📜

6. අබ්යාකතවග්ගො

1. අබ්යාකතසුත්තවණ්ණනා

54. ඡට්ඨවග්ගස්ස පඨමෙ අබ්යාකතවත්ථූසූති එකංසාදිවසෙන අකථිතවත්ථූසු. තථාගතොති සත්තො. දිට්ඨිගතමෙතන්ති මිච්ඡාදිට්ඨිමත්තකමෙතං, න තාය දිට්ඨියා ගහිතසත්තො නාම අත්ථි. පටිපදන්ති අරියමග්ගං. න ඡම්භතීති දිට්ඨිවසෙන න කම්පති. සෙසපදෙසුපි එසෙව නයො. තණ්හාගතන්ති දිට්ඨිතණ්හා. සඤ්ඤාගතාදීසුපි එසෙව නයො. දිට්ඨිසඤ්ඤා එව හෙත්ථ සඤ්ඤාගතං, දිට්ඨිනිස්සිතමානොයෙව දිට්ඨිමඤ්ඤිතමෙව වා මඤ්ඤිතං, දිට්ඨිපපඤ්චොව පපඤ්චිතං, දිට්ඨුපාදානමෙව උපාදානං, දිට්ඨියා විරූපං පටිසරණභාවොයෙව විප්පටිසාරො නාමාති වෙදිතබ්බො. එත්ථ ච දිට්ඨිග්ගහණෙන ද්වාසට්ඨි දිට්ඨියො, දිට්ඨිනිරොධගාමිනිපටිපදාගහණෙන සොතාපත්තිමග්ගො ගහිතොති.

2. පුරිසගතිසුත්තවණ්ණනා

55. දුතියෙ පුරිසගතියොති පුරිසස්ස ඤාණගතියො. අනුපාදාපරිනිබ්බානන්ති අපච්චයනිබ්බානං. නො චස්සාති අතීතෙ අත්තභාවනිබ්බත්තකං කම්මං නො චෙ අභවිස්ස. නො ච මෙ සියාති එතරහි මෙ අයං අත්තභාවො න සියා. න භවිස්සතීති එතරහි මෙ අනාගතත්තභාවනිබ්බත්තකං කම්මං න භවිස්සති. න ච මෙ භවිස්සතීති අනාගතෙ මෙ අත්තභාවො න භවිස්සති. යදත්ථි යං භූතන්ති යං අත්ථි යං භූතං පච්චුප්පන්නක්ඛන්ධපඤ්චකං. තං පජහාමීති උපෙක්ඛං පටිලභතීති තං තත්ථ ඡන්දරාගප්පහානෙන පජහාමීති විපස්සනුපෙක්ඛං පටිලභති. භවෙ න රජ්ජතීති අතීතෙ ඛන්ධපඤ්චකෙ තණ්හාදිට්ඨීහි න රජ්ජති. සම්භවෙ න රජ්ජතීති අනාගතෙපි තථෙව න රජ්ජති. අත්ථුත්තරිපදං සන්තන්ති උත්තරි සන්තං නිබ්බානපදං නාම අත්ථි. සම්මප්පඤ්ඤාය පස්සතීති තං සහවිපස්සනාය මග්ගපඤ්ඤාය සම්මා පස්සති. න සබ්බෙන සබ්බන්ති එකච්චානං කිලෙසානං අප්පහීනත්තා සච්චපටිච්ඡාදකස්ස තමස්ස සබ්බසො අවිද්ධංසිතත්තා න සබ්බාකාරෙන සබ්බං. හඤ්ඤමානෙති සණ්ඩාසෙන ගහෙත්වා මුට්ඨිකාය කොට්ටියමානෙ. අන්තරාපරිනිබ්බායීති උපපත්තිසමනන්තරතො පට්ඨාය ආයුනො වෙමජ්ඣං අනතික්කමිත්වා එත්ථන්තරෙ කිලෙසපරිනිබ්බානෙන පරිනිබ්බුතො හොති. අනුපහච්ච තලන්ති ආකාසතලං අනුපහච්ච අනතික්කමිත්වා , භූමිං අප්පත්වා ආකාසෙයෙව නිබ්බායෙය්යාති ඉමාහි තීහි උපමාහි තයො අන්තරාපරිනිබ්බායී දස්සිතා.

උපහච්චපරිනිබ්බායීති ආයුවෙමජ්ඣං අතික්කමිත්වා පච්ඡිමකොටිං අප්පත්වා පරිනිබ්බුතො හොති. උපහච්ච තලන්ති ජලමානා ගන්ත්වා ආකාසතලං අතික්කමිත්වා පථවීතලං වා උපහනිත්වා පථවියං පතිතමත්තාව නිබ්බායෙය්ය. අසඞ්ඛාරෙන අප්පයොගෙන කිලෙසෙ ඛෙපෙත්වා පරිනිබ්බායීති අසඞ්ඛාරපරිනිබ්බායී. සසඞ්ඛාරෙන සප්පයොගෙන කිලෙසෙ ඛෙපෙත්වා පරිනිබ්බායීති සසඞ්ඛාරපරිනිබ්බායී. ගච්ඡන්ති නිරාරක්ඛං අරඤ්ඤං. දායන්ති සාරක්ඛං අභයත්ථාය දින්නං අරඤ්ඤං. සෙසමෙත්ථ උත්තානත්ථමෙව. ඉමස්මිං සුත්තෙ අරියපුග්ගලාව කථිතාති.

3. තිස්සබ්රහ්මාසුත්තවණ්ණනා

56. තතියෙ භික්ඛුනියොති මහාපජාපතියා පරිවාරා පඤ්චසතා භික්ඛුනියො. විමුත්තාති පඤ්චහි විමුත්තීහි විමුත්තා. අනුපාදිසෙසාති උපාදානසෙසං අට්ඨපෙත්වා පඤ්චහි විමුත්තීහි අනවසෙසාහිපි විමුත්තා. සඋපාදිසෙසෙ වා සඋපාදිසෙසොති සඋපාදානසෙසෙ පුග්ගලෙ ‘‘සඋපාදානසෙසො අය’’න්ති. ඉතරස්මිම්පි එසෙව නයො. තිස්සොති ථෙරස්ස සද්ධිවිහාරිකබ්රහ්මා. අනුලොමිකානීති පටිපත්තියා අනුලොමානි විවිත්තානි අන්තිමපරියන්තිමානි. ඉන්ද්රියානීති සද්ධාදීනි විපස්සනින්ද්රියානි. සමන්නානයමානොති සමන්නාහාරෙ ඨපයමානො. න හි පන තෙති ඉදං කස්මා ආරභි? සත්තමස්ස පුග්ගලස්ස දස්සනත්ථං. සත්තමො හි සද්ධානුසාරිපුග්ගලො න දස්සිතො. අථ භගවා බලවවිපස්සකවසෙන තං දස්සෙන්තො එවමාහ. තත්ථ සබ්බනිමිත්තානන්ති සබ්බෙසං නිච්චනිමිත්තාදීනං. අනිමිත්තන්ති බලවවිපස්සනාසමාධිං.

4. සීහසෙනාපතිසුත්තවණ්ණනා

57. චතුත්ථෙ මච්ඡරීති පඤ්චමච්ඡෙරයුත්තො. කදරියොති ථද්ධමච්ඡරියො, පරෙසං දිය්යමානම්පි වාරෙති. අනුප්පදානරතොති පුනප්පුනං දානං දදමානොව රමති. අනුකම්පන්තාති ‘‘කො අජ්ජ අම්හෙහි අනුග්ගහෙතබ්බො, කස්ස දෙය්යධම්මං වා පටිග්ගණ්හෙය්යාම, ධම්මං වා දෙසෙය්යාමා’’ති එවං චිත්තෙන අනුකම්පමානා.

5. අරක්ඛෙය්යසුත්තවණ්ණනා

58. පඤ්චමෙ නිමිත්තන්ති ධම්මනිමිත්තම්පි පුග්ගලනිමිත්තම්පි. අයඤ්හි අත්තනා දෙසිතධම්මෙ එකපදම්පි දුරක්ඛාතං අනිය්යානිකං අපස්සන්තො ධම්මනිමිත්තං න සමනුපස්සති, ‘‘දුරක්ඛාතො තයා ධම්මො න ස්වාක්ඛාතො’’ති උට්ඨහිත්වා පටිප්ඵරන්තං එකං පුග්ගලම්පි අපස්සන්තො පුග්ගලනිමිත්තං න සමනුපස්සති නාම. සෙසද්වයෙපි එසෙව නයො. ඡට්ඨසත්තමානි උත්තානානෙව.

8. පචලායමානසුත්තවණ්ණනා

61. අට්ඨමෙ පචලායමානොති තං ගාමං උපනිස්සාය එකස්මිං වනසණ්ඩෙ සමණධම්මං කරොන්තො සත්තාහං චඞ්කමනවීරියෙන නිම්මථිතත්තා කිලන්තගත්තො චඞ්කමනකොටියං පචලායමානො නිසින්නො හොති. පචලායසි නොති නිද්දායසි නු. අනුමජ්ජිත්වාති පරිමජ්ජිත්වා. ආලොකසඤ්ඤන්ති මිද්ධවිනොදනආලොකසඤ්ඤං. දිවාසඤ්ඤන්ති දිවාතිසඤ්ඤං. යථා දිවා තථා රත්තින්ති යථා දිවා ආලොකසඤ්ඤා අධිට්ඨිතා, තථා නං රත්තිම්පි අධිට්ඨහෙය්යාසි. යථා රත්තිං තථා දිවාති යථා ච තෙ රත්තිං ආලොකසඤ්ඤා අධිට්ඨිතා, තථා නං දිවාපි අධිට්ඨහෙය්යාසි. සප්පභාසන්ති දිබ්බචක්ඛුඤාණත්ථාය සහොභාසං. පච්ඡාපුරෙසඤ්ඤීති පුරතො ච පච්ඡතො ච අභිහරණසඤ්ඤාය සඤ්ඤාවා. අන්තොගතෙහි ඉන්ද්රියෙහීති බහි අවික්ඛිත්තෙහි අන්තො අනුපවිට්ඨෙහෙව පඤ්චහි ඉන්ද්රියෙහි. මිද්ධසුඛන්ති නිද්දාසුඛං. එත්තකෙන ඨානෙන භගවා ථෙරස්ස මිද්ධවිනොදනකම්මට්ඨානං කථෙසි. සොණ්ඩන්ති මානසොණ්ඩං. කිච්චකරණීයානීති එත්ථ අවස්සං කත්තබ්බානි කිච්චානි, ඉතරානි කරණීයානි. මඞ්කුභාවොති නිත්තෙජතා දොමනස්සතා. එත්තකෙන ඨානෙන සත්ථාරා ථෙරස්ස භික්ඛාචාරවත්තං කථිතං.

ඉදානි භස්සෙ පරියන්තකාරිතාය සමාදපෙතුං තස්මාතිහාතිආදිමාහ. තත්ථ විග්ගාහිකකථන්ති ‘‘න ත්වං ඉමං ධම්මවිනයං ආජානාසී’’තිආදිනයප්පවත්තා විග්ගාහිකකථා. නාහං මොග්ගල්ලානාතිආදි පාපමිත්තසංසග්ගවිවජ්ජනත්ථං වුත්තං. කිත්තාවතා නු ඛොති කිත්තකෙන නු ඛො. තණ්හාසඞ්ඛයවිමුත්තො හොතීති තණ්හාසඞ්ඛයෙ නිබ්බානෙ තං ආරම්මණං කත්වා විමුත්තචිත්තතාය තණ්හාසඞ්ඛයවිමුත්තො නාම සංඛිත්තෙන කිත්තාවතා හොති. යාය පටිපත්තියා තණ්හාසඞ්ඛයවිමුත්තො හොති, තමෙව ඛීණාසවස්ස භික්ඛුනො පුබ්බභාගපටිපදං සංඛිත්තෙන දෙසෙථාති පුච්ඡති. අච්චන්තනිට්ඨොති ඛයවයසඞ්ඛාතං අන්තං අතීතාති අච්චන්තා, අච්චන්තා නිට්ඨා අස්සාති අච්චන්තනිට්ඨො, එකන්තනිට්ඨො සතතනිට්ඨොති අත්ථො. අච්චන්තයොගක්ඛෙමීති අච්චන්තං යොගක්ඛෙමී, නිච්චයොගක්ඛෙමීති අත්ථො. අච්චන්තබ්රහ්මචාරීති අච්චන්තං බ්රහ්මචාරී, නිච්චබ්රහ්මචාරීති අත්ථො. අච්චන්තං පරියොසානමස්සාති පුරිමනයෙනෙව අච්චන්තපරියොසානො. සෙට්ඨො දෙවමනුස්සානන්ති දෙවානඤ්ච මනුස්සානඤ්ච සෙට්ඨො උත්තමො. එවරූපො භික්ඛු කිත්තාවතා හොති, සඞ්ඛෙපෙනෙව තස්ස පටිපත්තිං කථෙථාති යාචති.

සබ්බෙ ධම්මා නාලං අභිනිවෙසායාති එත්ථ සබ්බෙ ධම්මා නාම පඤ්චක්ඛන්ධා ද්වාදසායතනානි අට්ඨාරස ධාතුයො, තෙ සබ්බෙපි තණ්හාදිට්ඨිවසෙන අභිනිවෙසාය නාලං න පරියත්තා න සමත්තා න යුත්තා. කස්මා? ගහිතාකාරෙන අතිට්ඨනතො. තෙ හි නිච්චා සුඛා අත්තාති ගහිතාපි අනිච්චා දුක්ඛා අනත්තාව සම්පජ්ජන්ති. තස්මා නාලං අභිනිවෙසාය. අභිජානාතීති අනිච්චං දුක්ඛං අනත්තාති ඤාතපරිඤ්ඤාය අභිජානාති. පරිජානාතීති තථෙව තීරණපරිඤ්ඤාය පරිජානාති. යංකිඤ්චි වෙදනන්ති අන්තමසො පඤ්චවිඤ්ඤාණසම්පයුත්තං යංකිඤ්චි අප්පමත්තකම්පි වෙදනං අනුභවති. ඉමිනා භගවා ථෙරස්ස වෙදනාවසෙන ච විනිවට්ටෙත්වා අරූපපරිග්ගහං දස්සෙසි.

අනිච්චානුපස්සීති අනිච්චතො අනුපස්සන්තො. විරාගානුපස්සීති එත්ථ ද්වෙ විරාගා ඛයවිරාගො ච අච්චන්තවිරාගො ච. තත්ථ සඞ්ඛාරානං ඛයං ඛයතො පස්සනා විපස්සනාපි, අච්චන්තවිරාගං නිබ්බානං විරාගතො දස්සනමග්ගඤාණම්පි විරාගානුපස්සනා. තදුභයසමඞ්ගිපුග්ගලො විරාගානුපස්සී නාම. තං සන්ධාය වුත්තං – ‘‘විරාගානුපස්සී’’ති, විරාගතො අනුපස්සන්තොති අත්ථො. නිරොධානුපස්සිම්හිපි එසෙව නයො. නිරොධොපි හි ඛයනිරොධො අච්චන්තනිරොධොති දුවිධොයෙව. පටිනිස්සග්ගානුපස්සීති එත්ථ පටිනිස්සග්ගො වුච්චති වොස්සග්ගො. සො ච පරිච්චාගවොස්සග්ගො පක්ඛන්දනවොස්සග්ගොති දුවිධො හොති. තත්ථ පරිච්චාගවොස්සග්ගොති විපස්සනා. සා හි තදඞ්ගවසෙන කිලෙසෙ ච ඛන්ධෙ ච වොස්සජති. පක්ඛන්දනවොස්සග්ගොති මග්ගො. සො හි නිබ්බානං ආරම්මණතො පක්ඛන්දති. ද්වීහිපි වා කාරණෙහි සො වොස්සග්ගොයෙව, සමුච්ඡෙදවසෙන ඛන්ධානං කිලෙසානඤ්ච වොස්සජනතො නිබ්බානෙ ච පක්ඛන්දනතො. තස්මා කිලෙසෙ ච ඛන්ධෙ ච පරිච්චජතීති පරිච්චාගවොස්සග්ගො. නිරොධාය නිබ්බානධාතුයා චිත්තං පක්ඛන්දතීති පක්ඛන්දනවොස්සග්ගොති උභයම්පෙතං මග්ගෙ සමෙති. තදුභයසමඞ්ගී පුග්ගලො ඉමාය පටිනිස්සග්ගානුපස්සනාය සමන්නාගතත්තා පටිනිස්සග්ගානුපස්සී නාම හොති. තං සන්ධායෙතං වුත්තං. න කිඤ්චි ලොකෙ උපාදියතීති කිඤ්චි එකම්පි සඞ්ඛාරගතං තණ්හාවසෙන න උපාදියති න ගණ්හාති න පරාමසති. අනුපාදියං න පරිතස්සතීති අග්ගණ්හන්තො තණ්හාපරිතස්සනාය න පරිතස්සති. පච්චත්තංයෙව පරිනිබ්බායතීති සයමෙව කිලෙසපරිනිබ්බානෙන පරිනිබ්බායති. ඛීණා ජාතීතිආදිනා පනස්ස පච්චවෙක්ඛණා දස්සිතා. ඉති භගවා සංඛිත්තෙන ඛීණාසවස්ස පුබ්බභාගප්පටිපදං පුච්ඡිතො සංඛිත්තෙනෙව කථෙසි. ඉදං පන සුත්තං ථෙරස්ස ඔවාදොපි අහොසි විපස්සනාපි. සො ඉමස්මිංයෙව සුත්තෙ විපස්සනං වඩ්ඪෙත්වා අරහත්තං පත්තොති.

9. මෙත්තසුත්තවණ්ණනා

62. නවමෙ මා, භික්ඛවෙ, පුඤ්ඤානං භායිත්ථාති පුඤ්ඤානි කරොන්තා තෙසං මා භායිත්ථ. මෙත්තචිත්තං භාවෙසින්ති තිකචතුක්කජ්ඣානිකාය මෙත්තාය සම්පයුත්තං පණීතං කත්වා චිත්තං භාවෙසින්ති දස්සෙති. සංවට්ටමානෙ සුදාහන්ති සංවට්ටමානෙ සුදං අහං. සංවට්ටමානෙති ඣායමානෙ විපජ්ජමානෙ. ධම්මිකොති දසකුසලධම්මසමන්නාගතො. ධම්මරාජාති තස්සෙව වෙවචනං. ධම්මෙන වා ලද්ධරජ්ජත්තා ධම්මරාජා. චාතුරන්තොති පුරත්ථිමසමුද්දාදීනං චතුන්නං සමුද්දානං වසෙන චාතුරන්තාය පථවියා ඉස්සරො. විජිතාවීති විජිතසඞ්ගාමො. ජනපදො තස්මිං ථාවරියං ථිරභාවං පත්තොති ජනපදත්ථාවරියප්පත්තො. පරොසහස්සන්ති අතිරෙකසහස්සං. සූරාති අභීරුනො. වීරඞ්ගරූපාති වීරානං අඞ්ගං වීරඞ්ගං, වීරියස්සෙතං නාමං. වීරඞ්ගරූපමෙතෙසන්ති වීරඞ්ගරූපා. වීරියජාතිකා වීරියසභාවා වීරියමයා විය අකිලාසුනො දිවසම්පි යුජ්ඣන්තා න කිලමන්තීති වුත්තං හොති. සාගරපරියන්තන්ති චක්කවාළපබ්බතං සීමං කත්වා ඨිතසමුද්දපරියන්තං. අදණ්ඩෙනාති ධනදණ්ඩෙනපි ඡෙජ්ජභෙජ්ජානුසාසනෙන සත්ථදණ්ඩෙනපි විනායෙව. අසත්ථෙනාති එකතොධාරාදිනා පරවිහෙඨනසත්ථෙනපි විනායෙව. ධම්මෙන අභිවිජියාති එහි ඛො, මහාරාජාති එවං පටිරාජූහි සම්පටිච්ඡිතාගමනො ‘‘පාණො න හන්තබ්බො’’තිආදිනා ධම්මෙනෙව වුත්තප්පකාරං පථවිං අභිවිජිනිත්වා.

සුඛෙසිනොති සුඛපරියෙසකෙ සත්තෙ ආමන්තෙති. සුඤ්ඤබ්රහ්මූපගොති සුඤ්ඤබ්රහ්මවිමානූපගො. පථවිං ඉමන්ති ඉමං සාගරපරියන්තං මහාපථවිං. අසාහසෙනාති න සාහසිකකම්මෙන. සමෙන මනුසාසිතන්ති සමෙන කම්මෙන අනුසාසිං. තෙහි එතං සුදෙසිතන්ති තෙහි සඞ්ගාහකෙහි මහාකාරුණිකෙහි බුද්ධෙහි එතං එත්තකං ඨානං සුදෙසිතං සුකථිතං. පථබ්යොති පුථවිසාමිකො.

10. භරියාසුත්තවණ්ණනා

63. දසමෙ කෙවට්ටා මඤ්ඤෙ මච්ඡවිලොපෙති කෙවට්ටානං මච්ඡපච්ඡිං ඔතාරෙත්වා ඨිතට්ඨානෙ ජාලෙ වා උදකතො උක්ඛිත්තමත්තෙ මච්ඡග්ගාහකානං මහාසද්දො හොති, තං සන්ධායෙතං වුත්තං. සුජාතාති විසාඛාය කනිට්ඨා. සා නෙව සස්සුං ආදියතීති සස්සුයා කත්තබ්බවත්තං නාම අත්ථි, තං න කරොති, සස්සූතිපි නං න ගණෙති. න සසුරං ආදියතීති වචනං න ගණ්හාති. එවං අනාදරතායපි අග්ගහණෙනපි න ආදියති නාම. සෙසෙසුපි එසෙව නයො. එවං අනාථපිණ්ඩිකො සුණිසාය ආචාරං ගහෙත්වා සත්ථු පුරතො නිසීදි. සාපි සුජාතා ‘‘කිං නු ඛො අයං සෙට්ඨි දසබලස්ස සන්තිකෙ මය්හං ගුණං කථෙස්සති උදාහු අගුණ’’න්ති ගන්ත්වා අවිදූරෙ සද්දං සුණන්තී අට්ඨාසි. අථ නං සත්ථා එහි සුජාතෙති ආමන්තෙසි.

අහිතානුකම්පිනීති න හිතානුකම්පිනී. අඤ්ඤෙසූති පරපුරිසෙසු. අතිමඤ්ඤතෙති ඔමානාති මානවසෙන අතිමඤ්ඤති. ධනෙන කීතස්සාති ධනෙන කීතා අස්ස. වධාය උස්සුකා වධිතුං උස්සුක්කමාපන්නා. යං ඉත්ථියා වින්දති සාමිකො ධනන්ති ඉත්ථියා සාමිකො යං ධනං ලභති. අප්පම්පි තස්ස අපහාතුමිච්ඡතීති ථොකතොපි අස්ස හරිතුං ඉච්ඡති, උද්ධනෙ ආරොපිතඋක්ඛලියං පක්ඛිපිතබ්බතණ්ඩුලතොපි ථොකං හරිතුමෙව වායමති. අලසාති නිසින්නට්ඨානෙ නිසින්නාව ඨිතට්ඨානෙ ඨිතාව හොති. ඵරුසාති ඛරා. දුරුත්තවාදිනීති දුබ්භාසිතභාසිනී, කක්ඛළං වාළකථමෙව කථෙති. උට්ඨායකානං අභිභුය්ය වත්තතීති එත්ථ උට්ඨායකානන්ති බහුවචනවසෙන විරියුට්ඨානසම්පන්නො සාමිකො වුත්තො, තස්ස තං උට්ඨානසම්පත්තිං අභිභවිත්වා හෙට්ඨා කත්වා වත්තති. පමොදතීති ආමොදිතපමොදිතා හොති . කොලෙය්යකාති කුලසම්පන්නා. පතිබ්බතාති පතිදෙවතා. වධදණ්ඩතජ්ජිතාති දණ්ඩකං ගහෙත්වා වධෙන තජ්ජිතා, ‘‘ඝාතෙස්සාමි න’’න්ති වුත්තා. දාසීසමන්ති සාමිකස්ස වත්තපූරිකා දාසීති මං භගවා ධාරෙතූති වත්වා සරණෙසු පතිට්ඨාසි.

11. කොධනසුත්තවණ්ණනා

64. එකාදසමෙ සපත්තකන්තාති සපත්තානං වෙරීනං කන්තා පියා තෙහි ඉච්ඡිතපත්ථිතා. සපත්තකරණාති සපත්තානං වෙරීනං අත්ථකරණා. කොධපරෙතොති කොධානුගතො. පචුරත්ථතායාති බහුඅත්ථතාය බහුහිතතාය. අනත්ථම්පීති අවුද්ධිම්පි. අත්ථො මෙ ගහිතොති වුඩ්ඪි මෙ ගහිතා.

අථො අත්ථං ගහෙත්වානාති අථො වුද්ධිං ගහෙත්වා. අනත්ථං අධිපජ්ජතීති අනත්ථො මෙ ගහිතොති සල්ලක්ඛෙති. වධං කත්වානාති පාණාතිපාතකම්මං කත්වා. කොධසම්මදසම්මත්තොති කොධමදෙන මත්තො, ආදින්නගහිතපරාමට්ඨොති අත්ථො. ආයසක්යන්ති අයසභාවං, අයසො නියසො හොතීති අත්ථො. අන්තරතො ජාතන්ති අබ්භන්තරෙ උප්පන්නං. අත්ථං න ජානාතීති වුද්ධිඅත්ථං න ජානාති. ධම්මං න පස්සතීති සමථවිපස්සනාධම්මං න පස්සති. අන්ධතමන්ති අන්ධභාවකරං තමං බහලතමං. සහතෙති අභිභවති.

දුම්මඞ්කුයන්ති දුම්මඞ්කුභාවං නිත්තෙජතං දුබ්බණ්ණමුඛතං. යතො පතායතීති යදා නිබ්බත්තති. න වාචො හොති ගාරවොති වචනස්සපි ගරුභාවො න හොති. න දීපං හොති කිඤ්චනන්ති කාචි පතිට්ඨා නාම න හොති. තපනීයානීති තාපජනකානි. ධම්මෙහීති සමථවිපස්සනාධම්මෙහි. ආරකාති දූරෙ. බ්රාහ්මණන්ති ඛීණාසවබ්රාහ්මණං. යාය මාතු භතොති යාය මාතරා භතො පොසිතො. පාණදදිං සන්තින්ති ජීවිතදායිකං සමානං. හන්ති කුද්ධො පුථුත්තානන්ති කුද්ධො පුග්ගලො පුථු නානාකාරණෙහි අත්තානං හන්ති. නානාරූපෙසු මුච්ඡිතොති නානාරම්මණෙසු අධිමුච්ඡිතො හුත්වා. රජ්ජුයා බජ්ඣ මීයන්තීති රජ්ජුයා බන්ධිත්වා මරන්ති. පබ්බතාමපි කන්දරෙති පබ්බතකන්දරෙපි පතිත්වා මරන්ති.

භූනහච්චානීති හතවුද්ධීනි. ඉතායන්ති ඉති අයං. තං දමෙන සමුච්ඡින්දෙති තං කොධං දමෙන ඡින්දෙය්ය. කතරෙන දමෙනාති? පඤ්ඤාවීරියෙන දිට්ඨියාති විපස්සනාපඤ්ඤාය චෙව විපස්සනාසම්පයුත්තෙන කායිකචෙතසිකවීරියෙන ච මග්ගසම්මාදිට්ඨියා ච. තථෙව ධම්මෙ සික්ඛෙථාති යථා අකුසලං සමුච්ඡින්දෙය්ය, සමථවිපස්සනාධම්මෙපි තථෙව සික්ඛෙය්ය. මා නො දුම්මඞ්කුයං අහූති මා අම්හාකං දුම්මඞ්කුභාවො අහොසීති ඉමමත්ථං පත්ථයමානා. අනායාසාති අනුපායාසා. අනුස්සුකාති කත්ථචි උස්සුක්කං අනාපන්නා. සෙසං සබ්බත්ථ උත්තානමෙවාති.

අබ්යාකතවග්ගො ඡට්ඨො.