📜

(21) 1. කිමිලවග්ගො

1. කිමිලසුත්තවණ්ණනා

201. පඤ්චමස්ස පඨමෙ කිමිලායන්ති එවංනාමකෙ නගරෙ. නිචුලවනෙති මුචලින්දවනෙ. එතදවොචාති අයං කිර ථෙරො තස්මිංයෙව නගරෙ සෙට්ඨිපුත්තො සත්ථු සන්තිකෙ පබ්බජිත්වා පුබ්බෙනිවාසඤාණං පටිලභි. සො අත්තනා නිවුත්ථං ඛන්ධසන්තානං අනුස්සරන්තො කස්සපදසබලස්ස සාසනොසක්කනකාලෙ පබ්බජිත්වා චතූසු පරිසාසු සාසනෙ අගාරවං කරොන්තීසු නිස්සෙණිං බන්ධිත්වා පබ්බතං ආරුය්හ තත්ථ සමණධම්මං කත්වා අත්තනො නිවුත්ථභාවං අද්දස. සො ‘‘සත්ථාරං උපසඞ්කමිත්වා තං කාරණං පුච්ඡිස්සාමී’’ති එතං ‘‘කො නු ඛො, භන්තෙ’’තිආදිවචනං අවොච.

සත්ථරි අගාරවා විහරන්ති අප්පතිස්සාති සත්ථරි ගාරවඤ්චෙව ජෙට්ඨකභාවඤ්ච අනුපට්ඨපෙත්වා විහරන්ති. සෙසෙසුපි එසෙව නයො. තත්ථ චෙතියඞ්ගණාදීසු ඡත්තං ධාරෙත්වා උපාහනා ආරුය්හ විචරන්තො නානප්පකාරඤ්ච නිරත්ථකකථං කථෙන්තො සත්ථරි අගාරවො විහරති නාම. ධම්මස්සවනග්ගෙ පන නිසීදිත්වා නිද්දායන්තො චෙව නානප්පකාරඤ්ච නිරත්ථකකථං කථෙන්තො ධම්මෙ අගාරවො විහරති නාම. සඞ්ඝමජ්ඣෙ බාහාවික්ඛෙපකං නානත්තකථං කථෙන්තො ථෙරනවමජ්ඣිමෙසු ච චිත්තීකාරං අකරොන්තො සඞ්ඝෙ අගාරවො විහරති නාම. සික්ඛං අපරිපූරෙන්තො සික්ඛාය අගාරවො විහරති නාම. අඤ්ඤමඤ්ඤං කලහභණ්ඩනාදීනි කරොන්තො අඤ්ඤමඤ්ඤං අගාරවො විහරති නාම. දුතියං උත්තානත්ථමෙව.

3. අස්සාජානීයසුත්තවණ්ණනා

203-204. තතියෙ අජ්ජවෙනාති උජුභාවෙන අවඞ්කගමනෙන. ජවෙනාති පදජවෙන. මද්දවෙනාති සරීරමුදුතාය. ඛන්තියාති අධිවාසනක්ඛන්තියා. සොරච්චෙනාති සුචිසීලතාය. භික්ඛුවාරෙ අජ්ජවන්ති ඤාණස්ස උජුකගමනං. ජවොති සූරං හුත්වා ඤාණස්ස ගමනභාවො. මද්දවන්ති සීලමද්දවං. ඛන්තීති අධිවාසනක්ඛන්තියෙව. සොරච්චං සුචිසීලතායෙව. චතුත්ථෙ පඤ්ච බලානි මිස්සකානි කථිතානි.

5. චෙතොඛිලසුත්තවණ්ණනා

205. පඤ්චමෙ චෙතොඛිලාති චිත්තස්ස ථද්ධභාවා, කචවරභාවා, ඛාණුකභාවා. සත්ථරි කඞ්ඛතීති සත්ථු සරීරෙ වා ගුණෙ වා කඞ්ඛති. සරීරෙ කඞ්ඛමානො ‘‘ද්වත්තිංසවරපුරිසලක්ඛණපටිමණ්ඩිතං නාම සරීරං අත්ථි නු ඛො නත්ථී’’ති කඞ්ඛති, ගුණෙ කඞ්ඛමානො ‘‘අතීතානාගතපච්චුප්පන්නජානනසමත්ථං සබ්බඤ්ඤුතඤ්ඤාණං අත්ථි නු ඛො නත්ථී’’ති කඞ්ඛති. විචිකිච්ඡතීති විචිනන්තො කිච්ඡති, දුක්ඛං ආපජ්ජති, විනිච්ඡෙතුං න සක්කොති. නාධිමුච්චතීති එවමෙතන්ති අධිමොක්ඛං න පටිලභති. න සම්පසීදතීති ගුණෙසු ඔතරිත්වා නිබ්බිචිකිච්ඡභාවෙන පසීදිතුං අනාවිලො භවිතුං න සක්කොති. ආතප්පායාති කිලෙසසන්තාපකවීරියකරණත්ථාය. අනුයොගායාති පුනප්පුනං යොගාය. සාතච්චායාති සතතකිරියාය. පධානායාති පදහනත්ථාය. අයං පඨමො චෙතොඛිලොති අයං සත්ථරි විචිකිච්ඡාසඞ්ඛාතො පඨමො චිත්තස්ස ථද්ධභාවො එවමෙතස්ස භික්ඛුනො අප්පහීනො හොති.

ධම්මෙති පරියත්තිධම්මෙ ච පටිවෙධධම්මෙ ච. පරියත්තිධම්මෙ කඞ්ඛමානො ‘‘තෙපිටකං බුද්ධවචනං චතුරාසීතිධම්මක්ඛන්ධසහස්සානීති වදන්ති, අත්ථි නු ඛො එතං නත්ථී’’ති කඞ්ඛති. පටිවෙධධම්මෙ කඞ්ඛමානො ‘‘විපස්සනානිස්සන්දො මග්ගො නාම, මග්ගනිස්සන්දං ඵලං නාම, සබ්බසඞ්ඛාරපටිනිස්සග්ගො නිබ්බානං නාමාති වදන්ති, තං අත්ථි නු ඛො නත්ථී’’ති කඞ්ඛති. සඞ්ඝෙ කඞ්ඛතීති ‘‘උජුප්පටිපන්නො’’තිආදීනං පදානං වසෙන ‘‘එවරූපං පටිපදං පටිපන්නො චත්තාරො මග්ගට්ඨා චත්තාරො ඵලට්ඨාති අට්ඨන්නං පුග්ගලානං සමූහභූතො සඞ්ඝො නාම අත්ථි නු ඛො නත්ථී’’ති කඞ්ඛති. සික්ඛාය කඞ්ඛමානො ‘‘අධිසීලසික්ඛා නාම අධිචිත්තඅධිපඤ්ඤාසික්ඛා නාමාති වදන්ති, සා අත්ථි නු ඛො නත්ථී’’ති කඞ්ඛති. අයං පඤ්චමොති අයං සබ්රහ්මචාරීසු කොපසඞ්ඛාතො පඤ්චමො චිත්තස්ස ථද්ධභාවො කචවරභාවො ඛාණුකභාවො.

6. විනිබන්ධසුත්තවණ්ණනා

206. ඡට්ඨෙ චෙතසොවිනිබන්ධාති චිත්තං විනිබන්ධිත්වා මුට්ඨියං කත්වා විය ගණ්හන්තීති චෙතසොවිනිබන්ධා. කාමෙති වත්ථුකාමෙපි කිලෙසකාමෙපි. කායෙති අත්තනො කායෙ. රූපෙති බහිද්ධාරූපෙ. යාවදත්ථන්ති යත්තකං ඉච්ඡති, තත්තකං. උදරාවදෙහකන්ති උදරපූරං. තඤ්හි උදරං අවදෙහනතො උදරාවදෙහකන්ති වුච්චති. සෙය්යසුඛන්ති මඤ්චපීඨසුඛං, උතුසුඛං වා. පස්සසුඛන්ති යථා සම්පරිවත්තකං සයන්තස්ස දක්ඛිණපස්ස වාමපස්සානං සුඛං හොති, එවං උප්පන්නසුඛං. මිද්ධසුඛන්ති නිද්දාසුඛං. අනුයුත්තොති යුත්තප්පයුත්තො විහරති. පණිධායාති පත්ථයිත්වා. සීලෙනාතිආදීසු සීලන්ති චතුපාරිසුද්ධිසීලං. වතන්ති වතසමාදානං. තපොති තපචරණං. බ්රහ්මචරියන්ති මෙථුනවිරති. දෙවො වා භවිස්සාමීති මහෙසක්ඛදෙවො වා භවිස්සාමි. දෙවඤ්ඤතරො වාති අප්පෙසක්ඛදෙවෙසු වා අඤ්ඤතරොති.

7-8. යාගුසුත්තාදිවණ්ණනා

207-208. සත්තමෙ වාතං අනුලොමෙතීති වාතං අනුලොමෙත්වා හරති. වත්ථිං සොධෙතීති ධමනියො සුද්ධා කරොති. ආමාවසෙසං පාචෙතීති සචෙ ආමාවසෙසකං හොති, තං පාචෙති. අට්ඨමෙ අචක්ඛුස්සන්ති න චක්ඛූනං හිතං, චක්ඛුං විසුද්ධං න කරොති.

9. ගීතස්සරසුත්තවණ්ණනා

209. නවමෙ ආයතකෙනාති දීඝෙන, පරිපුණ්ණපදබ්යඤ්ජනකං ගාථාවත්තඤ්ච විනාසෙත්වා පවත්තෙන. සරකුත්තිම්පි නිකාමයමානස්සාති එවං ගීතස්සරො කාතබ්බොති සරකිරියං පත්ථයමානස්ස. සමාධිස්ස භඞ්ගො හොතීති සමථවිපස්සනාචිත්තස්ස විනාසො හොති.

10. මුට්ඨස්සතිසුත්තවණ්ණනා

210. දසමෙ දුක්ඛං සුපතීති නානාවිධං සුපිනං පස්සන්තො දුක්ඛං සුපති. දුක්ඛං පටිබුජ්ඣතීති පටිබුජ්ඣන්තොපි උත්තසිත්වා සලොමහංසො පටිබුජ්ඣති. ඉමස්මිං සුත්තෙ සතිසම්පජඤ්ඤං මිස්සකං කථිතං.

කිමිලවග්ගො පඨමො.