📜

(10) 5. බාලවග්ගවණ්ණනා

99. පඤ්චමස්ස පඨමෙ අනාගතං භාරං වහතීති අත්තනො අසම්පත්තං භාරං වහති. අථෙරොව සමානො ථෙරෙහි වහිතබ්බං බීජනග්ගාහධම්මජ්ඣෙසනාදිභාරං වහතීති එවමෙත්ථ අත්ථො දට්ඨබ්බො. අට්ඨකථායං (මහාව. අට්ඨ. 159-160) පන යස්මා සම්මජ්ජනාදිනවවිධං පුබ්බකිච්චං ආණත්තෙනෙව කාතබ්බං, පාතිමොක්ඛඤ්ච ආණත්තෙනෙව උද්දිසිතබ්බං, තස්මා තං සබ්බං විනා ආණත්තියා කරොන්තො අනාගතං භාරං වහති නාමාති දස්සෙතුං ‘‘සම්මජ්ජනී පදීපො’’තිආදි වුත්තං. යඤ්හි ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, උපොසථාගාරං සම්මජ්ජිතු’’න්තිආදිනා නයෙන පාළියං ආගතං. අට්ඨකථාසු ච –

‘‘සම්මජ්ජනී පදීපො ච, උදකං ආසනෙන ච;

උපොසථස්ස එතානි, ‘පුබ්බකරණ’න්ති වුච්චති.

‘‘ඡන්දපාරිසුද්ධිඋතුක්ඛානං, භික්ඛුගණනා ච ඔවාදො;

උපොසථස්ස එතානි, ‘පුබ්බකිච්ච’න්ති වුච්චතී’’ති. (මහාව. අට්ඨ 168) –

එවං ද්වීහි නාමෙහි නවවිධං පුබ්බකිච්චං දස්සිතං, තං අකත්වා උපොසථං කාතුං න වට්ටති. තස්මා ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, ථෙරෙන භික්ඛුනා නවං භික්ඛුං ආණාපෙතු’’න්ති වචනතො ථෙරෙන ආණත්තෙන අගිලානෙන භික්ඛුනා උපොසථාගාරං සම්මජ්ජිතබ්බං, පානීයං පරිභොජනීයං උපට්ඨපෙතබ්බං, ආසනං පඤ්ඤාපෙතබ්බං, පදීපො කාතබ්බො, අකරොන්තො දුක්කටං ආපජ්ජති.

ථෙරෙනපි පතිරූපං ඤත්වා ආණාපෙතබ්බං, ආණාපෙන්තෙනපි යං කිඤ්චි කම්මං කරොන්තො වා සදා කාලමෙව එකො වා භාරනිත්ථරණකො වා සරභාණකධම්මකථිකාදීසු වා අඤ්ඤතරො න උපොසථාගාරසම්මජ්ජනත්ථං ආණාපෙතබ්බො, අවසෙසා පන වාරෙන ආණාපෙතබ්බා. සචෙ ආණත්තො සම්මජ්ජනිං තාවකාලිකම්පි න ලභති, සාඛාභඞ්ගං කප්පියං කාරෙත්වා සම්මජ්ජිතබ්බං, තම්පි අලභන්තස්ස ලද්ධකප්පියං හොති. පදීපකරණෙපි වුත්තනයෙනෙව ආණාපෙතබ්බො, ආණාපෙන්තෙන ච ‘‘අමුකස්මිං නාම ඔකාසෙ තෙලං වා කපල්ලිකා වා අත්ථි, තං ගහෙත්වා කරොහී’’ති වත්තබ්බො. සචෙ තෙලාදීනි නත්ථි, පරියෙසිතබ්බානි. පරියෙසිත්වා අලභන්තස්ස ලද්ධකප්පියං හොති. අපි ච කපාලෙ අග්ගි ජාලෙතබ්බො. ආසනපඤ්ඤාපනාණත්තියම්පි වුත්තනයෙනෙව ආණාපෙතබ්බො, ආණත්තෙන ච සචෙ උපොසථාගාරෙ ආසනානි නත්ථි, සඞ්ඝිකාවාසතො ආහරිත්වා පඤ්ඤාපෙත්වා පුන ආහරිතබ්බානි, ආසනෙසු අසති කටසාරකෙපි තට්ටිකායොපි පඤ්ඤාපෙතුං වට්ටති, තාසුපි අසති සාඛාභඞ්ගානි කප්පියං කාරෙත්වා පඤ්ඤාපෙතබ්බානි. කප්පියකාරකං අලභන්තස්ස ලද්ධකප්පියං හොති.

ඡන්දපාරිසුද්ධීති එත්ථ උපොසථකරණත්ථං සන්නිපතිතෙ සඞ්ඝෙ බහි උපොසථං කත්වා ආගතෙන සන්නිපාතට්ඨානං ගන්ත්වා කායසාමග්ගිං අදෙන්තෙන ඡන්දො දාතබ්බො. යොපි ගිලානො වා කිච්චප්පසුතො වා, තෙන පාරිසුද්ධිං දෙන්තෙන ඡන්දො දාතබ්බො. කථං දාතබ්බො? එකස්ස භික්ඛුනො සන්තිකෙ ‘‘ඡන්දං දම්මි, ඡන්දං මෙ හර, ඡන්දං මෙ ආරොචෙහී’’ති අයමත්ථො කායෙන වා වාචාය වා උභයෙන වා විඤ්ඤාපෙතබ්බො. එවං දින්නො හොති ඡන්දො. අකතූපොසථෙන පන ගිලානෙන වා කිච්චප්පසුතෙන වා පාරිසුද්ධි දාතබ්බා. කථං දාතබ්බා? එකස්ස භික්ඛුනො සන්තිකෙ ‘‘පාරිසුද්ධිං දම්මි, පාරිසුද්ධිං මෙ හර, පාරිසුද්ධිං මෙ ආරොචෙහී’’ති අයමත්ථො කායෙන වා වාචාය වා උභයෙන වා විඤ්ඤාපෙතබ්බො. එවං දින්නා හොති පාරිසුද්ධි. තං පන දෙන්තෙන ඡන්දොපි දාතබ්බො. වුත්තඤ්හෙතං භගවතා – ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, තදහුපොසථෙ පාරිසුද්ධිං දෙන්තෙන ඡන්දම්පි දාතුං, සන්ති සඞ්ඝස්ස කරණීය’’න්ති. තත්ථ පාරිසුද්ධිදානං සඞ්ඝස්සපි අත්තනොපි උපොසථකරණං සම්පාදෙති, න අවසෙසං සඞ්ඝකිච්චං. ඡන්දදානං සඞ්ඝස්සෙව උපොසථකරණඤ්ච සෙසකිච්චඤ්ච සම්පාදෙති, අත්තනො පන උපොසථො අකතොයෙව හොති, තස්මා පාරිසුද්ධිං දෙන්තෙන ඡන්දොපි දාතබ්බො.

උතුක්ඛානන්ති ‘‘හෙමන්තාදීනං උතූනං එත්තකං අතික්කන්තං, එත්තකං අවසිට්ඨ’’න්ති එවං උතූනං ආචික්ඛනං. භික්ඛුගණනාති ‘‘එත්තකා භික්ඛූ උපොසථග්ගෙ සන්නිපතිතා’’ති භික්ඛූනං ගණනා. ඉදම්පි උභයං කත්වාව උපොසථො කාතබ්බො. ඔවාදොති භික්ඛුනොවාදො. න හි භික්ඛූනීහි යාචිතං ඔවාදං අනාරොචෙත්වා උපොසථං කාතුං වට්ටති. භික්ඛුනියො හි ‘‘ස්වෙ උපොසථො’’ති ආගන්ත්වා ‘‘අයං උපොසථො චාතුද්දසො, පන්නරසො’’ති පුච්ඡිත්වා පුන උපොසථදිවසෙ ආගන්ත්වා ‘‘භික්ඛුනිසඞ්ඝො, අය්ය, භික්ඛුසඞ්ඝස්ස පාදෙ වන්දති, ඔවාදූපසඞ්කමනඤ්ච යාචති, ලභතු කිර, අය්ය, භික්ඛුනිසඞ්ඝො ඔවාදූපසඞ්කමන’’න්ති එවං ඔවාදං යාචන්ති. තං ඨපෙත්වා බාලගිලානගමියෙ අඤ්ඤො සචෙපි ආරඤ්ඤකො හොති, අප්පටිග්ගහෙතුං න ලභති, තස්මා යෙන සො පටිග්ගහිතො, තෙන භික්ඛුනා උපොසථග්ගෙ පාතිමොක්ඛුද්දෙසකො භික්ඛු එවං වත්තබ්බො ‘‘භික්ඛුනිසඞ්ඝො, භන්තෙ, භික්ඛුසඞ්ඝස්ස පාදෙ වන්දති, ඔවාදූපසඞ්කමනඤ්ච යාචති, ලභතු කිර, භන්තෙ, භික්ඛුනිසඞ්ඝො ඔවාදූපසඞ්කමන’’න්ති.

පාතිමොක්ඛුද්දෙසකෙන වත්තබ්බං – ‘‘අත්ථි කොචි භික්ඛු භික්ඛුනොවාදකො සම්මතො’’ති. සචෙ හොති කොචි භික්ඛු භික්ඛුනොවාදකො සම්මතො, තතො තෙන සො වත්තබ්බො – ‘‘ඉත්ථන්නාමකො භික්ඛු භික්ඛුනොවාදකො සම්මතො, තං භික්ඛුනිසඞ්ඝො උපසඞ්කමතූ’’ති. සචෙ නත්ථි, තතො තෙන පුච්ඡිතබ්බං – ‘‘කො ආයස්මා උස්සහති භික්ඛුනියො ඔවදිතු’’න්ති. සචෙ කොචි උස්සහති, සොපි ච අට්ඨහි අඞ්ගෙහි සමන්නාගතො, තං තත්ථෙව සම්මන්නිත්වා ඔවාදප්පටිග්ගාහකො වත්තබ්බො – ‘‘ඉත්ථන්නාමො භික්ඛු භික්ඛුනොවාදකො සම්මතො, තං භික්ඛුනිසඞ්ඝො උපසඞ්කමතූ’’ති. සචෙ පන න කොචි උස්සහති, පාතිමොක්ඛුද්දෙසකෙන වත්තබ්බං – ‘‘නත්ථි කොචි භික්ඛු භික්ඛුනොවාදකො සම්මතො, පාසාදිකෙන භික්ඛුනිසඞ්ඝො සම්පාදෙතූ’’ති. එත්තාවතා හි සික්ඛත්තයසඞ්ගහිතං සකලං සාසනං ආරොචිතං හොති. තෙන භික්ඛුනා ‘‘සාධූ’’ති සම්පටිච්ඡිත්වා පාටිපදෙ භික්ඛුනීනං ආරොචෙතබ්බං. පාතිමොක්ඛම්පි ‘‘න, භික්ඛවෙ, අනජ්ඣිට්ඨෙන පාතිමොක්ඛං උද්දිසිතබ්බං, යො උද්දිසෙය්ය, ආපත්ති දුක්කටස්සා’’ති වචනතො අනාණත්තෙන න උද්දිසිතබ්බං. ‘‘ථෙරාධෙය්යං පාතිමොක්ඛ’’න්ති හි වචනතො සඞ්ඝත්ථෙරො වා පාතිමොක්ඛං උද්දිසෙය්ය , ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, යො තත්ථ භික්ඛු බ්යත්තො පටිබලො, තස්සාධෙය්යං පාතිමොක්ඛ’’න්ති වචනතො නවකතරො වා ථෙරෙන ආණත්තො. දුතියාදීනි උත්තානත්ථානෙව.

109. එකාදසමෙ න කුක්කුච්චායිතබ්බං කුක්කුච්චායතීති න කුක්කුච්චායිතුං යුත්තකං කුක්කුච්චායති. සූකරමංසං ලභිත්වා ‘‘අච්ඡමංස’’න්ති කුක්කුච්චායති, ‘‘සූකරමංස’’න්ති ජානන්තොපි ‘‘අච්ඡමංස’’න්ති කුක්කුච්චායති, න පරිභුඤ්ජතීති වුත්තං හොති. එවං මිගමංසං ‘‘දීපිමංස’’න්ති, කාලෙ සන්තෙයෙව ‘‘කාලො නත්ථී’’ති, අප්පවාරෙත්වා ‘‘පවාරිතොම්හී’’ති, පත්තෙ රජස්මිං අපතිතෙයෙව ‘‘පතිත’’න්ති, අත්තානං උද්දිස්ස මච්ඡමංසෙ අකතෙයෙව ‘‘මං උද්දිස්ස කත’’න්ති කුක්කුච්චායති. කුක්කුච්චායිතබ්බං න කුක්කුච්චායතීති කුක්කුච්චායිතුං යුත්තං න කුක්කුච්චායති. අච්ඡමංසං ලභිත්වා ‘‘සූකරමංස’’න්ති න කුක්කුච්චායති, ‘‘අච්ඡමංස’’න්ති ජානන්තොපි ‘‘සූකරමංස’’න්ති න කුක්කුච්චායති, මද්දිත්වා වීතික්කමතීති වුත්තං හොති. එවං දීපිමංසං මිගමංසන්ති…පෙ… අත්තානං උද්දිස්ස මච්ඡමංසෙ කතෙ ‘‘මං උද්දිස්ස කත’’න්ති න කුක්කුච්චායතීති එවමෙත්ථ අත්ථො දට්ඨබ්බො. අට්ඨකථායං පන ‘‘න කුක්කුච්චායිතබ්බන්ති සඞ්ඝභොගස්ස අපට්ඨපනං අවිචාරණං න කුක්කුච්චායිතබ්බං නාම, තං කුක්කුච්චායති. කුක්කුච්චායිතබ්බන්ති තස්සෙව පට්ඨපනං විචාරණං, තං න කුක්කුච්චායතී’’ති එත්තකමෙව වුත්තං. තත්ථ සඞ්ඝභොගස්සාති සඞ්ඝස්ස චතුපච්චයපරිභොගත්ථාය දින්නඛෙත්තවත්ථුතළාකාදිකස්ස, තතො උප්පන්නධඤ්ඤහිරඤ්ඤාදිකස්ස ච සඞ්ඝස්ස භොගස්ස. අපට්ඨපනන්ති අසංවිදහනං. තෙනාහ ‘‘අවිචාරණ’’න්ති. තස්සෙවාති යථාවුත්තස්සෙව සඞ්ඝභොගස්ස.

බාලවග්ගවණ්ණනා නිට්ඨිතා.

දුතියපණ්ණාසකං නිට්ඨිතං.

3. තතියපණ්ණාසකං