📜

(14) 4. රාජවග්ගො

1. පඨමචක්කානුවත්තනසුත්තං

131. ‘‘පඤ්චහි , භික්ඛවෙ, අඞ්ගෙහි සමන්නාගතො රාජා චක්කවත්තී ධම්මෙනෙව චක්කං වත්තෙති [පවත්තෙති (ස්යා. පී. ක.)]; තං හොති චක්කං අප්පටිවත්තියං [අප්පතිවත්තියං (සී.)] කෙනචි මනුස්සභූතෙන පච්චත්ථිකෙන පාණිනා.

‘‘කතමෙහි පඤ්චහි? ඉධ, භික්ඛවෙ, රාජා චක්කවත්තී අත්ථඤ්ඤූ ච හොති, ධම්මඤ්ඤූ ච, මත්තඤ්ඤූ ච, කාලඤ්ඤූ ච, පරිසඤ්ඤූ ච. ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චහි අඞ්ගෙහි සමන්නාගතො රාජා චක්කවත්තී ධම්මෙනෙව චක්කං පවත්තෙති; තං හොති චක්කං අප්පටිවත්තියං කෙනචි මනුස්සභූතෙන පච්චත්ථිකෙන පාණිනා.

‘‘එවමෙවං ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො තථාගතො අරහං සම්මාසම්බුද්ධො ධම්මෙනෙව අනුත්තරං ධම්මචක්කං පවත්තෙති; තං හොති චක්කං අප්පටිවත්තියං සමණෙන වා බ්රාහ්මණෙන වා දෙවෙන වා මාරෙන වා බ්රහ්මුනා වා කෙනචි වා ලොකස්මිං.

‘‘කතමෙහි පඤ්චහි? ඉධ, භික්ඛවෙ, තථාගතො අරහං සම්මාසම්බුද්ධො අත්ථඤ්ඤූ, ධම්මඤ්ඤූ, මත්තඤ්ඤූ, කාලඤ්ඤූ, පරිසඤ්ඤූ. ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො තථාගතො අරහං සම්මාසම්බුද්ධො ධම්මෙනෙව අනුත්තරං ධම්මචක්කං පවත්තෙති; තං හොති ධම්මචක්කං අප්පටිවත්තියං සමණෙන වා බ්රාහ්මණෙන වා දෙවෙන වා මාරෙන වා බ්රහ්මුනා වා කෙනචි වා ලොකස්මි’’න්ති. පඨමං.

2. දුතියචක්කානුවත්තනසුත්තං

132. ‘‘පඤ්චහි, භික්ඛවෙ, අඞ්ගෙහි සමන්නාගතො රඤ්ඤො චක්කවත්තිස්ස ජෙට්ඨො පුත්තො පිතරා පවත්තිතං චක්කං ධම්මෙනෙව අනුප්පවත්තෙති; තං හොති චක්කං අප්පටිවත්තියං කෙනචි මනුස්සභූතෙන පච්චත්ථිකෙන පාණිනා.

‘‘කතමෙහි පඤ්චහි? ඉධ, භික්ඛවෙ, රඤ්ඤො චක්කවත්තිස්ස ජෙට්ඨො පුත්තො අත්ථඤ්ඤූ ච හොති, ධම්මඤ්ඤූ ච, මත්තඤ්ඤූ ච, කාලඤ්ඤූ ච, පරිසඤ්ඤූ ච. ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චහි අඞ්ගෙහි සමන්නාගතො රඤ්ඤො චක්කවත්තිස්ස ජෙට්ඨො පුත්තො පිතරා පවත්තිතං චක්කං ධම්මෙනෙව අනුප්පවත්තෙති; තං හොති චක්කං අප්පටිවත්තියං කෙනචි මනුස්සභූතෙන පච්චත්ථිකෙන පාණිනා.

‘‘එවමෙවං ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො සාරිපුත්තො තථාගතෙන අනුත්තරං ධම්මචක්කං පවත්තිතං සම්මදෙව අනුප්පවත්තෙති; තං හොති චක්කං අප්පටිවත්තියං සමණෙන වා බ්රාහ්මණෙන වා දෙවෙන වා මාරෙන වා බ්රහ්මුනා වා කෙනචි වා ලොකස්මිං.

‘‘කතමෙහි පඤ්චහි? ඉධ, භික්ඛවෙ, සාරිපුත්තො අත්ථඤ්ඤූ, ධම්මඤ්ඤූ, මත්තඤ්ඤූ , කාලඤ්ඤූ, පරිසඤ්ඤූ. ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො සාරිපුත්තො තථාගතෙන අනුත්තරං ධම්මචක්කං පවත්තිතං සම්මදෙව අනුප්පවත්තෙති; තං හොති චක්කං අප්පටිවත්තියං සමණෙන වා බ්රාහ්මණෙන වා දෙවෙන වා මාරෙන වා බ්රහ්මුනා වා කෙනචි වා ලොකස්මි’’න්ති. දුතියං.

3. ධම්මරාජාසුත්තං

133. ‘‘යොපි සො [යොපි ඛො (සී. ස්යා. පී.)], භික්ඛවෙ, රාජා චක්කවත්තී ධම්මිකො ධම්මරාජා, සොපි න අරාජකං චක්කං වත්තෙතී’’ති. එවං වුත්තෙ අඤ්ඤතරො භික්ඛු භගවන්තං එතදවොච – ‘‘කො පන, භන්තෙ, රඤ්ඤො චක්කවත්තිස්ස ධම්මිකස්ස ධම්මරඤ්ඤො රාජා’’ති? ‘‘ධම්මො, භික්ඛූ’’ති භගවා අවොච.

‘‘ඉධ, භික්ඛු, රාජා චක්කවත්තී ධම්මිකො ධම්මරාජා ධම්මඤ්ඤෙව නිස්සාය ධම්මං සක්කරොන්තො ධම්මං ගරුං කරොන්තො ධම්මං අපචායමානො ධම්මද්ධජො ධම්මකෙතු ධම්මාධිපතෙය්යො ධම්මිකං රක්ඛාවරණගුත්තිං සංවිදහති අන්තොජනස්මිං.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛු, රාජා චක්කවත්තී ධම්මිකො ධම්මරාජා ධම්මඤ්ඤෙව නිස්සාය ධම්මං සක්කරොන්තො ධම්මං ගරුං කරොන්තො ධම්මං අපචායමානො ධම්මද්ධජො ධම්මකෙතු ධම්මාධිපතෙය්යො ධම්මිකං රක්ඛාවරණගුත්තිං සංවිදහති ඛත්තියෙසු අනුයන්තෙසු [අනුයුත්තෙසු (සී.) අ. නි. 3.14] …පෙ… බලකායස්මිං බ්රාහ්මණගහපතිකෙසු නෙගමජානපදෙසු සමණබ්රාහ්මණෙසු මිගපක්ඛීසු. ස ඛො සො, භික්ඛු, රාජා චක්කවත්තී ධම්මිකො ධම්මරාජා ධම්මඤ්ඤෙව නිස්සාය ධම්මං සක්කරොන්තො ධම්මං ගරුං කරොන්තො ධම්මං අපචායමානො ධම්මද්ධජො ධම්මකෙතු ධම්මාධිපතෙය්යො ධම්මිකං රක්ඛාවරණගුත්තිං සංවිදහිත්වා අන්තොජනස්මිං ධම්මිකං රක්ඛාවරණගුත්තිං සංවිදහිත්වා ඛත්තියෙසු අනුයන්තෙසු බලකායස්මිං බ්රාහ්මණගහපතිකෙසු නෙගමජානපදෙසු සමණබ්රාහ්මණෙසු මිගපක්ඛීසු ධම්මෙනෙව චක්කං පවත්තෙති; තං හොති චක්කං අප්පටිවත්තියං කෙනචි මනුස්සභූතෙන පච්චත්ථිකෙන පාණිනා.

‘‘එවමෙවං ඛො, භික්ඛු, තථාගතො අරහං සම්මාසම්බුද්ධො ධම්මිකො ධම්මරාජා ධම්මඤ්ඤෙව නිස්සාය ධම්මං සක්කරොන්තො ධම්මං ගරුං කරොන්තො ධම්මං අපචායමානො ධම්මද්ධජො ධම්මකෙතු ධම්මාධිපතෙය්යො ධම්මිකං රක්ඛාවරණගුත්තිං සංවිදහති භික්ඛූසු – ‘එවරූපං කායකම්මං සෙවිතබ්බං, එවරූපං කායකම්මං න සෙවිතබ්බං; එවරූපං වචීකම්මං සෙවිතබ්බං, එවරූපං වචීකම්මං න සෙවිතබ්බං; එවරූපං මනොකම්මං සෙවිතබ්බං, එවරූපං මනොකම්මං න සෙවිතබ්බං; එවරූපො ආජීවො සෙවිතබ්බො, එවරූපො ආජීවො න සෙවිතබ්බො; එවරූපො ගාමනිගමො සෙවිතබ්බො, එවරූපො ගාමනිගමො න සෙවිතබ්බො’ති.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛු, තථාගතො අරහං සම්මාසම්බුද්ධො ධම්මිකො ධම්මරාජා ධම්මඤ්ඤෙව නිස්සාය ධම්මං සක්කරොන්තො ධම්මං ගරුං කරොන්තො ධම්මං අපචායමානො ධම්මද්ධජො ධම්මකෙතු ධම්මාධිපතෙය්යො ධම්මිකං රක්ඛාවරණගුත්තිං සංවිදහති භික්ඛුනීසු [භික්ඛූසු භික්ඛුනීසු (සී. පී.)] …පෙ… උපාසකෙසු…පෙ… උපාසිකාසු – ‘එවරූපං කායකම්මං සෙවිතබ්බං, එවරූපං කායකම්මං න සෙවිතබ්බං; එවරූපං වචීකම්මං සෙවිතබ්බං, එවරූපං වචීකම්මං න සෙවිතබ්බං; එවරූපං මනොකම්මං සෙවිතබ්බං, එවරූපං මනොකම්මං න සෙවිතබ්බං; එවරූපො ආජීවො සෙවිතබ්බො, එවරූපො ආජීවො න සෙවිතබ්බො; එවරූපො ගාමනිගමො සෙවිතබ්බො, එවරූපො ගාමනිගමො න සෙවිතබ්බො’’’ති.

‘‘ස ඛො සො, භික්ඛු, තථාගතො අරහං සම්මාසම්බුද්ධො ධම්මිකො ධම්මරාජා ධම්මඤ්ඤෙව නිස්සාය ධම්මං සක්කරොන්තො ධම්මං ගරුං කරොන්තො ධම්මං අපචායමානො ධම්මද්ධජො ධම්මකෙතු ධම්මාධිපතෙය්යො ධම්මිකං රක්ඛාවරණගුත්තිං සංවිදහිත්වා භික්ඛූසු, ධම්මිකං රක්ඛාවරණගුත්තිං සංවිදහිත්වා භික්ඛුනීසු, ධම්මිකං රක්ඛාවරණගුත්තිං සංවිදහිත්වා උපාසකෙසු, ධම්මිකං රක්ඛාවරණගුත්තිං සංවිදහිත්වා උපාසිකාසු ධම්මෙනෙව අනුත්තරං ධම්මචක්කං පවත්තෙති; තං හොති චක්කං අප්පටිවත්තියං සමණෙන වා බ්රාහ්මණෙන වා දෙවෙන වා මාරෙන වා බ්රහ්මුනා වා කෙනචි වා ලොකස්මි’’න්ති. තතියං.

4. යස්සංදිසංසුත්තං

134. ‘‘පඤ්චහි, භික්ඛවෙ, අඞ්ගෙහි සමන්නාගතො රාජා ඛත්තියො මුද්ධාවසිත්තො යස්සං යස්සං දිසායං විහරති, සකස්මිංයෙව විජිතෙ විහරති.

‘‘කතමෙහි පඤ්චහි? ඉධ, භික්ඛවෙ, රාජා ඛත්තියො මුද්ධාවසිත්තො උභතො සුජාතො හොති මාතිතො ච පිතිතො ච, සංසුද්ධගහණිකො, යාව සත්තමා පිතාමහයුගා අක්ඛිත්තො අනුපක්කුට්ඨො ජාතිවාදෙන; අඩ්ඪො හොති මහද්ධනො මහාභොගො පරිපුණ්ණකොසකොට්ඨාගාරො; බලවා ඛො පන හොති චතුරඞ්ගිනියා සෙනාය සමන්නාගතො අස්සවාය ඔවාදපටිකරාය; පරිණායකො ඛො පනස්ස හොති පණ්ඩිතො වියත්තො මෙධාවී පටිබලො අතීතානාගතපච්චුප්පන්නෙ අත්ථෙ චින්තෙතුං; තස්සිමෙ චත්තාරො ධම්මා යසං පරිපාචෙන්ති. සො ඉමිනා යසපඤ්චමෙන [යසෙන පඤ්චමෙන (ක.), පඤ්චමෙන (සී.)] ධම්මෙන සමන්නාගතො යස්සං යස්සං දිසායං විහරති, සකස්මිංයෙව විජිතෙ විහරති. තං කිස්ස හෙතු? එවඤ්හෙතං, භික්ඛවෙ, හොති විජිතාවීනං.

‘‘එවමෙවං ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො භික්ඛු යස්සං යස්සං දිසායං විහරති, විමුත්තචිත්තොව [විමුත්තචිත්තො (සී. පී.), විමුත්තචිත්තො ච (ක.)] විහරති. කතමෙහි පඤ්චහි? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සීලවා හොති, පාතිමොක්ඛසංවරසංවුතො විහරති ආචාරගොචරසම්පන්නො අණුමත්තෙසු වජ්ජෙසු භයදස්සාවී, සමාදාය සික්ඛති සික්ඛාපදෙසු – රාජාව ඛත්තියො මුද්ධාවසිත්තො ජාතිසම්පන්නො; බහුස්සුතො හොති සුතධරො සුතසන්නිචයො, යෙ තෙ ධම්මා ආදිකල්යාණා මජ්ඣෙකල්යාණා පරියොසානකල්යාණා සාත්ථං සබ්යඤ්ජනං කෙවලපරිපුණ්ණං පරිසුද්ධං බ්රහ්මචරියං අභිවදන්ති, තථාරූපාස්ස ධම්මා බහුස්සුතා හොන්ති ධාතා වචසා පරිචිතා මනසානුපෙක්ඛිතා දිට්ඨියා සුප්පටිවිද්ධා – රාජාව ඛත්තියො මුද්ධාවසිත්තො අඩ්ඪො මහද්ධනො මහාභොගො පරිපුණ්ණකොසකොට්ඨාගාරො; ආරද්ධවීරියො විහරති අකුසලානං ධම්මානං පහානාය කුසලානං ධම්මානං උපසම්පදාය ථාමවා දළ්හපරක්කමො අනික්ඛිත්තධුරො කුසලෙසු ධම්මෙසු – රාජාව ඛත්තියො මුද්ධාවසිත්තො බලසම්පන්නො; පඤ්ඤවා හොති උදයත්ථගාමිනියා පඤ්ඤාය සමන්නාගතො අරියාය නිබ්බෙධිකාය සම්මා දුක්ඛක්ඛයගාමිනියා – රාජාව ඛත්තියො මුද්ධාවසිත්තො පරිණායකසම්පන්නො; තස්සිමෙ චත්තාරො ධම්මා විමුත්තිං පරිපාචෙන්ති . සො ඉමිනා විමුත්තිපඤ්චමෙන ධම්මෙන සමන්නාගතො යස්සං යස්සං දිසායං විහරති විමුත්තචිත්තොව විහරති. තං කිස්ස හෙතු? එවඤ්හෙතං, භික්ඛවෙ, හොති විමුත්තචිත්තාන’’න්ති. චතුත්ථං.

5. පඨමපත්ථනාසුත්තං

135. ‘‘පඤ්චහි, භික්ඛවෙ, අඞ්ගෙහි සමන්නාගතො රඤ්ඤො ඛත්තියස්ස මුද්ධාවසිත්තස්ස ජෙට්ඨො පුත්තො රජ්ජං පත්ථෙති. කතමෙහි පඤ්චහි? ඉධ, භික්ඛවෙ, රඤ්ඤො ඛත්තියස්ස මුද්ධාවසිත්තස්ස ජෙට්ඨො පුත්තො උභතො සුජාතො හොති මාතිතො ච පිතිතො ච, සංසුද්ධගහණිකො, යාව සත්තමා පිතාමහයුගා අක්ඛිත්තො අනුපක්කුට්ඨො ජාතිවාදෙන; අභිරූපො හොති දස්සනීයො පාසාදිකො පරමාය වණ්ණපොක්ඛරතාය සමන්නාගතො; මාතාපිතූනං පියො හොති මනාපො; නෙගමජානපදස්ස පියො හොති මනාපො; යානි තානි රඤ්ඤං ඛත්තියානං මුද්ධාවසිත්තානං සිප්පට්ඨානානි හත්ථිස්මිං වා අස්සස්මිං වා රථස්මිං වා ධනුස්මිං වා ථරුස්මිං වා තත්ථ සික්ඛිතො හොති අනවයො.

‘‘තස්ස එවං හොති – ‘අහං ඛොම්හි උභතො සුජාතො මාතිතො ච පිතිතො ච, සංසුද්ධගහණිකො, යාව සත්තමා පිතාමහයුගා අක්ඛිත්තො අනුපක්කුට්ඨො ජාතිවාදෙන. කස්මාහං රජ්ජං න පත්ථෙය්යං! අහං ඛොම්හි අභිරූපො දස්සනීයො පාසාදිකො පරමාය වණ්ණපොක්ඛරතාය සමන්නාගතො. කස්මාහං රජ්ජං න පත්ථෙය්යං! අහං ඛොම්හි මාතාපිතූනං පියො මනාපො. කස්මාහං රජ්ජං න පත්ථෙය්යං! අහං ඛොම්හි නෙගමජානපදස්ස පියො මනාපො. කස්මාහං රජ්ජං න පත්ථෙය්යං! අහං ඛොම්හි යානි තානි රඤ්ඤං ඛත්තියානං මුද්ධාවසිත්තානං සිප්පට්ඨානානි හත්ථිස්මිං වා අස්සස්මිං වා රථස්මිං වා ධනුස්මිං වා ථරුස්මිං වා, තත්ථ [තත්ථම්හි (සී.), තත්ථපි (ක.)] සික්ඛිතො අනවයො. කස්මාහං රජ්ජං න පත්ථෙය්ය’න්ති! ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චහි අඞ්ගෙහි සමන්නාගතො රඤ්ඤො ඛත්තියස්ස මුද්ධාවසිත්තස්ස ජෙට්ඨො පුත්තො රජ්ජං පත්ථෙති.

‘‘එවමෙවං ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො භික්ඛු ආසවානං ඛයං පත්ථෙති. කතමෙහි පඤ්චහි? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සද්ධො හොති, සද්දහති තථාගතස්ස බොධිං – ‘ඉතිපි සො භගවා අරහං සම්මාසම්බුද්ධො විජ්ජාචරණසම්පන්නො සුගතො ලොකවිදූ අනුත්තරො පුරිසදම්මසාරථි සත්ථා දෙවමනුස්සානං බුද්ධො භගවා’ති. අප්පාබාධො හොති අප්පාතඞ්කො, සමවෙපාකිනියා ගහණියා සමන්නාගතො නාතිසීතාය නාච්චුණ්හාය මජ්ඣිමාය පධානක්ඛමාය; අසඨො හොති අමායාවී, යථාභූතං අත්තානං ආවිකත්තා සත්ථරි වා විඤ්ඤූසු වා සබ්රහ්මචාරීසු; ආරද්ධවීරියො විහරති අකුසලානං ධම්මානං පහානාය, කුසලානං ධම්මානං උපසම්පදාය, ථාමවා දළ්හපරක්කමො අනික්ඛිත්තධුරො කුසලෙසු ධම්මෙසු; පඤ්ඤවා හොති උදයත්ථගාමිනියා පඤ්ඤාය සමන්නාගතො අරියාය නිබ්බෙධිකාය සම්මා දුක්ඛක්ඛයගාමිනියා.

‘‘තස්ස එවං හොති – ‘අහං ඛොම්හි සද්ධො, සද්දහාමි තථාගතස්ස බොධිං – ඉතිපි සො භගවා අරහං සම්මාසම්බුද්ධො…පෙ… සත්ථා දෙවමනුස්සානං බුද්ධො භගවා’ති. ‘කස්මාහං ආසවානං ඛයං න පත්ථෙය්යං! අහං ඛොම්හි අප්පාබාධො අප්පාතඞ්කො සමවෙපාකිනියා ගහණියා සමන්නාගතො නාතිසීතාය නාච්චුණ්හාය මජ්ඣිමාය පධානක්ඛමාය. කස්මාහං ආසවානං ඛයං න පත්ථෙය්යං! අහං ඛොම්හි අසඨො අමායාවී යථාභූතං අත්තානං ආවිකත්තා සත්ථරි වා විඤ්ඤූසු වා සබ්රහ්මචාරීසු. කස්මාහං ආසවානං ඛයං න පත්ථෙය්යං! අහං ඛොම්හි ආරද්ධවීරියො විහරාමි අකුසලානං ධම්මානං පහානාය, කුසලානං ධම්මානං උපසම්පදාය, ථාමවා දළ්හපරක්කමො අනික්ඛිත්තධුරො කුසලෙසු ධම්මෙසු. කස්මාහං ආසවානං ඛයං න පත්ථෙය්යං! අහං ඛොම්හි පඤ්ඤවා උදයත්ථගාමිනියා පඤ්ඤාය සමන්නාගතො අරියාය නිබ්බෙධිකාය සම්මා දුක්ඛක්ඛයගාමිනියා. කස්මාහං ආසවානං ඛයං න පත්ථෙය්ය’න්ති! ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො භික්ඛු ආසවානං ඛයං පත්ථෙතී’’ති. පඤ්චමං.

6. දුතියපත්ථනාසුත්තං

136. ‘‘පඤ්චහි, භික්ඛවෙ, අඞ්ගෙහි සමන්නාගතො රඤ්ඤො ඛත්තියස්ස මුද්ධාවසිත්තස්ස ජෙට්ඨො පුත්තො ඔපරජ්ජං [උපරජ්ජං (ස්යා. පී. ක.)] පත්ථෙති. කතමෙහි පඤ්චහි? ඉධ, භික්ඛවෙ, රඤ්ඤො ඛත්තියස්ස මුද්ධාවසිත්තස්ස ජෙට්ඨො පුත්තො උභතො සුජාතො හොති මාතිතො ච පිතිතො ච, සංසුද්ධගහණිකො, යාව සත්තමා පිතාමහයුගා අක්ඛිත්තො අනුපක්කුට්ඨො ජාතිවාදෙන; අභිරූපො හොති දස්සනීයො පාසාදිකො පරමාය වණ්ණපොක්ඛරතාය සමන්නාගතො; මාතාපිතූනං පියො හොති මනාපො, බලකායස්ස පියො හොති මනාපො; පණ්ඩිතො හොති වියත්තො මෙධාවී පටිබලො අතීතානාගතපච්චුප්පන්නෙ අත්ථෙ චින්තෙතුං.

‘‘තස්ස එවං හොති – ‘අහං ඛොම්හි උභතො සුජාතො මාතිතො ච පිතිතො ච, සංසුද්ධගහණිකො, යාව සත්තමා පිතාමහයුගා අක්ඛිත්තො අනුපක්කුට්ඨො ජාතිවාදෙන. කස්මාහං ඔපරජ්ජං න පත්ථෙය්යං! අහං ඛොම්හි අභිරූපො දස්සනීයො පාසාදිකො පරමාය වණ්ණපොක්ඛරතාය සමන්නාගතො. කස්මාහං ඔපරජ්ජං න පත්ථෙය්යං! අහං ඛොම්හි මාතාපිතූනං පියො මනාපො. කස්මාහං ඔපරජ්ජං න පත්ථෙය්යං! අහං ඛොම්හි බලකායස්ස පියො මනාපො. කස්මාහං ඔපරජ්ජං න පත්ථෙය්යං! අහං ඛොම්හි පණ්ඩිතො වියත්තො මෙධාවී පටිබලො අතීතානාගතපච්චුප්පන්නෙ අත්ථෙ චින්තෙතුං. කස්මාහං ඔපරජ්ජං න පත්ථෙය්ය’න්ති! ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චහි අඞ්ගෙහි සමන්නාගතො රඤ්ඤො ඛත්තියස්ස මුද්ධාවසිත්තස්ස ජෙට්ඨො පුත්තො ඔපරජ්ජං පත්ථෙති.

‘‘එවමෙවං ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො භික්ඛු ආසවානං ඛයං පත්ථෙති. කතමෙහි පඤ්චහි? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සීලවා හොති…පෙ… සමාදාය සික්ඛති සික්ඛාපදෙසු; බහුස්සුතො හොති…පෙ… දිට්ඨියා සුප්පටිවිද්ධා; චතූසු සතිපට්ඨානෙසු සුප්පතිට්ඨිතචිත්තො [සුපට්ඨිතචිත්තො (සී. ස්යා.), සූපට්ඨිතචිත්තො (ක.)] හොති; ආරද්ධවීරියො විහරති අකුසලානං ධම්මානං පහානාය, කුසලානං ධම්මානං උපසම්පදාය, ථාමවා දළ්හපරක්කමො අනික්ඛිත්තධුරො කුසලෙසු ධම්මෙසු; පඤ්ඤවා හොති, උදයත්ථගාමිනියා පඤ්ඤාය සමන්නාගතො අරියාය නිබ්බෙධිකාය සම්මා දුක්ඛක්ඛයගාමිනියා.

‘‘තස්ස එවං හොති – ‘අහං ඛොම්හි සීලවා, පාතිමොක්ඛසංවරසංවුතො විහරාමි ආචාරගොචරසම්පන්නො අණුමත්තෙසු වජ්ජෙසු භයදස්සාවී, සමාදාය සික්ඛාමි සික්ඛාපදෙසු. කස්මාහං ආසවානං ඛයං න පත්ථෙය්යං! අහං ඛොම්හි බහුස්සුතො සුතධරො සුතසන්නිචයො, යෙ තෙ ධම්මා ආදිකල්යාණා මජ්ඣෙකල්යාණා පරියොසානකල්යාණා සාත්ථං සබ්යඤ්ජනං [සත්ථා බ්යඤ්ජනා (සී.)] කෙවලපරිපුණ්ණං පරිසුද්ධං බ්රහ්මචරියං අභිවදන්ති, තථාරූපා මෙ ධම්මා බහුස්සුතා හොන්ති ධාතා වචසා පරිචිතා මනසානුපෙක්ඛිතා දිට්ඨියා සුප්පටිවිද්ධා. කස්මාහං ආසවානං ඛයං න පත්ථෙය්යං! අහං ඛොම්හි චතූසු සතිපට්ඨානෙසු සුප්පතිට්ඨිතචිත්තො. කස්මාහං ආසවානං ඛයං න පත්ථෙය්යං! අහං ඛොම්හි ආරද්ධවීරියො විහරාමි අකුසලානං ධම්මානං පහානාය, කුසලානං ධම්මානං උපසම්පදාය, ථාමවා දළ්හපරක්කමො අනික්ඛිත්තධුරො කුසලෙසු ධම්මෙසු. කස්මාහං ආසවානං ඛයං න පත්ථෙය්යං! අහං ඛොම්හි පඤ්ඤවා උදයත්ථගාමිනියා පඤ්ඤාය සමන්නාගතො අරියාය නිබ්බෙධිකාය සම්මා දුක්ඛක්ඛයගාමිනියා. කස්මාහං ආසවානං ඛයං න පත්ථෙය්ය’න්ති! ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො භික්ඛු ආසවානං ඛයං පත්ථෙතී’’ති. ඡට්ඨං.

7. අප්පංසුපතිසුත්තං

137. ‘‘පඤ්චිමෙ , භික්ඛවෙ, අප්පං රත්තියා සුපන්ති, බහුං ජග්ගන්ති. කතමෙ පඤ්ච? ඉත්ථී, භික්ඛවෙ, පුරිසාධිප්පායා අප්පං රත්තියා සුපති, බහුං ජග්ගති. පුරිසො, භික්ඛවෙ, ඉත්ථාධිප්පායො අප්පං රත්තියා සුපති, බහුං ජග්ගති. චොරො, භික්ඛවෙ, ආදානාධිප්පායො අප්පං රත්තියා සුපති, බහුං ජග්ගති. රාජා [රාජයුත්තො (පී. ක.)], භික්ඛවෙ, රාජකරණීයෙසු යුත්තො අප්පං රත්තියා සුපති, බහුං ජග්ගති. භික්ඛු, භික්ඛවෙ, විසංයොගාධිප්පායො අප්පං රත්තියා සුපති, බහුං ජග්ගති. ඉමෙ ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්ච අප්පං රත්තියා සුපන්ති, බහුං ජග්ගන්තී’’ති. සත්තමං.

8. භත්තාදකසුත්තං

138. ‘‘පඤ්චහි, භික්ඛවෙ, අඞ්ගෙහි සමන්නාගතො රඤ්ඤො නාගො භත්තාදකො ච හොති ඔකාසඵරණො ච ලණ්ඩසාරණො ච සලාකග්ගාහී ච රඤ්ඤො නාගොත්වෙව සඞ්ඛං ගච්ඡති. කතමෙහි පඤ්චහි? ඉධ, භික්ඛවෙ, රඤ්ඤො නාගො අක්ඛමො හොති රූපානං, අක්ඛමො සද්දානං, අක්ඛමො ගන්ධානං, අක්ඛමො රසානං, අක්ඛමො ඵොට්ඨබ්බානං. ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චහි අඞ්ගෙහි සමන්නාගතො රඤ්ඤො නාගො භත්තාදකො ච ඔකාසඵරණො ච ලණ්ඩසාරණො ච සලාකග්ගාහී ච, රඤ්ඤො නාගොත්වෙව සඞ්ඛං ගච්ඡති.

‘‘එවමෙවං ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො භික්ඛු භත්තාදකො ච හොති, ඔකාසඵරණො ච මඤ්චපීඨමද්දනො [පීඨමද්දනො (සී. ස්යා. කං. පී.)] ච සලාකග්ගාහී ච, භික්ඛුත්වෙව සඞ්ඛං ගච්ඡති. කතමෙහි පඤ්චහි? ඉධ , භික්ඛවෙ, භික්ඛු අක්ඛමො හොති රූපානං, අක්ඛමො සද්දානං, අක්ඛමො ගන්ධානං, අක්ඛමො රසානං, අක්ඛමො ඵොට්ඨබ්බානං. ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො භික්ඛු භත්තාදකො ච හොති ඔකාසඵරණො ච මඤ්චපීඨමද්දනො ච සලාකග්ගාහී ච, භික්ඛුත්වෙව සඞ්ඛං ගච්ඡතී’’ති. අට්ඨමං.

9. අක්ඛමසුත්තං

139. ‘‘පඤ්චහි , භික්ඛවෙ, අඞ්ගෙහි සමන්නාගතො රඤ්ඤො නාගො න රාජාරහො හොති න රාජභොග්ගො, න රඤ්ඤො අඞ්ගංත්වෙව සඞ්ඛං ගච්ඡති . කතමෙහි පඤ්චහි? ඉධ, භික්ඛවෙ, රඤ්ඤො නාගො අක්ඛමො හොති රූපානං, අක්ඛමො සද්දානං, අක්ඛමො ගන්ධානං, අක්ඛමො රසානං, අක්ඛමො ඵොට්ඨබ්බානං.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, රඤ්ඤො නාගො අක්ඛමො හොති රූපානං? ඉධ, භික්ඛවෙ, රඤ්ඤො නාගො සඞ්ගාමගතො හත්ථිකායං වා දිස්වා අස්සකායං වා දිස්වා රථකායං වා දිස්වා පත්තිකායං වා දිස්වා සංසීදති විසීදති, න සන්ථම්භති න සක්කොති සඞ්ගාමං ඔතරිතුං. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, රඤ්ඤො නාගො අක්ඛමො හොති රූපානං.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, රඤ්ඤො නාගො අක්ඛමො හොති සද්දානං? ඉධ, භික්ඛවෙ, රඤ්ඤො නාගො සඞ්ගාමගතො හත්ථිසද්දං වා සුත්වා අස්සසද්දං වා සුත්වා රථසද්දං වා සුත්වා පත්තිසද්දං වා සුත්වා භෙරිපණවසඞ්ඛතිණවනින්නාදසද්දං වා සුත්වා සංසීදති විසීදති, න සන්ථම්භති න සක්කොති සඞ්ගාමං ඔතරිතුං. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, රඤ්ඤො නාගො අක්ඛමො හොති සද්දානං.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, රඤ්ඤො නාගො අක්ඛමො හොති ගන්ධානං? ඉධ , භික්ඛවෙ, රඤ්ඤො නාගො සඞ්ගාමගතො යෙ තෙ රඤ්ඤො නාගා අභිජාතා සඞ්ගාමාවචරා තෙසං මුත්තකරීසස්ස ගන්ධං ඝායිත්වා සංසීදති විසීදති, න සන්ථම්භති න සක්කොති සඞ්ගාමං ඔතරිතුං. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, රඤ්ඤො නාගො අක්ඛමො හොති ගන්ධානං.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, රඤ්ඤො නාගො අක්ඛමො හොති රසානං? ඉධ, භික්ඛවෙ, රඤ්ඤො නාගො සඞ්ගාමගතො එකිස්සා වා තිණොදකදත්තියා විමානිතො [විහනීතො (ස්යා.), විහානිතො (කත්ථචි)] ද්වීහි වා තීහි වා චතූහි වා පඤ්චහි වා තිණොදකදත්තීහි විමානිතො සංසීදති විසීදති, න සන්ථම්භති න සක්කොති සඞ්ගාමං ඔතරිතුං. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, රඤ්ඤො නාගො අක්ඛමො හොති රසානං.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, රඤ්ඤො නාගො අක්ඛමො හොති ඵොට්ඨබ්බානං? ඉධ, භික්ඛවෙ, රඤ්ඤො නාගො සඞ්ගාමගතො එකෙන වා සරවෙගෙන විද්ධො, ද්වීහි වා තීහි වා චතූහි වා පඤ්චහි වා සරවෙගෙහි විද්ධො සංසීදති විසීදති, න සන්ථම්භති න සක්කොති සඞ්ගාමං ඔතරිතුං. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, රඤ්ඤො නාගො අක්ඛමො හොති ඵොට්ඨබ්බානං.

‘‘ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චහි අඞ්ගෙහි සමන්නාගතො රඤ්ඤො නාගො න රාජාරහො හොති න රාජභොග්ගො න රඤ්ඤො අඞ්ගංත්වෙව සඞ්ඛං ගච්ඡති.

‘‘එවමෙවං ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චහි අඞ්ගෙහි සමන්නාගතො භික්ඛු න ආහුනෙය්යො හොති න පාහුනෙය්යො න දක්ඛිණෙය්යො න අඤ්ජලිකරණීයො න අනුත්තරං පුඤ්ඤක්ඛෙත්තං ලොකස්ස. කතමෙහි පඤ්චහි? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අක්ඛමො හොති රූපානං, අක්ඛමො සද්දානං, අක්ඛමො ගන්ධානං, අක්ඛමො රසානං, අක්ඛමො ඵොට්ඨබ්බානං.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අක්ඛමො හොති රූපානං? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු චක්ඛුනා රූපං දිස්වා රජනීයෙ රූපෙ සාරජ්ජති, න සක්කොති චිත්තං සමාදහිතුං. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අක්ඛමො හොති රූපානං.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අක්ඛමො හොති සද්දානං? ඉධ , භික්ඛවෙ, භික්ඛු සොතෙන සද්දං සුත්වා රජනීයෙ සද්දෙ සාරජ්ජති, න සක්කොති චිත්තං සමාදහිතුං. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අක්ඛමො හොති සද්දානං.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අක්ඛමො හොති ගන්ධානං? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු ඝානෙන ගන්ධං ඝායිත්වා රජනීයෙ ගන්ධෙ සාරජ්ජති, න සක්කොති චිත්තං සමාදහිතුං. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අක්ඛමො හොති ගන්ධානං.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අක්ඛමො හොති රසානං? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු ජිව්හාය රසං සායිත්වා රජනීයෙ රසෙ සාරජ්ජති, න සක්කොති චිත්තං සමාදහිතුං. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අක්ඛමො හොති රසානං.

‘‘කථඤ්ච , භික්ඛවෙ, භික්ඛු අක්ඛමො හොති ඵොට්ඨබ්බානං? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු කායෙන ඵොට්ඨබ්බං ඵුසිත්වා රජනීයෙ ඵොට්ඨබ්බෙ සාරජ්ජති, න සක්කොති චිත්තං සමාදහිතුං. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු අක්ඛමො හොති ඵොට්ඨබ්බානං.

‘‘ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො භික්ඛු න ආහුනෙය්යො හොති න පාහුනෙය්යො න දක්ඛිණෙය්යො න අඤ්ජලිකරණීයො න අනුත්තරං පුඤ්ඤක්ඛෙත්තං ලොකස්ස.

‘‘පඤ්චහි , භික්ඛවෙ, අඞ්ගෙහි සමන්නාගතො රඤ්ඤො නාගො රාජාරහො හොති රාජභොග්ගො, රඤ්ඤො අඞ්ගංත්වෙව සඞ්ඛං ගච්ඡති. කතමෙහි පඤ්චහි? ඉධ, භික්ඛවෙ, රඤ්ඤො නාගො ඛමො හොති රූපානං, ඛමො සද්දානං, ඛමො ගන්ධානං, ඛමො රසානං, ඛමො ඵොට්ඨබ්බානං.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, රඤ්ඤො නාගො ඛමො හොති රූපානං? ඉධ, භික්ඛවෙ, රඤ්ඤො නාගො සඞ්ගාමගතො හත්ථිකායං වා දිස්වා අස්සකායං වා දිස්වා රථකායං වා දිස්වා පත්තිකායං වා දිස්වා න සංසීදති න විසීදති, සන්ථම්භති සක්කොති සඞ්ගාමං ඔතරිතුං. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, රඤ්ඤො නාගො ඛමො හොති රූපානං.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, රඤ්ඤො නාගො ඛමො හොති සද්දානං? ඉධ , භික්ඛවෙ, රඤ්ඤො නාගො සඞ්ගාමගතො හත්ථිසද්දං වා සුත්වා අස්සසද්දං වා සුත්වා රථසද්දං වා සුත්වා පත්තිසද්දං වා සුත්වා භෙරිපණවසඞ්ඛතිණවනින්නාදසද්දං වා සුත්වා න සංසීදති න විසීදති, සන්ථම්භති සක්කොති සඞ්ගාමං ඔතරිතුං. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, රඤ්ඤො නාගො ඛමො හොති සද්දානං.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, රඤ්ඤො නාගො ඛමො හොති ගන්ධානං? ඉධ, භික්ඛවෙ, රඤ්ඤො නාගො සඞ්ගාමගතො යෙ තෙ රඤ්ඤො නාගා අභිජාතා සඞ්ගාමාවචරා තෙසං මුත්තකරීසස්ස ගන්ධං ඝායිත්වා න සංසීදති න විසීදති, සන්ථම්භති සක්කොති සඞ්ගාමං ඔතරිතුං. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, රඤ්ඤො නාගො ඛමො හොති ගන්ධානං.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, රඤ්ඤො නාගො ඛමො හොති රසානං? ඉධ, භික්ඛවෙ, රඤ්ඤො නාගො සඞ්ගාමගතො එකිස්සා වා තිණොදකදත්තියා විමානිතො ද්වීහි වා තීහි වා චතූහි වා පඤ්චහි වා තිණොදකදත්තීහි විමානිතො න සංසීදති න විසීදති, සන්ථම්භති සක්කොති සඞ්ගාමං ඔතරිතුං. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, රඤ්ඤො නාගො ඛමො හොති රසානං.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, රඤ්ඤො නාගො ඛමො හොති ඵොට්ඨබ්බානං? ඉධ, භික්ඛවෙ, රඤ්ඤො නාගො සඞ්ගාමගතො එකෙන වා සරවෙගෙන විද්ධො, ද්වීහි වා තීහි වා චතූහි වා පඤ්චහි වා සරවෙගෙහි විද්ධො න සංසීදති න විසීදති, සන්ථම්භති සක්කොති සඞ්ගාමං ඔතරිතුං. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, රඤ්ඤො නාගො ඛමො හොති ඵොට්ඨබ්බානං.

‘‘ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චහි අඞ්ගෙහි සමන්නාගතො රඤ්ඤො නාගො රාජාරහො හොති රාජභොග්ගො, රඤ්ඤො අඞ්ගංත්වෙව සඞ්ඛං ගච්ඡති.

‘‘එවමෙවං ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො භික්ඛු ආහුනෙය්යො හොති පාහුනෙය්යො දක්ඛිණෙය්යො අඤ්ජලිකරණීයො අනුත්තරං පුඤ්ඤක්ඛෙත්තං ලොකස්ස. කතමෙහි පඤ්චහි? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු ඛමො හොති රූපානං, ඛමො සද්දානං, ඛමො ගන්ධානං, ඛමො රසානං, ඛමො ඵොට්ඨබ්බානං .

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු ඛමො හොති රූපානං? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු චක්ඛුනා රූපං දිස්වා රජනීයෙ රූපෙ න සාරජ්ජති, සක්කොති චිත්තං සමාදහිතුං. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු ඛමො හොති රූපානං.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු ඛමො හොති සද්දානං? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සොතෙන සද්දං සුත්වා රජනීයෙ සද්දෙ න සාරජ්ජති, සක්කොති චිත්තං සමාදහිතුං. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු ඛමො හොති සද්දානං.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු ඛමො හොති ගන්ධානං. ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු ඝානෙන ගන්ධං ඝායිත්වා රජනීයෙ ගන්ධෙ න සාරජ්ජති, සක්කොති චිත්තං සමාදහිතුං. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු ඛමො හොති ගන්ධානං.

‘‘කථඤ්ච , භික්ඛවෙ, භික්ඛු ඛමො හොති රසානං? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු ජිව්හාය රසං සායිත්වා රජනීයෙ රසෙ න සාරජ්ජති, සක්කොති චිත්තං සමාදහිතුං. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු ඛමො හොති රසානං.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු ඛමො හොති ඵොට්ඨබ්බානං? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු කායෙන ඵොට්ඨබ්බං ඵුසිත්වා රජනීයෙ ඵොට්ඨබ්බෙ න සාරජ්ජති, සක්කොති චිත්තං සමාදහිතුං. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු ඛමො හොති ඵොට්ඨබ්බානං.

‘‘ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො භික්ඛු ආහුනෙය්යො හොති පාහුනෙය්යො දක්ඛිණෙය්යො අඤ්ජලිකරණීයො අනුත්තරං පුඤ්ඤක්ඛෙත්තං ලොකස්සා’’ති. නවමං.

10. සොතසුත්තං

140. ‘‘පඤ්චහි, භික්ඛවෙ, අඞ්ගෙහි සමන්නාගතො රඤ්ඤො නාගො රාජාරහො හොති රාජභොග්ගො, රඤ්ඤො අඞ්ගංත්වෙව සඞ්ඛං ගච්ඡති. කතමෙහි පඤ්චහි? ඉධ, භික්ඛවෙ, රඤ්ඤො නාගො සොතා ච හොති, හන්තා ච, රක්ඛිතා ච, ඛන්තා ච, ගන්තා ච.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, රඤ්ඤො නාගො සොතා හොති? ඉධ, භික්ඛවෙ, රඤ්ඤො නාගො යමෙනං හත්ථිදම්මසාරථි [හත්ථිදම්මසාරථී (සී.)] කාරණං කාරෙති – යදි වා කතපුබ්බං යදි වා අකතපුබ්බං – තං අට්ඨිං කත්වා [අට්ඨිකත්වා (සී. ස්යා. කං. පී.) අ. නි. 4.114] මනසි කත්වා සබ්බං චෙතසා [සබ්බචෙතසා (?)] සමන්නාහරිත්වා ඔහිතසොතො සුණාති. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, රඤ්ඤො නාගො සොතා හොති.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, රඤ්ඤො නාගො හන්තා හොති? ඉධ, භික්ඛවෙ, රඤ්ඤො නාගො සඞ්ගාමගතො හත්ථිම්පි හනති [හන්ති (සී. පී.)], හත්ථාරුහම්පි හනති, අස්සම්පි හනති, අස්සාරුහම්පි හනති, රථම්පි හනති, රථිකම්පි [රථාරුහම්පි (පී.)] හනති, පත්තිකම්පි හනති. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, රඤ්ඤො නාගො හන්තා හොති.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, රඤ්ඤො නාගො රක්ඛිතා හොති? ඉධ, භික්ඛවෙ, රඤ්ඤො නාගො සඞ්ගාමගතො රක්ඛති පුරිමං කායං, රක්ඛති පච්ඡිමං කායං, රක්ඛති පුරිමෙ පාදෙ, රක්ඛති පච්ඡිමෙ පාදෙ, රක්ඛති සීසං, රක්ඛති කණ්ණෙ, රක්ඛති දන්තෙ, රක්ඛති සොණ්ඩං, රක්ඛති වාලධිං, රක්ඛති හත්ථාරුහං. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, රඤ්ඤො නාගො රක්ඛිතා හොති.

‘‘කථඤ්ච , භික්ඛවෙ, රඤ්ඤො නාගො ඛන්තා හොති? ඉධ, භික්ඛවෙ, රඤ්ඤො නාගො සඞ්ගාමගතො ඛමො හොති සත්තිප්පහාරානං අසිප්පහාරානං උසුප්පහාරානං ඵරසුප්පහාරානං භෙරිපණවසඞ්ඛතිණවනින්නාදසද්දානං. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, රඤ්ඤො නාගො ඛන්තා හොති.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, රඤ්ඤො නාගො ගන්තා හොති? ඉධ, භික්ඛවෙ, රඤ්ඤො නාගො යමෙනං හත්ථිදම්මසාරථි දිසං පෙසෙති – යදි වා ගතපුබ්බං යදි වා අගතපුබ්බං – තං ඛිප්පමෙව ගන්තා හොති. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, රඤ්ඤො නාගො ගන්තා හොති.

‘‘ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චහි අඞ්ගෙහි සමන්නාගතො රඤ්ඤො නාගො රාජාරහො හොති රාජභොග්ගො, රඤ්ඤො අඞ්ගංත්වෙව සඞ්ඛං ගච්ඡති.

‘‘එවමෙවං ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො භික්ඛු ආහුනෙය්යො හොති පාහුනෙය්යො දක්ඛිණෙය්යො අඤ්ජලිකරණීයො අනුත්තරං පුඤ්ඤක්ඛෙත්තං ලොකස්ස. කතමෙහි පඤ්චහි? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සොතා ච හොති, හන්තා ච, රක්ඛිතා ච, ඛන්තා ච, ගන්තා ච.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සොතා හොති? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු තථාගතප්පවෙදිතෙ ධම්මවිනයෙ දෙසියමානෙ අට්ඨිංකත්වා මනසි කත්වා සබ්බං චෙතසා සමන්නාහරිත්වා ඔහිතසොතො ධම්මං සුණාති. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සොතා හොති.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු හන්තා හොති? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු උප්පන්නං කාමවිතක්කං නාධිවාසෙති, පජහති විනොදෙති (හනති) [( ) නත්ථි සී. පී. පොත්ථකෙසු අ. නි. 4.114] බ්යන්තීකරොති අනභාවං ගමෙති; උප්පන්නං බ්යාපාදවිතක්කං…පෙ… උප්පන්නං විහිංසාවිතක්කං…පෙ… උප්පන්නුප්පන්නෙ පාපකෙ අකුසලෙ ධම්මෙ නාධිවාසෙති , පජහති විනොදෙති (හනති) [( ) නත්ථි සී. පී. පොත්ථකෙසු අ. නි. 4.114] බ්යන්තීකරොති අනභාවං ගමෙති. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු හන්තා හොති.

‘‘කථඤ්ච , භික්ඛවෙ, භික්ඛු රක්ඛිතා හොති? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු චක්ඛුනා රූපං දිස්වා න නිමිත්තග්ගාහී හොති නානුබ්යඤ්ජනග්ගාහී. යත්වාධිකරණමෙනං චක්ඛුන්ද්රියං අසංවුතං විහරන්තං අභිජ්ඣාදොමනස්සා පාපකා අකුසලා ධම්මා අන්වාස්සවෙය්යුං, තස්ස සංවරාය පටිපජ්ජති; රක්ඛති චක්ඛුන්ද්රියං; චක්ඛුන්ද්රියෙ සංවරං ආපජ්ජති. සොතෙන සද්දං සුත්වා… ඝානෙන ගන්ධං ඝායිත්වා… ජිව්හාය රසං සායිත්වා… කායෙන ඵොට්ඨබ්බං ඵුසිත්වා… මනසා ධම්මං විඤ්ඤාය න නිමිත්තග්ගාහී හොති නානුබ්යඤ්ජනග්ගාහී. යත්වාධිකරණමෙනං මනින්ද්රියං අසංවුතං විහරන්තං අභිජ්ඣාදොමනස්සා පාපකා අකුසලා ධම්මා අන්වාස්සවෙය්යුං, තස්ස සංවරාය පටිපජ්ජති; රක්ඛති මනින්ද්රියං; මනින්ද්රියෙ සංවරං ආපජ්ජති. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු රක්ඛිතා හොති.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු ඛන්තා හොති? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු ඛමො හොති සීතස්ස උණ්හස්ස ජිඝච්ඡාය පිපාසාය ඩංසමකසවාතාතපසරීස [… සිරිංසප (සී. ස්යා. කං. පී.)] පසම්ඵස්සානං; දුරුත්තානං දුරාගතානං වචනපථානං උප්පන්නානං සාරීරිකානං වෙදනානං දුක්ඛානං තිබ්බානං ඛරානං කටුකානං අසාතානං අමනාපානං පාණහරානං අධිවාසකජාතිකො හොති. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු ඛන්තා හොති.

‘‘කථඤ්ච, භික්ඛවෙ, භික්ඛු ගන්තා හොති? ඉධ , භික්ඛවෙ, භික්ඛු යා සා දිසා අගතපුබ්බා ඉමිනා දීඝෙන අද්ධුනා, යදිදං සබ්බසඞ්ඛාරසමථො සබ්බූපධිපටිනිස්සග්ගො තණ්හාක්ඛයො විරාගො නිරොධො නිබ්බානං, තං ඛිප්පඤ්ඤෙව ගන්තා හොති. එවං ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛු ගන්තා හොති.

‘‘ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො භික්ඛු ආහුනෙය්යො හොති…පෙ… අනුත්තරං පුඤ්ඤක්ඛෙත්තං ලොකස්සා’’ති. දසමං.

රාජවග්ගො චතුත්ථො.

තස්සුද්දානං –

චක්කානුවත්තනා රාජා, යස්සංදිසං ද්වෙ චෙව පත්ථනා;

අප්පංසුපති භත්තාදො, අක්ඛමො ච සොතෙන චාති.