📜

(7) 2. පත්තකම්මවග්ගො

1-4. පත්තකම්මසුත්තාදිවණ්ණනා

61-64. දුතියස්ස පඨමෙ යෙ අනිට්ඨා න හොන්ති, තෙ ඉට්ඨාති අධිප්පෙතාති ආහ ‘‘අනිට්ඨපටික්ඛෙපෙන ඉට්ඨා’’ති. ඉට්ඨාති ච පරියිට්ඨා වා හොතු මා වා, ඉට්ඨාරම්මණභූතාති අත්ථො. ගවෙසිතම්පි හි ඉට්ඨන්ති වුච්චති, තං ඉධ නාධිප්පෙතං. මනෙති මනස්මිං. කන්තාති වා කමනීයා, කාමෙතබ්බාති අත්ථො. මනං අප්පායන්තීති ඉට්ඨභාවෙන මනං වඩ්ඪෙන්ති. කම්මසාධනො ඉධ භොග-සද්දොති ආහ ‘‘භොගාති භුඤ්ජිතබ්බා’’තිආදි. ධම්මූපඝාතං කත්වා කුසලධම්මං විනොදෙත්වා. උපනිජ්ඣායීයන්තීති උපජ්ඣායාති ආහ ‘‘සුඛදුක්ඛෙසු උපනිජ්ඣායිතබ්බත්තා’’ති, සුඛදුක්ඛෙසු උප්පන්නෙසු අනුස්සරිතබ්බත්තාති අත්ථො. සන්දිට්ඨසම්භත්තෙහීති එත්ථ තත්ථ තත්ථ සඞ්ගම්ම දිට්ඨමත්තා නාතිදළ්හමිත්තා සන්දිට්ඨා, සුට්ඨු භත්තා සිනෙහවන්තො දළ්හමිත්තා සම්භත්තා.

විසමලොභන්ති බලවලොභං. සුඛිතන්ති සඤ්ජාතසුඛං. පීණිතන්ති ධාතං සුහිතං. තථාභූතො පන යස්මා බලසම්පන්නො හොති, තස්මා ‘‘බලසම්පන්නං කරොතී’’ති වුත්තං.

සොභනෙ කායිකවාචසිකකම්මෙ රතොති සූරතො උකාරස්ස දීඝං කත්වා, තස්ස භාවො සොරච්චං, කායිකවාචසිකො අවීතික්කමො. සො පන අත්ථතො සුසීලභාවොති ආහ ‘‘ඛන්තිසොරච්චෙ නිවිට්ඨාති අධිවාසනක්ඛන්තියඤ්ච සුසීලතාය ච නිවිට්ඨා’’ති. එකමත්තානන්ති එකං චිත්තන්ති අත්ථො. රාගාදීනඤ්හි පුබ්බභාගියං දමනාදි පච්චෙකං ඉච්ඡිතබ්බං, න මග්ගක්ඛණෙ විය එකජ්ඣං පටිසඞ්ඛානමුඛෙන පජහනතො. එකමත්තානන්ති වා විවෙකවසෙන එකං එකාකිනං අත්තානං. තෙනෙවාහ ‘‘එකං අත්තනොව අත්තභාව’’න්තිආදි. උපරූපරිභූමීසූති ඡකාමසග්ගසඞ්ඛාතාසු උපරූපරිකාමභූමීසු. කම්මස්ස ඵලං අග්ගං නාම. තං පනෙත්ථ උච්චගාමීති ආහ ‘‘උද්ධමග්ගමස්සා’’ති. සුවග්ගෙ නියුත්තා, සුවග්ගප්පයොජනාති වා සොවග්ගිකා. දසන්නං විසෙසානන්ති දිබ්බආයුවණ්ණයසසුඛආධිපතෙය්යානඤ්චෙව ඉට්ඨරූපාදීනඤ්ච ඵලවිසෙසානං. වණ්ණග්ගහණෙන චෙත්ථ සකො අත්තභාවවණ්ණො ගහිතො, රූපග්ගහණෙන බහිද්ධා රූපාරම්මණං. දුතියතතියචතුත්ථානි උත්තානත්ථානෙව.

පත්තකම්මසුත්තාදිවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

5. රූපසුත්තවණ්ණනා

65. පඤ්චමෙ පමිනොති උළාරතාදිවිසෙසං එතෙනාති පමාණං, රුපකායො පමාණං එතස්සාති රූපප්පමාණො. තතො එව රූපෙ පසන්නොති රූපප්පසන්නො. ඝොසොති චෙත්ථ ථුතිඝොසො. ලූඛන්ති පච්චයලූඛතා. ධම්මාති සීලාදයො ගුණධම්මා අධිප්පෙතා. ඉමෙසං පන චතුන්නං පුග්ගලානං නානාකරණං පාළියංයෙව ආගතං. වුත්තඤ්හෙතං –

‘‘කතමො ච පුග්ගලො රූපප්පමාණො රූපප්පසන්නො? ඉධෙකච්චො පුග්ගලො ආරොහං වා පස්සිත්වා පරිණාහං වා පස්සිත්වා සණ්ඨානං වා පස්සිත්වා පාරිපූරිං වා පස්සිත්වා තත්ථ පමාණං ගහෙත්වා පසාදං ජනෙති. අයං වුච්චති පුග්ගලො රූපප්පමාණො රූපප්පසන්නො.

‘‘කතමො ච පුග්ගලො ඝොසප්පමාණො ඝොසප්පසන්නො? ඉධෙකච්චො පුග්ගලො පරවණ්ණනාය පරථොමනාය පරපසංසනාය පරවණ්ණහාරිකාය තත්ථ පමාණං ගහෙත්වා පසාදං ජනෙති. අයං වුච්චති පුග්ගලො ඝොසප්පමාණො ඝොසප්පසන්නො.

‘‘කතමො ච පුග්ගලො ලූඛප්පමාණො ලූඛප්පසන්නො? ඉධෙකච්චො පුග්ගලො චීවරලූඛං වා පස්සිත්වා පත්තලූඛං වා පස්සිත්වා සෙනාසනලූඛං වා පස්සිත්වා විවිධං වා දුක්කරකාරිකං පස්සිත්වා තත්ථ පමාණං ගහෙත්වා පසාදං ජනෙති. අයං වුච්චති පුග්ගලො ලූඛප්පමාණො ලූඛප්පසන්නො.

‘‘කතමො ච පුග්ගලො ධම්මප්පමාණො ධම්මප්පසන්නො? ඉධෙකච්චො පුග්ගලො සීලං වා පස්සිත්වා සමාධිං වා පස්සිත්වා පඤ්ඤං වා පස්සිත්වා තත්ථ පමාණං ගහෙත්වා පසාදං ජනෙති. අයං වුච්චති පුග්ගලො ධම්මප්පමාණො ධම්මප්පසන්නො’’ති (පු. ප. 171-172).

තත්ථ ආරොහන්ති උච්චතං. සා ච ඛො තස්මිං තස්මිං කාලෙ පමාණයුත්තා දට්ඨබ්බා. පරිණාහන්ති නාතිකිසථූලතාවසෙන පීණතං. සණ්ඨානන්ති තෙසං තෙසං අඞ්ගපච්චඞ්ගානං සුසණ්ඨිතතං දීඝරස්සවට්ටාදියුත්තට්ඨානෙසු තථාභාවං. පාරිපූරින්ති සබ්බෙසං සරීරාවයවානං පරිපුණ්ණතං අවිකලතං. තත්ථ පමාණං ගහෙත්වාති තස්මිං රූපෙ රූපසම්පත්තියං පමාණභාවං උපාදාය. පසාදං ජනෙතීති අධිමොක්ඛං ජනෙති උප්පාදෙති.

පරවණ්ණනායාති ‘‘අසුකො එදිසො ච එදිසො චා’’ති පරස්ස ගුණවචනෙන. පරථොමනායාති පරම්මුඛා පරස්ස සිලාඝුප්පාදකෙන අභිත්ථවනෙන පරෙන ථුතිවසෙන, ගාථාදිඋපනිබන්ධනෙන වුත්තාය ථොමනායාති වුත්තං හොති. පරපසංසනායාති පරම්මුඛා පරස්ස ගුණසංකිත්තනෙන. පරවණ්ණහාරිකායාති පරම්පරවණ්ණහාරිකාය පරම්පරාය පරස්ස කිත්තනසද්දස්ස උපසංහාරෙන. තත්ථාති තස්මිං ථුතිඝොසෙ.

චීවරලූඛන්ති ථූලජිණ්ණබහුතුන්නකතාදිචීවරස්ස ලූඛභාවං. පත්තලූඛන්ති අනෙකගන්ථිකාහටතාදිපත්තස්ස ලූඛභාවං. විවිධං වා දුක්කරකාරිකන්ති ධුතඞ්ගාදිවසෙන පවත්තනානාවිධං දුක්කරචරියං. සීලං වා පස්සිත්වාති සීලපාරිපූරිවසෙන විසුද්ධං කායවචීසුචරිතං ඤාණචක්ඛුනා පස්සිත්වා, ඣානාදිඅධිගමසුද්ධිසමාධිං වා විපස්සනාභිඤ්ඤාසඞ්ඛාතං පඤ්ඤං වා පස්සිත්වාති අත්ථො.

එවමෙතස්මිං චතුප්පමාණෙ ලොකසන්නිවාසෙ බුද්ධෙසු අප්පසන්නා මන්දා, පසන්නා බහුකා. රූපප්පමාණස්ස හි බුද්ධරූපතො උත්තරි පසාදාවහං රූපං නාම නත්ථි. ඝොසප්පමාණස්ස බුද්ධානං කිත්තිඝොසතො උත්තරි පසාදාවහො ඝොසො නාම නත්ථි. ලූඛප්පමාණස්ස කාසිකානි වත්ථානි මහාරහානි කඤ්චනභාජනානි තිණ්ණං උතූනං අනුච්ඡවිකෙ සබ්බසම්පත්තියුත්තෙ පාසාදවරෙ පහාය පංසුකූලචීවරසෙලමයපත්තරුක්ඛමූලාදිසෙනාසනසෙවිනො බුද්ධස්ස භගවතො ලූඛතො උත්තරි පසාදාවහං අඤ්ඤං ලූඛං නාම නත්ථි. ධම්මප්පමාණස්ස සදෙවකෙ ලොකෙ අසාධාරණසීලාදිගුණස්ස තථාගතස්ස සීලාදිගුණතො උත්තරි පසාදාවහො අඤ්ඤො සීලාදිගුණො නාම නත්ථි. ඉති භගවා ඉමං චතුප්පමාණිකං ලොකසන්නිවාසං මුට්ඨිනා ගහෙත්වා විය ඨිතොති.

පමාණිංසූති පමාණං අග්ගහෙසුං. නියකජ්ඣත්තෙ තස්ස ගුණං න ජානාතීති තස්ස අබ්භන්තරෙ පවත්තමානං සීලාදිගුණං න ජානාති. සෙසං සුවිඤ්ඤෙය්යමෙව.

රූපසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

7. අහිරාජසුත්තවණ්ණනා

67. සත්තමෙ දට්ඨවිසානෙවාති අවධාරණෙන දිට්ඨවිසාදයො නිවත්තෙති. කට්ඨමුඛාදයො හි චත්තාරො ආසීවිසා දට්ඨවිසො, දිට්ඨවිසො, ඵුට්ඨවිසො, වාතවිසොති පච්චෙකං චතුබ්බිධා හොන්තීති විසවෙගවිකාරවසෙන සොළස වුත්තා. තෙසු දට්ඨවිසානංයෙව ඉධ ගහණං, න ඉතරෙසන්ති දස්සෙති. සෙසං සුවිඤ්ඤෙය්යමෙව.

අහිරාජසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

8. දෙවදත්තසුත්තවණ්ණනා

68. අට්ඨමෙ කාලෙ සම්පත්තෙති ගබ්භස්ස පරිපාකගතත්තා විජායනකාලෙ සම්පත්තෙ. පොතකන්ති අස්සතරියා පුත්තං. ‘‘ඵලං වෙ කදලිං හන්තී’’තිආදිගාථාය කුක්කුජකෙනෙව පත්තවට්ටිපසවස්ස උච්ඡින්නත්තා ඵලුප්පත්ති කදලියා පරාභවාය හොතීති ආහ ‘‘ඵලං වෙ කදලිං හන්තී’’ති. කුක්කුජකං නාම කදලියා පුප්ඵනාළං. තථා ඵලපාකපරියොසානත්තා ඔසධීනං ‘‘ඵලං වෙළුං නළ’’න්ති වුත්තං. අයං පනෙත්ථ පිණ්ඩත්ථො – යථා අත්තනො ඵලං කදලිවෙළුනළෙ විනාසෙති, ගබ්භො ච අස්සතරිං, එවං අත්තනො කම්මභූතො සක්කාරො අසප්පුරිසං විනාසෙතීති.

දෙවදත්තසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

9. පධානසුත්තවණ්ණනා

69. නවමෙ පදහති එතෙහීති පධානානි. උත්තමවීරියානි සෙට්ඨවීරියානි විසිට්ඨස්ස අත්ථස්ස සාධනතො. කිලෙසානං සංවරත්ථායාති යථා අභිජ්ඣාදයො න උප්පජ්ජන්ති, එවං සතියා උපට්ඨානෙන කිලෙසානං සංවරණත්ථාය. පජහනත්ථායාති කාමවිතක්කාදීනං විනොදනත්ථාය. පධානන්ති තස්සෙව පජහනස්ස සාධනවසෙන පවත්තවීරියං. කුසලානං ධම්මානං බ්රූහනත්ථායාති බොජ්ඣඞ්ගසඞ්ඛාතානං කුසලධම්මානං වඩ්ඪනත්ථාය. පධානන්ති තස්සෙව වඩ්ඪනස්ස සාධනවසෙන පවත්තවීරියං.

පධානසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

10. අධම්මිකසුත්තවණ්ණනා

70. දසමෙ විසමන්ති භාවනපුංසකමෙතං. තෙනාහ ‘‘විසමා හුත්වා’’ති. අසමයෙනාති අකාලෙ. භුම්මත්ථෙ හෙතං කරණවචනං. පකට්ඨං පධානං අඤ්ජසං එතෙසන්ති පඤ්ජසා, අඤ්ජසං පගතා පටිපන්නාති වා පඤ්ජසා, පකතිමග්ගගාමිනො. න පඤ්ජසා අපඤ්ජසා, අමග්ගප්පටිපන්නා. තෙ පන යස්මා මග්ගතො අපගතා නාම හොන්ති, තස්මා වුත්තං ‘‘මග්ගතො අපගතා’’තිආදි.

ගාථාසු පන එවමෙත්ථ සම්බන්ධො වෙදිතබ්බො. ගුන්නං චෙ තරමානානන්ති ගාවීසු මහොඝං තරන්තීසු. ජිම්හං ගච්ඡති පුඞ්ගවොති යදි යූථපති උසභො කුටිලං ගච්ඡති. සබ්බා තා ජිම්හං ගච්ඡන්තීති සබ්බා තා ගාවියො කුටිලමෙව ගච්ඡන්ති. කස්මා? නෙත්තෙ ජිම්හං ගතෙ සති තස්ස කුටිලගතත්තා. සො හි තාසං පච්චයිකො උපද්දවහරො ච. එවමෙවන්ති යථා චෙතං, එවමෙව යො මනුස්සෙසු පධානසම්මතො, යදි සො අධම්මචාරී සියා, යෙ තස්ස අනුජීවිනො, සබ්බෙපි අධම්මිකා හොන්ති. සාමිසම්පදා හි පකතිසම්පදං සම්පාදෙති. යස්මා එතදෙවං, තස්මා සබ්බං රට්ඨං දුක්ඛං සෙති, රාජා චෙ හොති අධම්මිකො.

අධම්මිකසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

පත්තකම්මවග්ගවණ්ණනා නිට්ඨිතා.