📜

(17) 2. ආඝාතවග්ගො

1. පඨමආඝාතපටිවිනයසුත්තං

161. ‘‘පඤ්චිමෙ , භික්ඛවෙ, ආඝාතපටිවිනයා යත්ථ භික්ඛුනො උප්පන්නො ආඝාතො සබ්බසො පටිවිනෙතබ්බො. කතමෙ පඤ්ච? යස්මිං, භික්ඛවෙ, පුග්ගලෙ ආඝාතො ජායෙථ, මෙත්තා තස්මිං පුග්ගලෙ භාවෙතබ්බා; එවං තස්මිං පුග්ගලෙ ආඝාතො පටිවිනෙතබ්බො. යස්මිං, භික්ඛවෙ, පුග්ගලෙ ආඝාතො ජායෙථ, කරුණා තස්මිං පුග්ගලෙ භාවෙතබ්බා; එවං තස්මිං පුග්ගලෙ ආඝාතො පටිවිනෙතබ්බො. යස්මිං, භික්ඛවෙ, පුග්ගලෙ ආඝාතො ජායෙථ, උපෙක්ඛා තස්මිං පුග්ගලෙ භාවෙතබ්බා; එවං තස්මිං පුග්ගලෙ ආඝාතො පටිවිනෙතබ්බො. යස්මිං, භික්ඛවෙ, පුග්ගලෙ ආඝාතො ජායෙථ, අසතිඅමනසිකාරො තස්මිං පුග්ගලෙ ආපජ්ජිතබ්බො; එවං තස්මිං පුග්ගලෙ ආඝාතො පටිවිනෙතබ්බො. යස්මිං , භික්ඛවෙ, පුග්ගලෙ ආඝාතො ජායෙථ, කම්මස්සකතා තස්මිං පුග්ගලෙ අධිට්ඨාතබ්බා – ‘කම්මස්සකො අයමායස්මා කම්මදායාදො කම්මයොනි කම්මබන්ධු කම්මප්පටිසරණො, යං කම්මං කරිස්සති කල්යාණං වා පාපකං වා තස්ස දායාදො භවිස්සතී’ති; එවං තස්මිං පුග්ගලෙ ආඝාතො පටිවිනෙතබ්බො. ඉමෙ ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්ච ආඝාතපටිවිනයා, යත්ථ භික්ඛුනො උප්පන්නො ආඝාතො සබ්බසො පටිවිනෙතබ්බො’’ති. පඨමං.

2. දුතියආඝාතපටිවිනයසුත්තං

162. තත්ර ඛො ආයස්මා සාරිපුත්තො භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘ආවුසො භික්ඛවෙ’’ති. ‘‘ආවුසො’’ති ඛො තෙ භික්ඛූ ආයස්මතො සාරිපුත්තස්ස පච්චස්සොසුං. ආයස්මා සාරිපුත්තො එතදවොච –

‘‘පඤ්චිමෙ, ආවුසො, ආඝාතපටිවිනයා යත්ථ භික්ඛුනො උප්පන්නො ආඝාතො සබ්බසො පටිවිනෙතබ්බො. කතමෙ පඤ්ච? ඉධාවුසො, එකච්චො පුග්ගලො අපරිසුද්ධකායසමාචාරො හොති පරිසුද්ධවචීසමාචාරො; එවරූපෙපි, ආවුසො, පුග්ගලෙ ආඝාතො පටිවිනෙතබ්බො. ඉධ පනාවුසො, එකච්චො පුග්ගලො අපරිසුද්ධවචීසමාචාරො හොති පරිසුද්ධකායසමාචාරො; එවරූපෙපි, ආවුසො, පුග්ගලෙ ආඝාතො පටිවිනෙතබ්බො. ඉධ පනාවුසො, එකච්චො පුග්ගලො අපරිසුද්ධකායසමාචාරො හොති අපරිසුද්ධවචීසමාචාරො, ලභති ච කාලෙන කාලං චෙතසො විවරං චෙතසො පසාදං; එවරූපෙපි, ආවුසො, පුග්ගලෙ ආඝාතො පටිවිනෙතබ්බො. ඉධ පනාවුසො, එකච්චො පුග්ගලො අපරිසුද්ධකායසමාචාරො හොති අපරිසුද්ධවචීසමාචාරො, න ච ලභති කාලෙන කාලං චෙතසො විවරං චෙතසො පසාදං; එවරූපෙපි, ආවුසො, පුග්ගලෙ ආඝාතො පටිවිනෙතබ්බො. ඉධ පනාවුසො, එකච්චො පුග්ගලො පරිසුද්ධකායසමාචාරො පරිසුද්ධවචීසමාචාරො, ලභති ච කාලෙන වා කාලං චෙතසො විවරං චෙතසො පසාදං; එවරූපෙපි, ආවුසො, පුග්ගලෙ ආඝාතො පටිවිනෙතබ්බො.

‘‘තත්රාවුසො, ය්වායං පුග්ගලො අපරිසුද්ධකායසමාචාරො පරිසුද්ධවචීසමාචාරො, කථං තස්මිං පුග්ගලෙ ආඝාතො පටිවිනෙතබ්බො? සෙය්යථාපි, ආවුසො, භික්ඛු පංසුකූලිකො රථියාය නන්තකං දිස්වා වාමෙන පාදෙන නිග්ගණ්හිත්වා දක්ඛිණෙන පාදෙන පත්ථරිත්වා [විත්ථාරෙත්වා (සී. පී.)], යො තත්ථ සාරො තං පරිපාතෙත්වා ආදාය පක්කමෙය්ය; එවමෙවං ඛ්වාවුසො, ය්වායං පුග්ගලො අපරිසුද්ධකායසමාචාරො පරිසුද්ධවචීසමාචාරො, යාස්ස අපරිසුද්ධකායසමාචාරතා න සාස්ස තස්මිං සමයෙ මනසි කාතබ්බා, යා ච ඛ්වාස්ස පරිසුද්ධවචීසමාචාරතා සාස්ස තස්මිං සමයෙ මනසි කාතබ්බා. එවං තස්මිං පුග්ගලෙ ආඝාතො පටිවිනෙතබ්බො.

‘‘තත්රාවුසො, ය්වායං පුග්ගලො අපරිසුද්ධවචීසමාචාරො පරිසුද්ධකායසමාචාරො, කථං තස්මිං පුග්ගලෙ ආඝාතො පටිවිනෙතබ්බො? සෙය්යථාපි, ආවුසො, පොක්ඛරණී සෙවාලපණකපරියොනද්ධා. අථ පුරිසො ආගච්ඡෙය්ය ඝම්මාභිතත්තො ඝම්මපරෙතො කිලන්තො තසිතො පිපාසිතො. සො තං පොක්ඛරණිං ඔගාහෙත්වා උභොහි හත්ථෙහි ඉතිචිති ච සෙවාලපණකං අපවියූහිත්වා අඤ්ජලිනා පිවිත්වා පක්කමෙය්ය. එවමෙවං ඛො, ආවුසො , ය්වායං පුග්ගලො අපරිසුද්ධවචීසමාචාරො පරිසුද්ධකායසමාචාරො, යාස්ස අපරිසුද්ධවචීසමාචාරතා න සාස්ස තස්මිං සමයෙ මනසි කාතබ්බා, යා ච ඛ්වාස්ස පරිසුද්ධකායසමාචාරතා සාස්ස තස්මිං සමයෙ මනසි කාතබ්බා. එවං තස්මිං පුග්ගලෙ ආඝාතො පටිවිනෙතබ්බො.

‘‘තත්රාවුසො, ය්වායං පුග්ගලො අපරිසුද්ධකායසමාචාරො අපරිසුද්ධවචීසමාචාරො ලභති ච කාලෙන කාලං චෙතසො විවරං චෙතසො පසාදං, කථං තස්මිං පුග්ගලෙ ආඝාතො පටිවිනෙතබ්බො? සෙය්යථාපි, ආවුසො, පරිත්තං ගොපදෙ [ගොපදකෙ (සී. ස්යා.)] උදකං. අථ පුරිසො ආගච්ඡෙය්ය ඝම්මාභිතත්තො ඝම්මපරෙතො කිලන්තො තසිතො පිපාසිතො. තස්ස එවමස්ස – ‘ඉදං ඛො පරිත්තං ගොපදෙ උදකං. සචාහං අඤ්ජලිනා වා පිවිස්සාමි භාජනෙන වා ඛොභෙස්සාමිපි තං ලොළෙස්සාමිපි තං අපෙය්යම්පි තං කරිස්සාමි. යංනූනාහං චතුක්කුණ්ඩිකො [චතුගුණ්ඩිකො (සී.), චතුකුණ්ඩිකො (ස්යා. කං. පී.), චතුකොණ්ඩිකො (දී. නි. 3.7)] නිපතිත්වා ගොපීතකං පිවිත්වා පක්කමෙය්ය’න්ති. සො චතුක්කුණ්ඩිකො නිපතිත්වා ගොපීතකං පිවිත්වා පක්කමෙය්ය. එවමෙවං ඛො, ආවුසො, ය්වායං පුග්ගලො අපරිසුද්ධකායසමාචාරො අපරිසුද්ධවචීසමාචාරො ලභති ච කාලෙන කාලං චෙතසො විවරං චෙතසො පසාදං, යාස්ස අපරිසුද්ධකායසමාචාරතා න සාස්ස තස්මිං සමයෙ මනසි කාතබ්බා; යාපිස්ස අපරිසුද්ධවචීසමාචාරතා න සාපිස්ස තස්මිං සමයෙ මනසි කාතබ්බා. යඤ්ච ඛො සො ලභති කාලෙන කාලං චෙතසො විවරං චෙතසො පසාදං, තමෙවස්ස [තදෙවස්ස (සී. ස්යා.)] තස්මිං සමයෙ මනසි කාතබ්බං. එවං තස්මිං පුග්ගලෙ ආඝාතො පටිවිනෙතබ්බො.

‘‘තත්රාවුසො , ය්වායං පුග්ගලො අපරිසුද්ධකායසමාචාරො අපරිසුද්ධවචීසමාචාරො න ච ලභති කාලෙන කාලං චෙතසො විවරං චෙතසො පසාදං, කථං තස්මිං පුග්ගලෙ ආඝාතො පටිවිනෙතබ්බො? සෙය්යථාපි, ආවුසො, පුරිසො ආබාධිකො දුක්ඛිතො බාළ්හගිලානො අද්ධානමග්ගප්පටිපන්නො. තස්ස පුරතොපිස්ස දූරෙ ගාමො පච්ඡතොපිස්ස දූරෙ ගාමො. සො න ලභෙය්ය සප්පායානි භොජනානි, න ලභෙය්ය සප්පායානි භෙසජ්ජානි, න ලභෙය්ය පතිරූපං උපට්ඨාකං, න ලභෙය්ය ගාමන්තනායකං. තමෙනං අඤ්ඤතරො පුරිසො පස්සෙය්ය අද්ධානමග්ගප්පටිපන්නො. සො තස්මිං පුරිසෙ කාරුඤ්ඤංයෙව උපට්ඨාපෙය්ය, අනුද්දයංයෙව උපට්ඨාපෙය්ය, අනුකම්පංයෙව උපට්ඨාපෙය්ය – ‘අහො වතායං පුරිසො ලභෙය්ය සප්පායානි භොජනානි, ලභෙය්ය සප්පායානි භෙසජ්ජානි, ලභෙය්ය පතිරූපං උපට්ඨාකං, ලභෙය්ය ගාමන්තනායකං! තං කිස්ස හෙතු? මායං [අයං (ක.)] පුරිසො ඉධෙව අනයබ්යසනං ආපජ්ජී’ති [ආපජ්ජෙය්ය (ක.)]! එවමෙවං ඛො, ආවුසො, ය්වායං පුග්ගලො අපරිසුද්ධකායසමාචාරො අපරිසුද්ධවචීසමාචාරො න ච ලභති කාලෙන කාලං චෙතසො විවරං චෙතසො පසාදං, එවරූපෙපි [එවරූපෙ (පී.)], ආවුසො, පුග්ගලෙ කාරුඤ්ඤංයෙව උපට්ඨාපෙතබ්බං අනුද්දයායෙව උපට්ඨාපෙතබ්බා අනුකම්පායෙව උපට්ඨාපෙතබ්බා – ‘අහො වත අයමායස්මා කායදුච්චරිතං පහාය කායසුචරිතං භාවෙය්ය, වචීදුච්චරිතං පහාය වචීසුචරිතං භාවෙය්ය, මනොදුච්චරිතං පහාය මනොසුචරිතං භාවෙය්ය ! තං කිස්ස හෙතු? මායං ආයස්මා [අයමායස්මා (ක.)] කායස්ස භෙදා පරං මරණා අපායං දුග්ගතිං විනිපාතං නිරයං උපපජ්ජී’ති [උපපජ්ජතීති (ක.)]! එවං තස්මිං පුග්ගලෙ ආඝාතො පටිවිනෙතබ්බො.

‘‘තත්රාවුසො , ය්වායං පුග්ගලො පරිසුද්ධකායසමාචාරො පරිසුද්ධවචීසමාචාරො ලභති ච කාලෙන කාලං චෙතසො විවරං චෙතසො පසාදං, කථං තස්මිං පුග්ගලෙ ආඝාතො පටිවිනෙතබ්බො? සෙය්යථාපි, ආවුසො, පොක්ඛරණී අච්ඡොදකා සාතොදකා සීතොදකා [අච්ඡොදිකා සාතොදිකා සීතොදිකා (සී.)] සෙතකා [සෙතොදකා (ක.)] සුපතිත්ථා රමණීයා නානාරුක්ඛෙහි සඤ්ඡන්නා. අථ පුරිසො ආගච්ඡෙය්ය ඝම්මාභිතත්තො ඝම්මපරෙතො කිලන්තො තසිතො පිපාසිතො . සො තං පොක්ඛරණිං ඔගාහෙත්වා න්හාත්වා ච පිවිත්වා ච පච්චුත්තරිත්වා තත්ථෙව රුක්ඛච්ඡායාය නිසීදෙය්ය වා නිපජ්ජෙය්ය වා.

එවමෙවං ඛො, ආවුසො, ය්වායං පුග්ගලො පරිසුද්ධකායසමාචාරො පරිසුද්ධවචීසමාචාරො ලභති ච කාලෙන කාලං චෙතසො විවරං චෙතසො පසාදං, යාපිස්ස පරිසුද්ධකායසමාචාරතා සාපිස්ස තස්මිං සමයෙ මනසි කාතබ්බා; යාපිස්ස පරිසුද්ධවචීසමාචාරතා සාපිස්ස තස්මිං සමයෙ මනසි කාතබ්බා; යම්පි ලභති කාලෙන කාලං චෙතසො විවරං චෙතසො පසාදං, තම්පිස්ස තස්මිං සමයෙ මනසි කාතබ්බං. එවං තස්මිං පුග්ගලෙ ආඝාතො පටිවිනෙතබ්බො. සමන්තපාසාදිකං, ආවුසො, පුග්ගලං ආගම්ම චිත්තං පසීදති.

‘‘ඉමෙ ඛො, ආවුසො, පඤ්ච ආඝාතපටිවිනයා, යත්ථ භික්ඛුනො උප්පන්නො ආඝාතො සබ්බසො පටිවිනෙතබ්බො’’ති. දුතියං.

3. සාකච්ඡසුත්තං

163. තත්ර ඛො ආයස්මා සාරිපුත්තො භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘ආවුසො භික්ඛවෙ’’ති. ‘‘ආවුසො’’ති ඛො තෙ භික්ඛූ ආයස්මතො සාරිපුත්තස්ස පච්චස්සොසුං. ආයස්මා සාරිපුත්තො එතදවොච –

[අ. නි. 5.65-66] ‘‘පඤ්චහාවුසො , ධම්මෙහි සමන්නාගතො භික්ඛු අලං සාකච්ඡො සබ්රහ්මචාරීනං. කතමෙහි පඤ්චහි? ඉධාවුසො, භික්ඛු අත්තනා ච සීලසම්පන්නො හොති, සීලසම්පදාකථාය ච ආගතං පඤ්හං බ්යාකත්තා හොති; අත්තනා ච සමාධිසම්පන්නො හොති, සමාධිසම්පදාකථාය ච ආගතං පඤ්හං බ්යාකත්තා හොති; අත්තනා ච පඤ්ඤාසම්පන්නො හොති, පඤ්ඤාසම්පදාකථාය ච ආගතං පඤ්හං බ්යාකත්තා හොති; අත්තනා ච විමුත්තිසම්පන්නො හොති, විමුත්තිසම්පදාකථාය ච ආගතං පඤ්හං බ්යාකත්තා හොති; අත්තනා ච විමුත්තිඤාණදස්සනසම්පන්නො හොති, විමුත්තිඤාණදස්සනසම්පදාකථාය ච ආගතං පඤ්හං බ්යාකත්තා හොති. ඉමෙහි ඛො, ආවුසො, පඤ්චහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො භික්ඛු අලං සාකච්ඡො සබ්රහ්මචාරීන’’න්ති. තතියං.

4. සාජීවසුත්තං

164. [අ. නි. 5.65] තත්ර ඛො ආයස්මා සාරිපුත්තො භික්ඛූ ආමන්තෙසි…පෙ… ‘‘පඤ්චහි, ආවුසො, ධම්මෙහි සමන්නාගතො භික්ඛු අලංසාජීවො සබ්රහ්මචාරීනං. කතමෙහි පඤ්චහි? ඉධාවුසො, භික්ඛු අත්තනා ච සීලසම්පන්නො හොති , සීලසම්පදාකථාය ච ආගතං පඤ්හං බ්යාකත්තා හොති; අත්තනා ච සමාධිසම්පන්නො හොති, සමාධිසම්පදාකථාය ච ආගතං පඤ්හං බ්යාකත්තා හොති; අත්තනා ච පඤ්ඤාසම්පන්නො හොති, පඤ්ඤාසම්පදාකථාය ච ආගතං පඤ්හං බ්යාකත්තා හොති; අත්තනා ච විමුත්තිසම්පන්නො හොති, විමුත්තිසම්පදාකථාය ච ආගතං පඤ්හං බ්යාකත්තා හොති; අත්තනා ච විමුත්තිඤාණදස්සනසම්පන්නො හොති, විමුත්තිඤාණදස්සනසම්පදාකථාය ච ආගතං පඤ්හං බ්යාකත්තා හොති. ඉමෙහි ඛො, ආවුසො, පඤ්චහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො භික්ඛු අලංසාජීවො සබ්රහ්මචාරීන’’න්ති. චතුත්ථං.

5. පඤ්හපුච්ඡාසුත්තං

165. තත්ර ඛො ආයස්මා සාරිපුත්තො භික්ඛූ ආමන්තෙසි…පෙ… ‘‘යො හි කොචි, ආවුසො, පරං පඤ්හං පුච්ඡති, සබ්බො සො පඤ්චහි ඨානෙහි, එතෙසං වා අඤ්ඤතරෙන. කතමෙහි පඤ්චහි? මන්දත්තා මොමූහත්තා [මොමුහත්තා (සී.)] පරං පඤ්හං පුච්ඡති, පාපිච්ඡො ඉච්ඡාපකතො පරං පඤ්හං පුච්ඡති, පරිභවං පරං පඤ්හං පුච්ඡති, අඤ්ඤාතුකාමො පරං පඤ්හං පුච්ඡති, අථ වා පනෙවංචිත්තො [අථ වා පකුප්පන්තො (සී. පී.)] පරං පඤ්හං පුච්ඡති – ‘සචෙ මෙ පඤ්හං පුට්ඨො සම්මදෙව බ්යාකරිස්සති ඉච්චෙතං කුසලං, නො චෙ [නො ච (ස්යා.)] මෙ පඤ්හං පුට්ඨො සම්මදෙව බ්යාකරිස්සති අහමස්ස සම්මදෙව බ්යාකරිස්සාමී’ති. යො හි කොචි, ආවුසො, පරං පඤ්හං පුච්ඡති, සබ්බො සො ඉමෙහි පඤ්චහි ඨානෙහි, එතෙසං වා අඤ්ඤතරෙන. අහං ඛො පනාවුසො, එවංචිත්තො පරං පඤ්හං පුච්ඡාමි – ‘සචෙ මෙ පඤ්හං පුට්ඨො සම්මදෙව බ්යාකරිස්සති ඉච්චෙතං කුසලං, නො චෙ මෙ පඤ්හං පුට්ඨො සම්මදෙව බ්යාකරිස්සති, අහමස්ස සම්මදෙව බ්යාකරිස්සාමී’’ති. පඤ්චමං.

6. නිරොධසුත්තං

166. තත්ර ඛො ආයස්මා සාරිපුත්තො භික්ඛූ ආමන්තෙසි…පෙ… ‘‘ඉධාවුසො, භික්ඛු සීලසම්පන්නො සමාධිසම්පන්නො පඤ්ඤාසම්පන්නො සඤ්ඤාවෙදයිතනිරොධං සමාපජ්ජෙය්යාපි වුට්ඨහෙය්යාපි [සමාපජ්ජෙය්යපි වුට්ඨහෙය්යපි (සී. ස්යා. කං. පී.)] – අත්ථෙතං ඨානං. නො චෙ දිට්ඨෙව ධම්මෙ අඤ්ඤං ආරාධෙය්ය, අතික්කම්මෙව කබළීකාරාහාරභක්ඛානං [කබළිංකාරාහාරභක්ඛානං (සී. ස්යා. කං. පී.)] දෙවානං සහබ්යතං අඤ්ඤතරං මනොමයං කායං උපපන්නො සඤ්ඤාවෙදයිතනිරොධං සමාපජ්ජෙය්යාපි වුට්ඨහෙය්යාපි – අත්ථෙතං ඨාන’’න්ති.

එවං වුත්තෙ ආයස්මා උදායී ආයස්මන්තං සාරිපුත්තං එතදවොච – ‘‘අට්ඨානං ඛො එතං, ආවුසො සාරිපුත්ත, අනවකාසො යං සො භික්ඛු අතික්කම්මෙව කබළීකාරාහාරභක්ඛානං දෙවානං සහබ්යතං අඤ්ඤතරං මනොමයං කායං උපපන්නො සඤ්ඤාවෙදයිතනිරොධං සමාපජ්ජෙය්යාපි වුට්ඨහෙය්යාපි – නත්ථෙතං ඨාන’’න්ති.

දුතියම්පි ඛො…පෙ… තතියම්පි ඛො ආයස්මා සාරිපුත්තො භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘ඉධාවුසො, භික්ඛු සීලසම්පන්නො සමාධිසම්පන්නො පඤ්ඤාසම්පන්නො සඤ්ඤාවෙදයිතනිරොධං සමාපජ්ජෙය්යාපි වුට්ඨහෙය්යාපි – අත්ථෙතං ඨානං. නො චෙ දිට්ඨෙව ධම්මෙ අඤ්ඤං ආරාධෙය්ය, අතික්කම්මෙව කබළීකාරාහාරභක්ඛානං දෙවානං සහබ්යතං අඤ්ඤතරං මනොමයං කායං උපපන්නො සඤ්ඤාවෙදයිතනිරොධං සමාපජ්ජෙය්යාපි වුට්ඨහෙය්යාපි – අත්ථෙතං ඨාන’’න්ති.

තතියම්පි ඛො ආයස්මා උදායී ආයස්මන්තං සාරිපුත්තං එතදවොච – ‘‘අට්ඨානං ඛො එතං, ආවුසො සාරිපුත්ත , අනවකාසො යං සො භික්ඛු අතික්කම්මෙව කබළීකාරාහාරභක්ඛානං දෙවානං සහබ්යතං අඤ්ඤතරං මනොමයං කායං උපපන්නො සඤ්ඤාවෙදයිතනිරොධං සමාපජ්ජෙය්යාපි වුට්ඨහෙය්යාපි – නත්ථෙතං ඨාන’’න්ති.

අථ ඛො ආයස්මතො සාරිපුත්තස්ස එතදහොසි – ‘‘යාවතතියකම්පි [යාවතතියම්පි (සී. ස්යා. පී.)] ඛො මෙ ආයස්මා උදායී පටික්කොසති, න ච මෙ කොචි භික්ඛු අනුමොදති. යංනූනාහං යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමෙය්ය’’න්ති. අථ ඛො ආයස්මා සාරිපුත්තො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො ආයස්මා සාරිපුත්තො භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘ඉධාවුසො, භික්ඛු සීලසම්පන්නො සමාධිසම්පන්නො පඤ්ඤාසම්පන්නො සඤ්ඤාවෙදයිතනිරොධං සමාපජ්ජෙය්යාපි වුට්ඨහෙය්යාපි – අත්ථෙතං ඨානං. නො චෙ දිට්ඨෙව ධම්මෙ අඤ්ඤං ආරාධෙය්ය, අතික්කම්මෙව කබළීකාරාහාරභක්ඛානං දෙවානං සහබ්යතං අඤ්ඤතරං මනොමයං කායං උපපන්නො සඤ්ඤාවෙදයිතනිරොධං සමාපජ්ජෙය්යාපි වුට්ඨහෙය්යාපි – අත්ථෙතං ඨාන’’න්ති.

එවං වුත්තෙ ආයස්මා උදායී ආයස්මන්තං සාරිපුත්තං එතදවොච – ‘‘අට්ඨානං ඛො එතං, ආවුසො සාරිපුත්ත, අනවකාසො යං සො භික්ඛු අතික්කම්මෙව කබළීකාරාහාරභක්ඛානං දෙවානං සහබ්යතං අඤ්ඤතරං මනොමයං කායං උපපන්නො සඤ්ඤාවෙදයිතනිරොධං සමාපජ්ජෙය්යාපි වුට්ඨහෙය්යාපි – නත්ථෙතං ඨාන’’න්ති.

දුතියම්පි ඛො…පෙ… තතියම්පි ඛො ආයස්මා සාරිපුත්තො භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘ඉධාවුසො, භික්ඛු සීලසම්පන්නො සමාධිසම්පන්නො පඤ්ඤාසම්පන්නො සඤ්ඤාවෙදයිතනිරොධං සමාපජ්ජෙය්යාපි වුට්ඨහෙය්යාපි – අත්ථෙතං ඨානං . නො චෙ දිට්ඨෙව ධම්මෙ අඤ්ඤං ආරාධෙය්ය, අතික්කම්මෙව කබළීකාරාහාරභක්ඛානං දෙවානං සහබ්යතං අඤ්ඤතරං මනොමයං කායං උපපන්නො සඤ්ඤාවෙදයිතනිරොධං සමාපජ්ජෙය්යාපි වුට්ඨහෙය්යාපි – අත්ථෙතං ඨාන’’න්ති.

තතියම්පි ඛො ආයස්මා උදායී ආයස්මන්තං සාරිපුත්තං එතදවොච – ‘‘අට්ඨානං ඛො එතං, ආවුසො සාරිපුත්ත, අනවකාසො යං සො භික්ඛු අතික්කම්මෙව කබළීකාරාහාරභක්ඛානං දෙවානං සහබ්යතං අඤ්ඤතරං මනොමයං කායං උපපන්නො සඤ්ඤාවෙදයිතනිරොධං සමාපජ්ජෙය්යාපි වුට්ඨහෙය්යාපි – නත්ථෙතං ඨාන’’න්ති.

අථ ඛො ආයස්මතො සාරිපුත්තස්ස එතදහොසි – ‘‘භගවතොපි ඛො මෙ සම්මුඛා ආයස්මා උදායී යාවතතියකං පටික්කොසති, න ච මෙ කොචි භික්ඛු අනුමොදති. යංනූනාහං තුණ්හී අස්ස’’න්ති. අථ ඛො ආයස්මා සාරිපුත්තො තුණ්හී අහොසි.

අථ ඛො භගවා ආයස්මන්තං උදායිං ආමන්තෙසි – ‘‘කං පන ත්වං, උදායි, මනොමයං කායං පච්චෙසී’’ති? ‘‘යෙ තෙ, භන්තෙ, දෙවා අරූපිනො සඤ්ඤාමයා’’ති. ‘‘කිං නු ඛො තුය්හං, උදායි, බාලස්ස අබ්යත්තස්ස භණිතෙන! ත්වම්පි නාම භණිතබ්බං මඤ්ඤසී’’ති! අථ ඛො භගවා ආයස්මන්තං ආනන්දං ආමන්තෙසි – ‘‘අත්ථි නාම, ආනන්ද, ථෙරං භික්ඛුං විහෙසියමානං අජ්ඣුපෙක්ඛිස්සථ . න හි නාම, ආනන්ද, කාරුඤ්ඤම්පි භවිස්සති ථෙරම්හි [බ්යත්තම්හි (ස්යා. කං. ක.)] භික්ඛුම්හි විහෙසියමානම්හී’’ති.

අථ ඛො භගවා භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛු සීලසම්පන්නො සමාධිසම්පන්නො පඤ්ඤාසම්පන්නො සඤ්ඤාවෙදයිතනිරොධං සමාපජ්ජෙය්යාපි වුට්ඨහෙය්යාපි – අත්ථෙතං ඨානං. නො චෙ දිට්ඨෙව ධම්මෙ අඤ්ඤං ආරාධෙය්ය , අතික්කම්මෙව කබළීකාරාහාරභක්ඛානං දෙවානං සහබ්යතං අඤ්ඤතරං මනොමයං කායං උපපන්නො සඤ්ඤාවෙදයිතනිරොධං සමාපජ්ජෙය්යාපි වුට්ඨහෙය්යාපි – අත්ථෙතං ඨාන’’න්ති. ඉදමවොච භගවා. ඉදං වත්වාන සුගතො උට්ඨායාසනා විහාරං පාවිසි.

අථ ඛො ආයස්මා ආනන්දො අචිරපක්කන්තස්ස භගවතො යෙනායස්මා උපවාණො තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා ආයස්මන්තං උපවාණං එතදවොච – ‘‘ඉධාවුසො උපවාණ, අඤ්ඤෙ ථෙරෙ භික්ඛූ විහෙසෙන්ති. මයං තෙන න මුච්චාම. අනච්ඡරියං ඛො, පනෙතං ආවුසො උපවාණ, යං භගවා සායන්හසමයං පටිසල්ලානා වුට්ඨිතො එතදෙව ආරබ්භ උදාහරෙය්ය යථා ආයස්මන්තංයෙවෙත්ථ උපවාණං පටිභාසෙය්ය. ඉදානෙව අම්හාකං සාරජ්ජං ඔක්කන්ත’’න්ති. අථ ඛො භගවා සායන්හසමයං පටිසල්ලානා වුට්ඨිතො යෙන උපට්ඨානසාලා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා පඤ්ඤත්තෙ ආසනෙ නිසීදි. නිසජ්ජ ඛො භගවා ආයස්මන්තං උපවාණං එතදවොච –

‘‘කතීහි නු ඛො, උපවාණ, ධම්මෙහි සමන්නාගතො ථෙරො භික්ඛු සබ්රහ්මචාරීනං පියො ච හොති මනාපො ච ගරු ච භාවනීයො චා’’ති? ‘‘පඤ්චහි, භන්තෙ, ධම්මෙහි සමන්නාගතො ථෙරො භික්ඛු සබ්රහ්මචාරීනං පියො ච හොති මනාපො ච ගරු ච භාවනීයො ච. කතමෙහි පඤ්චහි? ඉධ, භන්තෙ, ථෙරො භික්ඛු සීලවා හොති…පෙ… සමාදාය සික්ඛති සික්ඛාපදෙසු; බහුස්සුතො හොති…පෙ… දිට්ඨියා සුප්පටිවිද්ධා; කල්යාණවාචො හොති කල්යාණවාක්කරණො පොරියා වාචාය සමන්නාගතො විස්සට්ඨාය අනෙලගලාය [අනෙලගළාය (ස්යා. කං.)] අත්ථස්ස විඤ්ඤාපනියා; චතුන්නං ඣානානං ආභිචෙතසිකානං දිට්ඨධම්මසුඛවිහාරානං නිකාමලාභී හොති අකිච්ඡලාභී අකසිරලාභී; ආසවානං ඛයා…පෙ… සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහරති. ඉමෙහි ඛො, භන්තෙ, පඤ්චහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො ථෙරො භික්ඛු සබ්රහ්මචාරීනං පියො ච හොති මනාපො ච ගරු ච භාවනීයො චා’’ති.

‘‘සාධු සාධු, උපවාණ! ඉමෙහි ඛො, උපවාණ, පඤ්චහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො ථෙරො භික්ඛු සබ්රහ්මචාරීනං පියො ච හොති මනාපො ච ගරු ච භාවනීයො ච. ඉමෙ චෙ, උපවාණ, පඤ්ච ධම්මා ථෙරස්ස භික්ඛුනො න සංවිජ්ජෙය්යුං, තං සබ්රහ්මචාරී න සක්කරෙය්යුං න ගරුං කරෙය්යුං න මානෙය්යුං න පූජෙය්යුං ඛණ්ඩිච්චෙන පාලිච්චෙන වලිත්තචතාය. යස්මා ච ඛො, උපවාණ, ඉමෙ පඤ්ච ධම්මා ථෙරස්ස භික්ඛුනො සංවිජ්ජන්ති, තස්මා තං සබ්රහ්මචාරී සක්කරොන්ති ගරුං කරොන්ති මානෙන්ති පූජෙන්තී’’ති. ඡට්ඨං.

7. චොදනාසුත්තං

167. තත්ර ඛො ආයස්මා සාරිපුත්තො භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘චොදකෙන, ආවුසො, භික්ඛුනා පරං චොදෙතුකාමෙන පඤ්ච ධම්මෙ අජ්ඣත්තං උපට්ඨාපෙත්වා පරො චොදෙතබ්බො’’.

‘‘කතමෙ පඤ්ච? කාලෙන වක්ඛාමි, නො අකාලෙන; භූතෙන වක්ඛාමි, නො අභූතෙන; සණ්හෙන වක්ඛාමි, නො ඵරුසෙන; අත්ථසංහිතෙන වක්ඛාමි, නො අනත්ථසංහිතෙන; මෙත්තචිත්තො [මෙත්තචිත්තෙන (සී. පී. ක.) චූළව. 400 පස්සිතබ්බං] වක්ඛාමි, නො දොසන්තරො [දොසන්තරෙන (සී. පී. ක.)]. චොදකෙන, ආවුසො, භික්ඛුනා පරං චොදෙතුකාමෙන ඉමෙ පඤ්ච ධම්මෙ අජ්ඣත්තං උපට්ඨාපෙත්වා පරො චොදෙතබ්බො.

‘‘ඉධාහං , ආවුසො, එකච්චං පුග්ගලං පස්සාමි අකාලෙන චොදියමානං නො කාලෙන කුපිතං, අභූතෙන චොදියමානං නො භූතෙන කුපිතං, ඵරුසෙන චොදියමානං නො සණ්හෙන කුපිතං, අනත්ථසංහිතෙන චොදියමානං නො අත්ථසංහිතෙන කුපිතං, දොසන්තරෙන චොදියමානං නො මෙත්තචිත්තෙන කුපිතං.

‘‘අධම්මචුදිතස්ස, ආවුසො, භික්ඛුනො පඤ්චහාකාරෙහි අවිප්පටිසාරො උපදහාතබ්බො [උපදහිතබ්බො (සී. ස්යා. පී.)] – ‘අකාලෙනායස්මා චුදිතො නො කාලෙන , අලං තෙ අවිප්පටිසාරාය; අභූතෙනායස්මා චුදිතො නො භූතෙන , අලං තෙ අවිප්පටිසාරාය; ඵරුසෙනායස්මා චුදිතො නො සණ්හෙන, අලං තෙ අවිප්පටිසාරාය ; අනත්ථසංහිතෙනායස්මා චුදිතො නො අත්ථසංහිතෙන, අලං තෙ අවිප්පටිසාරාය; දොසන්තරෙනායස්මා චුදිතො නො මෙත්තචිත්තෙන, අලං තෙ අවිප්පටිසාරායා’ති. අධම්මචුදිතස්ස, ආවුසො, භික්ඛුනො ඉමෙහි පඤ්චහාකාරෙහි අවිප්පටිසාරො උපදහාතබ්බො.

‘‘අධම්මචොදකස්ස, ආවුසො, භික්ඛුනො පඤ්චහාකාරෙහි විප්පටිසාරො උපදහාතබ්බො – ‘අකාලෙන තෙ, ආවුසො, චොදිතො [චුදිතො (සී. ස්යා. පී.)] නො කාලෙන, අලං තෙ විප්පටිසාරාය; අභූතෙන තෙ, ආවුසො, චොදිතො නො භූතෙන, අලං තෙ විප්පටිසාරාය; ඵරුසෙන තෙ, ආවුසො, චොදිතො නො සණ්හෙන, අලං තෙ විප්පටිසාරාය; අනත්ථසංහිතෙන තෙ, ආවුසො, චොදිතො නො අත්ථසංහිතෙන, අලං තෙ විප්පටිසාරාය; දොසන්තරෙන තෙ, ආවුසො, චොදිතො නො මෙත්තචිත්තෙන, අලං තෙ විප්පටිසාරායා’ති. අධම්මචොදකස්ස, ආවුසො, භික්ඛුනො ඉමෙහි පඤ්චහාකාරෙහි විප්පටිසාරො උපදහාතබ්බො. තං කිස්ස හෙතු? යථා න අඤ්ඤොපි භික්ඛු අභූතෙන චොදෙතබ්බං මඤ්ඤෙය්යාති.

‘‘ඉධ පනාහං, ආවුසො, එකච්චං පුග්ගලං පස්සාමි කාලෙන චොදියමානං නො අකාලෙන කුපිතං, භූතෙන චොදියමානං නො අභූතෙන කුපිතං, සණ්හෙන චොදියමානං නො ඵරුසෙන කුපිතං, අත්ථසංහිතෙන චොදියමානං නො අනත්ථසංහිතෙන කුපිතං, මෙත්තචිත්තෙන චොදියමානං නො දොසන්තරෙන කුපිතං.

‘‘ධම්මචුදිතස්ස, ආවුසො, භික්ඛුනො පඤ්චහාකාරෙහි විප්පටිසාරො උපදහාතබ්බො – ‘කාලෙනායස්මා චුදිතො නො අකාලෙන, අලං තෙ විප්පටිසාරාය; භූතෙනායස්මා චුදිතො නො අභූතෙන, අලං තෙ විප්පටිසාරාය; සණ්හෙනායස්මා චුදිතො නො ඵරුසෙන, අලං තෙ විප්පටිසාරාය; අත්ථසංහිතෙනායස්මා චුදිතො නො අනත්ථසංහිතෙන, අලං තෙ විප්පටිසාරාය; මෙත්තචිත්තෙනායස්මා චුදිතො නො දොසන්තරෙන, අලං තෙ විප්පටිසාරායා’ති. ධම්මචුදිතස්ස , ආවුසො, භික්ඛුනො ඉමෙහි පඤ්චහාකාරෙහි විප්පටිසාරො උපදහාතබ්බො.

‘‘ධම්මචොදකස්ස, ආවුසො, භික්ඛුනො පඤ්චහාකාරෙහි අවිප්පටිසාරො උපදහාතබ්බො – ‘කාලෙන තෙ, ආවුසො, චොදිතො නො අකාලෙන, අලං තෙ අවිප්පටිසාරාය; භූතෙන තෙ, ආවුසො, චොදිතො නො අභූතෙන, අලං තෙ අවිප්පටිසාරාය; සණ්හෙන තෙ, ආවුසො, චොදිතො නො ඵරුසෙන, අලං තෙ අවිප්පටිසාරාය; අත්ථසංහිතෙන තෙ, ආවුසො, චොදිතො නො අනත්ථසංහිතෙන, අලං තෙ අවිප්පටිසාරාය; මෙත්තචිත්තෙන තෙ, ආවුසො, චොදිතො නො දොසන්තරෙන, අලං තෙ අවිප්පටිසාරායා’ති. ධම්මචොදකස්ස, ආවුසො, භික්ඛුනො ඉමෙහි පඤ්චහාකාරෙහි අවිප්පටිසාරො උපදහාතබ්බො. තං කිස්ස හෙතු? යථා අඤ්ඤොපි භික්ඛු භූතෙන චොදිතබ්බං මඤ්ඤෙය්යාති.

‘‘චුදිතෙන, ආවුසො, පුග්ගලෙන ද්වීසු ධම්මෙසු පතිට්ඨාතබ්බං – සච්චෙ ච, අකුප්පෙ ච. මං චෙපි [පඤ්චහි (ස්යා. ක.)], ආවුසො, පරෙ චොදෙය්යුං කාලෙන වා අකාලෙන වා භූතෙන වා අභූතෙන වා සණ්හෙන වා ඵරුසෙන වා අත්ථසංහිතෙන වා අනත්ථසංහිතෙන වා මෙත්තචිත්තා [මෙත්තචිත්තෙන (සී. පී. ක.) ම. නි. 1.227 පස්සිතබ්බං] වා දොසන්තරා [දොසන්තරෙන (සී. පී. ක.)] වා, අහම්පි ද්වීසුයෙව ධම්මෙසු පතිට්ඨහෙය්යං – සච්චෙ ච, අකුප්පෙ ච. සචෙ ජානෙය්යං – ‘අත්ථෙසො මයි ධම්මො’ති, ‘අත්ථී’ති නං වදෙය්යං – ‘සංවිජ්ජතෙසො මයි ධම්මො’ති. සචෙ ජානෙය්යං – ‘නත්ථෙසො මයි ධම්මො’ති, ‘නත්ථී’ති නං වදෙය්යං – ‘නෙසො ධම්මො මයි සංවිජ්ජතී’ති.

‘‘එවම්පි ඛො තෙ [එවම්පි ඛො (ක.)], සාරිපුත්ත, වුච්චමානා අථ ච පනිධෙකච්චෙ මොඝපුරිසා න පදක්ඛිණං ගණ්හන්තී’’ති.

‘‘යෙ තෙ, භන්තෙ, පුග්ගලා අස්සද්ධා ජීවිකත්ථා න සද්ධා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතා සඨා මායාවිනො කෙතබිනො [කෙටුභිනො (සී. ස්යා. කං. පී.)] උද්ධතා උන්නළා චපලා මුඛරා විකිණ්ණවාචා ඉන්ද්රියෙසු අගුත්තද්වාරා භොජනෙ අමත්තඤ්ඤුනො ජාගරියං අනනුයුත්තා සාමඤ්ඤෙ අනපෙක්ඛවන්තො සික්ඛාය න තිබ්බගාරවා බාහුලිකා සාථලිකා ඔක්කමනෙ පුබ්බඞ්ගමා පවිවෙකෙ නික්ඛිත්තධුරා කුසීතා හීනවීරියා මුට්ඨස්සතිනො අසම්පජානා අසමාහිතා විබ්භන්තචිත්තා දුප්පඤ්ඤා එළමූගා, තෙ මයා එවං වුච්චමානා න පදක්ඛිණං ගණ්හන්ති.

‘‘යෙ පන තෙ, භන්තෙ, කුලපුත්තා සද්ධා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතා අසඨා අමායාවිනො අකෙතබිනො අනුද්ධතා අනුන්නළා අචපලා අමුඛරා අවිකිණ්ණවාචා ඉන්ද්රියෙසු ගුත්තද්වාරා භොජනෙ මත්තඤ්ඤුනො ජාගරියං අනුයුත්තා සාමඤ්ඤෙ අපෙක්ඛවන්තො සික්ඛාය තිබ්බගාරවා න බාහුලිකා න සාථලිකා ඔක්කමනෙ නික්ඛිත්තධුරා පවිවෙකෙ පුබ්බඞ්ගමා ආරද්ධවීරියා පහිතත්තා උපට්ඨිතස්සතිනො සම්පජානා සමාහිතා එකග්ගචිත්තා පඤ්ඤවන්තො අනෙළමූගා, තෙ මයා එවං වුච්චමානා පදක්ඛිණං ගණ්හන්තීති.

‘‘යෙ තෙ, සාරිපුත්ත, පුග්ගලා අස්සද්ධා ජීවිකත්ථා න සද්ධා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතා සඨා මායාවිනො කෙතබිනො උද්ධතා උන්නළා චපලා මුඛරා විකිණ්ණවාචා ඉන්ද්රියෙසු අගුත්තද්වාරා භොජනෙ අමත්තඤ්ඤුනො ජාගරියං අනනුයුත්තා සාමඤ්ඤෙ අනපෙක්ඛවන්තො සික්ඛාය න තිබ්බගාරවා බාහුලිකා සාථලිකා ඔක්කමනෙ පුබ්බඞ්ගමා පවිවෙකෙ නික්ඛිත්තධුරා කුසීතා හීනවීරියා මුට්ඨස්සතිනො අසම්පජානා අසමාහිතා විබ්භන්තචිත්තා දුප්පඤ්ඤා එළමූගා, තිට්ඨන්තු තෙ.

‘‘යෙ පන, තෙ සාරිපුත්ත, කුලපුත්තා සද්ධා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතා අසඨා අමායාවිනො අකෙතබිනො අනුද්ධතා අනුන්නළා අචපලා අමුඛරා අවිකිණ්ණවාචා ඉන්ද්රියෙසු ගුත්තද්වාරා භොජනෙ මත්තඤ්ඤුනො ජාගරියං අනුයුත්තා සාමඤ්ඤෙ අපෙක්ඛවන්තො සික්ඛාය තිබ්බගාරවා න බාහුලිකා න සාථලිකා ඔක්කමනෙ නික්ඛිත්තධුරා පවිවෙකෙ පුබ්බඞ්ගමා ආරද්ධවීරියා පහිතත්තා උපට්ඨිතස්සතිනො සම්පජානා සමාහිතා එකග්ගචිත්තා පඤ්ඤවන්තො අනෙළමූගා, තෙ ත්වං, සාරිපුත්ත, වදෙය්යාසි . ඔවද, සාරිපුත්ත , සබ්රහ්මචාරී; අනුසාස, සාරිපුත්ත, සබ්රහ්මචාරී – ‘අසද්ධම්මා වුට්ඨාපෙත්වා සද්ධම්මෙ පතිට්ඨාපෙස්සාමි සබ්රහ්මචාරී’ති. එවඤ්හි තෙ, සාරිපුත්ත, සික්ඛිතබ්බ’’න්ති. සත්තමං.

8. සීලසුත්තං

168. තත්ර ඛො ආයස්මා සාරිපුත්තො භික්ඛූ ආමන්තෙසි – ‘‘දුස්සීලස්ස, ආවුසො, සීලවිපන්නස්ස හතූපනිසො හොති සම්මාසමාධි; සම්මාසමාධිම්හි අසති සම්මාසමාධිවිපන්නස්ස හතූපනිසං හොති යථාභූතඤාණදස්සනං; යථාභූතඤාණදස්සනෙ අසති යථාභූතඤාණදස්සනවිපන්නස්ස හතූපනිසො හොති නිබ්බිදාවිරාගො; නිබ්බිදාවිරාගෙ අසති නිබ්බිදාවිරාගවිපන්නස්ස හතූපනිසං හොති විමුත්තිඤාණදස්සනං. සෙය්යථාපි, ආවුසො, රුක්ඛො සාඛාපලාසවිපන්නො. තස්ස පපටිකාපි න පාරිපූරිං ගච්ඡති, තචොපි …පෙ… ඵෙග්ගුපි… සාරොපි න පාරිපූරිං ගච්ඡති. එවමෙවං ඛො, ආවුසො, දුස්සීලස්ස සීලවිපන්නස්ස හතූපනිසො හොති සම්මාසමාධි; සම්මාසමාධිම්හි අසති සම්මාසමාධිවිපන්නස්ස හතූපනිසං හොති යථාභූතඤාණදස්සනං; යථාභූතඤාණදස්සනෙ අසති යථාභූතඤාණදස්සනවිපන්නස්ස හතූපනිසො හොති නිබ්බිදාවිරාගො; නිබ්බිදාවිරාගෙ අසති නිබ්බිදාවිරාගවිපන්නස්ස හතූපනිසං හොති විමුත්තිඤාණදස්සනං.

‘‘සීලවතො, ආවුසො, සීලසම්පන්නස්ස උපනිසසම්පන්නො හොති සම්මාසමාධි; සම්මාසමාධිම්හි සති සම්මාසමාධිසම්පන්නස්ස උපනිසසම්පන්නං හොති යථාභූතඤාණදස්සනං; යථාභූතඤාණදස්සනෙ සති යථාභූතඤාණදස්සනසම්පන්නස්ස උපනිසසම්පන්නො හොති නිබ්බිදාවිරාගො; නිබ්බිදාවිරාගෙ සති නිබ්බිදාවිරාගසම්පන්නස්ස උපනිසසම්පන්නං හොති විමුත්තිඤාණදස්සනං. සෙය්යථාපි, ආවුසො, රුක්ඛො, සාඛාපලාසසම්පන්නො. තස්ස පපටිකාපි පාරිපූරිං ගච්ඡති, තචොපි…පෙ… ඵෙග්ගුපි… සාරොපි පාරිපූරිං ගච්ඡති. එවමෙවං ඛො, ආවුසො, සීලවතො සීලසම්පන්නස්ස උපනිසසම්පන්නො හොති සම්මාසමාධි; සම්මාසමාධිම්හි සති සම්මාසමාධිසම්පන්නස්ස උපනිසසම්පන්නං හොති යථාභූතඤාණදස්සනං; යථාභූතඤාණදස්සනෙ සති යථාභූතඤාණදස්සනසම්පන්නස්ස උපනිසසම්පන්නො හොති නිබ්බිදාවිරාගො; නිබ්බිදාවිරාගෙ සති නිබ්බිදාවිරාගසම්පන්නස්ස උපනිසසම්පන්නං හොති විමුත්තිඤාණදස්සන’’න්ති [අ. නි. 5.168; 6.50; 7.65]. අට්ඨමං.

9. ඛිප්පනිසන්තිසුත්තං

169. අථ ඛො ආයස්මා ආනන්දො යෙනායස්මා සාරිපුත්තො තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා ආයස්මතා සාරිපුත්තෙන සද්ධිං සම්මොදි. සම්මොදනීයං කථං සාරණීයං [සාරාණීයං (සී. ස්යා. කං. පී.)] වීතිසාරෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො ආයස්මා ආනන්දො ආයස්මන්තං සාරිපුත්තං එතදවොච –

‘‘කිත්තාවතා නු ඛො, ආවුසො සාරිපුත්ත, භික්ඛු ඛිප්පනිසන්ති ච හොති, කුසලෙසු ධම්මෙසු සුග්ගහිතග්ගාහී ච, බහුඤ්ච ගණ්හාති, ගහිතඤ්චස්ස නප්පමුස්සතී’’ති? ‘‘ආයස්මා ඛො ආනන්දො බහුස්සුතො. පටිභාතු ආයස්මන්තංයෙව ආනන්ද’’න්ති. ‘‘තෙනහාවුසො සාරිපුත්ත, සුණාහි, සාධුකං මනසි කරොහි; භාසිස්සාමී’’ති. ‘‘එවමාවුසො’’ති ඛො ආයස්මා සාරිපුත්තො ආයස්මතො ආනන්දස්ස පච්චස්සොසි. ආයස්මා ආනන්දො එතදවොච –

‘‘ඉධාවුසො සාරිපුත්ත, භික්ඛු අත්ථකුසලො ච හොති, ධම්මකුසලො ච, බ්යඤ්ජනකුසලො ච , නිරුත්තිකුසලො ච, පුබ්බාපරකුසලො ච. එත්තාවතා ඛො , ආවුසො සාරිපුත්ත, භික්ඛු ඛිප්පනිසන්ති ච හොති කුසලෙසු ධම්මෙසු, සුග්ගහිතග්ගාහී ච, බහුඤ්ච ගණ්හාති, ගහිතඤ්චස්ස නප්පමුස්සතී’’ති. ‘‘අච්ඡරියං, ආවුසො! අබ්භුතං, ආවුසො!! යාව සුභාසිතං චිදං ආයස්මතා ආනන්දෙන. ඉමෙහි ච මයං පඤ්චහි ධම්මෙහි සමන්නාගතං ආයස්මන්තං ආනන්දං ධාරෙම – ‘ආයස්මා ආනන්දො අත්ථකුසලො ධම්මකුසලො බ්යඤ්ජනකුසලො නිරුත්තිකුසලො පුබ්බාපරකුසලො’’’ති. නවමං.

10. භද්දජිසුත්තං

170. එකං සමයං ආයස්මා ආනන්දො කොසම්බියං විහරති ඝොසිතාරාමෙ. අථ ඛො ආයස්මා භද්දජි යෙනායස්මා ආනන්දො තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා ආයස්මතා ආනන්දෙන සද්ධිං සම්මොදි. සම්මොදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නං ඛො ආයස්මන්තං භද්දජිං ආයස්මා ආනන්දො එතදවොච – ‘‘කිං නු ඛො, ආවුසො භද්දජි, දස්සනානං අග්ගං, කිං සවනානං අග්ගං, කිං සුඛානං අග්ගං, කිං සඤ්ඤානං අග්ගං, කිං භවානං අග්ග’’න්ති?

‘‘අත්ථාවුසො, බ්රහ්මා අභිභූ අනභිභූතො අඤ්ඤදත්ථුදසො වසවත්තී, යො තං බ්රහ්මානං පස්සති, ඉදං දස්සනානං අග්ගං. අත්ථාවුසො, ආභස්සරා නාම දෙවා සුඛෙන අභිසන්නා පරිසන්නා. තෙ කදාචි කරහචි උදානං උදානෙන්ති – ‘අහො සුඛං, අහො සුඛ’න්ති! යො තං සද්දං සුණාති, ඉදං සවනානං අග්ගං. අත්ථාවුසො, සුභකිණ්හා නාම දෙවා. තෙ සන්තංයෙව තුසිතා සුඛං පටිවෙදෙන්ති, ඉදං සුඛානං අග්ගං. අත්ථාවුසො, ආකිඤ්චඤ්ඤායතනූපගා දෙවා, ඉදං සඤ්ඤානං අග්ගං. අත්ථාවුසො, නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනූපගා දෙවා, ඉදං භවානං අග්ග’’න්ති. ‘‘සමෙති ඛො ඉදං ආයස්මතො භද්දජිස්ස, යදිදං බහුනා ජනෙනා’’ති?

‘‘ආයස්මා ඛො, ආනන්දො, බහුස්සුතො. පටිභාතු ආයස්මන්තංයෙව ආනන්ද’’න්ති. ‘‘තෙනහාවුසො භද්දජි, සුණාහි, සාධුකං මනසි කරොහි; භාසිස්සාමී’’ති. ‘‘එවමාවුසො’’ති ඛො ආයස්මා භද්දජි ආයස්මතො ආනන්දස්ස පච්චස්සොසි. ආයස්මා ආනන්දො එතදවොච –

‘‘යථා පස්සතො ඛො, ආවුසො, අනන්තරා ආසවානං ඛයො හොති, ඉදං දස්සනානං අග්ගං. යථා සුණතො අනන්තරා ආසවානං ඛයො හොති, ඉදං සවනානං අග්ගං. යථා සුඛිතස්ස අනන්තරා ආසවානං ඛයො හොති, ඉදං සුඛානං අග්ගං. යථා සඤ්ඤිස්ස අනන්තරා ආසවානං ඛයො හොති, ඉදං සඤ්ඤානං අග්ගං. යථා භූතස්ස අනන්තරා ආසවානං ඛයො හොති, ඉදං භවානං අග්ග’’න්ති. දසමං.

ආඝාතවග්ගො දුතියො.

තස්සුද්දානං –

ද්වෙ ආඝාතවිනයා, සාකච්ඡා සාජීවතො පඤ්හං;

පුච්ඡා නිරොධො චොදනා, සීලං නිසන්ති භද්දජීති.