි චත්තාරි? අනභිජ්ඣා, පරිබ්බාජකා, ධම්මපදං අග්ගඤ්ඤං රත්තඤ්ඤං වංසඤ්ඤං පොරාණං අසංකිණ්ණං අසංකිණ්ණපුබ්බං, න සංකීයති න සංකීයිස්සති, අප්පටිකුට්ඨං සමණෙහි බ්රාහ්මණෙහි විඤ්ඤූහි. අබ්යාපාදො, පරිබ්බාජකා, ධම්මපදං…පෙ… සම්මාසති, පරිබ්බාජකා, ධම්මපදං…පෙ… සම්මාසමාධි, පරිබ්බාජකා, ධම්මපදං අග්ගඤ්ඤං රත්තඤ්ඤං වංසඤ්ඤං පොරාණං අසංකිණ්ණං අසංකිණ්ණපුබ්බං, න සංකීයති න සංකීයිස්සති, අප්පටිකුට්ඨං සමණෙහි බ්රාහ්මණෙහි විඤ්ඤූහි. ඉමානි ඛො , පරිබ්බාජකා, චත්තාරි ධම්මපදානි අග්ගඤ්ඤානි රත්තඤ්ඤානි වංසඤ්ඤානි පොරාණානි අසංකිණ්ණානි අසංකිණ්ණපුබ්බානි, න සංකීයන්ති න සංකීයිස්සන්ති, අප්පටිකුට්ඨානි සමණෙහි බ්රාහ්මණෙහි විඤ්ඤූහි.

‘‘යො ඛො, පරිබ්බාජකා, එවං වදෙය්ය – ‘අහමෙතං අනභිජ්ඣං ධම්මපදං පච්චක්ඛාය අභිජ්ඣාලුං කාමෙසු තිබ්බසාරාගං සමණං වා බ්රාහ්මණං වා පඤ්ඤාපෙස්සාමී’ති, තමහං තත්ථ එවං වදෙය්යං – ‘එතු වදතු බ්යාහරතු පස්සාමිස්සානුභාව’න්ති. සො වත, පරිබ්බාජකා, අනභිජ්ඣං ධම්මපදං පච්චක්ඛාය අභිජ්ඣාලුං කාමෙසු තිබ්බසාරාගං සමණං වා බ්රාහ්මණං වා පඤ්ඤාපෙස්සතීති නෙතං ඨානං විජ්ජති.

‘‘යො ඛො, පරිබ්බාජකා, එවං වදෙය්ය – ‘අහමෙතං අබ්යාපාදං ධම්මපදං පච්චක්ඛාය බ්යාපන්නචිත්තං පදුට්ඨමනසඞ්කප්පං සමණං වා බ්රාහ්මණං වා පඤ්ඤාපෙස්සාමී’ති, තමහං තත්ථ එවං වදෙය්යං – ‘එතු වදතු බ්යාහරතු පස්සාමිස්සානුභාව’න්ති. සො වත, පරිබ්බාජකා, අබ්යාපාදං ධම්මපදං පච්චක්ඛාය බ්යාපන්නචිත්තං පදුට්ඨමනසඞ්කප්පං සමණං වා බ්රාහ්මණං වා පඤ්ඤාපෙස්සතීති නෙතං ඨානං විජ්ජති.

‘‘යො ඛො, පරිබ්බාජකා, එවං වදෙය්ය – ‘අහමෙතං සම්මාසතිං ධම්මපදං පච්චක්ඛාය මුට්ඨස්සතිං අසම්පජානං සමණං වා බ්රාහ්මණං වා පඤ්ඤාපෙස්සාමී’ති, තමහං තත්ථ එවං වදෙය්යං – ‘එතු වදතු බ්යාහරතු පස්සාමිස්සානුභාව’න්ති. සො වත, පරිබ්බාජකා, සම්මාසතිං ධම්මපදං පච්චක්ඛාය මුට්ඨස්සතිං අසම්පජානං සමණං වා බ්රාහ්මණං වා පඤ්ඤාපෙස්සතීති නෙතං ඨානං විජ්ජති.

‘‘යො ඛො, පරිබ්බාජකා, එවං වදෙය්ය – ‘අහමෙතං සම්මාසමාධිං ධම්මපදං පච්චක්ඛාය අසමාහිතං විබ්භන්තචිත්තං සමණං වා බ්රාහ්මණං වා පඤ්ඤාපෙස්සාමී’ති, තමහං තත්ථ එවං වදෙය්යං – ‘එතු වදතු බ්යාහරතු පස්සාමිස්සානුභාව’න්ති. සො වත, පරිබ්බාජකා, සම්මාසමාධිං ධම්මපදං පච්චක්ඛාය අසමාහිතං විබ්භන්තචිත්තං සමණං වා බ්රාහ්මණං වා පඤ්ඤාපෙස්සතීති නෙතං ඨානං විජ්ජති.

‘‘යො ඛො, පරිබ්බාජකා, ඉමානි චත්තාරි ධම්මපදානි ගරහිතබ්බං පටික්කොසිතබ්බං මඤ්ඤෙය්ය, තස්ස දිට්ඨෙව ධම්මෙ චත්තාරො සහධම්මිකා වාදානුපාතා ගාරය්හා ඨානා [වාදානුවාදා ගාරය්හං ඨානං (ම. නි. 3.8)] ආගච්ඡන්ති. කතමෙ චත්තාරො? අනභිජ්ඣං චෙ භවං ධම්මපදං ගරහති පටික්කොසති, යෙ ච හි [යෙ ච (ම. නි. 3.142-143)] අභිජ්ඣාලූ කාමෙසු තිබ්බසාරාගා සමණබ්රාහ්මණා තෙ භොතො පුජ්ජා තෙ භොතො පාසංසා. අබ්යාපාදං චෙ භවං ධම්මපදං ගරහති පටික්කොසති, යෙ ච හි බ්යාපන්නචිත්තා පදුට්ඨමනසඞ්කප්පා සමණබ්රාහ්මණා තෙ භොතො පුජ්ජා තෙ භොතො පාසංසා. සම්මාසතිං චෙ භවං ධම්මපදං ගරහති පටික්කොසති, යෙ ච හි මුට්ඨස්සතී අසම්පජානා සමණබ්රාහ්මණා තෙ භොතො පුජ්ජා තෙ භොතො පාසංසා. සම්මාසමාධිං චෙ භවං ධම්මපදං ගරහති පටික්කොසති, යෙ ච හි අසමාහිතා විබ්භන්තචිත්තා සමණබ්රාහ්මණා තෙ භොතො පුජ්ජා තෙ භොතො පාසංසා.

‘‘යො ඛො, පරිබ්බාජකා, ඉමානි චත්තාරි ධම්මපදානි ගරහිතබ්බං පටික්කොසිතබ්බං මඤ්ඤෙය්ය, තස්ස දිට්ඨෙව ධම්මෙ ඉමෙ චත්තාරො සහධම්මිකා වාදානුපාතා ගාරය්හා ඨානා ආගච්ඡන්ති . යෙපි තෙ පරිබ්බාජකා අහෙසුං උක්කලා වස්සභඤ්ඤා [වස්සභිඤ්ඤා (ක.) සං. නි. 3.62 පස්සිතබ්බං] අහෙතුකවාදා අකිරියවාදා නත්ථිකවාදා, තෙපි ඉමානි චත්තාරි ධම්මපදානි න ගරහිතබ්බං න පටික්කොසිතබ්බං අමඤ්ඤිංසු. තං කිස්ස හෙතු? නින්දාබ්යාරොසනඋපාරම්භභයා’’ති [උපවාදභයාති (ක.) ම. නි. 3.150; සං. නි. 3.62 පස්සිතබ්බං].

‘‘අබ්යාපන්නො සදා සතො, අජ්ඣත්තං සුසමාහිතො;

අභිජ්ඣාවිනයෙ සික්ඛං, අප්පමත්තොති වුච්චතී’’ති. දසමං;

උරුවෙලවග්ගො තතියො.

තස්සුද්දානං –

ද්වෙ උරුවෙලා ලොකො කාළකො [කොළිකො (ක.)], බ්රහ්මචරියෙන පඤ්චමං;

කුහං සන්තුට්ඨි වංසො ච, ධම්මපදං පරිබ්බාජකෙන චාති.