📜

(7) 2. පත්තකම්මවග්ගො

1. පත්තකම්මසුත්තං

61. අථ ඛො අනාථපිණ්ඩිකො ගහපති යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නං ඛො අනාථපිණ්ඩිකං ගහපතිං භගවා එතදවොච –

‘‘චත්තාරොමෙ , ගහපති, ධම්මා ඉට්ඨා කන්තා මනාපා දුල්ලභා ලොකස්මිං. කතමෙ චත්තාරො? භොගා මෙ උප්පජ්ජන්තු සහධම්මෙනාති, අයං පඨමො ධම්මො ඉට්ඨො කන්තො මනාපො දුල්ලභො ලොකස්මිං.

‘‘භොගෙ ලද්ධා සහධම්මෙන යසො මෙ ආගච්ඡතු සහ ඤාතීහි සහ උපජ්ඣායෙහීති, අයං දුතියො ධම්මො ඉට්ඨො කන්තො මනාපො දුල්ලභො ලොකස්මිං.

‘‘භොගෙ ලද්ධා සහධම්මෙන යසං ලද්ධා සහ ඤාතීහි සහ උපජ්ඣායෙහි චිරං ජීවාමි දීඝමායුං පාලෙමීති, අයං තතියො ධම්මො ඉට්ඨො කන්තො මනාපො දුල්ලභො ලොකස්මිං.

‘‘භොගෙ ලද්ධා සහධම්මෙන යසං ලද්ධා සහ ඤාතීහි සහ උපජ්ඣායෙහි චිරං ජීවිත්වා දීඝමායුං පාලෙත්වා කායස්ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්ගං ලොකං උපපජ්ජාමීති, අයං චතුත්ථො ධම්මො ඉට්ඨො කන්තො මනාපො දුල්ලභො ලොකස්මිං. ඉමෙ ඛො, ගහපති, චත්තාරො ධම්මා ඉට්ඨා කන්තා මනාපා දුල්ලභා ලොකස්මිං.

‘‘ඉමෙසං ඛො, ගහපති, චතුන්නං ධම්මානං ඉට්ඨානං කන්තානං මනාපානං දුල්ලභානං ලොකස්මිං චත්තාරො ධම්මා පටිලාභාය සංවත්තන්ති. කතමෙ චත්තාරො? සද්ධාසම්පදා, සීලසම්පදා, චාගසම්පදා, පඤ්ඤාසම්පදා.

‘‘කතමා ච, ගහපති, සද්ධාසම්පදා? ඉධ, ගහපති, අරියසාවකො සද්ධො හොති, සද්දහති තථාගතස්ස බොධිං – ‘ඉතිපි සො භගවා අරහං සම්මාසම්බුද්ධො විජ්ජාචරණසම්පන්නො සුගතො ලොකවිදූ අනුත්තරො පුරිසදම්මසාරථි, සත්ථා දෙවමනුස්සානං බුද්ධො භගවා’ති. අයං වුච්චති, ගහපති, සද්ධාසම්පදා.

‘‘කතමා ච, ගහපති, සීලසම්පදා? ඉධ, ගහපති, අරියසාවකො පාණාතිපාතා පටිවිරතො හොති…පෙ… සුරාමෙරයමජ්ජපමාදට්ඨානා පටිවිරතො හොති. අයං වුච්චති, ගහපති, සීලසම්පදා.

‘‘කතමා ච, ගහපති, චාගසම්පදා? ඉධ, ගහපති, අරියසාවකො විගතමලමච්ඡෙරෙන චෙතසා අගාරං අජ්ඣාවසති මුත්තචාගො පයතපාණි වොසග්ගරතො යාචයොගො දානසංවිභාගරතො. අයං වුච්චති, ගහපති, චාගසම්පදා.

‘‘කතමා ච, ගහපති, පඤ්ඤාසම්පදා? අභිජ්ඣාවිසමලොභාභිභූතෙන , ගහපති, චෙතසා විහරන්තො අකිච්චං කරොති, කිච්චං අපරාධෙති. අකිච්චං කරොන්තො කිච්චං අපරාධෙන්තො යසා ච සුඛා ච ධංසති. බ්යාපාදාභිභූතෙන, ගහපති, චෙතසා විහරන්තො අකිච්චං කරොති, කිච්චං අපරාධෙති. අකිච්චං කරොන්තො කිච්චං අපරාධෙන්තො යසා ච සුඛා ච ධංසති. ථිනමිද්ධාභිභූතෙන, ගහපති, චෙතසා විහරන්තො අකිච්චං කරොති කිච්චං අපරාධෙති. අකිච්චං කරොන්තො කිච්චං අපරාධෙන්තො යසා ච සුඛා ච ධංසති. උද්ධච්චකුක්කුච්චාභිභූතෙන, ගහපති, චෙතසා විහරන්තො අකිච්චං කරොති, කිච්චං අපරාධෙති. අකිච්චං කරොන්තො කිච්චං අපරාධෙන්තො යසා ච සුඛා ච ධංසති. විචිකිච්ඡාභිභූතෙන, ගහපති, චෙතසා විහරන්තො අකිච්චං කරොති, කිච්චං අපරාධෙති. අකිච්චං කරොන්තො කිච්චං අපරාධෙන්තො යසා ච සුඛා ච ධංසති.

‘‘ස ඛො සො, ගහපති, අරියසාවකො අභිජ්ඣාවිසමලොභො චිත්තස්ස උපක්කිලෙසොති, ඉති විදිත්වා අභිජ්ඣාවිසමලොභං චිත්තස්ස උපක්කිලෙසං පජහති. බ්යාපාදො චිත්තස්ස උපක්කිලෙසොති, ඉති විදිත්වා බ්යාපාදං චිත්තස්ස උපක්කිලෙසං පජහති. ථිනමිද්ධං චිත්තස්ස උපක්කිලෙසොති, ඉති විදිත්වා ථිනමිද්ධං චිත්තස්ස උපක්කිලෙසං පජහති. උද්ධච්චකුක්කුච්චං චිත්තස්ස උපක්කිලෙසොති, ඉති විදිත්වා උද්ධච්චකුක්කුච්චං චිත්තස්ස උපක්කිලෙසං පජහති. විචිකිච්ඡා චිත්තස්ස උපක්කිලෙසොති, ඉති විදිත්වා විචිකිච්ඡං චිත්තස්ස උපක්කිලෙසං පජහති.

‘‘යතො ච ඛො, ගහපති, අරියසාවකස්ස අභිජ්ඣාවිසමලොභො චිත්තස්ස උපක්කිලෙසොති, ඉති විදිත්වා අභිජ්ඣාවිසමලොභො චිත්තස්ස උපක්කිලෙසො පහීනො හොති. බ්යාපාදො චිත්තස්ස උපක්කිලෙසොති, ඉති විදිත්වා බ්යාපාදො චිත්තස්ස උපක්කිලෙසො පහීනො හොති. ථිනමිද්ධං චිත්තස්ස උපක්කිලෙසොති, ඉති විදිත්වා ථිනමිද්ධං චිත්තස්ස උපක්කිලෙසො පහීනො හොති. උද්ධච්චකුක්කුච්චං චිත්තස්ස උපක්කිලෙසොති, ඉති විදිත්වා උද්ධච්චකුක්කුච්චං චිත්තස්ස උපක්කිලෙසො පහීනො හොති. විචිකිච්ඡා චිත්තස්ස උපක්කිලෙසොති, ඉති විදිත්වා විචිකිච්ඡා චිත්තස්ස උපක්කිලෙසො පහීනො හොති. අයං වුච්චති, ගහපති, අරියසාවකො මහාපඤ්ඤො පුථුපඤ්ඤො ආපාතදසො [ආපාථදසො (සී. ස්යා. කං. පී.)] පඤ්ඤාසම්පන්නො [හාසපඤ්ඤො (ක.)]. අයං වුච්චති, ගහපති , පඤ්ඤාසම්පදා. ඉමෙසං ඛො, ගහපති, චතුන්නං ධම්මානං ඉට්ඨානං කන්තානං මනාපානං දුල්ලභානං ලොකස්මිං ඉමෙ චත්තාරො ධම්මා පටිලාභාය සංවත්තන්ති.

‘‘ස ඛො සො, ගහපති, අරියසාවකො උට්ඨානවීරියාධිගතෙහි භොගෙහි බාහාබලපරිචිතෙහි සෙදාවක්ඛිත්තෙහි ධම්මිකෙහි ධම්මලද්ධෙහි චත්තාරි පත්තකම්මානි කත්තා හොති. කතමානි චත්තාරි? ඉධ ගහපති, අරියසාවකො උට්ඨානවීරියාධිගතෙහි භොගෙහි බාහාබලපරිචිතෙහි සෙදාවක්ඛිත්තෙහි ධම්මිකෙහි ධම්මලද්ධෙහි අත්තානං සුඛෙති පීණෙති සම්මා සුඛං පරිහරති. මාතාපිතරො සුඛෙති පීණෙති සම්මා සුඛං පරිහරති. පුත්තදාරදාසකම්මකරපොරිසෙ සුඛෙති පීණෙති සම්මා සුඛං පරිහරති. මිත්තාමච්චෙ සුඛෙති පීණෙති සම්මා සුඛං පරිහරති. ඉදමස්ස පඨමං ඨානගතං හොති පත්තගතං ආයතනසො පරිභුත්තං.

‘‘පුන චපරං, ගහපති, අරියසාවකො උට්ඨානවීරියාධිගතෙහි භොගෙහි බාහාබලපරිචිතෙහි සෙදාවක්ඛිත්තෙහි ධම්මිකෙහි ධම්මලද්ධෙහි යා තා හොන්ති ආපදා අග්ගිතො වා උදකතො වා රාජතො වා චොරතො වා අප්පියතො වා දායාදතො [අ. නි. 5.41], තථාරූපාසු ආපදාසු පරියොධාය සංවත්තති. සොත්ථිං අත්තානං කරොති. ඉදමස්ස දුතියං ඨානගතං හොති පත්තගතං ආයතනසො පරිභුත්තං.

‘‘පුන චපරං, ගහපති, අරියසාවකො උට්ඨානවීරියාධිගතෙහි භොගෙහි බාහාබලපරිචිතෙහි සෙදාවක්ඛිත්තෙහි ධම්මිකෙහි ධම්මලද්ධෙහි පඤ්චබලිං කත්තා හොති – ඤාතිබලිං, අතිථිබලිං, පුබ්බපෙතබලිං, රාජබලිං, දෙවතාබලිං. ඉදමස්ස තතියං ඨානගතං හොති පත්තගතං ආයතනසො පරිභුත්තං.

‘‘පුන චපරං, ගහපති, අරියසාවකො උට්ඨානවීරියාධිගතෙහි භොගෙහි බාහාබලපරිචිතෙහි සෙදාවක්ඛිත්තෙහි ධම්මිකෙහි ධම්මලද්ධෙහි යෙ තෙ සමණබ්රාහ්මණා මදප්පමාදා පටිවිරතා ඛන්තිසොරච්චෙ නිවිට්ඨා එකමත්තානං දමෙන්ති, එකමත්තානං සමෙන්ති, එකමත්තානං පරිනිබ්බාපෙන්ති, තථාරූපෙසු සමණබ්රාහ්මණෙසු උද්ධග්ගිකං දක්ඛිණං පතිට්ඨාපෙති සොවග්ගිකං සුඛවිපාකං සග්ගසංවත්තනිකං . ඉදමස්ස චතුත්ථං ඨානගතං හොති පත්තගතං ආයතනසො පරිභුත්තං.

‘‘ස ඛො සො, ගහපති, අරියසාවකො උට්ඨානවීරියාධිගතෙහි භොගෙහි බාහාබලපරිචිතෙහි සෙදාවක්ඛිත්තෙහි ධම්මිකෙහි ධම්මලද්ධෙහි ඉමානි චත්තාරි පත්තකම්මානි කත්තා හොති. යස්ස කස්සචි, ගහපති, අඤ්ඤත්ර ඉමෙහි චතූහි පත්තකම්මෙහි භොගා පරික්ඛයං ගච්ඡන්ති, ඉමෙ වුච්චන්ති, ගහපති, භොගා අට්ඨානගතා අපත්තගතා අනායතනසො පරිභුත්තා. යස්ස කස්සචි, ගහපති, ඉමෙහි චතූහි පත්තකම්මෙහි භොගා පරික්ඛයං ගච්ඡන්ති, ඉමෙ වුච්චන්ති, ගහපති, භොගා ඨානගතා පත්තගතා ආයතනසො පරිභුත්තා’’ති.

‘‘භුත්තා භොගා භතා භච්චා [ගතා භූතා (ක.) භටා භච්චා (ස්යා. කං.)], විතිණ්ණා ආපදාසු මෙ;

උද්ධග්ගා දක්ඛිණා දින්නා, අථො පඤ්චබලී කතා;

උපට්ඨිතා සීලවන්තො, සඤ්ඤතා බ්රහ්මචාරයො.

‘‘යදත්ථං භොගං ඉච්ඡෙය්ය, පණ්ඩිතො ඝරමාවසං;

සො මෙ අත්ථො අනුප්පත්තො, කතං අනනුතාපියං.

‘‘එතං [එවං (ක.)] අනුස්සරං මච්චො, අරියධම්මෙ ඨිතො නරො;

ඉධෙව නං පසංසන්ති, පෙච්ච සග්ගෙ පමොදතී’’ති. පඨමං;

2. ආනණ්යසුත්තං

62. අථ ඛො අනාථපිණ්ඩිකො ගහපති යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නං ඛො අනාථපිණ්ඩිකං ගහපතිං භගවා එතදවොච –

‘‘චත්තාරිමානි, ගහපති, සුඛානි අධිගමනීයානි ගිහිනා කාමභොගිනා කාලෙන කාලං සමයෙන සමයං උපාදාය. කතමානි චත්තාරි? අත්ථිසුඛං, භොගසුඛං, ආනණ්යසුඛං [අණණසුඛං (සී. ස්යා. කං. පී.)], අනවජ්ජසුඛං.

‘‘කතමඤ්ච, ගහපති, අත්ථිසුඛං? ඉධ, ගහපති, කුලපුත්තස්ස භොගා හොන්ති උට්ඨානවීරියාධිගතා බාහාබලපරිචිතා සෙදාවක්ඛිත්තා ධම්මිකා ධම්මලද්ධා . සො ‘භොගා මෙ අත්ථි උට්ඨානවීරියාධිගතා බාහාබලපරිචිතා සෙදාවක්ඛිත්තා ධම්මිකා ධම්මලද්ධා’ති අධිගච්ඡති සුඛං, අධිගච්ඡති සොමනස්සං. ඉදං වුච්චති, ගහපති, අත්ථිසුඛං.

‘‘කතමඤ්ච, ගහපති, භොගසුඛං? ඉධ, ගහපති, කුලපුත්තො උට්ඨානවීරියාධිගතෙහි භොගෙහි බාහාබලපරිචිතෙහි සෙදාවක්ඛිත්තෙහි ධම්මිකෙහි ධම්මලද්ධෙහි පරිභුඤ්ජති පුඤ්ඤානි ච කරොති. සො ‘උට්ඨානවීරියාධිගතෙහි භොගෙහි බාහාබලපරිචිතෙහි සෙදාවක්ඛිත්තෙහි ධම්මිකෙහි ධම්මලද්ධෙහි පරිභුඤ්ජාමි පුඤ්ඤානි ච කරොමී’ති අධිගච්ඡති සුඛං, අධිගච්ඡති සොමනස්සං. ඉදං වුච්චති, ගහපති, භොගසුඛං .

‘‘කතමඤ්ච, ගහපති, ආනණ්යසුඛං? ඉධ, ගහපති, කුලපුත්තො න කස්සචි කිඤ්චි ධාරෙති අප්පං වා බහුං වා. සො ‘න කස්සචි කිඤ්චි ධාරෙමි [කිඤ්චි වා දෙති (ක.)] අප්පං වා බහුං වා’ති අධිගච්ඡති සුඛං, අධිගච්ඡති සොමනස්සං. ඉදං වුච්චති, ගහපති, ආනණ්යසුඛං.

‘‘කතමඤ්ච, ගහපති, අනවජ්ජසුඛං? ඉධ, ගහපති, අරියසාවකො අනවජ්ජෙන කායකම්මෙන සමන්නාගතො හොති, අනවජ්ජෙන වචීකම්මෙන සමන්නාගතො හොති, අනවජ්ජෙන මනොකම්මෙන සමන්නාගතො හොති. සො ‘අනවජ්ජෙනම්හි කායකම්මෙන සමන්නාගතො, අනවජ්ජෙන වචීකම්මෙන සමන්නාගතො, අනවජ්ජෙන මනොකම්මෙන සමන්නාගතො’ති අධිගච්ඡති සුඛං, අධිගච්ඡති සොමනස්සං. ඉදං වුච්චති, ගහපති, අනවජ්ජසුඛං. ඉමානි ඛො, ගහපති, චත්තාරි සුඛානි අධිගමනීයානි ගිහිනා කාමභොගිනා කාලෙන කාලං සමයෙන සමයං උපාදායා’’ති.

‘‘ආනණ්යසුඛං ඤත්වාන, අථො අත්ථිසුඛං පරං;

භුඤ්ජං භොගසුඛං මච්චො, තතො පඤ්ඤා විපස්සති.

‘‘විපස්සමානො ජානාති, උභො භොගෙ සුමෙධසො;

අනවජ්ජසුඛස්සෙතං, කලං නාග්ඝති සොළසි’’න්ති. දුතියං;

3. බ්රහ්මසුත්තං

63. ‘‘සබ්රහ්මකානි, භික්ඛවෙ [ඉතිවු. 106], තානි කුලානි යෙසං පුත්තානං මාතාපිතරො අජ්ඣාගාරෙ පූජිතා හොන්ති. සපුබ්බාචරියකානි, භික්ඛවෙ, තානි කුලානි , යෙසං පුත්තානං මාතාපිතරො අජ්ඣාගාරෙ පූජිතා හොන්ති. සපුබ්බදෙවතානි [සපුබ්බදෙවානි (ස්යා. කං.)], භික්ඛවෙ, තානි කුලානි යෙසං පුත්තානං මාතාපිතරො අජ්ඣාගාරෙ පූජිතා හොන්ති. සාහුනෙය්යකානි, භික්ඛවෙ, තානි කුලානි යෙසං පුත්තානං මාතාපිතරො අජ්ඣාගාරෙ පූජිතා හොන්ති.

‘‘බ්රහ්මාති, භික්ඛවෙ, මාතාපිතූනං [මාතාපිතුන්නං (සී. පී.)] එතං අධිවචනං. පුබ්බාචරියාති, භික්ඛවෙ, මාතාපිතූනං එතං අධිවචනං. පුබ්බදෙවතාති [පුබ්බදෙවාති (සී. ස්යා. කං.)], භික්ඛවෙ, මාතාපිතූනං එතං අධිවචනං. ආහුනෙය්යාති, භික්ඛවෙ, මාතාපිතූනං එතං අධිවචනං. තං කිස්ස හෙතු? බහුකාරා, භික්ඛවෙ, මාතාපිතරො, පුත්තානං ආපාදකා පොසකා ඉමස්ස ලොකස්ස දස්සෙතාරො’’ති.

‘‘බ්රහ්මාති මාතාපිතරො, පුබ්බාචරියාති වුච්චරෙ;

ආහුනෙය්යා ච පුත්තානං, පජාය අනුකම්පකා.

‘‘තස්මා හි නෙ නමස්සෙය්ය, සක්කරෙය්ය ච පණ්ඩිතො;

අන්නෙන අථ පානෙන, වත්ථෙන සයනෙන ච;

උච්ඡාදනෙන න්හාපනෙන, පාදානං ධොවනෙන ච.

‘‘තාය නං පාරිචරියාය, මාතාපිතූසු පණ්ඩිතා;

ඉධෙව නං පසංසන්ති, පෙච්ච සග්ගෙ පමොදතී’’ති. තතියං;

4. නිරයසුත්තං

64. ‘‘චතූහි , භික්ඛවෙ, ධම්මෙහි සමන්නාගතො යථාභතං නික්ඛිත්තො එවං නිරයෙ. කතමෙහි චතූහි? පාණාතිපාතී හොති, අදින්නාදායී හොති, කාමෙසුමිච්ඡාචාරී හොති, මුසාවාදී හොති – ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, චතූහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො යථාභතං නික්ඛිත්තො එවං නිරයෙ’’ති.

‘‘පාණාතිපාතො අදින්නාදානං, මුසාවාදො ච වුච්චති;

පරදාරගමනඤ්චාපි, නප්පසංසන්ති පණ්ඩිතා’’ති. චතුත්ථං;

5. රූපසුත්තං

65. ‘‘චත්තාරොමෙ, භික්ඛවෙ, පුග්ගලා සන්තො සංවිජ්ජමානා ලොකස්මිං. කතමෙ චත්තාරො? රූපප්පමාණො රූපප්පසන්නො, ඝොසප්පමාණො ඝොසප්පසන්නො , ලූඛප්පමාණො ලූඛප්පසන්නො, ධම්මප්පමාණො ධම්මප්පසන්නො – ඉමෙ ඛො, භික්ඛවෙ, චත්තාරො පුග්ගලා සන්තො සංවිජ්ජමානා ලොකස්මි’’න්ති.

‘‘යෙ ච රූපෙ පමාණිංසු [යෙ ච රූපෙන පාමිංසු (සී. ස්යා. කං. පී.)], යෙ ච ඝොසෙන අන්වගූ;

ඡන්දරාගවසූපෙතා, නාභිජානන්ති තෙ ජනා [න තෙ ජානන්ති තං ජනා (සී. ස්යා. කං. පී.)].

‘‘අජ්ඣත්තඤ්ච න ජානාති, බහිද්ධා ච න පස්සති;

සමන්තාවරණො බාලො, ස වෙ ඝොසෙන වුය්හති.

‘‘අජ්ඣත්තඤ්ච න ජානාති, බහිද්ධා ච විපස්සති;

බහිද්ධා ඵලදස්සාවී, සොපි ඝොසෙන වුය්හති.

‘‘අජ්ඣත්තඤ්ච පජානාති, බහිද්ධා ච විපස්සති;

විනීවරණදස්සාවී, න සො ඝොසෙන වුය්හතී’’ති. පඤ්චමං;

6. සරාගසුත්තං

66. ‘‘චත්තාරොමෙ, භික්ඛවෙ, පුග්ගලා සන්තො සංවිජ්ජමානා ලොකස්මිං. කතමෙ චත්තාරො? සරාගො, සදොසො, සමොහො, සමානො – ඉමෙ ඛො, භික්ඛවෙ, චත්තාරො පුග්ගලා සන්තො සංවිජ්ජමානා ලොකස්මි’’න්ති.

‘‘සාරත්තා රජනීයෙසු, පියරූපාභිනන්දිනො;

මොහෙන ආවුතා [අධමා (සී. ස්යා. කං. පී.)] සත්තා, බද්ධා [බන්ධා (ක.)] වඩ්ඪෙන්ති බන්ධනං.

‘‘රාගජං දොසජඤ්චාපි, මොහජං චාපවිද්දසූ;

කරොන්තාකුසලං කම්මං [ධම්මං (ක.)], සවිඝාතං දුඛුද්රයං.

‘‘අවිජ්ජානිවුතා පොසා, අන්ධභූතා අචක්ඛුකා;

යථා ධම්මා තථා සන්තා, න තස්සෙවන්ති [නස්සෙවන්ති (සී.)] මඤ්ඤරෙ’’ති. ඡට්ඨං;

7. අහිරාජසුත්තං

67. එකං සමයං භගවා සාවත්ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන සාවත්ථියං අඤ්ඤතරො භික්ඛු අහිනා දට්ඨො කාලඞ්කතො හොති. අථ ඛො සම්බහුලා භික්ඛූ යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමිංසු; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදිංසු. එකමන්තං නිසින්නා ඛො තෙ භික්ඛූ භගවන්තං එතදවොචුං – ‘‘ඉධ , භන්තෙ, සාවත්ථියං අඤ්ඤතරො භික්ඛු අහිනා දට්ඨො කාලඞ්කතො’’ති.

‘‘න හි නූන [න හ නූන (සී. ස්යා. කං. පී.)] සො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු චත්තාරි අහිරාජකුලානි මෙත්තෙන චිත්තෙන ඵරි. සචෙ හි සො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු චත්තාරි අහිරාජකුලානි මෙත්තෙන චිත්තෙන ඵරෙය්ය, න හි සො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අහිනා දට්ඨො කාලඞ්කරෙය්ය.

‘‘කතමානි චත්තාරි? විරූපක්ඛං අහිරාජකුලං, එරාපථං අහිරාජකුලං, ඡබ්යාපුත්තං අහිරාජකුලං, කණ්හාගොතමකං අහිරාජකුලං. න හි නූන සො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු ඉමානි චත්තාරි අහිරාජකුලානි මෙත්තෙන චිත්තෙන ඵරි. සචෙ හි සො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු ඉමානි චත්තාරි අහිරාජකුලානි මෙත්තෙන චිත්තෙන ඵරෙය්ය, න හි සො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අහිනා දට්ඨො කාලඞ්කරෙය්ය.

‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, ඉමානි චත්තාරි අහිරාජකුලානි මෙත්තෙන චිත්තෙන ඵරිතුං අත්තගුත්තියා අත්තරක්ඛාය අත්තපරිත්තායා’’ති.

[චූළව. 251; ජා. 1.2.105 පස්සිතබ්බං] ‘‘විරූපක්ඛෙහි මෙ මෙත්තං, මෙත්තං එරාපථෙහි මෙ;

ඡබ්යාපුත්තෙහි මෙ මෙත්තං, මෙත්තං කණ්හාගොතමකෙහි ච.

‘‘අපාදකෙහි මෙ මෙත්තං, මෙත්තං ද්විපාදකෙහි [දිපාදකෙහි (සී. ස්යා. කං. පී.)] මෙ;

චතුප්පදෙහි මෙ මෙත්තං, මෙත්තං බහුප්පදෙහි මෙ.

‘‘මා මං අපාදකො හිංසි, මා මං හිංසි ද්විපාදකො [දිපාදකො (සී. ස්යා. කං. පී.)];

මා මං චතුප්පදො හිංසි, මා මං හිංසි බහුප්පදො.

‘‘සබ්බෙ සත්තා සබ්බෙ පාණා, සබ්බෙ භූතා ච කෙවලා;

සබ්බෙ භද්රානි පස්සන්තු, මා කඤ්චි [කිඤ්චි (ස්යා. කං. ක.)] පාපමාගමා.

‘‘අප්පමාණො බුද්ධො, අප්පමාණො ධම්මො;

අප්පමාණො සඞ්ඝො, පමාණවන්තානි සරීසපානි [සිරිංසපානි (සී. ස්යා. කං. පී.)].

‘‘අහිවිච්ඡිකා සතපදී, උණ්ණනාභී සරබූ මූසිකා;

කතා මෙ රක්ඛා කතා මෙ පරිත්තා [කතං මෙ පරිත්තං (?)], පටික්කමන්තු භූතානි;

සොහං නමො භගවතො, නමො සත්තන්නං සම්මාසම්බුද්ධාන’’න්ති. සත්තමං;

8. දෙවදත්තසුත්තං

68. එකං සමයං භගවා රාජගහෙ විහරති ගිජ්ඣකූටෙ පබ්බතෙ අචිරපක්කන්තෙ දෙවදත්තෙ. තත්ර ඛො භගවා දෙවදත්තං ආරබ්භ භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘අත්තවධාය, භික්ඛවෙ [චූළව. 252; සං. නි. 2.184], දෙවදත්තස්ස ලාභසක්කාරසිලොකො උදපාදි. පරාභවාය, භික්ඛවෙ, දෙවදත්තස්ස ලාභසක්කාරසිලොකො උදපාදි.

‘‘සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, කදලී අත්තවධාය ඵලං දෙති, පරාභවාය ඵලං දෙති; එවමෙවං ඛො, භික්ඛවෙ, අත්තවධාය දෙවදත්තස්ස ලාභසක්කාරසිලොකො උදපාදි, පරාභවාය දෙවදත්තස්ස ලාභසක්කාරසිලොකො උදපාදි.

‘‘සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, වෙළු අත්තවධාය ඵලං දෙති, පරාභවාය ඵලං දෙති; එවමෙවං ඛො, භික්ඛවෙ, අත්තවධාය දෙවදත්තස්ස ලාභසක්කාරසිලොකො උදපාදි, පරාභවාය දෙවදත්තස්ස ලාභසක්කාරසිලොකො උදපාදි.

‘‘සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, නළො අත්තවධාය ඵලං දෙති, පරාභවාය ඵලං දෙති; එවමෙවං ඛො, භික්ඛවෙ, අත්තවධාය දෙවදත්තස්ස ලාභසක්කාරසිලොකො උදපාදි, පරාභවාය දෙවදත්තස්ස ලාභසක්කාරසිලොකො උදපාදි.

‘‘සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, අස්සතරී අත්තවධාය ගබ්භං ගණ්හාති, පරාභවාය ගබ්භං ගණ්හාති; එවමෙවං ඛො, භික්ඛවෙ, අත්තවධාය දෙවදත්තස්ස ලාභසක්කාරසිලොකො උදපාදි, පරාභවාය දෙවදත්තස්ස ලාභසක්කාරසිලොකො උදපාදී’’ති.

‘‘ඵලං වෙ කදලිං හන්ති, ඵලං වෙළුං ඵලං නළං;

සක්කාරො කාපුරිසං හන්ති, ගබ්භො අස්සතරිං යථා’’ති [චූළව. 335; සං. නි. 1.183; 2.184; නෙත්ති. 90]. අට්ඨමං;

9. පධානසුත්තං

69. ‘‘චත්තාරිමානි , භික්ඛවෙ, පධානානි. කතමානි චත්තාරි? සංවරප්පධානං, පහානප්පධානං, භාවනාප්පධානං, අනුරක්ඛණාප්පධානං. කතමඤ්ච, භික්ඛවෙ, සංවරප්පධානං? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අනුප්පන්නානං පාපකානං අකුසලානං ධම්මානං අනුප්පාදාය ඡන්දං ජනෙති වායමති වීරියං ආරභති චිත්තං පග්ගණ්හාති පදහති. ඉදං වුච්චති, භික්ඛවෙ, සංවරප්පධානං.

‘‘කතමඤ්ච, භික්ඛවෙ, පහානප්පධානං? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු උප්පන්නානං පාපකානං අකුසලානං ධම්මානං පහානාය ඡන්දං ජනෙති වායමති වීරියං ආරභති චිත්තං පග්ගණ්හාති පදහති. ඉදං වුච්චති, භික්ඛවෙ, පහානප්පධානං.

‘‘කතමඤ්ච, භික්ඛවෙ, භාවනාප්පධානං? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අනුප්පන්නානං කුසලානං ධම්මානං උප්පාදාය ඡන්දං ජනෙති වායමති වීරියං ආරභති චිත්තං පග්ගණ්හාති පදහති. ඉදං වුච්චති, භික්ඛවෙ, භාවනාප්පධානං.

‘‘කතමඤ්ච, භික්ඛවෙ, අනුරක්ඛණාප්පධානං? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු උප්පන්නානං කුසලානං ධම්මානං ඨිතියා අසම්මොසාය භිය්යොභාවාය වෙපුල්ලාය භාවනාය පාරිපූරියා ඡන්දං ජනෙති වායමති වීරියං ආරභති චිත්තං පග්ගණ්හාති පදහති. ඉදං වුච්චති, භික්ඛවෙ, අනුරක්ඛණාප්පධානං. ඉමානි ඛො, භික්ඛවෙ, චත්තාරි පධානානී’’ති.

‘‘සංවරො ච පහානඤ්ච, භාවනා අනුරක්ඛණා;

එතෙ පධානා චත්තාරො, දෙසිතාදිච්චබන්ධුනා;

යො හි [යෙහි (?)] භික්ඛු ඉධාතාපී, ඛයං දුක්ඛස්ස පාපුණෙ’’ති. නවමං;

10. අධම්මිකසුත්තං

70. ‘‘යස්මිං , භික්ඛවෙ, සමයෙ රාජානො අධම්මිකා හොන්ති, රාජායුත්තාපි තස්මිං සමයෙ අධම්මිකා හොන්ති. රාජායුත්තෙසු අධම්මිකෙසු බ්රාහ්මණගහපතිකාපි තස්මිං සමයෙ අධම්මිකා හොන්ති. බ්රාහ්මණගහපතිකෙසු අධම්මිකෙසු නෙගමජානපදාපි තස්මිං සමයෙ අධම්මිකා හොන්ති. නෙගමජානපදෙසු අධම්මිකෙසු විසමං චන්දිමසූරියා පරිවත්තන්ති . විසමං චන්දිමසූරියෙසු පරිවත්තන්තෙසු විසමං නක්ඛත්තානි තාරකරූපානි පරිවත්තන්ති. විසමං නක්ඛත්තෙසු තාරකරූපෙසු පරිවත්තන්තෙසු විසමං රත්තින්දිවා [රත්තිදිවා (ක.)] පරිවත්තන්ති. විසමං රත්තින්දිවෙසු පරිවත්තන්තෙසු විසමං මාසද්ධමාසා පරිවත්තන්ති. විසමං මාසද්ධමාසෙසු පරිවත්තන්තෙසු විසමං උතුසංවච්ඡරා පරිවත්තන්ති. විසමං උතුසංවච්ඡරෙසු පරිවත්තන්තෙසු විසමං වාතා වායන්ති විසමා අපඤ්ජසා . විසමං වාතෙසු වායන්තෙසු විසමෙසු අපඤ්ජසෙසු දෙවතා පරිකුපිතා භවන්ති. දෙවතාසු පරිකුපිතාසු දෙවො න සම්මා ධාරං අනුප්පවෙච්ඡති. දෙවෙ න සම්මා ධාරං අනුප්පවෙච්ඡන්තෙ විසමපාකානි [විසමපාකීනි (සී. ස්යා. කං.), විසමං පාකානි (ක.)] සස්සානි භවන්ති. විසමපාකානි, භික්ඛවෙ, සස්සානි මනුස්සා පරිභුඤ්ජන්තා අප්පායුකා හොන්ති දුබ්බණ්ණා ච බව්හාබාධා [බහ්වාබාධා (ක.)] ච.

‘‘යස්මිං, භික්ඛවෙ, සමයෙ රාජානො ධම්මිකා හොන්ති, රාජායුත්තාපි තස්මිං සමයෙ ධම්මිකා හොන්ති. රාජායුත්තෙසු ධම්මිකෙසු බ්රාහ්මණගහපතිකාපි තස්මිං සමයෙ ධම්මිකා හොන්ති. බ්රාහ්මණගහපතිකෙසු ධම්මිකෙසු නෙගමජානපදාපි තස්මිං සමයෙ ධම්මිකා හොන්ති. නෙගමජානපදෙසු ධම්මිකෙසු සමං චන්දිමසූරියා පරිවත්තන්ති. සමං චන්දිමසූරියෙසු පරිවත්තන්තෙසු සමං නක්ඛත්තානි තාරකරූපානි පරිවත්තන්ති. සමං නක්ඛත්තෙසු තාරකරූපෙසු පරිවත්තන්තෙසු සමං රත්තින්දිවා පරිවත්තන්ති. සමං රත්තින්දිවෙසු පරිවත්තන්තෙසු සමං මාසද්ධමාසා පරිවත්තන්ති. සමං මාසද්ධමාසෙසු පරිවත්තන්තෙසු සමං උතුසංවච්ඡරා පරිවත්තන්ති. සමං උතුසංවච්ඡරෙසු පරිවත්තන්තෙසු සමං වාතා වායන්ති සමා පඤ්ජසා. සමං වාතෙසු වායන්තෙසු සමෙසු පඤ්ජසෙසු දෙවතා අපරිකුපිතා භවන්ති. දෙවතාසු අපරිකුපිතාසු දෙවො සම්මා ධාරං අනුප්පවෙච්ඡති. දෙවෙ සම්මා ධාරං අනුප්පවෙච්ඡන්තෙ සමපාකානි සස්සානි භවන්ති. සමපාකානි, භික්ඛවෙ, සස්සානි මනුස්සා පරිභුඤ්ජන්තා දීඝායුකා ච හොන්ති වණ්ණවන්තො ච බලවන්තො ච අප්පාබාධා චා’’ති.

‘‘ගුන්නං චෙ තරමානානං, ජිම්හං ගච්ඡති පුඞ්ගවො;

සබ්බා තා ජිම්හං ගච්ඡන්ති, නෙත්තෙ ජිම්හං ගතෙ සති.

‘‘එවමෙවං මනුස්සෙසු, යො හොති සෙට්ඨසම්මතො;

සො චෙ අධම්මං චරති, පගෙව ඉතරා පජා;

සබ්බං රට්ඨං දුක්ඛං සෙති, රාජා චෙ හොති අධම්මිකො.

‘‘ගුන්නං චෙ තරමානානං, උජුං ගච්ඡති පුඞ්ගවො;

සබ්බා තා උජුං ගච්ඡන්ති, නෙත්තෙ උජුං ගතෙ සති.

‘‘එවමෙවං මනුස්සෙසු, යො හොති සෙට්ඨසම්මතො;

සො සචෙ [සො චෙව (සී. පී.), සො චෙ (ස්යා.)] ධම්මං චරති, පගෙව ඉතරා පජා;

සබ්බං රට්ඨං සුඛං සෙති, රාජා චෙ හොති ධම්මිකො’’ති. දසමං;

පත්තකම්මවග්ගො දුතියො.

තස්සුද්දානං –

පත්තකම්මං ආනණ්යකො [අනණකො (සී. පී.), අනණ්යකො (ක.)], සබ්රහ්මනිරයා රූපෙන පඤ්චමං;

සරාගඅහිරාජා දෙවදත්තො, පධානං අධම්මිකෙන චාති.