📜

(19) 4. බ්රාහ්මණවග්ගො

1-3. යොධාජීවසුත්තාදිවණ්ණනා

181-183. චතුත්ථස්ස පඨමාදීනි උත්තානත්ථානෙව.

4. අභයසුත්තවණ්ණනා

184. චතුත්ථෙ සොචතීති චිත්තෙ උප්පන්නබලවසොකෙන සොචති, චිත්තසන්තාපෙන අන්තො නිජ්ඣායතීති අත්ථො. කිලමතීති තස්සෙව සොකස්ස වසෙන කායෙ ච උප්පන්නදුක්ඛෙන කිලමති. පරිදෙවතීති සොකුද්දෙහකවසෙන තං තං විප්පලපන්තො වාචාය පරිදෙවති. උරත්තාළින්ති උරත්තාළං, උරං තාළෙත්වාති අත්ථො. තෙනාහ ‘‘උරං තාළෙත්වා’’ති. කඞ්ඛාවිචිකිච්ඡාති එත්ථ ‘‘එකමෙවිදං පඤ්චමං නීවරණං. කිං නු ඛො ඉද’’න්ති ආරම්මණං කඞ්ඛනතො කඞ්ඛා, ‘‘ඉදමෙව වර’’න්ති නිච්ඡෙතුං අසමත්ථභාවතො ‘‘විචිකිච්ඡා’’ති වුච්චති – ‘‘ධම්මසභාවං විචිනන්තො කිච්ඡති, විගතා චිකිච්ඡා’’ති වා කත්වා.

අභයසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

5. බ්රාහ්මණසච්චසුත්තවණ්ණනා

185. පඤ්චමෙ එත්ථාති එතස්මිං සුඤ්ඤතානුපස්සනාධිකාරෙ. ක්වචීති කත්ථචි ඨානෙ, කාලෙ, ධම්මෙ වා. අථ වා ක්වචීති අජ්ඣත්තං බහිද්ධා වා. අත්තනො අත්තානන්ති සකත්තානං ‘‘අයං ඛො, භො බ්රහ්මා, මහාබ්රහ්මා…පෙ… වසී පිතා භූතභබ්යාන’’න්තිආදිනා (දී. නි. 1.42) පරෙහි පරිකප්පිතං අත්තානඤ්ච කස්සචි කිඤ්චනභූතං න පස්සතීති දස්සෙන්තො ‘‘කස්සචී’’තිආදිමාහ. තත්ථ පරස්සාති පරජාති පරො පුරිසොති වා එවං ගහිතස්ස. න ච මම ක්වචනීති එත්ථ මම-සද්දො අට්ඨානප්පයුත්තොති ආහ ‘‘මම-සද්දං තාව ඨපෙත්වා’’ති. පරස්ස චාති අත්තනො අඤ්ඤස්ස. පරො පුරිසො නාම අත්ථි මමත්ථාය ඨිතො. තස්ස වසෙන මය්හං සබ්බං ඉජ්ඣතීති එකච්චදිට්ඨිගතිකපරිකප්පිතවසෙන පරං අත්තානං තඤ්ච අත්තනො කිඤ්චනභූතං න පස්සතීති දස්සෙන්තො ‘‘න ච ක්වචනී’’තිආදිමාහ. එත්ථ ච නාහං ක්වචනීති සකඅත්තනො සබ්භාවං න පස්සති. න කස්සචි කිඤ්චනතස්මින්ති සකඅත්තනො එව කස්සචි අත්තනියතං න පස්සති. න ච මමාති එතං ද්වයං යථාරහං සම්බන්ධිතබ්බං, අත්ථි-පදං පච්චෙකං. න ච ක්වචනි පරස්ස අත්තා අත්ථීති පරස්ස අත්තනො අභාවං පස්සති. තස්ස පරස්ස අත්තනො මම කිඤ්චනතා නත්ථීති පරස්ස අත්තනො අනත්තනියතං පස්සති. එවං අජ්ඣත්තං බහිද්ධා ඛන්ධානං අත්තත්තනියසුඤ්ඤතා-සුද්ධසඞ්ඛාරපුඤ්ජතා-චතුකොටිකසුඤ්ඤතාපරිග්ගණ්හනෙන නිට්ඨා හොති. සෙසමෙත්ථ සුවිඤ්ඤෙය්යමෙව.

බ්රාහ්මණසච්චසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

6. උම්මග්ගසුත්තවණ්ණනා

186. ඡට්ඨෙ ආකඩ්ඪීයතීති චිත්තවසිකො ලොකො තත්ථ තත්ථ උපකඩ්ඪීයති. තෙසංයෙවෙත්ථ ගහණං වෙදිතබ්බන්ති යෙ අපරිඤ්ඤාතවත්ථුකා චිත්තස්ස වසං ගච්ඡන්ති, තෙසංයෙව ගහණං. න හි පරිඤ්ඤාතක්ඛන්ධා පහීනකිලෙසා චිත්තස්ස වසං ගච්ඡන්ති, චිත්තං පන අත්තනො වසෙ වත්තෙන්ති. සහ සීලෙනාති චාරිත්තවාරිත්තසීලෙන සද්ධිං. පුබ්බභාගපටිපදන්ති ධුතඞ්ගමාදිං කත්වා යාව ගොත්රභුඤාණං, තාව පවත්තෙතබ්බං සමථවිපස්සනාසඞ්ඛාතං සම්මාපටිපදං. සෙසං සුවිඤ්ඤෙය්යමෙව.

උම්මග්ගසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

7. වස්සකාරසුත්තවණ්ණනා

187. සත්තමෙ වස්සකාරො බ්රාහ්මණො මගධමහාමත්තොති එත්ථ වස්සකාරොති තස්ස බ්රාහ්මණස්ස නාමං. මහතියා ඉස්සරියමත්තාය සමන්නාගතො මහාමත්තො. ඉස්සරියමත්තායාති ච ඉස්සරියප්පමාණෙනාති අත්ථො, ඉස්සරියෙන චෙව විත්තූපකරණෙන චාති එවං වා එත්ථ අත්ථො දට්ඨබ්බො, උපභොගූපකරණානිපි හි ලොකෙ ‘‘මත්තා’’ති වුච්චන්ති. මගධරඤ්ඤො, මගධරට්ඨෙ වා මහාමත්තොති මගධමහාමත්තො. තුදිසඤ්ඤිතො ගාමො නිවාසො එතස්සාති තොදෙය්යො. තෙනෙවාහ ‘‘තුදිගාමවාසිකස්සා’’ති. තුදිගාමවාසිතා චස්ස තත්ථ අධිපතිභාවෙනාති දට්ඨබ්බා. සො හි තං ගාමං සොණදණ්ඩො විය, චම්පං කූටදන්තො විය, ඛාණුමතං අධිපතිභාවෙන අජ්ඣාවසති. මහද්ධනො හොති පඤ්චචත්තාලීසකොටිවිභවො. පරිසතීති පරිසායං, ජනසමූහෙති අත්ථො. තෙනාහ ‘‘සන්නිපතිතාය පරිසායා’’ති. අභිප්පසන්නොති එත්ථ අභික්කමනත්ථො අභි-සද්දොති ආහ ‘‘අතික්කම්ම පසන්නො’’ති, පසාදනීයං ඨානං අතික්කමිත්වා අප්පසාදනීයට්ඨානෙ පසන්නොති අධිප්පායො. තං තං කිච්චං අත්ථං පස්සතීති අත්ථදසා, අලං සමත්ථා පටිබලා අත්ථදසා අලමත්ථදසා, අලමත්ථදසෙ අතිසයන්තීති අලමත්ථදසතරා. තෙනාහ ‘‘අත්ථෙ පස්සිතුං සමත්ථා’’තිආදි. නෙව සප්පුරිසං න අසප්පුරිසං ජානාති සප්පුරිසධම්මානං අසප්පුරිසධම්මානඤ්ච යාථාවතො අජානනතො. සෙසමෙත්ථ උත්තානමෙව.

වස්සකාරසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

8. උපකසුත්තවණ්ණනා

188. අට්ඨමෙ නිබ්බත්තිවසෙන නිරයං අරහති, නිරයසංවත්තනියෙන වා කම්මුනා නිරයෙ නියුත්තොති නෙරයිකො. අවීචිම්හි උප්පජ්ජිත්වා තත්ථ ආයුකප්පසඤ්ඤිතං අන්තරකප්පං තිට්ඨතීති කප්පට්ඨො. නිරයූපපත්තිං පරිහරණවසෙන තිකිච්ඡිතුං අසක්කුණෙය්යොති අතෙකිච්ඡො. අපරියාදින්නාවාති අපරික්ඛීණායෙව. සචෙ හි එකො භික්ඛු කායානුපස්සනං පුච්ඡති, අඤ්ඤො වෙදනානුපස්සනං…පෙ… චිත්තානුපස්සනං. ‘‘ඉමිනා පුට්ඨෙ අහං පුච්ඡාමී’’ති එකො එකං න ඔලොකෙති, එවං සන්තෙපි තෙසං වාරො පඤ්ඤායති එව, බුද්ධානං පන වාරො න පඤ්ඤායති. විදත්ථිචතුරඞ්ගුලං ඡායං අතික්කමනතො පුරෙතරංයෙව භගවා චුද්දසවිධෙන කායානුපස්සනං, නවවිධෙන වෙදනානුපස්සනං, සොළසවිධෙන චිත්තානුපස්සනං, පඤ්චවිධෙන ධම්මානුපස්සනං කථෙති. තිට්ඨන්තු වා එවං චත්තාරො. සචෙ හි අඤ්ඤෙ චත්තාරො සම්මප්පධානෙසු, අඤ්ඤෙ ඉද්ධිපාදෙසු, අඤ්ඤෙ පඤ්චින්ද්රියෙසු , අඤ්ඤෙ පඤ්චබලෙසු, අඤ්ඤෙ සත්තබොජ්ඣඞ්ගෙසු, අඤ්ඤෙ අට්ඨමග්ගඞ්ගෙසු පඤ්හෙ පුච්ඡෙය්යුං, තම්පි භගවා කථෙය්ය. තිට්ඨන්තු වා එතෙ අට්ඨ. සචෙ අඤ්ඤෙ සත්තතිංස ජනා බොධිපක්ඛියෙසු පඤ්හෙ පුච්ඡෙය්යුං, තම්පි භගවා තාවදෙව කථෙය්ය. කස්මා? යාවතා හි ලොකියමහාජනෙ එකං පදං කථෙන්තෙ තාව ආනන්දත්ථෙරො අට්ඨ පදානි කථෙති. ආනන්දත්ථෙරෙ පන එකං පදං කථෙන්තෙයෙව භගවා සොළස පදානි කථෙති. කස්මා? භගවතො හි ජිව්හා මුදු, දන්තාවරණං සුඵුසිතං, වචනං අගළිතං, භවඞ්ගපරිවාසො ලහුකො. තෙන වුත්තං – ‘‘අපරියාදින්නාවස්ස තථාගතස්ස ධම්මදෙසනා, අපරියාදින්නං ධම්මපදබ්යඤ්ජන’’න්ති.

තත්ථ ධම්මදෙසනාති තන්තිට්ඨපනා. ධම්මපදබ්යඤ්ජනන්ති එත්ථ ධම්මොති පාළි. පජ්ජති අත්ථො එතෙනාති පදං. වාක්යඤ්ච පදෙනෙව සඞ්ගහිතං. අත්ථං බ්යඤ්ජෙතීති බ්යඤ්ජනං, අක්ඛරං. තඤ්හි පදවාක්යං පරිච්ඡිජ්ජමානං තං තං අත්ථං බ්යඤ්ජෙති පකාසෙති. එතෙන අපරාපරෙහි පදබ්යඤ්ජනෙහි සුචිරම්පි කාලං කථෙන්තස්ස තථාගතස්ස න කදාචි තෙසං පරියාදානං අත්ථීති දස්සෙති. ගුණධංසීති ගුණධංසනසීලො. පගබ්බොති වාචාපාගබ්බියෙන සමන්නාගතො.

උපකසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

9. සච්ඡිකරණීයසුත්තවණ්ණනා

189. නවමෙ නාමකායෙනාති සහජාතනාමකායෙන. සෙසමෙත්ථ උත්තානමෙව.

සච්ඡිකරණීයසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

10. උපොසථසුත්තවණ්ණනා

190. දසමෙ තුණ්හීභූතං තුණ්හීභූතන්ති ආමෙඩිතවචනං බ්යාපනිච්ඡාවසෙන වුත්තන්ති ආහ ‘‘යතො යතො අනුවිලොකෙතී’’ති. අනුවිලොකෙත්වාති එත්ථ අනු-සද්දොපි බ්යාපනිච්ඡාවචනමෙවාති අනු අනු විලොකෙත්වාති අත්ථො, පඤ්චපසාදප්පටිමණ්ඩිතානි අක්ඛීනි උම්මීලෙත්වා තතො තතො විලොකෙත්වාති වුත්තං හොති. අලන්ති යුත්තං, ඔපායිකන්ති අත්ථො ‘‘අලමෙව නිබ්බින්දිතු’’න්තිආදීසු (දී. නි. 2.272; සං. නි. 2.124-126) විය. පුටබන්ධනෙන පරිහරිත්වා අසිතබ්බං පුටොසං සම්බලං අ-කාරස්ස ඔ-කාරං කත්වා. තෙනාහ ‘‘පාථෙය්ය’’න්ති. සෙසමෙත්ථ සුවිඤ්ඤෙය්යමෙව.

උපොසථසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

බ්රාහ්මණවග්ගවණ්ණනා නිට්ඨිතා.