📜

(15) 5. තිකණ්ඩකීවග්ගො

1. අවජානාතිසුත්තවණ්ණනා

141. පඤ්චමස්ස පඨමෙ සංවාසෙනාති එකතොවාසෙන. ආදෙය්යමුඛොති ආදියනමුඛො, ගහණමුඛොති අත්ථො. තමෙනං දත්වා අවජානාතීති ‘‘අයං දින්නං පටිග්ගහෙතුමෙව ජානාතී’’ති එවං අවමඤ්ඤති. තමෙනං සංවාසෙන අවජානාතීති අප්පමත්තකෙ කිස්මිඤ්චිදෙව කුජ්ඣිත්වා ‘‘ජානාමහං තයා කතකම්මං, එත්තකං අද්ධානං අහං කිං කරොන්තො වසිං, නනු තුය්හමෙව කතාකතං වීමංසන්තො’’තිආදීනි වත්තා හොති. අථ ඉතරො ‘‘අද්ධා කොචි මය්හං දොසො භවිස්සතී’’ති කිඤ්චි පටිප්ඵරිතුං න සක්කොති. තං ඛිප්පඤ්ඤෙව අධිමුච්චිතා හොතීති තං වණ්ණං වා අවණ්ණං වා සීඝමෙව සද්දහති. සද්දහනට්ඨෙන හි ආදානෙන එස ආදියනමුඛොති වුත්තො. ආධෙය්යමුඛොති පාළියා පන ඨපිතමුඛොති අත්ථො. මග්ගෙ ඛටආවාටො විය ආගතාගතං උදකං වණ්ණං වා අවණ්ණං වා සද්දහනවසෙන සම්පටිච්ඡිතුං ඨපිතමුඛොති වුත්තං හොති.

ඉත්තරසද්ධොති පරිත්තකසද්ධො. කුසලාකුසලෙ ධම්මෙ න ජානාතීතිආදීසු කුසලෙ ධම්මෙ ‘‘ඉමෙ කුසලා’’ති න ජානාති, අකුසලෙ ධම්මෙ ‘‘ඉමෙ අකුසලා’’ති න ජානාති. තථා සාවජ්ජෙ සදොසධම්මෙ ‘‘ඉමෙ සාවජ්ජා’’ති, අනවජ්ජෙ ච නිද්දොසධම්මෙ ‘‘ඉමෙ අනවජ්ජා’’ති, හීනෙ හීනාති, පණීතෙ පණීතාති. කණ්හසුක්කසප්පටිභාගෙති ‘‘ඉමෙ කණ්හා සුක්කෙ පටිබාහෙත්වා ඨිතත්තා සප්පටිභාගා නාම, ඉමෙ ච සුක්කා කණ්හෙ පටිබාහිත්වා ඨිතත්තා සප්පටිභාගා’’ති න ජානාති.

2. ආරභතිසුත්තවණ්ණනා

142. දුතියෙ ආරභති ච විප්පටිසාරී ච හොතීති ආපත්තිවීතික්කමනවසෙන ආරභති චෙව, තප්පච්චයා ච විප්පටිසාරී හොති. චෙතොවිමුත්තිං පඤ්ඤාවිමුත්තින්ති අරහත්තසමාධිඤ්චෙව අරහත්තඵලඤාණඤ්ච. නප්පජානාතීති අනධිගතත්තා න ජානාති. ආරභති න විප්පටිසාරී හොතීති ආපත්තිං ආපජ්ජති, වුට්ඨිතත්තා පන න විප්පටිසාරී හොති. නාරභති විප්පටිසාරී හොතීති සකිං ආපත්තිං ආපජ්ජිත්වා තතො වුට්ඨාය පච්ඡා කිඤ්චාපි නාපජ්ජති, විප්පටිසාරං පන විනොදෙතුං න සක්කොති. නාරභති න විප්පටිසාරී හොතීති න චෙව ආපත්තිං ආපජ්ජති, න ච විප්පටිසාරී හොති. තඤ්ච චෙතොවිමුත්තිං…පෙ… නිරුජ්ඣන්තීති අරහත්තං පන අප්පත්තො හොති. පඤ්චමනයෙන ඛීණාසවො කථිතො.

ආරම්භජාති ආපත්තිවීතික්කමසම්භවා. විප්පටිසාරජාති විප්පටිසාරතො ජාතා. පවඩ්ඪන්තීති පුනප්පුනං උප්පජ්ජනෙන වඩ්ඪන්ති. ආරම්භජෙ ආසවෙ පහායාති වීතික්කමසම්භවෙ ආසවෙ ආපත්තිදෙසනාය වා ආපත්තිවුට්ඨානෙන වා පජහිත්වා. පටිවිනොදෙත්වාති සුද්ධන්තෙ ඨිතභාවපච්චවෙක්ඛණෙන නීහරිත්වා. චිත්තං පඤ්ඤඤ්ච භාවෙතූති විපස්සනාචිත්තඤ්ච තංසම්පයුත්තං පඤ්ඤඤ්ච භාවෙතු. සෙසං ඉමිනා උපායෙනෙව වෙදිතබ්බන්ති.

3. සාරන්දදසුත්තවණ්ණනා

143. තතියෙ කාමාධිමුත්තානන්ති වත්ථුකාමකිලෙසකාමෙසු අධිමුත්තානං. ධම්මානුධම්මප්පටිපන්නොති නවලොකුත්තරධම්මත්ථාය සහසීලකං පුබ්බභාගප්පටිපදං පටිපන්නො පටිපත්තිපූරකො පුග්ගලො දුල්ලභො ලොකස්මිං.

4. තිකණ්ඩකීසුත්තවණ්ණනා

144. චතුත්ථෙ අප්පටිකූලෙති අප්පටිකූලාරම්මණෙ. පටිකූලසඤ්ඤීති පටිකූලන්ති එවංසඤ්ඤී. එස නයො සබ්බත්ථ. කථං පනායං එවං විහරතීති? ඉට්ඨස්මිං වත්ථුස්මිං පන අසුභාය වා ඵරති, අනිච්චතො වා උපසංහරති. එවං තාව අප්පටිකූලෙ පටිකූලසඤ්ඤී විහරති. අනිට්ඨස්මිං වත්ථුස්මිං මෙත්තාය වා ඵරති, ධාතුතො වා උපසංහරති. එවං පටිකූලෙ අප්පටිකූලසඤ්ඤී විහරති. උභයස්මිං පන පුරිමනයස්ස ච පච්ඡිමනයස්ස ච වසෙන තතියචතුත්ථවාරා වුත්තා, ඡළඞ්ගුපෙක්ඛාවසෙන පඤ්චමො. ඡළඞ්ගුපෙක්ඛා චෙසා ඛීණාසවස්ස උපෙක්ඛාසදිසා, න පන ඛීණාසවුපෙක්ඛා. තත්ථ උපෙක්ඛකො විහරෙය්යාති මජ්ඣත්තභාවෙ ඨිතො විහරෙය්ය. ක්වචනීති කිස්මිඤ්චි ආරම්මණෙ. කත්ථචීති කිස්මිඤ්චි පදෙසෙ. කිඤ්චනති කොචි අප්පමත්තකොපි. ඉති ඉමස්මිං සුත්තෙ පඤ්චසු ඨානෙසු විපස්සනාව කථිතා. තං ආරද්ධවිපස්සකො භික්ඛු කාතුං සක්කොති, ඤාණවා පඤ්ඤුත්තරො බහුස්සුතසමණොපි කාතුං සක්කොති. සොතාපන්නසකදාගාමිඅනාගාමිනො කාතුං සක්කොන්තියෙව, ඛීණාසවෙ වත්තබ්බමෙව නත්ථීති. පඤ්චමං උත්තානමෙව.

6. මිත්තසුත්තවණ්ණනා

146. ඡට්ඨෙ කම්මන්තං කාරෙතීති ඛෙත්තාදිකම්මන්තං කාරෙති. අධිකරණං ආදියතීති චත්තාරි අධිකරණානි ආදියති. පාමොක්ඛෙසු භික්ඛූසූති දිසාපාමොක්ඛෙසු භික්ඛූසු. පටිවිරුද්ධොහොතීති පච්චනීකග්ගාහිතාය විරුද්ධො හොති. අනවත්ථචාරිකන්ති අනවත්ථානචාරිකං.

7. අසප්පුරිසදානසුත්තවණ්ණනා

147. සත්තමෙ අසක්කච්චං දෙතීති න සක්කරිත්වා සුචිං කත්වා දෙති. අචිත්තීකත්වා දෙතීති අචිත්තීකාරෙන අගාරවවසෙන දෙති. අපවිද්ධං දෙතීති න නිරන්තරං දෙති, අථ වා ඡඩ්ඩෙතුකාමො විය දෙති. අනාගමනදිට්ඨිකො දෙතීති කතස්ස නාම ඵලං ආගමිස්සතීති න එවං ආගමනදිට්ඨිං න උප්පාදෙත්වා දෙති.

සුක්කපක්ඛෙ චිත්තීකත්වා දෙතීති දෙය්යධම්මෙ ච දක්ඛිණෙය්යෙසු ච චිත්තීකාරං උපට්ඨපෙත්වා දෙති. තත්ථ දෙය්යධම්මං පණීතං ඔජවන්තං කත්වා දෙන්තො දෙය්යධම්මෙ චිත්තීකාරං උපට්ඨපෙති නාම. පුග්ගලං විචිනිත්වා දෙන්තො දක්ඛිණෙය්යෙසු චිත්තීකාරං උපට්ඨපෙති නාම. සහත්ථා දෙතීති ආණත්තියා පරහත්ථෙන අදත්වා ‘‘අනමතග්ගෙ සංසාරෙ විචරන්තෙන මෙ හත්ථපාදානං අලද්ධකාලස්ස පමාණං නාම නත්ථි, වට්ටමොක්ඛං භවනිස්සරණං කරිස්සාමී’’ති සහත්ථෙනෙව දෙති. ආගමනදිට්ඨිකොති ‘‘අනාගතභවස්ස පච්චයො භවිස්සතී’’ති කම්මඤ්ච විපාකඤ්ච සද්දහිත්වා දෙතීති.

8. සප්පුරිසදානසුත්තවණ්ණනා

148. අට්ඨමෙ සද්ධායාති දානඤ්ච දානඵලඤ්ච සද්දහිත්වා. කාලෙනාති යුත්තප්පත්තකාලෙන. අනග්ගහිතචිත්තොති අග්ගහිතචිත්තො මුත්තචාගො හුත්වා. අනුපහච්චාති අනුපඝාතෙත්වා ගුණෙ අමක්ඛෙත්වා. කාලාගතා චස්ස අත්ථා පචුරා හොන්තීති අත්ථා ආගච්ඡමානා වයොවුඩ්ඪකාලෙ අනාගන්ත්වා යුත්තප්පත්තකාලෙ පඨමවයස්මිංයෙව ආගච්ඡන්ති චෙව බහූ ච හොන්ති.

9. පඨමසමයවිමුත්තසුත්තවණ්ණනා

149. නවමෙ සමයවිමුත්තස්සාති අප්පිතප්පිතක්ඛණෙයෙව වික්ඛම්භිතෙහි කිලෙසෙහි විමුත්තත්තා සමයවිමුත්තිසඞ්ඛාතාය ලොකියවිමුත්තියා විමුත්තචිත්තස්ස. දසමං උත්තානත්ථමෙව.

තිකණ්ඩකීවග්ගො පඤ්චමො.

තතියපණ්ණාසකං නිට්ඨිතං.

4. චතුත්ථපණ්ණාසකං