📜

(9) 4. මචලවග්ගො

1-6. පාණාතිපාතසුත්තාදිවණ්ණනා

81-86. චතුත්ථස්ස පඨමාදීනි උත්තානත්ථානෙව. පඤ්චමෙ (සං. නි. ටී. 1.1.132) ‘‘නීචෙ කුලෙ පච්චාජාතො’’තිආදිකෙන අප්පකාසභාවෙන තමතීති තමො, තෙන තමෙන යුත්තොති තමො පුග්ගලො වුච්චති. තථා හි තංයොගතො පුග්ගලස්ස තබ්බොහාරො යථා ‘‘මච්ඡෙරයොගතො මච්ඡරො’’ති, තස්මා තමොති අප්පකාසභාවෙන තමො තමභූතො අන්ධකාරං විය ජාතො, අන්ධකාරත්තං වා පත්තොති අත්ථො. වුත්තලක්ඛණං තමමෙව පරම්පරතො අයනං ගති නිට්ඨා එතස්සාති තමපරායණො. උභයෙනපි තමග්ගහණෙන ඛන්ධතමො කථිතො, න අන්ධකාරතමො. ඛන්ධතමොති ච සම්පත්තිරහිතා ඛන්ධපවත්තියෙව දට්ඨබ්බා. ‘‘උච්චෙ කුලෙ පච්චාජාතො’’තිආදිකෙන පකාසභාවෙන ජොතෙතීති ජොති, තෙන ජොතිනායුත්තොතිආදි සබ්බං වුත්තනයෙන වෙදිතබ්බං. ඉතරෙ ද්වෙති ජොතිතමපරායණො, ජොතිජොතිපරායණොති ඉතරෙ ද්වෙ පුග්ගලෙ.

වෙණුවෙත්තාදිවිලීවෙහි පෙළභාජනාදිකාරකා විලීවකාරකා. මිගමච්ඡාදීනං නිසාදනතො නෙසාදා, මාගවිකමච්ඡබන්ධාදයො. රථෙසු චම්මෙන නහණකරණතො රථකාරා, චම්මකාරා. පුඉති කරීසස්ස නාමං, තං කුසෙන්ති අපනෙන්තීති පුක්කුසා, පුප්ඵඡඩ්ඩකා. දුබ්බණ්ණොති විරූපො. ඔකොටිමකොති ආරොහාභාවෙන හෙට්ඨිමකො, රස්සකායොති අත්ථො. තෙනාහ ‘‘ලකුණ්ඩකො’’ති. ලකු විය ඝටිකා විය ඩෙති පවත්තතීති ලකුණ්ඩකො, රස්සො. කණති නිමීලතීති කාණො. තං පනස්ස නිමීලනං එකෙන අක්ඛිනා ද්වීහිපි වාති ආහ ‘‘එකච්ඡිකාණො වා උභයච්ඡිකාණො වා’’ති. කුණනං කුණො, හත්ථවෙකල්ලං, සො එතස්ස අත්ථීති කුණී. ඛඤ්ජො වුච්චති පාදවිකලො. හෙට්ඨිමකායසඞ්ඛාතො සරීරස්ස පක්ඛො පදෙසො හතො අස්සාති පක්ඛහතො. තෙනාහ ‘‘පීඨසප්පී’’ති. පදීපෙ පදීපනෙ එතබ්බං නෙතබ්බන්ති පදීපෙය්යං, තෙලකපාලාදිඋපකරණං. වුත්තන්ති අට්ඨකථායං වුත්තං.

ආගමනවිපත්තීති ආගමනට්ඨානවසෙන විපත්ති ‘‘ආගමො එත්ථා’’ති කත්වා. පුබ්බුප්පන්නපච්චයවිපත්තීති පඨමුප්පන්නපච්චයවසෙන විපරාවත්ති. චණ්ඩාලාදිසභාවා හිස්ස මාතාපිතරො පඨමුප්පන්නපච්චයො. පවත්තපච්චයවිපත්තීති පවත්තෙ සුඛපච්චයවිපත්ති. තාදිසෙ නිහීනකුලෙ උප්පන්නොපි කොචි විභවසම්පන්නො සියා, අයං පන දුග්ගතො දුරූපො. ආජීවුපායවිපත්තීති ආජීවනුපායවසෙන විපත්ති. සුඛෙන හි ජීවිකං පවත්තෙතුං උපායභූතා හත්ථිසිප්පාදයො ඉමස්ස නත්ථි, පුප්ඵඡඩ්ඩනසිලාකොට්ටනාදිකම්මං පන කත්වා ජීවිකං පවත්තෙති. තෙනාහ ‘‘කසිරවුත්තිකෙ’’ති. අත්තභාවවිපත්තීති උපධිවිපත්ති. දුක්ඛකාරණසමායොගොති කායිකචෙතසිකදුක්ඛුප්පත්තියා පච්චයසමොධානං. සුඛකාරණවිපත්තීති සුඛපච්චයපරිහානි. උපභොගවිපත්තීති උපභොගසුඛස්ස විනාසො අනුපලද්ධි. ජොති චෙව ජොතිපරායණභාවො ච සුක්කපක්ඛො. ඡට්ඨං උත්තානමෙව.

පාණාතිපාතසුත්තාදිවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

7. පුත්තසුත්තවණ්ණනා

87. සත්තමෙ ම-කාරො පදසන්ධිකරො ‘‘අඤ්ඤමඤ්ඤ’’න්තිආදීසු විය. නිච්චලසමණොති ථිරසමණො. අභිසිඤ්චිතබ්බොති අභිසෙකොති කම්මසාධනො අභිසෙකසද්දො. තෙනාහ ‘‘අභිසෙකං කාතුං යුත්තො’’ති.

බාකුලත්ථෙරො වියාති ථෙරො හි මහායසස්සී, තස්ස පුත්තධීතරො නත්තුපනත්තකා සුඛුමසාටකෙහි චීවරානි කාරෙත්වා රජාපෙත්වා සමුග්ගෙ පක්ඛිපිත්වා පහිණන්ති. ථෙරස්ස නහානකාලෙ නහානකොට්ඨකෙ ඨපෙන්ති. ථෙරො තානි නිවාසෙති චෙව පාරුපති ච. තෙනෙවෙතං වුත්තං.

ඛදිරවනමග්ගෙ සීවලිත්ථෙරො වියාති සත්ථරි කිර තං මග්ගං පටිපන්නෙ දෙවතා ‘‘අම්හාකං අය්යස්ස සීවලිත්ථෙරස්ස සක්කාරං කරිස්සාමා’’ති චින්තෙත්වා එකෙකයොජනෙ විහාරං කාරෙත්වා එකයොජනතො උද්ධං ගන්තුං අදත්වා පාතොව උට්ඨාය දිබ්බානි යාගුආදීනි ගහෙත්වා ‘‘අම්හාකං අය්යො සීවලිත්ථෙරො කහං නිසින්නො’’ති විචරන්ති. ථෙරො අත්තනො අභිහටං බුද්ධප්පමුඛස්ස භික්ඛුසඞ්ඝස්ස දාපෙසි. එවං සත්ථා සපරිවාරො තිංසයොජනිකං කන්තාරං සීවලිත්ථෙරස්ස පුඤ්ඤඵලං අනුභවමානොව අගමාසි. තෙනෙවෙතං වුත්තං.

අට්ඨකනාගරසුත්තෙ ආනන්දත්ථෙරො වියාති අට්ඨකනාගරකො කිර ගහපති ථෙරස්ස ධම්මදෙසනාය පසීදිත්වා පඤ්චසතග්ඝනකං විහාරං කාරෙත්වා අදාසි. තං සන්ධායෙතං වුත්තං.

පිලින්දවච්ඡත්ථෙරො වියාති ථෙරස්ස කිර ඉද්ධානුභාවෙන පසන්නා මනුස්සා සප්පිආදීනි බහූනි භෙසජ්ජානි අභිහරිංසු. පකතියාපි ච ආයස්මා පිලින්දවච්ඡො ලාභී හොති පඤ්චන්නං භෙසජ්ජානං, ලද්ධං ලද්ධං පරිසාය විස්සජ්ජෙති. තෙනෙතං වුත්තං ‘‘ගිලානපච්චයං පිලින්දවච්ඡත්ථෙරො වියා’’ති.

තිණ්ණම්පි සන්නිපාතෙන නිබ්බත්තානීති පිත්තාදීනං තිණ්ණම්පි විසමානං සන්නිපාතෙන ජාතානි. අතිසීතාදිභාවෙන උතූනං පරිණාමොති ආහ ‘‘අතිසීතඅතිඋණ්හඋතුතො ජාතානී’’ති. පුරිමඋතුතො විසදිසො උතු උතුපරිණාමො, තතො ජාතානි උතුපරිණාමජානි, විසභාගඋතුතො ජාතානීති අත්ථො. ජඞ්ගලදෙසවාසීනඤ්හි අනූපදෙසෙ වසන්තානං විසභාගොව උතු උප්පජ්ජති, අනූපදෙසවාසීනඤ්ච ජඞ්ගලදෙසෙති. එවං මලයසමුද්දතීරාදිවසෙනපි උතුවිසභාගතා උප්පජ්ජතියෙව. තතො ජාතානි උතුපරිණාමජානි නාම.

අත්තනො පකතිචරියානං විසමං කායස්ස පරිහරණවසෙන විසමපරිහාරජානි. තානි පන අච්චාසනඅතිට්ඨානාදිනා වෙදිතබ්බානීති ආහ ‘‘අච්චාසනඅතිට්ඨානාදිකා’’ති. ආදි-සද්දෙන මහාභාරවහණසුධාකොට්ටනඅදෙසකාලචරණාදීනි සඞ්ගණ්හාති. පරස්ස උපක්කමතො නිබ්බත්තානි ඔපක්කමිකානි, අයං චොරොති වා පාරදාරිකොති වා ගහෙත්වා ජණ්ණුකකප්පරමුග්ගරාදීහි නිප්පොථනඋපක්කමං පච්චයං කත්වා උප්පන්නානීති අත්ථො. තෙනාහ ‘‘වධබන්ධනාදිඋපක්කමෙන නිබ්බත්තානී’’ති. කෙවලන්ති බාහිරං පච්චයං අනපෙක්ඛිත්වා කෙවලං, තෙන විනාති අත්ථො. තෙනාහ ‘‘පුබ්බෙකතකම්මවිපාකවසෙනෙව ජාතානී’’ති.

පුත්තසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

8-10. සංයොජනසුත්තාදිවණ්ණනා

88-90. අට්ඨමෙ සොතාපන්නො චතූහි වාතෙහි ඉන්දඛීලො විය පරප්පවාදෙහි අකම්පියො අචලසද්ධාය සමන්නාගතත්තා සාසනෙ ලද්ධප්පතිට්ඨො සමණමචලො නාමාති ආහ ‘‘සාසනෙ ලද්ධප්පතිට්ඨත්තා’’තිආදි. ථද්ධභාවකරානං කිලෙසානං සබ්බසො සමුච්ඡින්නත්තාති චිත්තස්ස ථද්ධභාවකරානං උද්ධම්භාගියකිලෙසානං සබ්බසො අභාවා සමණසුඛුමාලො නාම සුඛුමාලභාවප්පත්තිතො. නවමදසමානි සුවිඤ්ඤෙය්යානෙව.

සංයොජනසුත්තාදිවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

මචලවග්ගවණ්ණනා නිට්ඨිතා.