📜

5. රොහිතස්සවග්ගො

1. සමාධිභාවනාසුත්තං

41. ‘‘චතස්සො ඉමා, භික්ඛවෙ, සමාධිභාවනා. කතමා චතස්සො? අත්ථි, භික්ඛවෙ, සමාධිභාවනා භාවිතා බහුලීකතා දිට්ඨධම්මසුඛවිහාරාය සංවත්තති; අත්ථි, භික්ඛවෙ, සමාධිභාවනා භාවිතා බහුලීකතා ඤාණදස්සනප්පටිලාභාය සංවත්තති; අත්ථි, භික්ඛවෙ, සමාධිභාවනා භාවිතා බහුලීකතා සතිසම්පජඤ්ඤාය සංවත්තති; අත්ථි, භික්ඛවෙ, සමාධිභාවනා භාවිතා බහුලීකතා ආසවානං ඛයාය සංවත්තති.

‘‘කතමා ච, භික්ඛවෙ, සමාධිභාවනා භාවිතා බහුලීකතා දිට්ඨධම්මසුඛවිහාරාය සංවත්තති? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු විවිච්චෙව කාමෙහි… චතුත්ථං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති. අයං, භික්ඛවෙ, සමාධිභාවනා භාවිතා බහුලීකතා දිට්ඨධම්මසුඛවිහාරාය සංවත්තති.

‘‘කතමා ච, භික්ඛවෙ, සමාධිභාවනා භාවිතා බහුලීකතා ඤාණදස්සනප්පටිලාභාය සංවත්තති? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු ආලොකසඤ්ඤං මනසි කරොති, දිවාසඤ්ඤං අධිට්ඨාති – යථා දිවා තථා රත්තිං, යථා රත්තිං තථා දිවා. ඉති විවටෙන චෙතසා අපරියොනද්ධෙන සප්පභාසං චිත්තං භාවෙති. අයං, භික්ඛවෙ, සමාධිභාවනා භාවිතා බහුලීකතා ඤාණදස්සනප්පටිලාභාය සංවත්තති.

‘‘කතමා ච, භික්ඛවෙ, සමාධිභාවනා භාවිතා බහුලීකතා සතිසම්පජඤ්ඤාය සංවත්තති? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො විදිතා වෙදනා උප්පජ්ජන්ති, විදිතා උපට්ඨහන්ති, විදිතා අබ්භත්ථං ගච්ඡන්ති; විදිතා සඤ්ඤා…පෙ… විදිතා විතක්කා උප්පජ්ජන්ති, විදිතා උපට්ඨහන්ති, විදිතා අබ්භත්ථං ගච්ඡන්ති. අයං, භික්ඛවෙ, සමාධිභාවනා භාවිතා බහුලීකතා සතිසම්පජඤ්ඤාය සංවත්තති.

‘‘කතමා ච, භික්ඛවෙ, සමාධිභාවනා භාවිතා බහුලීකතා ආසවානං ඛයාය සංවත්තති? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු පඤ්චසු උපාදානක්ඛන්ධෙසු උදයබ්බයානුපස්සී විහරති – ‘ඉති රූපං, ඉති රූපස්ස සමුදයො, ඉති රූපස්ස අත්ථඞ්ගමො [අත්ථගමො (සී. පී.)]; ඉති වෙදනා, ඉති වෙදනාය සමුදයො, ඉති වෙදනාය අත්ථඞ්ගමො; ඉති සඤ්ඤා, ඉති සඤ්ඤාය සමුදයො, ඉති සඤ්ඤාය අත්ථඞ්ගමො; ඉති සඞ්ඛාරා, ඉති සඞ්ඛාරානං සමුදයො, ඉති සඞ්ඛාරානං අත්ථඞ්ගමො; ඉති විඤ්ඤාණං, ඉති විඤ්ඤාණස්ස සමුදයො, ඉති විඤ්ඤාණස්ස අත්ථඞ්ගමො’ති. අයං, භික්ඛවෙ, සමාධිභාවනා භාවිතා බහුලීකතා ආසවානං ඛයාය සංවත්තති. ඉමා ඛො, භික්ඛවෙ, චතස්සො සමාධිභාවනා. ඉදඤ්ච පන මෙතං, භික්ඛවෙ, සන්ධාය භාසිතං පාරායනෙ පුණ්ණකපඤ්හෙ –

‘‘සඞ්ඛාය ලොකස්මිං පරොපරානි,

යස්සිඤ්ජිතං නත්ථි කුහිඤ්චි ලොකෙ;

සන්තො විධූමො අනීඝො නිරාසො,

අතාරි සො ජාතිජරන්ති බ්රූමී’’ති [සු. නි. 1054; චූළනි. පුණ්ණකමාණවපුච්ඡා 73]. පඨමං;

2. පඤ්හබ්යාකරණසුත්තං

42. ‘‘චත්තාරිමානි , භික්ඛවෙ, පඤ්හබ්යාකරණානි [පඤ්හාබ්යාකරණානි (ක.)]. කතමානි චත්තාරි? අත්ථි, භික්ඛවෙ, පඤ්හො එකංසබ්යාකරණීයො; අත්ථි, භික්ඛවෙ, පඤ්හො විභජ්ජබ්යාකරණීයො; අත්ථි, භික්ඛවෙ, පඤ්හො පටිපුච්ඡාබ්යාකරණීයො; අත්ථි, භික්ඛවෙ, පඤ්හො ඨපනීයො. ඉමානි ඛො, භික්ඛවෙ, චත්තාරි පඤ්හබ්යාකරණානී’’ති.

‘‘එකංසවචනං එකං, විභජ්ජවචනාපරං;

තතියං පටිපුච්ඡෙය්ය, චතුත්ථං පන ඨාපයෙ.

‘‘යො ච තෙසං [නෙසං (සී. ස්යා. කං.)] තත්ථ තත්ථ, ජානාති අනුධම්මතං;

චතුපඤ්හස්ස කුසලො, ආහු භික්ඛුං තථාවිධං.

‘‘දුරාසදො දුප්පසහො, ගම්භීරො දුප්පධංසියො;

අථො අත්ථෙ අනත්ථෙ ච, උභයස්ස හොති කොවිදො [උභයත්ථස්ස කොවිදො (ස්යා. කං.)].

‘‘අනත්ථං පරිවජ්ජෙති, අත්ථං ගණ්හාති පණ්ඩිතො;

අත්ථාභිසමයා ධීරො, පණ්ඩිතොති පවුච්චතී’’ති. දුතියං;

3. පඨමකොධගරුසුත්තං

43. ‘‘චත්තාරොමෙ, භික්ඛවෙ, පුග්ගලා සන්තො සංවිජ්ජමානා ලොකස්මිං. කතමෙ චත්තාරො? කොධගරු න සද්ධම්මගරු, මක්ඛගරු න සද්ධම්මගරු, ලාභගරු න සද්ධම්මගරු, සක්කාරගරු න සද්ධම්මගරු. ඉමෙ ඛො, භික්ඛවෙ, චත්තාරො පුග්ගලා සන්තො සංවිජ්ජමානා ලොකස්මිං.

‘‘චත්තාරොමෙ, භික්ඛවෙ, පුග්ගලා සන්තො සංවිජ්ජමානා ලොකස්මිං. කතමෙ චත්තාරො? සද්ධම්මගරු න කොධගරු, සද්ධම්මගරු න මක්ඛගරු, සද්ධම්මගරු න ලාභගරු , සද්ධම්මගරු න සක්කාරගරු. ඉමෙ ඛො, භික්ඛවෙ, චත්තාරො පුග්ගලා සන්තො සංවිජ්ජමානා ලොකස්මි’’න්ති.

‘‘කොධමක්ඛගරූ භික්ඛූ, ලාභසක්කාරගාරවා;

න තෙ ධම්මෙ විරූහන්ති, සම්මාසම්බුද්ධදෙසිතෙ.

‘‘යෙ ච සද්ධම්මගරුනො, විහංසු විහරන්ති ච;

තෙ වෙ ධම්මෙ විරූහන්ති, සම්මාසම්බුද්ධදෙසිතෙ’’ති. තතියං;

4. දුතියකොධගරුසුත්තං

44. ‘‘චත්තාරොමෙ , භික්ඛවෙ, අසද්ධම්මා. කතමෙ චත්තාරො? කොධගරුතා න සද්ධම්මගරුතා, මක්ඛගරුතා න සද්ධම්මගරුතා, ලාභගරුතා න සද්ධම්මගරුතා, සක්කාරගරුතා න සද්ධම්මගරුතා. ඉමෙ ඛො, භික්ඛවෙ, චත්තාරො අසද්ධම්මා.

‘‘චත්තාරොමෙ, භික්ඛවෙ, සද්ධම්මා. කතමෙ චත්තාරො? සද්ධම්මගරුතා න කොධගරුතා, සද්ධම්මගරුතා න මක්ඛගරුතා, සද්ධම්මගරුතා න ලාභගරුතා, සද්ධම්මගරුතා න සක්කාරගරුතා. ඉමෙ ඛො, භික්ඛවෙ, චත්තාරො සද්ධම්මා’’ති.

‘‘කොධමක්ඛගරු භික්ඛු, ලාභසක්කාරගාරවො;

සුඛෙත්තෙ පූතිබීජංව, සද්ධම්මෙ න විරූහති.

‘‘යෙ ච සද්ධම්මගරුනො, විහංසු විහරන්ති ච;

තෙ වෙ ධම්මෙ විරූහන්ති, ස්නෙහාන්වයමිවොසධා’’ති [ස්නෙහමන්වායමිවොසධාති (සී. ස්යා. කං. පී.)]. චතුත්ථං;

5. රොහිතස්සසුත්තං

45. එකං සමයං භගවා [සං. නි. 1.107] සාවත්ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමෙ. අථ ඛො රොහිතස්සො දෙවපුත්තො අභික්කන්තාය රත්තියා අභික්කන්තවණ්ණො කෙවලකප්පං ජෙතවනං ඔභාසෙත්වා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං අට්ඨාසි. එකමන්තං ඨිතො ඛො රොහිතස්සො දෙවපුත්තො භගවන්තං එතදවොච –

‘‘යත්ථ නු ඛො, භන්තෙ, න ජායති න ජීයති න මීයති න චවති න උපපජ්ජති, සක්කා නු ඛො සො, භන්තෙ, ගමනෙන ලොකස්ස අන්තො ඤාතුං වා දට්ඨුං වා පාපුණිතුං වා’’ති? ‘‘යත්ථ ඛො, ආවුසො, න ජායති න ජීයති න මීයති න චවති න උපපජ්ජති, නාහං තං ගමනෙන ලොකස්ස අන්තං ඤාතෙය්යං දට්ඨෙය්යං පත්තෙය්යන්ති වදාමී’’ති.

‘‘අච්ඡරියං , භන්තෙ, අබ්භුතං, භන්තෙ! යාව සුභාසිතමිදං, භන්තෙ, භගවතා – ‘යත්ථ ඛො, ආවුසො, න ජායති න ජීයති න මීයති න චවති න උපපජ්ජති, නාහං තං ගමනෙන ලොකස්ස අන්තං ඤාතෙය්යං දට්ඨෙය්යං පත්තෙය්යන්ති වදාමී’’’ති.

‘‘භූතපුබ්බාහං, භන්තෙ, රොහිතස්සො නාම ඉසි අහොසිං භොජපුත්තො ඉද්ධිමා වෙහාසඞ්ගමො. තස්ස මය්හං, භන්තෙ, එවරූපො ජවො අහොසි, සෙය්යථාපි නාම දළ්හධම්මා [දළ්හධම්මො, අ. නි. 9.38; ම. නි. 1.161 (සබ්බත්ථ) ටීකා ච මොග්ගල්ලානබ්යාකරණං ච ඔලොකෙතබ්බං] ධනුග්ගහො සික්ඛිතො කතහත්ථො කතූපාසනො ලහුකෙන අසනෙන අප්පකසිරෙන තිරියං තාලච්ඡායං අතිපාතෙය්ය. තස්ස මය්හං, භන්තෙ, එවරූපො පදවීතිහාරො අහොසි, සෙය්යථාපි නාම පුරත්ථිමා සමුද්දා පච්ඡිමො සමුද්දො. තස්ස මය්හං, භන්තෙ, එවරූපෙන ජවෙන සමන්නාගතස්ස එවරූපෙන ච පදවීතිහාරෙන එවරූපං ඉච්ඡාගතං උප්පජ්ජි – ‘අහං ගමනෙන ලොකස්ස අන්තං පාපුණිස්සාමී’ති. සො ඛො අහං, භන්තෙ, අඤ්ඤත්රෙව අසිතපීතඛායිතසායිතා අඤ්ඤත්ර උච්චාරපස්සාවකම්මා අඤ්ඤත්ර නිද්දාකිලමථපටිවිනොදනා වස්සසතායුකො වස්සසතජීවී වස්සසතං ගන්ත්වා අප්පත්වාව ලොකස්ස අන්තං අන්තරායෙව කාලඞ්කතො.

‘‘අච්ඡරියං, භන්තෙ, අබ්භුතං, භන්තෙ! යාව සුභාසිතමිදං, භන්තෙ, භගවතා – ‘යත්ථ ඛො, ආවුසො, න ජායති න ජීයති න මීයති න චවති න උපපජ්ජති, නාහං තං ගමනෙන ලොකස්ස අන්තං ඤාතෙය්යං දට්ඨෙය්යං පත්තෙය්යන්ති වදාමී’’’ති.

‘‘‘යත්ථ ඛො, ආවුසො, න ජායති න ජීයති න මීයති න චවති න උපපජ්ජති, නාහං තං ගමනෙන ලොකස්ස අන්තං ඤාතෙය්යං දට්ඨෙය්යං පත්තෙය්ය’න්ති වදාමි. න චාහං, ආවුසො, අප්පත්වාව ලොකස්ස අන්තං දුක්ඛස්ස අන්තකිරියං වදාමි. අපි චාහං, ආවුසො, ඉමස්මිංයෙව බ්යාමමත්තෙ කළෙවරෙ [කළෙබරෙ (සී. පී.)] සසඤ්ඤිම්හි සමනකෙ ලොකඤ්ච පඤ්ඤාපෙමි ලොකසමුදයඤ්ච ලොකනිරොධඤ්ච ලොකනිරොධගාමිනිඤ්ච පටිපද’’න්ති.

‘‘ගමනෙන න පත්තබ්බො, ලොකස්සන්තො කුදාචනං;

න ච අප්පත්වා ලොකන්තං, දුක්ඛා අත්ථි පමොචනං.

‘‘තස්මා හවෙ ලොකවිදූ සුමෙධො,

ලොකන්තගූ වුසිතබ්රහ්මචරියො;

ලොකස්ස අන්තං සමිතාවි ඤත්වා,

නාසීසතී [නාසිංසතී (සී.)] ලොකමිමං පරඤ්චා’’ති. පඤ්චමං;

6. දුතියරොහිතස්සසුත්තං

46. අථ ඛො භගවා තස්සා රත්තියා අච්චයෙන භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘ඉමං, භික්ඛවෙ, රත්තිං රොහිතස්සො දෙවපුත්තො අභික්කන්තාය රත්තියා අභික්කන්තවණ්ණො කෙවලකප්පං ජෙතවනං ඔභාසෙත්වා යෙනාහං තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා මං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං අට්ඨාසි. එකමන්තං ඨිතො ඛො , භික්ඛවෙ, රොහිතස්සො දෙවපුත්තො මං එතදවොච – ‘යත්ථ නු ඛො, භන්තෙ [සං. නි. 1.107], න ජායති න ජීයති න මීයති න චවති න උපපජ්ජති, සක්කා නු ඛො සො, භන්තෙ, ගමනෙන ලොකස්ස අන්තො ඤාතුං වා දට්ඨුං වා පාපුණිතුං වා’ති? එවං වුත්තෙ අහං, භික්ඛවෙ, රොහිතස්සං දෙවපුත්තං එතදවොචං – ‘යත්ථ ඛො, ආවුසො, න ජායති න ජීයති න මීයති න චවති න උපපජ්ජති, නාහං තං ගමනෙන ලොකස්ස අන්තං ඤාතෙය්යං දට්ඨෙය්යං පත්තෙය්යන්ති වදාමී’ති. එවං වුත්තෙ, භික්ඛවෙ, රොහිතස්සො දෙවපුත්තො මං එතදවොච – ‘අච්ඡරියං, භන්තෙ, අබ්භුතං, භන්තෙ! යාව සුභාසිතමිදං, භන්තෙ, භගවතා – යත්ථ ඛො, ආවුසො, න ජායති න ජීයති න මීයති න චවති න උපපජ්ජති, නාහං තං ගමනෙන ලොකස්ස අන්තං ඤාතෙය්යං දට්ඨෙය්යං පත්තෙය්යන්ති වදාමි’’’.

‘‘භූතපුබ්බාහං, භන්තෙ, රොහිතස්සො නාම ඉසි අහොසිං භොජපුත්තො ඉද්ධිමා වෙහාසඞ්ගමො. තස්ස මය්හං, භන්තෙ, එවරූපො ජවො අහොසි, සෙය්යථාපි නාම දළ්හධම්මා ධනුග්ගහො සික්ඛිතො කතහත්ථො කතූපාසනො ලහුකෙන අසනෙන අප්පකසිරෙන තිරියං තාලච්ඡායං අතිපාතෙය්ය . තස්ස මය්හං, භන්තෙ, එවරූපො පදවීතිහාරො අහොසි, සෙය්යථාපි නාම පුරත්ථිමා සමුද්දා පච්ඡිමො සමුද්දො. තස්ස මය්හං, භන්තෙ, එවරූපෙන ජවෙන සමන්නාගතස්ස එවරූපෙන ච පදවීතිහාරෙන එවරූපං ඉච්ඡාගතං උප්පජ්ජි – අහං ගමනෙන ලොකස්ස අන්තං පාපුණිස්සාමී’’ති. සො ඛො අහං, භන්තෙ, අඤ්ඤත්රෙව අසිතපීතඛායිතසායිතා අඤ්ඤත්ර උච්චාරපස්සාවකම්මා අඤ්ඤත්ර නිද්දාකිලමථපටිවිනොදනා වස්සසතායුකො වස්සසතජීවී වස්සසතං ගන්ත්වා අප්පත්වාව ලොකස්ස අන්තං අන්තරායෙව කාලඞ්කතො.

‘‘අච්ඡරියං, භන්තෙ, අබ්භුතං, භන්තෙ! යාව සුභාසිතමිදං, භන්තෙ, භගවතා – ‘යත්ථ ඛො, ආවුසො, න ජායති න ජීයති න මීයති න චවති න උපපජ්ජති, නාහං තං ගමනෙන ලොකස්ස අන්තං ඤාතෙය්යං දට්ඨෙය්යං පත්තෙය්යන්ති වදාමී’’’ති. එවං වුත්තෙ අහං, භික්ඛවෙ, රොහිතස්සං දෙවපුත්තං එතදවොචං –

‘‘‘යත්ථ ඛො, ආවුසො, න ජායති න ජීයති න මීයති න චවති න උපපජ්ජති, නාහං, තං ගමනෙන ලොකස්ස අන්තං ඤාතෙය්යං දට්ඨෙය්යං පත්තෙය්යන්ති වදාමී’ති. න චාහං, ආවුසො, අප්පත්වාව ලොකස්ස අන්තං දුක්ඛස්සන්තකිරියං වදාමි. අපි චාහං, ආවුසො, ඉමස්මිංයෙව බ්යාමමත්තෙ කළෙවරෙ සසඤ්ඤිම්හි සමනකෙ ලොකඤ්ච පඤ්ඤාපෙමි ලොකසමුදයඤ්ච ලොකනිරොධඤ්ච ලොකනිරොධගාමිනිඤ්ච පටිපද’’න්ති.

‘‘ගමනෙන න පත්තබ්බො, ලොකස්සන්තො කුදාචනං;

න ච අප්පත්වා ලොකන්තං, දුක්ඛා අත්ථි පමොචනං.

‘‘තස්මා හවෙ ලොකවිදූ සුමෙධො,

ලොකන්තගූ වුසිතබ්රහ්මචරියො;

ලොකස්ස අන්තං සමිතාවි ඤත්වා,

නාසීසතී ලොකමිමං පරඤ්චා’’ති. ඡට්ඨං;

7. සුවිදූරසුත්තං

47. ‘‘චත්තාරිමානි, භික්ඛවෙ, සුවිදූරවිදූරානි. කතමානි චත්තාරි? නභඤ්ච , භික්ඛවෙ, පථවී ච; ඉදං පඨමං සුවිදූරවිදූරෙ. ඔරිමඤ්ච, භික්ඛවෙ, තීරං සමුද්දස්ස පාරිමඤ්ච; ඉදං දුතියං සුවිදූරවිදූරෙ. යතො ච, භික්ඛවෙ, වෙරොචනො අබ්භුදෙති යත්ථ ච අත්ථමෙති [අත්ථඞ්ගමෙති (ස්යා.), වෙති (ක.)]; ඉදං තතියං සුවිදූරවිදූරෙ. සතඤ්ච, භික්ඛවෙ, ධම්මො අසතඤ්ච ධම්මො; ඉදං චතුත්ථං සුවිදූරවිදූරෙ. ඉමානි ඛො, භික්ඛවෙ, චත්තාරි සුවිදූරවිදූරානී’’ති.

[ජා. 2.21.414, 448] ‘‘නභඤ්ච දූරෙ පථවී ච දූරෙ,

පාරං සමුද්දස්ස තදාහු දූරෙ;

යතො ච වෙරොචනො අබ්භුදෙති,

පභඞ්කරො යත්ථ ච අත්ථමෙති;

තතො හවෙ දූරතරං වදන්ති,

සතඤ්ච ධම්මං අසතඤ්ච ධම්මං.

‘‘අබ්යායිකො හොති සතං සමාගමො,

යාවාපි [යාවම්පි (සී. ස්යා. කං. පී.)] තිට්ඨෙය්ය තථෙව හොති;

ඛිප්පඤ්හි වෙති අසතං සමාගමො,

තස්මා සතං ධම්මො අසබ්භි ආරකා’’ති. සත්තමං;

8. විසාඛසුත්තං

48. එකං සමයං භගවා සාවත්ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන ආයස්මා විසාඛො පඤ්චාලපුත්තො [පඤ්චාලිපුත්තො (සී. ස්යා. කං. පී.)] උපට්ඨානසාලායං භික්ඛූ ධම්මියා කථාය සන්දස්සෙති සමාදපෙති සමුත්තෙජෙති සම්පහංසෙති, පොරියා වාචාය විස්සට්ඨාය අනෙලගලාය අත්ථස්ස විඤ්ඤාපනියා පරියාපන්නාය අනිස්සිතාය. අථ ඛො භගවා සායන්හසමයං පටිසල්ලානා වුට්ඨිතො යෙන උපට්ඨානසාලා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා පඤ්ඤත්තෙ ආසනෙ නිසීදි. නිසජ්ජ ඛො භගවා භික්ඛූ ආමන්තෙසි –

‘‘කො නු ඛො, භික්ඛවෙ, උපට්ඨානසාලායං භික්ඛූ ධම්මියා කථාය සන්දස්සෙති සමාදපෙති සමුත්තෙජෙති සම්පහංසෙති පොරියා වාචාය විස්සට්ඨාය අනෙලගලාය අත්ථස්ස විඤ්ඤාපනියා පරියාපන්නාය අනිස්සිතායා’’ති ? ‘‘ආයස්මා, භන්තෙ, විසාඛො පඤ්චාලපුත්තො උපට්ඨානසාලායං භික්ඛූ ධම්මියා කථාය සන්දස්සෙති සමාදපෙති සමුත්තෙජෙති සම්පහංසෙති පොරියා වාචාය විස්සට්ඨාය අනෙලගලාය අත්ථස්ස විඤ්ඤාපනියා පරියාපන්නාය අනිස්සිතායා’’ති.

අථ ඛො භගවා ආයස්මන්තං විසාඛං පඤ්චාලපුත්තං එතදවොච – ‘‘සාධු සාධු, විසාඛ! සාධු ඛො ත්වං, විසාඛ, භික්ඛූ ධම්මියා කථාය සන්දස්සෙසි සමාදපෙසි සමුත්තෙජෙසි සම්පහංසෙසි පොරියා වාචාය විස්සට්ඨාය අනෙලගලාය අත්ථස්ස විඤ්ඤාපනියා පරියාපන්නාය අනිස්සිතායාති.

‘‘නාභාසමානං ජානන්ති, මිස්සං බාලෙහි පණ්ඩිතං;

භාසමානඤ්ච ජානන්ති, දෙසෙන්තං අමතං පදං.

‘‘භාසයෙ ජොතයෙ ධම්මං, පග්ගණ්හෙ ඉසිනං ධජං;

සුභාසිතධජා ඉසයො, ධම්මො හි ඉසිනං ධජො’’ති. අට්ඨමං;

9. විපල්ලාසසුත්තං

49. ‘‘චත්තාරොමෙ , භික්ඛවෙ, සඤ්ඤාවිපල්ලාසා චිත්තවිපල්ලාසා දිට්ඨිවිපල්ලාසා . කතමෙ චත්තාරො? අනිච්චෙ, භික්ඛවෙ, නිච්චන්ති සඤ්ඤාවිපල්ලාසො චිත්තවිපල්ලාසො දිට්ඨිවිපල්ලාසො; දුක්ඛෙ, භික්ඛවෙ, සුඛන්ති සඤ්ඤාවිපල්ලාසො චිත්තවිපල්ලාසො දිට්ඨිවිපල්ලාසො; අනත්තනි, භික්ඛවෙ, අත්තාති සඤ්ඤාවිපල්ලාසො චිත්තවිපල්ලාසො දිට්ඨිවිපල්ලාසො; අසුභෙ, භික්ඛවෙ, සුභන්ති සඤ්ඤාවිපල්ලාසො චිත්තවිපල්ලාසො දිට්ඨිවිපල්ලාසො. ඉමෙ ඛො, භික්ඛවෙ, චත්තාරො සඤ්ඤාවිපල්ලාසා චිත්තවිපල්ලාසා දිට්ඨිවිපල්ලාසා.

‘‘චත්තාරොමෙ, භික්ඛවෙ, නසඤ්ඤාවිපල්ලාසා නචිත්තවිපල්ලාසා නදිට්ඨිවිපල්ලාසා. කතමෙ චත්තාරො? අනිච්චෙ, භික්ඛවෙ, අනිච්චන්ති නසඤ්ඤාවිපල්ලාසො නචිත්තවිපල්ලාසො නදිට්ඨිවිපල්ලාසො; දුක්ඛෙ, භික්ඛවෙ, දුක්ඛන්ති නසඤ්ඤාවිපල්ලාසො නචිත්තවිපල්ලාසො නදිට්ඨිවිපල්ලාසො; අනත්තනි, භික්ඛවෙ, අනත්තාති නසඤ්ඤාවිපල්ලාසො නචිත්තවිපල්ලාසො නදිට්ඨිවිපල්ලාසො; අසුභෙ, භික්ඛවෙ, අසුභන්ති නසඤ්ඤාවිපල්ලාසො නචිත්තවිපල්ලාසො නදිට්ඨිවිපල්ලාසො . ඉමෙ ඛො, භික්ඛවෙ, චත්තාරො නසඤ්ඤාවිපල්ලාසා නචිත්තවිපල්ලාසා නදිට්ඨිවිපල්ලාසා’’ති.

‘‘අනිච්චෙ නිච්චසඤ්ඤිනො, දුක්ඛෙ ච සුඛසඤ්ඤිනො;

අනත්තනි ච අත්තාති, අසුභෙ සුභසඤ්ඤිනො;

මිච්ඡාදිට්ඨිහතා සත්තා, ඛිත්තචිත්තා විසඤ්ඤිනො.

‘‘තෙ යොගයුත්තා මාරස්ස, අයොගක්ඛෙමිනො ජනා;

සත්තා ගච්ඡන්ති සංසාරං, ජාතිමරණගාමිනො.

‘‘යදා ච බුද්ධා ලොකස්මිං, උප්පජ්ජන්ති පභඞ්කරා;

තෙ ඉමං ධම්මං [තෙමං ධම්මං (සී. ස්යා. කං.)] පකාසෙන්ති, දුක්ඛූපසමගාමිනං.

‘‘තෙසං සුත්වාන සප්පඤ්ඤා, සචිත්තං පච්චලද්ධා තෙ;

අනිච්චං අනිච්චතො දක්ඛුං, දුක්ඛමද්දක්ඛු දුක්ඛතො.

‘‘අනත්තනි අනත්තාති, අසුභං අසුභතද්දසුං;

සම්මාදිට්ඨිසමාදානා, සබ්බං දුක්ඛං උපච්චගු’’න්ති [පටි. ම. 1.236]. නවමං;

10. උපක්කිලෙසසුත්තං

50. ‘‘චත්තාරොමෙ , භික්ඛවෙ [චූළව. 447], චන්දිමසූරියානං උපක්කිලෙසා, යෙහි උපක්කිලෙසෙහි උපක්කිලිට්ඨා චන්දිමසූරියා න තපන්ති න භාසන්ති න විරොචන්ති. කතමෙ චත්තාරො? අබ්භා, භික්ඛවෙ, චන්දිමසූරියානං උපක්කිලෙසා, යෙන උපක්කිලෙසෙන උපක්කිලිට්ඨා චන්දිමසූරියා න තපන්ති න භාසන්ති න විරොචන්ති.

‘‘මහිකා, භික්ඛවෙ, චන්දිමසූරියානං උපක්කිලෙසා, යෙන උපක්කිලෙසෙන උපක්කිලිට්ඨා චන්දිමසූරියා න තපන්ති න භාසන්ති න විරොචන්ති.

‘‘ධූමො රජො, භික්ඛවෙ, චන්දිමසූරියානං උපක්කිලෙසො, යෙන උපක්කිලෙසෙන උපක්කිලිට්ඨා චන්දිමසූරියා න තපන්ති න භාසන්ති න විරොචන්ති.

‘‘රාහු , භික්ඛවෙ, අසුරින්දො චන්දිමසූරියානං උපක්කිලෙසො, යෙන උපක්කිලෙසෙන උපක්කිලිට්ඨා චන්දිමසූරියා න තපන්ති න භාසන්ති න විරොචන්ති. ඉමෙ ඛො , භික්ඛවෙ, චත්තාරො චන්දිමසූරියානං උපක්කිලෙසා, යෙහි උපක්කිලෙසෙහි උපක්කිලිට්ඨා චන්දිමසූරියා න තපන්ති න භාසන්ති න විරොචන්ති.

‘‘එවමෙවං ඛො, භික්ඛවෙ, චත්තාරොමෙ සමණබ්රාහ්මණානං උපක්කිලෙසා, යෙහි උපක්කිලෙසෙහි උපක්කිලිට්ඨා එකෙ සමණබ්රාහ්මණා න තපන්ති න භාසන්ති න විරොචන්ති. කතමෙ චත්තාරො? සන්ති, භික්ඛවෙ , එකෙ සමණබ්රාහ්මණා සුරං පිවන්ති මෙරයං, සුරාමෙරයපානා අප්පටිවිරතා. අයං, භික්ඛවෙ, පඨමො සමණබ්රාහ්මණානං උපක්කිලෙසො, යෙන උපක්කිලෙසෙන උපක්කිලිට්ඨා එකෙ සමණබ්රාහ්මණා න තපන්ති න භාසන්ති න විරොචන්ති.

‘‘සන්ති, භික්ඛවෙ, එකෙ සමණබ්රාහ්මණා මෙථුනං ධම්මං පටිසෙවන්ති, මෙථුනස්මා ධම්මා අප්පටිවිරතා. අයං, භික්ඛවෙ, දුතියො සමණබ්රාහ්මණානං උපක්කිලෙසො, යෙන උපක්කිලෙසෙන උපක්කිලිට්ඨා එකෙ සමණබ්රාහ්මණා න තපන්ති න භාසන්ති න විරොචන්ති.

‘‘සන්ති, භික්ඛවෙ, එකෙ සමණබ්රාහ්මණා ජාතරූපරජතං සාදියන්ති, ජාතරූපරජතපටිග්ගහණා අප්පටිවිරතා. අයං, භික්ඛවෙ, තතියො සමණබ්රාහ්මණානං උපක්කිලෙසො, යෙන උපක්කිලෙසෙන උපක්කිලිට්ඨා එකෙ සමණබ්රාහ්මණා න තපන්ති න භාසන්ති න විරොචන්ති.

‘‘සන්ති, භික්ඛවෙ, එකෙ සමණබ්රාහ්මණා මිච්ඡාජීවෙන ජීවන්ති, මිච්ඡාජීවා අප්පටිවිරතා. අයං, භික්ඛවෙ, චතුත්ථො සමණබ්රාහ්මණානං උපක්කිලෙසො, යෙන උපක්කිලෙසෙන උපක්කිලිට්ඨා එකෙ සමණබ්රාහ්මණා න තපන්ති න භාසන්ති න විරොචන්ති. ඉමෙ ඛො, භික්ඛවෙ, චත්තාරො සමණබ්රාහ්මණානං උපක්කිලෙසා , යෙහි උපක්කිලෙසෙහි උපක්කිලිට්ඨා එකෙ සමණබ්රාහ්මණා න තපන්ති න භාසන්ති න විරොචන්තී’’ති.

‘‘රාගදොසපරික්කිට්ඨා, එකෙ සමණබ්රාහ්මණා;

අවිජ්ජානිවුතා පොසා, පියරූපාභිනන්දිනො.

‘‘සුරං පිවන්ති මෙරයං, පටිසෙවන්ති මෙථුනං;

රජතං ජාතරූපඤ්ච, සාදියන්ති අවිද්දසූ;

මිච්ඡාජීවෙන ජීවන්ති, එකෙ සමණබ්රාහ්මණා.

‘‘එතෙ උපක්කිලෙසා වුත්තා, බුද්ධෙනාදිච්චබන්ධුනා;

යෙහි උපක්කිලෙසෙහි [උපක්කිලිට්ඨා (සී. පී.)], එකෙ සමණබ්රාහ්මණා;

න තපන්ති න භාසන්ති, අසුද්ධා සරජා මගා.

‘‘අන්ධකාරෙන ඔනද්ධා, තණ්හාදාසා සනෙත්තිකා;

වඩ්ඪෙන්ති කටසිං ඝොරං, ආදියන්ති පුනබ්භව’’න්ති. දසමං;

රොහිතස්සවග්ගො පඤ්චමො.

තස්සුද්දානං –

සමාධිපඤ්හා ද්වෙ කොධා, රොහිතස්සාපරෙ දුවෙ;

සුවිදූරවිසාඛවිපල්ලාසා, උපක්කිලෙසෙන තෙ දසාති.

පඨමපණ්ණාසකං සමත්තං.

2. දුතියපණ්ණාසකං