📜

(11) 1. සම්බොධවග්ගො

1-3. පුබ්බෙවසම්බොධසුත්තාදිවණ්ණනා

104-106. තතියස්ස පඨමෙ සම්බොධිතො පුබ්බෙවාති සම්බොධො වුච්චති චතූසු මග්ගෙසු ඤාණං ‘‘සාමං සම්මා බුජ්ඣි එතෙනා’’ති කත්වා, තතො පුබ්බෙයෙවාති අත්ථො. තෙනාහ ‘‘අරියමග්ගප්පත්තිතො අපරභාගෙයෙවා’’ති. බොධිසත්තස්සෙව සතොති එත්ථ යථා උදකතො උග්ගන්ත්වා ඨිතං පරිපාකගතං පදුමං සූරියරස්මිසම්ඵස්සෙන අවස්සං බුජ්ඣිස්සතීති බුජ්ඣනකපදුමන්ති වුච්චති. එවං බුද්ධානං සන්තිකෙ බ්යාකරණස්ස ලද්ධත්තා අවස්සං අනන්තරායෙන පාරමියො පූරෙත්වා බුජ්ඣිස්සතීති බුජ්ඣනකසත්තොති බොධිසත්තො. තෙනාහ ‘‘බුජ්ඣනකසත්තස්සෙව…පෙ… ආරභන්තස්සෙව සතො’’ති. යා වා එසා චතුමග්ගඤාණසඞ්ඛාතා බොධි, ‘‘තං බොධිං කුදාස්සු නාමාහං පාපුණිස්සාමී’’ති පත්ථයමානො පටිපජ්ජතීති බොධියං සත්තො ආසත්තොතිපි බොධිසත්තො. තෙනාහ ‘‘සම්බොධියා වා සත්තස්සෙව ලග්ගස්සෙව සතො’’ති.

අථ වා බොධීති ඤාණං ‘‘බුජ්ඣති එතෙනා’’ති කත්වා, බොධිමා සත්තො බොධිසත්තො, පුරිමපදෙ උත්තරපදලොපං කත්වා යථා ‘‘ඤාණසත්තො’’ති, ඤාණවා පඤ්ඤවා පණ්ඩිතො සත්තොති අත්ථො. බුද්ධානඤ්හි පාදමූලෙ අභිනීහාරතො පට්ඨාය පණ්ඩිතොව සො සත්තො, න අන්ධබාලොති බොධිසත්තො. එවං ගුණවතො උප්පන්නනාමවසෙන බොධිසත්තස්සෙව සතො. අස්සාදීයතීති අස්සාදො, සුඛං. තඤ්ච සාතාකාරලක්ඛණන්ති ආහ ‘‘අස්සාදොති මධුරාකාරො’’ති. ඡන්දරාගො විනීයති චෙව පහීයති ච එත්ථාති නිබ්බානං ‘‘ඡන්දරාගවිනයො ඡන්දරාගප්පහානඤ්චා’’ති වුච්චති. තෙනාහ ‘‘නිබ්බාන’’න්තිආදි. තත්ථ ආගම්මාති ඉදං යො ජනො රාගං විනෙති පජහති ච, තස්ස ආරම්මණකරණං සන්ධාය වුත්තං. දුතියතතියානි උත්තානත්ථානෙව.

පුබ්බෙවසම්බොධසුත්තාදිවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

4-9. සමණබ්රාහ්මණසුත්තාදිවණ්ණනා

107-112. චතුත්ථෙ සාමඤ්ඤන්ති අරියමග්ගො, තෙන අරණීයතො උපගන්තබ්බතො සාමඤ්ඤත්ථං, අරියඵලන්ති ආහ ‘‘සාමඤ්ඤත්ථන්ති චතුබ්බිධං අරියඵල’’න්ති. බ්රහ්මඤ්ඤත්ථන්ති එත්ථාපි එසෙව නයො. තෙනාහ ‘‘ඉතරං තස්සෙව වෙවචන’’න්ති. අරියමග්ගසඞ්ඛාතං සාමඤ්ඤමෙව වා අරණීයතො සාමඤ්ඤත්ථන්ති ආහ ‘‘සාමඤ්ඤත්ථෙන වා චත්තාරො මග්ගා’’ති. පඤ්චමාදීනි උත්තානත්ථානෙව.

සමණබ්රාහ්මණසුත්තාදිවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

10. දුතියනිදානසුත්තවණ්ණනා

113. දසමෙ විවට්ටගාමිකම්මානන්ති විවට්ටූපනිස්සයකම්මානං. තදභිනිවත්තෙතීති එත්ථ තං-සද්දෙන පච්චාමසනස්ස විපාකස්ස පරාමාසොති ආහ ‘‘තං අභිනිවත්තෙතී’’ති, තං විපාකං අභිභවිත්වා නිවත්තෙතීති අත්ථො. ඉදානි න කෙවලං විපාකස්සෙව පරාමාසො තං-සද්දෙන, අථ ඛො ඡන්දරාගට්ඨානියානං ධම්මානං තබ්බිපාකස්ස ච පරාමාසො දට්ඨබ්බොති ආහ ‘‘යදා වා තෙනා’’තිආදි. තෙ චෙව ධම්මෙති තෙ ඡන්දරාගට්ඨානියෙ ධම්මෙ. නිබ්බිජ්ඣිත්වා පස්සතීති කිලෙසෙ නිබ්බිජ්ඣිත්වා විභූතං පාකටං කත්වා පස්සතීති.

දුතියනිදානසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

සම්බොධවග්ගවණ්ණනා නිට්ඨිතා.