📜
(16) 1. ඉන්ද්රියවග්ගො
1-5. ඉන්ද්රියසුත්තාදිවණ්ණනා
151-155. චතුත්ථස්ස ¶ ¶ පඨමාදීනි උත්තානානෙව.
ඉන්ද්රියසුත්තාදිවණ්ණනා නිට්ඨිතා.
6-8. කප්පසුත්තාදිවණ්ණනා
156-158. ඡට්ඨෙ සංවට්ටනං විනස්සනං සංවට්ටො, සංවට්ටතො උද්ධං තථා ඨායී සංවට්ටට්ඨායී. විවට්ටනං නිබ්බත්තනං, වඩ්ඪනං වා විවට්ටො. ‘‘තෙජොසංවට්ටො, ආපොසංවට්ටො, වායොසංවට්ටොති එවං සංවට්ටසීමානුක්කමෙන සංවට්ටෙසු වත්තබ්බෙසු තථා අවත්වා ආපොසංවට්ටො, තෙජොසංවට්ටො, වායොසංවට්ටොති වචනං සංවට්ටමහාභූතදෙසනානුපුබ්බියා’’ති කෙචි. ‘‘භාවීසංවට්ටානුපුබ්බියා’’ති අපරෙ. ආපෙන සංවට්ටො ආපොසංවට්ටො. සංවට්ටසීමාති සංවට්ටනමරියාදා. සංවට්ටතීති විනස්සති. සදාති සබ්බකාලං, තීසුපි සංවට්ටකාලෙසූති අත්ථො. එකං බුද්ධක්ඛෙත්තං විනස්සතීති එත්ථ බුද්ධක්ඛෙත්තං නාම තිවිධං හොති ජාතික්ඛෙත්තං, ආණාක්ඛෙත්තං, විසයක්ඛෙත්තඤ්ච.
තත්ථ ජාතික්ඛෙත්තං දසසහස්සචක්කවාළපරියන්තං හොති, තථාගතස්ස පටිසන්ධිග්ගහණාදීසු කම්පති. ආණාක්ඛෙත්තං කොටිසතසහස්සචක්කවාළපරියන්තං, යත්ථ රතනසුත්තං (ඛු. පා. 6.1 ආදයො; සු. නි. 224 ආදයො) ඛන්ධපරිත්තං (අ. නි. 4.67; චූළව. 251) ධජග්ගපරිත්තං (සං. නි. 1.249) ආටානාටියපරිත්තං (දී. නි. 3.277-278) මොරපරිත්තන්ති (ජා. 1.2.17-18) ඉමෙසං පරිත්තානං ආනුභාවො වත්තති. විසයක්ඛෙත්තං අනන්තාපරිමාණං, යං ‘‘යාවතා වා පනාකඞ්ඛෙය්යා’’ති (අ. නි. 3.81) වුත්තං. තත්ථ යං යං තථාගතො ආකඞ්ඛති, තං තං ජානාති. එවමෙතෙසු තීසු බුද්ධක්ඛෙත්තෙසු එකං ආණාක්ඛෙත්තං විනස්සති ¶ , තස්මිං පන විනස්සන්තෙ ජාතික්ඛෙත්තං විනට්ඨමෙව හොති, විනස්සන්තඤ්ච එකතොව විනස්සති, සණ්ඨහන්තඤ්ච ¶ එකතොව සණ්ඨහති. සෙසමෙත්ථ විසුද්ධිමග්ගසංවණ්ණනාසු (විසුද්ධි. මහාටී. 2.404) වුත්තනයෙනෙව ගහෙතබ්බං. සත්තමට්ඨමානි උත්තානත්ථානෙව.
කප්පසුත්තාදිවණ්ණනා නිට්ඨිතා.
9. භික්ඛුනීසුත්තවණ්ණනා
159. නවමෙ එවං පවත්තං පච්චුප්පන්නතණ්හං නිස්සායාති ‘‘කුදාස්සු නාමාහම්පි ආසවානං ඛයා’’තිආදිනා නයෙන අනුත්තරෙ විමොක්ඛෙ පිහං උප්පාදෙන්තස්ස උප්පන්නතණ්හං නිස්සාය. කථං පන ලොකුත්තරධම්මෙ ආරබ්භ ආසා උප්පජ්ජතීති? න ඛො පනෙතං එවං දට්ඨබ්බං, න ආරම්මණකරණවසෙන තත්ථ පිහා පවත්තති අවිසයත්තා පුග්ගලස්ස ච අනධිගතභාවතො. අනුස්සවූපලද්ධෙ පන අනුත්තරවිමොක්ඛෙ උද්දිස්ස පිහං උප්පාදෙන්තො තත්ථ පිහං උප්පාදෙති නාම. නාකඩ්ඪතීති කම්මපථභාවං අප්පත්තතාය පටිසන්ධිං න දෙති. සෙසං සුවිඤ්ඤෙය්යමෙව.
භික්ඛුනීසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.
10. සුගතවිනයසුත්තවණ්ණනා
160. දසමෙ වළඤ්ජෙන්තීති සජ්ඣායන්ති චෙව වාචුග්ගතං කරොන්තා ධාරෙන්ති ච. අවිගතතණ්හතාය තං තං පරික්ඛාරජාතං බහුම්පි ආදියන්තීති බහුලා, තෙ එව බාහුලිකා යථා ‘‘වෙනයිකො’’ති (ම. නි. 1.246; අ. නි. 8.11; පාරා. 8). තෙ පන යස්මා පච්චයබහුලභාවා යුත්තප්පයුත්තා නාම හොන්ති, තස්මා ආහ ‘‘පච්චයබාහුල්ලාය පටිපන්නා’’ති. සිථිලං ගණ්හන්තීති සාථලිකා, සික්ඛාය ආදරගාරවාභාවෙන සිථිලං අදළ්හං ගණ්හන්තීති අත්ථො. සිථිලන්ති ච භාවනපුංසකනිද්දෙසො, සිථිල-සද්දෙන වා සමානත්ථස්ස සාථලසද්දස්ස වසෙන සාථලිකාති පදසිද්ධි වෙදිතබ්බා. අවගමනතොති අධොගමනතො, ඔරම්භාගියභාවතොති අත්ථො. නිබ්බීරියාති උජ්ඣිතුස්සාහා තදධිගමාය ආරම්භම්පි අකුරුමානා.
සුගතවිනයසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.
ඉන්ද්රියවග්ගවණ්ණනා නිට්ඨිතා.