📜

(14) 4. පුග්ගලවග්ගො

1. සංයොජනසුත්තවණ්ණනා

131. චතුත්ථස්ස පඨමෙ උපපත්තිප්පටිලාභං සංවත්තනිකානීති උපපත්තිපටිලාභියානි. භවපටිලාභියානීති එත්ථාපි එසෙව නයො. යෙහීති යෙහි සංයොජනෙහි හෙතුභූතෙහි, කරණභූතෙහි වා. නනු ච සොතාපන්නස්සපි ඔරම්භාගියානි සංයොජනානි අප්පහීනානි, කස්මා පන සකදාගාමීයෙව ඉධ ගහිතොති ආහ ‘‘සකදාගාමිස්සාති ඉදං අප්පහීනසංයොජනෙසු අරියෙසු උත්තමකොටියා ගහිත’’න්ති. තත්ථ අප්පහීනසංයොජනෙසූති අප්පහීනඔරම්භාගියසංයොජනෙසු. උත්තමකොටියා ගහිතන්ති උක්කට්ඨපරිච්ඡෙදෙන ගහිතං. සකදාගාමිතො පරඤ්හි අප්පහීනඔරම්භාගියසංයොජනො අරියො නාම නත්ථි. නනු ච සකදාගාමිස්ස පහීනානිපි ඔරම්භාගියානි සංයොජනානි අත්ථි දිට්ඨිවිචිකිච්ඡාසීලබ්බතපරාමාසසංයොජනානං පහීනත්තා, තස්මා ‘‘ඔරම්භාගියානි සංයොජනානි අප්පහීනානී’’ති කස්මා වුත්තන්ති ආහ ‘‘ඔරම්භාගියෙසු ච අප්පහීනං උපාදායා’’තිආදි. යස්මා කාමරාගබ්යාපාදසංයොජනානි සකදාගාමිස්ස අප්පහීනානි, තස්මා තානි අප්පහීනානි උපාදාය ‘‘ඔරම්භාගියානි සංයොජනානි අප්පහීනානී’’ති වුත්තං, න සබ්බෙසං අප්පහීනත්තාති අධිප්පායො.

සංයොජනසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

2. පටිභානසුත්තවණ්ණනා

132. දුතියෙ පටිභානං වුච්චති ඤාණම්පි ඤාණස්ස උපට්ඨිතවචනම්පි, තං ඉධ අධිප්පෙතං, අත්ථයුත්තං කාරණයුත්තඤ්ච පටිභානමස්සාති යුත්තප්පටිභානො. පුච්ඡානන්තරමෙව සීඝං බ්යාකාතුං අසමත්ථතාය නොමුත්තප්පටිභානමස්සාති නොමුත්තප්පටිභානො. ඉමිනා නයෙන සෙසා වෙදිතබ්බා. එත්ථ පන පඨමො කඤ්චි කාලං වීමංසිත්වා යුත්තමෙව පෙක්ඛති තිපිටකචූළනාගත්ථෙරො විය. සො පන පඤ්හං පුට්ඨො පරිග්ගහෙත්වා යුත්තප්පත්තකාරණමෙව කථෙති. දුතියො පුච්ඡානන්තරමෙව යෙන වා තෙන වා වචනෙන පටිබාහති, වීමංසිත්වාපි ච යුත්තං න පක්ඛෙති චතුනිකායිකපිණ්ඩතිස්සත්ථෙරො විය. සො පන පඤ්හං පුට්ඨො පඤ්හපරියොසානම්පි නාගමෙති, යං වා තං වා කථෙතියෙව, වචනත්ථං පනස්ස වීමංසියමානං කත්ථචි න ලගති. තතියො පුච්ඡාසමකාලමෙව යුත්තං පෙක්ඛති, තංඛණංයෙව ච නං බ්යාකරොති තිපිටකචූළාභයත්ථෙරො විය. සො පන පඤ්හං පුට්ඨො සීඝමෙව කථෙති, යුත්තප්පත්තකාරණො ච හොති. චතුත්ථො පුට්ඨො සමානො නෙව යුත්තං පෙක්ඛති, න යෙන වා තෙන වා පටිබාහිතුං සක්කොති, තිබ්බන්ධකාරනිමුග්ගො විය හොති ලාළුදායිත්ථෙරො විය.

පටිභානසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

3-4. උග්ඝටිතඤ්ඤූසුත්තාදිවණ්ණනා

133-4. තතියෙ උග්ඝටිතඤ්ඤූති එත්ථ උග්ඝටනං නාම ඤාණුග්ඝටනං, ඤාණෙන උග්ඝටිතමත්තෙයෙව ජානාතීති අත්ථො. සහ උදාහටවෙලායාති උදාහාරෙ උදාහටමත්තෙයෙව. ධම්මාභිසමයො හොතීති චතුසච්චධම්මස්ස ඤාණෙන සද්ධිං අභිසමයො. අයං වුච්චතීති අයං ‘‘චත්තාරො සතිපට්ඨානා’’තිආදිනා (විභ. 355) නයෙන සංඛිත්තෙන මාතිකාය ඨපියමානාය දෙසනානුසාරෙන ඤාණං පෙසෙත්වා අරහත්තං ගණ්හිතුං සමත්ථො පුග්ගලො ‘‘උග්ඝටිතඤ්ඤූ’’ති වුච්චති. විපඤ්චිතං විත්ථාරිතමෙව අත්ථං ජානාතීති විපඤ්චිතඤ්ඤූ. අයං වුච්චතීති අයං සංඛිත්තෙන මාතිකං ඨපෙත්වා විත්ථාරෙන අත්ථෙ භාජියමානෙ අරහත්තං පාපුණිතුං සමත්ථො පුග්ගලො ‘‘විපඤ්චිතඤ්ඤූ’’ති වුච්චති . උද්දෙසාදීහි නෙතබ්බොති නෙය්යො. අනුපුබ්බෙන ධම්මාභිසමයොති අනුක්කමෙන අරහත්තප්පත්ති. බ්යඤ්ජනපදමෙව පරමං අස්සාති පදපරමො. න තාය ජාතියා ධම්මාභිසමයො හොතීති තෙන අත්තභාවෙන ඣානං වා විපස්සනං වා මග්ගං වා ඵලං වා නිබ්බත්තෙතුං න සක්කොතීති අත්ථො. චතුත්ථං උත්තානමෙව.

උග්ඝටිතඤ්ඤූසුත්තාදිවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

5-8. සාවජ්ජසුත්තාදිවණ්ණනා

135-8. පඤ්චමෙ සාවජ්ජොති සදොසො. සාවජ්ජෙන කායකම්මෙනාති සදොසෙන පාණාතිපාතාදිනා කායකම්මෙන. ඉතරෙසුපි එසෙව නයො. අයං වුච්චතීති අයං පුග්ගලො තීහි ද්වාරෙහි ආයූහනකම්මස්ස සදොසත්තා ගූථකුණපාදිභරිතො පදෙසො විය ‘‘සාවජ්ජො’’ති වුච්චති. සාවජ්ජෙන බහුලන්ති යස්ස සාවජ්ජමෙව කායකම්මං බහුලං හොති, අප්පං අනවජ්ජං. සො ‘‘සාවජ්ජෙන බහුලං කායකම්මෙන සමන්නාගතො අප්පං අනවජ්ජෙනා’’ති වුච්චති. ඉතරෙසුපි එසෙව නයො. කො පන එවරූපො හොතීති? යො ගාමධම්මතාය වා නිගමධම්මතාය වා කදාචි කරහචි උපොසථං සමාදියති, සීලානි පූරෙති. අයං වුච්චතීති අයං පුග්ගලො තීහි ද්වාරෙහි ආයූහනකම්මෙසු සාවජ්ජස්සෙව බහුලතාය අනවජ්ජස්ස අප්පතාය ‘‘වජ්ජබහුලො’’ති වුච්චති. යථා හි එකස්මිං පදෙසෙ දුබ්බණ්ණානි දුග්ගන්ධානි පුප්ඵානි රාසිකතානස්සු, තෙසං උපරි තහං තහං අධිමුත්තකවස්සිකපාටලානි පතිතානි භවෙය්යුං, එවරූපො අයං පුග්ගලො වෙදිතබ්බො. යථා පන එකස්මිං පදෙසෙ අධිමුත්තකවස්සිකපාටලානි රාසිකතානස්සු, තෙසං උපරි තහං තහං දුග්ගන්ධානි බදරපුප්ඵාදීනි පතිතානි භවෙය්යුං. එවරූපො තතියො පුග්ගලො වෙදිතබ්බො. චතුත්ථො පන තීහි ද්වාරෙහි ආයූහනකම්මස්ස නිද්දොසත්තා ච චතුමධුරභරිතසුවණ්ණවාති විය දට්ඨබ්බො. ඡට්ඨාදීනි උත්තානත්ථානෙව.

සාවජ්ජසුත්තාදිවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

9-10. ධම්මකථිකසුත්තාදිවණ්ණනා

139-140. නවමෙ අප්පඤ්ච භාසතීති සම්පත්තපරිසාය ථොකමෙව කථෙති. අසහිතඤ්චාති කථෙන්තො ච පන න අත්ථයුත්තං කාලයුත්තං කථෙති. පරිසා චස්ස න කුසලා හොතීති සොතුං නිසින්නපරිසා චස්ස යුත්තායුත්තං කාරණාකාරණං සිලිට්ඨාසිලිට්ඨං න ජානාතීති අත්ථො. එවරූපොති අයං එවංජාතිකො බාලධම්මකථිකො එවංජාතිකාය බාලපරිසාය ධම්මකථිකොත්වෙව නාමං ලභති. ඉමිනා නයෙන සබ්බත්ථ අත්ථො වෙදිතබ්බො. එත්ථ ච ද්වෙයෙව ජනා සභාවධම්මකථිකා, න ඉතරෙ. ඉතරෙ පන ධම්මකථිකානං අන්තො පවිට්ඨත්තා එවං වුත්තා. දසමං උත්තානමෙව.

ධම්මකථිකසුත්තාදිවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

පුග්ගලවග්ගවණ්ණනා නිට්ඨිතා.