📜

(25) 5. ආපත්තිභයවග්ගො

1. සඞ්ඝභෙදකසුත්තවණ්ණනා

243. පඤ්චමස්ස පඨමෙ විවාදාධිකරණාදීසූති විවාදාධිකරණං අනුවාදාධිකරණං ආපත්තාධිකරණං කිච්චාධිකරණන්ති ඉමෙසු චතූසු. තත්ථ ධම්මොති වා අධම්මොති වා අට්ඨාරසහි වත්ථූහි විවදන්තානං භික්ඛූනං යො විවාදො, ඉදං විවාදාධිකරණං නාම. සීලවිපත්තියා වා ආචාරදිට්ඨිආජීවවිපත්තියා වා අනුවදන්තානං යො අනුවාදො උපවදනා චෙව චොදනා ච, ඉදං අනුවාදාධිකරණං නාම. මාතිකාය ආගතා පඤ්ච, විභඞ්ගෙ ද්වෙති සත්තපි ආපත්තික්ඛන්ධා, ඉදං ආපත්තාධිකරණං නාම. සඞ්ඝස්ස අපලොකනාදීනං චතුන්නං කම්මානං කරණං, ඉදං කිච්චාධිකරණං නාම. සෙසමෙත්ථ උත්තානමෙව.

සඞ්ඝභෙදකසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

2-3. ආපත්තිභයසුත්තාදිවණ්ණනා

244-5. දුතියෙ භස්සති නිරත්ථකභාවෙන ඛිපීයතීති භස්මං, ඡාරිකා. තස්ස පුටං භණ්ඩිකා භස්මපුටං. තෙනාහ ‘‘භස්මපුටන්ති ඡාරිකාභණ්ඩික’’න්ති. තතියං උත්තානත්ථමෙව.

ආපත්තිභයසුත්තාදිවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

4-7. සෙය්යාසුත්තාදිවණ්ණනා

246-9. චතුත්ථෙ පෙතාති පෙච්චභාවං ගතා. තෙ පන යස්මා ඉධ කතකාලකිරියා කාලෙන කතජීවිතුච්ඡෙදා හොන්ති, තස්මා වුත්තං ‘‘කාලකතා වුච්චන්තී’’ති, මතාති අත්ථො. අථ වා පෙච්චභවං ගතා, පෙතූපපත්තිවසෙන නිබ්බත්තිං උපගතාති අත්ථො. තෙනාහ ‘‘අථ වා පෙතවිසයෙ නිබ්බත්තා පෙතා නාමා’’ති. එකෙන පස්සෙන සයිතුං න සක්කොන්ති දුක්ඛුප්පත්තිතො.

තෙජුස්සදත්තාති ඉමිනා සීහස්ස අභීරුකභාවං දස්සෙති. භීරුකා සෙසමිගා අත්තනො ආසයං පවිසිත්වා සන්තාසපුබ්බකං යථා තථා සයන්ති, සීහො පන අභීරුකො සභාවතො සතොකාරී භික්ඛු විය සතිං උපට්ඨපෙත්වාව සයති. තෙනාහ ‘‘ද්වෙ පුරිමපාදෙ’’තිආදි. දක්ඛිණෙ පුරිමපාදෙ වාමස්ස පුරිමපාදස්ස ඨපනවසෙන ද්වෙ පුරිමපාදෙ එකස්මිං ඨානෙ ඨපෙත්වා. පච්ඡිමපාදෙ වුත්තනයෙනෙව ඉධාපි එකස්මිං ඨානෙ ඨපනං වෙදිතබ්බං, ඨිතොකාසසල්ලක්ඛණං අභීරුකවසෙනෙව. සීසං පන උක්ඛිපිත්වාතිආදිනා වුත්තසීහකිරියා අනුත්රස්තප්පබුජ්ඣනා විය අභීරුභාවසිද්ධධම්මතාවසෙනෙවාති වෙදිතබ්බා. සීහවිජම්භනං අතිවෙලං එකාකාරෙ ඨපිතානං සරීරාවයවානං ගමනාදිකිරියාසු යොග්යභාවාපාදනත්ථං. තික්ඛත්තුං සීහනාදනදනං අප්පෙසක්ඛමිගරාජෙහි පරිත්තාසපරිහරණත්ථං.

අයංවුච්චති, භික්ඛවෙ, තථාගතසෙය්යාති ඉමිනා චතුත්ථජ්ඣානසෙය්යා තථාගතසෙය්යා නාමාති දස්සෙති. සෙති අබ්යාවටභාවෙන පවත්තති එත්ථාති සෙය්යා, චතුත්ථජ්ඣානමෙව සෙය්යා චතුත්ථජ්ඣානසෙය්යා. කිං පන තං චතුත්ථජ්ඣානන්ති? ආනාපානචතුත්ථජ්ඣානං. තත්ථ හි ඨත්වා විපස්සනං වඩ්ඪෙත්වා භගවා අනුක්කමෙන අග්ගමග්ගං අධිගන්ත්වා තථාගතො ජාතොති. තයිදං පදට්ඨානං නාම න සෙය්යා, තථාපි යස්මා ‘‘චතුත්ථජ්ඣානසමනන්තරා භගවා පරිනිබ්බායී’’ති මහාපරිනිබ්බානෙ (දී. නි. 2.219) ආගතං, තස්මා ලොකියචතුත්ථජ්ඣානසමාපත්ති එව තථාගතසෙය්යාති කෙචි. එවං සති පරිනිබ්බානකාලිකාව තථාගතසෙය්යා ආපජ්ජති, න ච භගවා ලොකියචතුත්ථජ්ඣානසමාපජ්ජනබහුලො විහාසි. අග්ගඵලවසෙන පවත්තං පනෙත්ථ චතුත්ථජ්ඣානං වෙදිතබ්බං. තත්ථ යථා සත්තානං නිද්දූපගමලක්ඛණා සෙය්යා භවඞ්ගචිත්තවසෙන හොති, සා පන නෙසං පඨමජාතිසමන්වයා යෙභුය්යවුත්තිකා, එවං භගවතො අරියජාතිසමන්වයං යෙභුය්යවුත්තිකං අග්ගඵලභූතං චතුත්ථජ්ඣානං තථාගතසෙය්යාති වෙදිතබ්බං. පඤ්චමාදීනි උත්තානත්ථානි.

සෙය්යාසුත්තාදිවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

8. පඨමවොහාරසුත්තවණ්ණනා

250-253. අට්ඨමෙ අනරියානන්ති අසාධූනං නිහීනානං. වොහාරාති සංවොහාරා අභිලාපා වා, ‘‘දිට්ඨං මයා’’ති එවංවාදිතා. එත්ථ ච තංතංසමුට්ඨාපකචෙතනාවසෙන අත්ථො වෙදිතබ්බො. නවමාදීසු නත්ථි වත්තබ්බං.

පඨමවොහාරසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

ආපත්තිභයවග්ගවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

පඤ්චමපණ්ණාසකං නිට්ඨිතං.