📜

(14) 4. රාජවග්ගො

1. පඨමචක්කානුවත්තනසුත්තවණ්ණනා

131. චතුත්ථස්ස පඨමෙ ධම්මෙනාති දසකුසලධම්මෙන. චක්කන්ති ආණාචක්කං. අත්ථඤ්ඤූති රජ්ජත්ථං ජානාති. ධම්මඤ්ඤූති පවෙණිධම්මං ජානාති. මත්තඤ්ඤූති දණ්ඩෙ වා බලම්හි වා පමාණං ජානාති. කාලඤ්ඤූති රජ්ජසුඛානුභවනකාලං, විනිච්ඡයකරණකාලං, ජනපදචාරිකාකාලඤ්ච ජානාති. පරිසඤ්ඤූති අයං පරිසා ඛත්තියපරිසා, අයං බ්රාහ්මණවෙස්සසුද්දසමණපරිසාති ජානාති.

තථාගතවාරෙ අත්ථඤ්ඤූති පඤ්ච අත්ථෙ ජානාති. ධම්මඤ්ඤූති චත්තාරො ධම්මෙ ජානාති. මත්තඤ්ඤූති චතූසු පච්චයෙසු පටිග්ගහණපරිභොගමත්තං ජානාති. කාලඤ්ඤූති අයං කාලො පටිසල්ලීනස්ස, අයං සමාපත්තියා, අයං ධම්මදෙසනාය, අයං ජනපදචාරිකායාති එවං කාලං ජානාති. පරිසඤ්ඤූති අයං පරිසා ඛත්තියපරිසා…පෙ… අයං සමණපරිසාති ජානාති. අනුත්තරන්ති නවහි ලොකුත්තරධම්මෙහි අනුත්තරං. ධම්මචක්කන්ති සෙට්ඨචක්කං.

2. දුතියචක්කානුවත්තනසුත්තවණ්ණනා

132. දුතියෙ පිතරා පවත්තිතං චක්කන්ති චක්කවත්තිම්හි පබ්බජිතෙ වා කාලකතෙ වා චක්කරතනං සත්තාහමත්තං ඨත්වා අන්තරධායති, කථමෙස තං අනුප්පවත්තෙති නාම? පිතු පවෙණියං ඨත්වා චක්කවත්තිවත්තං පූරෙත්වා චක්කවත්තිරජ්ජං කාරෙන්තොපි පිතරා පවත්තිතමෙව අනුප්පවත්තෙති නාම.

3. ධම්මරාජාසුත්තවණ්ණනා

133. තතියං තිකනිපාතෙ වුත්තනයමෙව. සෙවිතබ්බාසෙවිතබ්බෙ පනෙත්ථ පච්ඡිමපදද්වයමෙව විසෙසො. තත්ථ සම්මාආජීවො සෙවිතබ්බො, මිච්ඡාආජීවො න සෙවිතබ්බො. සප්පායො ගාමනිගමො සෙවිතබ්බො, අසප්පායො න සෙවිතබ්බො.

4. යස්සංදිසංසුත්තවණ්ණනා

134. චතුත්ථෙ උභතොති ද්වීහිපි පක්ඛෙහි. මාතිතො ච පිතිතො චාති යස්ස හි මාතා ඛත්තියා, මාතුමාතා ඛත්තියා, තස්සාපි මාතා ඛත්තියා. පිතා ඛත්තියො, පිතුපිතා ඛත්තියො, තස්සපි පිතා ඛත්තියො. සො උභතො සුජාතො මාතිතො ච පිතිතො ච. සංසුද්ධගහණිකොති සංසුද්ධාය මාතුකුච්ඡියා සමන්නාගතො. ‘‘සමවෙපාකිනියා ගහණියා’’ති එත්ථ පන කම්මජතෙජොධාතු ගහණීති වුච්චති. යාව සත්තමා පිතාමහයුගාති එත්ථ පිතුපිතා පිතාමහො, පිතාමහස්ස යුගං පිතාමහයුගං. යුගන්ති ආයුප්පමාණං වුච්චති. අභිලාපමත්තමෙව චෙතං, අත්ථතො පන පිතාමහොයෙව පිතාමහයුගං. තතො උද්ධං සබ්බෙපි පුබ්බපුරිසා පිතාමහග්ගහණෙනෙව ගහිතා. එවං යාව සත්තමො පුරිසො, තාව සංසුද්ධගහණිකො, අථ වා අක්ඛිත්තො අනුපක්කුට්ඨො ජාතිවාදෙනාති දස්සෙති. අක්ඛිත්තොති ‘‘අපනෙථ එතං, කිං ඉමිනා’’ති එවං අක්ඛිත්තො අනවක්ඛිත්තො. අනුපක්කුට්ඨොති න උපක්කුට්ඨො න අක්කොසං වා නින්දං වා පත්තපුබ්බො. කෙන කාරණෙනාති? ජාතිවාදෙන, ‘‘ඉතිපි හීනජාතිකො එසො’’ති එවරූපෙන වචනෙනාති අත්ථො.

අඩ්ඪොතිආදීසු යො කොචි අත්තනො සන්තකෙන විභවෙන අඩ්ඪො හොති. ඉධ පන න කෙවලං අඩ්ඪොයෙව, මහද්ධනො මහතා අපරිමාණසඞ්ඛෙන ධනෙන සමන්නාගතොති අත්ථො. පඤ්චකාමගුණවසෙන මහන්තා උළාරා භොගා අස්සාති මහාභොගො. පරිපුණ්ණකොසකොට්ඨාගාරොති කොසො වුච්චති භණ්ඩාගාරං, නිදහිත්වා ඨපිතෙන ධනෙන පරිපුණ්ණකොසො, ධඤ්ඤෙන ච පරිපුණ්ණකොට්ඨාගාරොති අත්ථො. අථ වා චතුබ්බිධො කොසො හත්ථී අස්සා රථා රට්ඨන්ති, තිවිධං කොට්ඨාගාරං ධනකොට්ඨාගාරං ධඤ්ඤකොට්ඨාගාරං වත්ථකොට්ඨාගාරන්ති. තං සබ්බම්පි පරිපුණ්ණමස්සාති පරිපුණ්ණකොසකොට්ඨාගාරො. අස්සවායාති කස්සචි බහුම්පි ධනං දෙන්තස්ස සෙනා න සුණාති, සා අනස්සවා නාම හොති. කස්සචි අදෙන්තස්සාපි සුණාතියෙව, අයං අස්සවා නාම. ඔවාදපටිකරායාති ‘‘ඉදං වො කත්තබ්බ, ඉදං න කත්තබ්බ’’න්ති දින්නඔවාදකරාය. පණ්ඩිතොති පණ්ඩිච්චෙන සමන්නාගතො. බ්යත්තොති පඤ්ඤාවෙය්යත්තියෙන යුත්තො. මෙධාවීති ඨානුප්පත්තිකපඤ්ඤාය සමන්නාගතො. පටිබලොති සමත්ථො. අත්ථෙ චින්තෙතුන්ති වඩ්ඪිඅත්ථෙ චින්තෙතුං. සො හි පච්චුප්පන්නඅත්ථවසෙනෙව ‘‘අතීතෙපි එවං අහෙසුං, අනාගතෙපි එවං භවිස්සන්තී’’ති චින්තෙති. විජිතාවීනන්ති විජිතවිජයානං, මහන්තෙන වා විජයෙන සමන්නාගතානං. විමුත්තචිත්තානන්ති පඤ්චහි විමුත්තීහි විමුත්තමානසානං.

5-6. පත්ථනාසුත්තද්වයවණ්ණනා

135-136. පඤ්චමෙ නෙගමජානපදස්සාති නිගමවාසිනො ච රට්ඨවාසිනො ච ජනස්ස. හත්ථිස්මින්තිආදීහි හත්ථිඅස්සරථථරුධනුලෙඛමුද්දාගණනාදීනි සොළස මහාසිප්පානි දස්සිතානි. අනවයොති සමත්ථො පරිපුණ්ණො. සෙසමෙත්ථ හෙට්ඨා වුත්තනයෙනෙව වෙදිතබ්බං. ඡට්ඨෙ ඔපරජ්ජන්ති උපරාජභාවං.

7. අප්පංසුපතිසුත්තවණ්ණනා

137. සත්තමෙ පුරිසාධිප්පායාති අස්සද්ධම්මවසෙන පුරිසෙ උප්පන්නාධිප්පායා පුරිසජ්ඣාසයා. ආදානාධිප්පායොති ඉදානි ගහෙතුං සක්ඛිස්සාමි, ඉදානි සක්ඛිස්සාමීති එවං ගහණාධිප්පායො. විසංයොගාධිප්පායොති ඉදානි නිබ්බානං පාපුණිස්සාමි, ඉදානි පාපුණිස්සාමීති එවං නිබ්බානජ්ඣාසයො.

8. භත්තාදකසුත්තවණ්ණනා

138. අට්ඨමෙ භත්තාදකොති භත්තක්ඛාදකො, බහුභත්තභුඤ්ජොති අත්ථො. ඔකාසඵරණොති ඔකාසං ඵරිත්වා අඤ්ඤෙසං සම්බාධං කත්වා ඨානෙන ඔකාසඵරණො. තත්ථ තත්ථ ලණ්ඩං සාරෙති පාතෙතීති ලණ්ඩසාරණො. එත්තකා හත්ථීති ගණනකාලෙ සලාකං ගණ්හාතීති සලාකග්ගාහී. නිසීදනසයනවසෙන මඤ්චපීඨං මද්දතීති මඤ්චපීඨමද්දනො. භික්ඛුගණනකාලෙ සලාකං ගණ්හාතීති සලාකග්ගාහී.

9. අක්ඛමසුත්තවණ්ණනා

139. නවමෙ හත්ථිකායන්ති හත්ථිඝටං. සෙසෙසුපි එසෙව නයො. සඞ්ගාමෙ අවචරන්තීති සඞ්ගාමාවචරා. එකිස්සාවා තිණොදකදත්තියා විමානිතොති එකදිවසං එකෙන තිණොදකදානෙන විමානිතො, එකදිවසමත්තං අලද්ධතිණොදකොති අත්ථො. ඉතො පරම්පි එසෙව නයො. න සක්කොති චිත්තං සමාදහිතුන්ති ආරම්මණෙ චිත්තං සම්මා ඨපෙතුං න සක්කොති. සෙසමෙත්ථ උත්තානමෙව. ඉමස්මිං පන සුත්තෙ වට්ටවිවට්ටං කථිතන්ති වෙදිතබ්බං.

10. සොතසුත්තවණ්ණනා

140. දසමෙ දුරුත්තානන්ති න සුට්ඨු වුත්තානං දොසවසෙන පවත්තිතානං ඵරුසවචනානං. දුරාගතානන්ති දුක්ඛුප්පාදනාකාරෙන සොතද්වාරං ආගතානං. වචනපථානන්ති වචනානං. දුක්ඛානන්ති දුක්ඛමානං. තිබ්බානන්ති බහලානං තාපනසභාවානං වා. ඛරානන්ති ඵරුසානං. කටුකානන්ති තිඛිණානං. අසාතානන්ති අමධුරානං. අමනාපානන්ති මනං අප්පායිතුං වඩ්ඪෙතුං අසමත්ථානං. පාණහරානන්ති ජීවිතහරානං. යා සා දිසාති සබ්බසඞ්ඛාරසමථාදිවසෙන දිස්සති අපදිස්සතීති නිබ්බානං දිසාති වෙදිතබ්බං. යස්මා පන තං ආගම්ම සබ්බෙ සඞ්ඛාරා සමථං ගච්ඡන්ති, තස්මා සබ්බසඞ්ඛාරසමථොති වුත්තං. සෙසං සබ්බත්ථ උත්තානමෙව. ඉමස්මිං පන සුත්තෙ සීලසමාධිපඤ්ඤා මිස්සිකා කථිතාති.

රාජවග්ගො චතුත්ථො.