📜

(20) 5. බ්රාහ්මණවග්ගො

1. සොණසුත්තං

191. ‘‘පඤ්චිමෙ , භික්ඛවෙ, පොරාණා බ්රාහ්මණධම්මා එතරහි සුනඛෙසු සන්දිස්සන්ති, නො බ්රාහ්මණෙසු. කතමෙ පඤ්ච? පුබ්බෙ සුදං [පුබ්බස්සුදං (ක.)], භික්ඛවෙ, බ්රාහ්මණා බ්රාහ්මණිංයෙව ගච්ඡන්ති, නො අබ්රාහ්මණිං. එතරහි, භික්ඛවෙ, බ්රාහ්මණා බ්රාහ්මණිම්පි ගච්ඡන්ති, අබ්රාහ්මණිම්පි ගච්ඡන්ති. එතරහි, භික්ඛවෙ, සුනඛා සුනඛිංයෙව ගච්ඡන්ති, නො අසුනඛිං. අයං, භික්ඛවෙ, පඨමො පොරාණො බ්රාහ්මණධම්මො එතරහි සුනඛෙසු සන්දිස්සති, නො බ්රාහ්මණෙසු.

‘‘පුබ්බෙ සුදං, භික්ඛවෙ, බ්රාහ්මණා බ්රාහ්මණිං උතුනිංයෙව ගච්ඡන්ති, නො අනුතුනිං. එතරහි, භික්ඛවෙ, බ්රාහ්මණා බ්රාහ්මණිං උතුනිම්පි ගච්ඡන්ති, අනුතුනිම්පි ගච්ඡන්ති . එතරහි, භික්ඛවෙ, සුනඛා සුනඛිං උතුනිංයෙව ගච්ඡන්ති, නො අනුතුනිං. අයං, භික්ඛවෙ, දුතියො පොරාණො බ්රාහ්මණධම්මො එතරහි සුනඛෙසු සන්දිස්සති, නො බ්රාහ්මණෙසු.

‘‘පුබ්බෙ සුදං, භික්ඛවෙ, බ්රාහ්මණා බ්රාහ්මණිං නෙව කිණන්ති නො වික්කිණන්ති, සම්පියෙනෙව සංවාසං සංබන්ධාය [සංසග්ගත්ථාය (සී. පී.)] සංපවත්තෙන්ති. එතරහි, භික්ඛවෙ, බ්රාහ්මණා බ්රාහ්මණිං කිණන්තිපි වික්කිණන්තිපි, සම්පියෙනපි සංවාසං සංබන්ධාය සංපවත්තෙන්ති. එතරහි, භික්ඛවෙ, සුනඛා සුනඛිං නෙව කිණන්ති නො වික්කිණන්ති, සම්පියෙනෙව සංවාසං සංබන්ධාය සංපවත්තෙන්ති. අයං, භික්ඛවෙ, තතියො පොරාණො බ්රාහ්මණධම්මො එතරහි සුනඛෙසු සන්දිස්සති, නො බ්රාහ්මණෙසු.

‘‘පුබ්බෙ සුදං, භික්ඛවෙ, බ්රාහ්මණා න සන්නිධිං කරොන්ති ධනස්සපි ධඤ්ඤස්සපි රජතස්සපි ජාතරූපස්සපි. එතරහි, භික්ඛවෙ, බ්රාහ්මණා සන්නිධිං කරොන්ති ධනස්සපි ධඤ්ඤස්සපි රජතස්සපි ජාතරූපස්සපි. එතරහි, භික්ඛවෙ, සුනඛා න සන්නිධිං කරොන්ති ධනස්සපි ධඤ්ඤස්සපි රජතස්සපි ජාතරූපස්සපි. අයං, භික්ඛවෙ, චතුත්ථො පොරාණො බ්රාහ්මණධම්මො එතරහි සුනඛෙසු සන්දිස්සති, නො බ්රාහ්මණෙසු.

‘‘පුබ්බෙ සුදං, භික්ඛවෙ, බ්රාහ්මණා සායං සායමාසාය පාතො පාතරාසාය භික්ඛං පරියෙසන්ති. එතරහි, භික්ඛවෙ, බ්රාහ්මණා යාවදත්ථං උදරාවදෙහකං භුඤ්ජිත්වා අවසෙසං ආදාය පක්කමන්ති. එතරහි, භික්ඛවෙ, සුනඛා සායං සායමාසාය පාතො පාතරාසාය භික්ඛං පරියෙසන්ති. අයං, භික්ඛවෙ, පඤ්චමො පොරාණො බ්රාහ්මණධම්මො එතරහි සුනඛෙසු සන්දිස්සති, නො බ්රාහ්මණෙසු. ඉමෙ ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්ච පොරාණා බ්රාහ්මණධම්මා එතරහි සුනඛෙසු සන්දිස්සන්ති, නො බ්රාහ්මණෙසූ’’ති. පඨමං.

2. දොණබ්රාහ්මණසුත්තං

192. අථ ඛො දොණො බ්රාහ්මණො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවතා සද්ධිං සම්මොදි. සම්මොදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො දොණො බ්රාහ්මණො භගවන්තං එතදවොච –

‘‘සුතං මෙතං, භො ගොතම – ‘න සමණො ගොතමො බ්රාහ්මණෙ ජිණ්ණෙ වුඩ්ඪෙ මහල්ලකෙ අද්ධගතෙ වයොඅනුප්පත්තෙ අභිවාදෙති වා පච්චුට්ඨෙති වා ආසනෙන වා නිමන්තෙතී’ති. තයිදං, භො ගොතම, තථෙව. න හි භවං ගොතමො බ්රාහ්මණෙ ජිණ්ණෙ වුඩ්ඪෙ මහල්ලකෙ අද්ධගතෙ වයොඅනුප්පත්තෙ අභිවාදෙති වා පච්චුට්ඨෙති වා ආසනෙන වා නිමන්තෙති. තයිදං, භො ගොතම, න සම්පන්නමෙවා’’ති. ‘‘ත්වම්පි නො, දොණ, බ්රාහ්මණො පටිජානාසී’’ති? ‘‘යඤ්හි තං, භො ගොතම, සම්මා වදමානො වදෙය්ය – ‘බ්රාහ්මණො උභතො සුජාතො – මාතිතො ච පිතිතො ච, සංසුද්ධගහණිකො, යාව සත්තමා පිතාමහයුගා අක්ඛිතො අනුපක්කුට්ඨො ජාතිවාදෙන, අජ්ඣායකො මන්තධරො, තිණ්ණං වෙදානං පාරගූ සනිඝණ්ඩුකෙටුභානං සාක්ඛරප්පභෙදානං ඉතිහාසපඤ්චමානං, පදකො වෙය්යාකරණො ලොකායතමහාපුරිසලක්ඛණෙසු අනවයො’ති, මමෙව තං, භො ගොතම, සම්මා වදමානො වදෙය්ය. අහඤ්හි, භො ගොතම, බ්රාහ්මණො උභතො සුජාතො – මාතිතො ච පිතිතො ච, සංසුද්ධගහණිකො, යාව සත්තමා පිතාමහයුගා අක්ඛිත්තො අනුපක්කුට්ඨො ජාතිවාදෙන, අජ්ඣායකො මන්තධරො, තිණ්ණං වෙදානං පාරගූ සනිඝණ්ඩුකෙටුභානං සාක්ඛරප්පභෙදානං ඉතිහාසපඤ්චමානං, පදකො වෙය්යාකරණො ලොකායතමහාපුරිසලක්ඛණෙසු අනවයො’’ති.

‘‘යෙ ඛො, තෙ දොණ, බ්රාහ්මණානං පුබ්බකා ඉසයො මන්තානං කත්තාරො මන්තානං පවත්තාරො, යෙසමිදං එතරහි බ්රාහ්මණා පොරාණං මන්තපදං ගීතං පවුත්තං සමිහිතං තදනුගායන්ති තදනුභාසන්ති භාසිතමනුභාසන්ති සජ්ඣායිතමනුසජ්ඣායන්ති වාචිතමනුවාචෙන්ති, සෙය්යථිදං – අට්ඨකො, වාමකො, වාමදෙවො, වෙස්සාමිත්තො, යමදග්ගි [යමතග්ගි (සී.) දී. නි. 1.284, 526, 536; ම. නි. 2.427; මහාව. 300; අ. නි. 5.192 පස්සිතබ්බං], අඞ්ගීරසො, භාරද්වාජො, වාසෙට්ඨො, කස්සපො, භගු; ත්යාස්සු’මෙ පඤ්ච බ්රාහ්මණෙ පඤ්ඤාපෙන්ති – බ්රහ්මසමං, දෙවසමං, මරියාදං, සම්භින්නමරියාදං, බ්රාහ්මණචණ්ඩාලංයෙව පඤ්චමං. තෙසං ත්වං දොණ, කතමො’’ති?

‘‘න ඛො මයං, භො ගොතම, පඤ්ච බ්රාහ්මණෙ ජානාම, අථ ඛො මයං බ්රාහ්මණාත්වෙව ජානාම. සාධු මෙ භවං ගොතමො තථා ධම්මං දෙසෙතු යථා අහං ඉමෙ පඤ්ච බ්රාහ්මණෙ ජානෙය්ය’’න්ති. ‘‘තෙන හි, බ්රාහ්මණ, සුණොහි, සාධුකං මනසි කරොහි; භාසිස්සාමී’’ති. ‘‘එවං භො’’ති ඛො දොණො බ්රාහ්මණො භගවතො පච්චස්සොසි. භගවා එතදවොච –

‘‘කථඤ්ච, දොණ, බ්රාහ්මණො බ්රහ්මසමො හොති? ඉධ, දොණ, බ්රාහ්මණො උභතො සුජාතො හොති – මාතිතො ච පිතිතො ච, සංසුද්ධගහණිකො, යාව සත්තමා පිතාමහයුගා අක්ඛිත්තො අනුපක්කුට්ඨො ජාතිවාදෙන. සො අට්ඨචත්තාලීසවස්සානි කොමාරබ්රහ්මචරියං [කොධාරං බ්රහ්මචරියං (ස්යා. ක.)] චරති මන්තෙ අධීයමානො. අට්ඨචත්තාලීසවස්සානි කොමාරබ්රහ්මචරියං චරිත්වා මන්තෙ අධීයිත්වා ආචරියස්ස ආචරියධනං පරියෙසති ධම්මෙනෙව, නො අධම්මෙන.

‘‘තත්ථ ච, දොණ, කො ධම්මො? නෙව කසියා න වණිජ්ජාය න ගොරක්ඛෙන න ඉස්සත්ථෙන [න ඉස්සත්තෙන (ක.)] න රාජපොරිසෙන න සිප්පඤ්ඤතරෙන, කෙවලං භික්ඛාචරියාය කපාලං අනතිමඤ්ඤමානො. සො ආචරියස්ස ආචරියධනං නිය්යාදෙත්වා [නීය්යාදෙත්වා (සී.), නීයාදෙත්වා (පී.), නිය්යාතෙත්වා (කත්ථචි)] කෙසමස්සුං ඔහාරෙත්වා කාසායානි වත්ථානි අච්ඡාදෙත්වා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජති. සො එවං පබ්බජිතො සමානො මෙත්තාසහගතෙන චෙතසා එකං දිසං ඵරිත්වා විහරති, තථා දුතියං තථා තතියං තථා චතුත්ථං [චතුත්ථිං (සී.)], ඉති උද්ධමධො තිරියං සබ්බධි සබ්බත්තතාය සබ්බාවන්තං ලොකං මෙත්තාසහගතෙන චෙතසා විපුලෙන මහග්ගතෙන අප්පමාණෙන අවෙරෙන අබ්යාපජ්ජෙන [අබ්යාපජ්ඣෙන (ක.) අබ්යාබජ්ඣෙන (?)] ඵරිත්වා විහරති. කරුණා…පෙ… මුදිතා… උපෙක්ඛාසහගතෙන චෙතසා එකං දිසං ඵරිත්වා විහරති, තථා දුතියං තථා තතියං තථා චතුත්ථං , ඉති උද්ධමධො තිරියං සබ්බධි සබ්බත්තතාය සබ්බාවන්තං ලොකං උපෙක්ඛාසහගතෙන චෙතසා විපුලෙන මහග්ගතෙන අප්පමාණෙන අවෙරෙන අබ්යාපජ්ජෙන ඵරිත්වා විහරති. සො ඉමෙ චත්තාරො බ්රහ්මවිහාරෙ භාවෙත්වා කායස්ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං බ්රහ්මලොකං උපපජ්ජති. එවං ඛො, දොණ, බ්රාහ්මණො බ්රහ්මසමො හොති.

‘‘කථඤ්ච, දොණ, බ්රාහ්මණො දෙවසමො හොති? ඉධ, දොණ, බ්රාහ්මණො උභතො සුජාතො හොති – මාතිතො ච පිතිතො ච, සංසුද්ධගහණිකො, යාව සත්තමා පිතාමහයුගා අක්ඛිත්තො අනුපක්කුට්ඨො ජාතිවාදෙන . සො අට්ඨචත්තාලීසවස්සානි කොමාරබ්රහ්මචරියං චරති මන්තෙ අධීයමානො. අට්ඨචත්තාලීසවස්සානි කොමාරබ්රහ්මචරියං චරිත්වා මන්තෙ අධීයිත්වා ආචරියස්ස ආචරියධනං පරියෙසති ධම්මෙනෙව, නො අධම්මෙන. තත්ථ ච, දොණ, කො ධම්මො? නෙව කසියා න වණිජ්ජාය න ගොරක්ඛෙන න ඉස්සත්ථෙන න රාජපොරිසෙන න සිප්පඤ්ඤතරෙන, කෙවලං භික්ඛාචරියාය කපාලං අනතිමඤ්ඤමානො. සො ආචරියස්ස ආචරියධනං නිය්යාදෙත්වා දාරං පරියෙසති ධම්මෙනෙව, නො අධම්මෙන.

‘‘තත්ථ ච, දොණ, කො ධම්මො? නෙව කයෙන න වික්කයෙන, බ්රාහ්මණිංයෙව උදකූපස්සට්ඨං. සො බ්රාහ්මණිංයෙව ගච්ඡති, න ඛත්තියිං න වෙස්සිං න සුද්දිං න චණ්ඩාලිං න නෙසාදිං න වෙනිං [න වෙණිං (සී. ස්යා. කං. පී.)] න රථකාරිං න පුක්කුසිං ගච්ඡති, න ගබ්භිනිං ගච්ඡති, න පායමානං ගච්ඡති, න අනුතුනිං ගච්ඡති. කස්මා ච, දොණ, බ්රාහ්මණො න ගබ්භිනිං ගච්ඡති? සචෙ, දොණ, බ්රාහ්මණො ගබ්භිනිං ගච්ඡති, අතිමීළ්හජො නාම සො හොති මාණවකො වා මාණවිකා [මාණවකී (ක.)] වා . තස්මා, දොණ, බ්රාහ්මණො න ගබ්භිනිං ගච්ඡති. කස්මා ච, දොණ, බ්රාහ්මණො න පායමානං ගච්ඡති? සචෙ, දොණ, බ්රාහ්මණො පායමානං ගච්ඡති, අසුචිපටිපීළිතො නාම සො හොති මාණවකො වා මාණවිකා වා. තස්මා, දොණ, බ්රාහ්මණො න පායමානං ගච්ඡති. තස්ස සා හොති බ්රාහ්මණී නෙව කාමත්ථා න දවත්ථා න රතත්ථා, පජත්ථාව බ්රාහ්මණස්ස බ්රාහ්මණී හොති. සො මෙථුනං උප්පාදෙත්වා කෙසමස්සුං ඔහාරෙත්වා කාසායානි වත්ථානි අච්ඡාදෙත්වා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජති. සො එවං පබ්බජිතො සමානො විවිච්චෙව කාමෙහි…පෙ… චතුත්ථං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති. සො ඉමෙ චත්තාරො ඣානෙ භාවෙත්වා කායස්ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්ගං ලොකං උපපජ්ජති. එවං ඛො, දොණ, බ්රාහ්මණො දෙවසමො හොති.

‘‘කථඤ්ච, දොණ, බ්රාහ්මණො මරියාදො හොති? ඉධ, දොණ, බ්රාහ්මණො උභතො සුජාතො හොති – මාතිතො ච පිතිතො ච, සංසුද්ධගහණිකො, යාව සත්තමා පිතාමහයුගා අක්ඛිත්තො අනුපක්කුට්ඨො ජාතිවාදෙන. සො අට්ඨචත්තාලීසවස්සානි කොමාරබ්රහ්මචරියං චරති මන්තෙ අධීයමානො. අට්ඨචත්තාලීසවස්සානි කොමාරබ්රහ්මචරියං චරිත්වා මන්තෙ අධීයිත්වා ආචරියස්ස ආචරියධනං පරියෙසති ධම්මෙනෙව, නො අධම්මෙන . තත්ථ ච, දොණ, කො ධම්මො? නෙව කසියා න වණිජ්ජාය න ගොරක්ඛෙන න ඉස්සත්ථෙන න රාජපොරිසෙන න සිප්පඤ්ඤතරෙන, කෙවලං භික්ඛාචරියාය කපාලං අනතිමඤ්ඤමානො. සො ආචරියස්ස ආචරියධනං නිය්යාදෙත්වා දාරං පරියෙසති ධම්මෙනෙව, නො අධම්මෙන.

‘‘තත්ථ ච, දොණ , කො ධම්මො? නෙව කයෙන න වික්කයෙන, බ්රාහ්මණිංයෙව උදකූපස්සට්ඨං. සො බ්රාහ්මණිංයෙව ගච්ඡති, න ඛත්තියිං න වෙස්සිං න සුද්දිං න චණ්ඩාලිං න නෙසාදිං න වෙනිං න රථකාරිං න පුක්කුසිං ගච්ඡති, න ගබ්භිනිං ගච්ඡති, න පායමානං ගච්ඡති, න අනුතුනිං ගච්ඡති. කස්මා ච, දොණ, බ්රාහ්මණො න ගබ්භිනිං ගච්ඡති? සචෙ, දොණ, බ්රාහ්මණො ගබ්භිනිං ගච්ඡති, අතිමීළ්හජො නාම සො හොති මාණවකො වා මාණවිකා වා. තස්මා, දොණ, බ්රාහ්මණො න ගබ්භිනිං ගච්ඡති. කස්මා ච, දොණ, බ්රාහ්මණො න පායමානං ගච්ඡති? සචෙ, දොණ, බ්රාහ්මණො පායමානං ගච්ඡති, අසුචිපටිපීළිතො නාම සො හොති මාණවකො වා මාණවිකා වා. තස්මා, දොණ, බ්රාහ්මණො න පායමානං ගච්ඡති. තස්ස සා හොති බ්රාහ්මණී නෙව කාමත්ථා න දවත්ථා න රතත්ථා, පජත්ථාව බ්රාහ්මණස්ස බ්රාහ්මණී හොති. සො මෙථුනං උප්පාදෙත්වා තමෙව පුත්තස්සාදං නිකාමයමානො කුටුම්බං අජ්ඣාවසති, න අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජති. යාව පොරාණානං බ්රාහ්මණානං මරියාදො තත්ථ තිට්ඨති, තං න වීතික්කමති. ‘යාව පොරාණානං බ්රාහ්මණානං මරියාදො තත්ථ බ්රාහ්මණො ඨිතො තං න වීතික්කමතී’ති, ඛො, දොණ, තස්මා බ්රාහ්මණො මරියාදොති වුච්චති. එවං ඛො, දොණ, බ්රාහ්මණො මරියාදො හොති.

‘‘කථඤ්ච, දොණ, බ්රාහ්මණො සම්භින්නමරියාදො හොති? ඉධ , දොණ, බ්රාහ්මණො උභතො සුජාතො හොති – මාතිතො ච පිතිතො ච, සංසුද්ධගහණිකො, යාව සත්තමා පිතාමහයුගා අක්ඛිත්තො අනුපක්කුට්ඨො ජාතිවාදෙන . සො අට්ඨචත්තාලීසවස්සානි කොමාරබ්රහ්මචරියං චරති මන්තෙ අධීයමානො. අට්ඨචත්තාලීසවස්සානි කොමාරබ්රහ්මචරියං චරිත්වා මන්තෙ අධීයිත්වා ආචරියස්ස ආචරියධනං පරියෙසති ධම්මෙනෙව, නො අධම්මෙන.

‘‘තත්ථ ච, දොණ, කො ධම්මො? නෙව කසියා න වණිජ්ජාය න ගොරක්ඛෙන න ඉස්සත්ථෙන න රාජපොරිසෙන න සිප්පඤ්ඤතරෙන, කෙවලං භික්ඛාචරියාය කපාලං අනතිමඤ්ඤමානො. සො ආචරියස්ස ආචරියධනං නිය්යාදෙත්වා දාරං පරියෙසති ධම්මෙනපි අධම්මෙනපි කයෙනපි වික්කයෙනපි බ්රාහ්මණිම්පි උදකූපස්සට්ඨං. සො බ්රාහ්මණිම්පි ගච්ඡති ඛත්තියිම්පි ගච්ඡති වෙස්සිම්පි ගච්ඡති සුද්දිම්පි ගච්ඡති චණ්ඩාලිම්පි ගච්ඡති නෙසාදිම්පි ගච්ඡති වෙනිම්පි ගච්ඡති රථකාරිම්පි ගච්ඡති පුක්කුසිම්පි ගච්ඡති ගබ්භිනිම්පි ගච්ඡති පායමානම්පි ගච්ඡති උතුනිම්පි ගච්ඡති අනුතුනිම්පි ගච්ඡති. තස්ස සා හොති බ්රාහ්මණී කාමත්ථාපි දවත්ථාපි රතත්ථාපි පජත්ථාපි බ්රාහ්මණස්ස බ්රාහ්මණී හොති. යාව පොරාණානං බ්රාහ්මණානං මරියාදො තත්ථ න තිට්ඨති, තං වීතික්කමති. ‘යාව පොරාණානං බ්රාහ්මණානං මරියාදො තත්ථ බ්රාහ්මණො න ඨිතො තං වීතික්කමතී’ති ඛො, දොණ, තස්මා බ්රාහ්මණො සම්භින්නමරියාදොති වුච්චති. එවං ඛො, දොණ, බ්රාහ්මණො සම්භින්නමරියාදො හොති.

‘‘කථඤ්ච, දොණ, බ්රාහ්මණො බ්රාහ්මණචණ්ඩාලො හොති? ඉධ, දොණ, බ්රාහ්මණො උභතො සුජාතො හොති – මාතිතො ච පිතිතො ච, සංසුද්ධගහණිකො, යාව සත්තමා පිතාමහයුගා අක්ඛිත්තො අනුපක්කුට්ඨො ජාතිවාදෙන. සො අට්ඨචත්තාලීසවස්සානි කොමාරබ්රහ්මචරියං චරති මන්තෙ අධීයමානො. අට්ඨචත්තාලීසවස්සානි කොමාරබ්රහ්මචරියං චරිත්වා මන්තෙ අධීයිත්වා ආචරියස්ස ආචරියධනං පරියෙසති ධම්මෙනපි අධම්මෙනපි කසියාපි වණිජ්ජායපි ගොරක්ඛෙනපි ඉස්සත්ථෙනපි රාජපොරිසෙනපි සිප්පඤ්ඤතරෙනපි, කෙවලම්පි භික්ඛාචරියාය, කපාලං අනතිමඤ්ඤමානො.

‘‘සො ආචරියස්ස ආචරියධනං නිය්යාදෙත්වා දාරං පරියෙසති ධම්මෙනපි අධම්මෙනපි කයෙනපි වික්කයෙනපි බ්රාහ්මණිම්පි උදකූපස්සට්ඨං. සො බ්රාහ්මණිම්පි ගච්ඡති ඛත්තියිම්පි ගච්ඡති වෙස්සිම්පි ගච්ඡති සුද්දිම්පි ගච්ඡති චණ්ඩාලිම්පි ගච්ඡති නෙසාදිම්පි ගච්ඡති වෙනිම්පි ගච්ඡති රථකාරිම්පි ගච්ඡති පුක්කුසිම්පි ගච්ඡති ගබ්භිනිම්පි ගච්ඡති පායමානම්පි ගච්ඡති උතුනිම්පි ගච්ඡති අනුතුනිම්පි ගච්ඡති. තස්ස සා හොති බ්රාහ්මණී කාමත්ථාපි දවත්ථාපි රතත්ථාපි පජත්ථාපි බ්රාහ්මණස්ස බ්රාහ්මණී හොති. සො සබ්බකම්මෙහි ජීවිකං [ජීවිතං (ක.)] කප්පෙති. තමෙනං බ්රාහ්මණා එවමාහංසු – ‘කස්මා භවං බ්රාහ්මණො පටිජානමානො සබ්බකම්මෙහි ජීවිකං කප්පෙතී’ති? සො එවමාහ – ‘සෙය්යථාපි, භො, අග්ගි සුචිම්පි ඩහති අසුචිම්පි ඩහති, න ච තෙන අග්ගි උපලිප්පති [උපලිම්පති (ක.)]; එවමෙවං ඛො, භො, සබ්බකම්මෙහි චෙපි බ්රාහ්මණො ජීවිකං කප්පෙති, න ච තෙන බ්රාහ්මණො උපලිප්පති’. ‘සබ්බකම්මෙහි ජීවිකං කප්පෙතී’ති ඛො, දොණ , තස්මා බ්රාහ්මණො බ්රාහ්මණචණ්ඩාලොති වුච්චති. එවං ඛො, දොණ, බ්රාහ්මණො බ්රාහ්මණචණ්ඩාලො හොති.

‘‘යෙ ඛො තෙ, දොණ, බ්රාහ්මණානං පුබ්බකා ඉසයො මන්තානං කත්තාරො මන්තානං පවත්තාරො යෙසමිදං එතරහි බ්රාහ්මණා පොරාණං මන්තපදං ගීතං පවුත්තං සමීහිතං තදනුගායන්ති තදනුභාසන්ති භාසිතමනුභාසන්ති සජ්ඣායිතමනුසජ්ඣායන්ති වාචිමනුවාචෙන්ති, සෙය්යථිදං – අට්ඨකො, වාමකො, වාමදෙවො, වෙස්සාමිත්තො, යමදග්ගි, අඞ්ගීරසො, භාරද්වාජො, වාසෙට්ඨො , කස්සපො, භගු; ත්යාස්සුමෙ පඤ්ච බ්රාහ්මණෙ පඤ්ඤාපෙන්ති – බ්රහ්මසමං, දෙවසමං, මරියාදං, සම්භින්නමරියාදං, බ්රාහ්මණචණ්ඩාලංයෙව පඤ්චමං. තෙසං ත්වං, දොණ, කතමො’’ති?

‘‘එවං සන්තෙ මයං, භො ගොතම, බ්රාහ්මණචණ්ඩාලම්පි න පූරෙම. අභික්කන්තං, භො ගොතම…පෙ… උපාසකං මං භවං ගොතමො ධාරෙතු අජ්ජතග්ගෙ පාණුපෙතං සරණං ගත’’න්ති. දුතියං.

3. සඞ්ගාරවසුත්තං

193. අථ ඛො සඞ්ගාරවො බ්රාහ්මණො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවතා සද්ධිං සම්මොදි. සම්මොදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො සඞ්ගාරවො බ්රාහ්මණො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘කො නු ඛො, භො ගොතම, හෙතු කො පච්චයො, යෙන කදාචි දීඝරත්තං සජ්ඣායකතාපි මන්තා නප්පටිභන්ති, පගෙව අසජ්ඣායකතා? කො පන, භො ගොතම, හෙතු කො පච්චයො, යෙන කදාචි දීඝරත්තං අසජ්ඣායකතාපි මන්තා පටිභන්ති, පගෙව සජ්ඣායකතා’’ති?

‘‘යස්මිං, බ්රාහ්මණ, සමයෙ කාමරාගපරියුට්ඨිතෙන චෙතසා විහරති කාමරාගපරෙතෙන, උප්පන්නස්ස ච කාමරාගස්ස නිස්සරණං යථාභූතං නප්පජානාති , අත්තත්ථම්පි තස්මිං සමයෙ යථාභූතං නප්පජානාති න පස්සති, පරත්ථම්පි තස්මිං සමයෙ යථාභූතං නප්පජානාති න පස්සති, උභයත්ථම්පි තස්මිං සමයෙ යථාභූතං නප්පජානාති න පස්සති, දීඝරත්තං සජ්ඣායකතාපි මන්තා නප්පටිභන්ති, පගෙව අසජ්ඣායකතා. සෙය්යථාපි, බ්රාහ්මණ, උදපත්තො සංසට්ඨො ලාඛාය වා හලිද්දියා වා නීලියා වා මඤ්ජිට්ඨාය වා. තත්ථ චක්ඛුමා පුරිසො සකං මුඛනිමිත්තං පච්චවෙක්ඛමානො යථාභූතං නප්පජානෙය්ය න පස්සෙය්ය. එවමෙවං ඛො, බ්රාහ්මණ, යස්මිං සමයෙ කාමරාගපරියුට්ඨිතෙන චෙතසා විහරති කාමරාගපරෙතෙන, උප්පන්නස්ස ච කාමරාගස්ස නිස්සරණං යථාභූතං නප්පජානාති, අත්තත්ථම්පි තස්මිං සමයෙ යථාභූතං නප්පජානාති න පස්සති, පරත්ථම්පි…පෙ… උභයත්ථම්පි තස්මිං සමයෙ යථාභූතං නප්පජානාති න පස්සති, දීඝරත්තං සජ්ඣායකතාපි මන්තා නප්පටිභන්ති, පගෙව අසජ්ඣායකතා.

‘‘පුන චපරං, බ්රාහ්මණ, යස්මිං සමයෙ බ්යාපාදපරියුට්ඨිතෙන චෙතසා විහරති බ්යාපාදපරෙතෙන, උප්පන්නස්ස ච බ්යාපාදස්ස නිස්සරණං යථාභූතං නප්පජානාති, අත්තත්ථම්පි තස්මිං සමයෙ යථාභූතං නප්පජානාති න පස්සති, පරත්ථම්පි…පෙ… උභයත්ථම්පි තස්මිං සමයෙ යථාභූතං නප්පජානාති න පස්සති, දීඝරත්තං සජ්ඣායකතාපි මන්තා නප්පටිභන්ති, පගෙව අසජ්ඣායකතා. සෙය්යථාපි, බ්රාහ්මණ, උදපත්තො අග්ගිනා සන්තත්තො උක්කුධිතො [උක්කට්ඨිතො (සී. පී.), උක්කුට්ඨිතො (ස්යා. කං.)] උස්සදකජාතො [උසුමකජාතො (කත්ථචි), උස්සුරකජාතො (ක.), උස්මුදකජාතො (ම. නි. 3 මජ්ඣිමනිකායෙ)]. තත්ථ චක්ඛුමා පුරිසො සකං මුඛනිමිත්තං පච්චවෙක්ඛමානො යථාභූතං නප්පජානෙය්ය න පස්සෙය්ය. එවමෙවං ඛො, බ්රාහ්මණ, යස්මිං සමයෙ බ්යාපාදපරියුට්ඨිතෙන චෙතසා විහරති බ්යාපාදපරෙතෙන, උප්පන්නස්ස ච බ්යාපාදස්ස නිස්සරණං යථාභූතං නප්පජානාති, අත්තත්ථම්පි තස්මිං සමයෙ යථාභූතං නප්පජානාති න පස්සති, පරත්ථම්පි…පෙ… උභයත්ථම්පි තස්මිං සමයෙ යථාභූතං නප්පජානාති න පස්සති, දීඝරත්තං සජ්ඣායකතාපි මන්තා නප්පටිභන්ති , පගෙව අසජ්ඣායකතා.

‘‘පුන චපරං, බ්රාහ්මණ, යස්මිං සමයෙ ථිනමිද්ධපරියුට්ඨිතෙන චෙතසා විහරති ථිනමිද්ධපරෙතෙන, උප්පන්නස්ස ච ථිනමිද්ධස්ස නිස්සරණං යථාභූතං නප්පජානාති, අත්තත්ථම්පි තස්මිං සමයෙ යථාභූතං නප්පජානාති න පස්සති, පරත්ථම්පි…පෙ… උභයත්ථම්පි තස්මිං සමයෙ යථාභූතං නප්පජානාති න පස්සති, දීඝරත්තං සජ්ඣායකතාපි මන්තා නප්පටිභන්ති, පගෙව අසජ්ඣායකතා. සෙය්යථාපි, බ්රාහ්මණ, උදපත්තො සෙවාලපණකපරියොනද්ධො. තත්ථ චක්ඛුමා පුරිසො සකං මුඛනිමිත්තං පච්චවෙක්ඛමානො යථාභූතං නප්පජානෙය්ය න පස්සෙය්ය. එවමෙවං ඛො, බ්රාහ්මණ, යස්මිං සමයෙ ථිනමිද්ධපරියුට්ඨිතෙන චෙතසා විහරති ථිනමිද්ධපරෙතෙන, උප්පන්නස්ස ච ථිනමිද්ධස්ස නිස්සරණං යථාභූතං නප්පජානාති, අත්තත්ථම්පි තස්මිං සමයෙ යථාභූතං නප්පජානාති න පස්සති, පරත්ථම්පි…පෙ… උභයත්ථම්පි තස්මිං සමයෙ යථාභූතං නප්පජානාති න පස්සති, දීඝරත්තං සජ්ඣායකතාපි මන්තා නප්පටිභන්ති, පගෙව අසජ්ඣායකතා.

‘‘පුන චපරං, බ්රාහ්මණ, යස්මිං සමයෙ උද්ධච්චකුක්කුච්චපරියුට්ඨිතෙන චෙතසා විහරති උද්ධච්චකුක්කුච්චපරෙතෙන, උප්පන්නස්ස ච උද්ධච්චකුක්කුච්චස්ස නිස්සරණං යථාභූතං නප්පජානාති, අත්තත්ථම්පි තස්මිං සමයෙ යථාභූතං නප්පජානාති න පස්සති, පරත්ථම්පි…පෙ… උභයත්ථම්පි තස්මිං සමයෙ යථාභූතං නප්පජානාති න පස්සති, දීඝරත්තං සජ්ඣායකතාපි මන්තා නප්පටිභන්ති, පගෙව අසජ්ඣායකතා. සෙය්යථාපි, බ්රාහ්මණ, උදපත්තො වාතෙරිතො චලිතො භන්තො ඌමිජාතො [උම්මිජාතො (පී.)]. තත්ථ චක්ඛුමා පුරිසො සකං මුඛනිමිත්තං පච්චවෙක්ඛමානො යථාභූතං නප්පජානෙය්ය න පස්සෙය්ය. එවමෙවං ඛො, බ්රාහ්මණ, යස්මිං සමයෙ උද්ධච්චකුක්කුච්චපරියුට්ඨිතෙන චෙතසා විහරති උද්ධච්චකුක්කුච්චපරෙතෙන, උප්පන්නස්ස ච උද්ධච්චකුක්කුච්චස්ස නිස්සරණං යථාභූතං නප්පජානාති, අත්තත්ථම්පි තස්මිං සමයෙ යථාභූතං නප්පජානාති න පස්සති, පරත්ථම්පි…පෙ… උභයත්ථම්පි තස්මිං සමයෙ යථාභූතං නප්පජානාති න පස්සති, දීඝරත්තං සජ්ඣායකතාපි මන්තා නප්පටිභන්ති, පගෙව අසජ්ඣායකතා.

‘‘පුන චපරං, බ්රාහ්මණ, යස්මිං සමයෙ විචිකිච්ඡාපරියුට්ඨිතෙන චෙතසා විහරති විචිකිච්ඡාපරෙතෙන , උප්පන්නාය ච විචිකිච්ඡාය නිස්සරණං යථාභූතං නප්පජානාති, අත්තත්ථම්පි තස්මිං සමයෙ යථාභූතං නප්පජානාති න පස්සති, පරත්ථම්පි…පෙ… උභයත්ථම්පි තස්මිං සමයෙ යථාභූතං නප්පජානාති න පස්සති, දීඝරත්තං සජ්ඣායකතාපි මන්තා නප්පටිභන්ති, පගෙව අසජ්ඣායකතා. සෙය්යථාපි, බ්රාහ්මණ, උදපත්තො ආවිලො ලුළිතො කලලීභූතො අන්ධකාරෙ නික්ඛිත්තො. තත්ථ චක්ඛුමා පුරිසො සකං මුඛනිමිත්තං පච්චවෙක්ඛමානො යථාභූතං නප්පජානෙය්ය න පස්සෙය්ය. එවමෙවං ඛො, බ්රාහ්මණ, යස්මිං සමයෙ විචිකිච්ඡාපරියුට්ඨිතෙන චෙතසා විහරති විචිකිච්ඡාපරෙතෙන, උප්පන්නාය ච විචිකිච්ඡාය නිස්සරණං යථාභූතං නප්පජානාති, අත්තත්ථම්පි තස්මිං සමයෙ යථාභූතං නප්පජානාති න පස්සති, පරත්ථම්පි…පෙ… උභයත්ථම්පි තස්මිං සමයෙ යථාභූතං නප්පජානාති න පස්සති, දීඝරත්තං සජ්ඣායකතාපි මන්තා නප්පටිභන්ති, පගෙව අසජ්ඣායකතා.

‘‘යස්මිඤ්ච ඛො, බ්රාහ්මණ, සමයෙ න කාමරාගපරියුට්ඨිතෙන චෙතසා විහරති න කාමරාගපරෙතෙන, උප්පන්නස්ස ච කාමරාගස්ස නිස්සරණං යථාභූතං පජානාති, අත්තත්ථම්පි තස්මිං සමයෙ යථාභූතං පජානාති පස්සති, පරත්ථම්පි තස්මිං සමයෙ යථාභූතං පජානාති පස්සති, උභයත්ථම්පි තස්මිං සමයෙ යථාභූතං පජානාති පස්සති, දීඝරත්තං අසජ්ඣායකතාපි මන්තා පටිභන්ති, පගෙව සජ්ඣායකතා. සෙය්යථාපි, බ්රාහ්මණ, උදපත්තො අසංසට්ඨො ලාඛාය වා හලිද්දියා වා නීලියා වා මඤ්ජිට්ඨාය වා. තත්ථ චක්ඛුමා පුරිසො සකං මුඛනිමිත්තං පච්චවෙක්ඛමානො යථාභූතං පජානෙය්ය පස්සෙය්ය. එවමෙවං ඛො, බ්රාහ්මණ, යස්මිං සමයෙ න කාමරාගපරියුට්ඨිතෙන චෙතසා විහරති…පෙ… .

‘‘පුන චපරං, බ්රාහ්මණ, යස්මිං සමයෙ න බ්යාපාදපරියුට්ඨිතෙන චෙතසා විහරති…පෙ… සෙය්යථාපි, බ්රාහ්මණ, උදපත්තො අග්ගිනා අසන්තත්තො අනුක්කුධිතො අනුස්සදකජාතො. තත්ථ චක්ඛුමා පුරිසො සකං මුඛනිමිත්තං පච්චවෙක්ඛමානො යථාභූතං පජානෙය්ය පස්සෙය්ය. එවමෙවං ඛො, බ්රාහ්මණ, යස්මිං සමයෙ න බ්යාපාදපරියුට්ඨිතෙන චෙතසා විහරති…පෙ….

‘‘පුන චපරං, බ්රාහ්මණ, යස්මිං සමයෙ න ථිනමිද්ධපරියුට්ඨිතෙන චෙතසා විහරති…පෙ… සෙය්යථාපි, බ්රාහ්මණ, උදපත්තො න සෙවාලපණකපරියොනද්ධො. තත්ථ චක්ඛුමා පුරිසො සකං මුඛනිමිත්තං පච්චවෙක්ඛමානො යථාභූතං පජානෙය්ය පස්සෙය්ය. එවමෙවං ඛො, බ්රාහ්මණ, යස්මිං සමයෙ න ථිනමිද්ධපරියුට්ඨිතෙන චෙතසා විහරති…පෙ….

‘‘පුන චපරං, බ්රාහ්මණ , යස්මිං සමයෙ න උද්ධච්චකුක්කුච්චපරියුට්ඨිතෙන චෙතසා විහරති…පෙ… සෙය්යථාපි, බ්රාහ්මණ, උදපත්තො න වාතෙරිතො න චලිතො න භන්තො න ඌමිජාතො. තත්ථ චක්ඛුමා පුරිසො සකං මුඛනිමිත්තං පච්චවෙක්ඛමානො යථාභූතං පජානෙය්ය පස්සෙය්ය. එවමෙවං ඛො, බ්රාහ්මණ, යස්මිං සමයෙ න උද්ධච්චකුක්කුච්චපරියුට්ඨිතෙන චෙතසා විහරති …පෙ….

‘‘පුන චපරං, බ්රාහ්මණ, යස්මිං සමයෙ න විචිකිච්ඡාපරියුට්ඨිතෙන චෙතසා විහරති න විචිකිච්ඡාපරෙතෙන, උප්පන්නාය ච විචිකිච්ඡාය නිස්සරණං යථාභූතං පජානාති , අත්තත්ථම්පි තස්මිං සමයෙ යථාභූතං පජානාති පස්සති, පරත්ථම්පි තස්මිං සමයෙ යථාභූතං පජානාති පස්සති, උභයත්ථම්පි තස්මිං සමයෙ යථාභූතං පජානාති පස්සති, දීඝරත්තං අසජ්ඣායකතාපි මන්තා පටිභන්ති, පගෙව සජ්ඣායකතා. සෙය්යථාපි, බ්රාහ්මණ, උදපත්තො අච්ඡො විප්පසන්නො අනාවිලො ආලොකෙ නික්ඛිත්තො. තත්ථ චක්ඛුමා පුරිසො සකං මුඛනිමිත්තං පච්චවෙක්ඛමානො යථාභූතං පජානෙය්ය පස්සෙය්ය. එවමෙවං ඛො, බ්රාහ්මණ, යස්මිං සමයෙ න විචිකිච්ඡාපරියුට්ඨිතෙන චෙතසා විහරති න විචිකිච්ඡාපරෙතෙන, උප්පන්නාය ච විචිකිච්ඡාය නිස්සරණං යථාභූතං පජානාති, අත්තත්ථම්පි තස්මිං සමයෙ යථාභූතං පජානාති පස්සති, පරත්ථම්පි…පෙ… උභයත්ථම්පි තස්මිං සමයෙ යථාභූතං පජානාති පස්සති, දීඝරත්තං අසජ්ඣායකතාපි මන්තා පටිභන්ති, පගෙව සජ්ඣායකතා.

‘‘අයං ඛො, බ්රාහ්මණ, හෙතු අයං පච්චයො, යෙන කදාචි දීඝරත්තං සජ්ඣායකතාපි මන්තා නප්පටිභන්ති, පගෙව අසජ්ඣායකතා . අයං පන, බ්රාහ්මණ, හෙතු අයං පච්චයො, යෙන කදාචි දීඝරත්තං අසජ්ඣායකතාපි මන්තා පටිභන්ති, පගෙව සජ්ඣායකතා’’ති.

‘‘අභික්කන්තං, භො ගොතම…පෙ… උපාසකං මං භවං ගොතමො ධාරෙතු අජ්ජතග්ගෙ පාණුපෙතං සරණං ගත’’න්ති. තතියං.

4. කාරණපාලීසුත්තං

194. එකං සමයං භගවා වෙසාලියං විහරති මහාවනෙ කූටාගාරසාලායං. තෙන ඛො පන සමයෙන කාරණපාලී [කරණපාලී (ක.)] බ්රාහ්මණො ලිච්ඡවීනං කම්මන්තං කාරෙති. අද්දසා ඛො කාරණපාලී බ්රාහ්මණො පිඞ්ගියානිං බ්රාහ්මණං දූරතොව ආගච්ඡන්තං; දිස්වා පිඞ්ගියානිං බ්රාහ්මණං එතදවොච –

‘‘හන්ද, කුතො නු භවං පිඞ්ගියානී ආගච්ඡති දිවා දිවස්සා’’ති? ‘‘ඉතොහං [ඉධාහං (ස්යා. කං.), ඉතො හි ඛො අහං (ම. නි. 1.288)], භො, ආගච්ඡාමි සමණස්ස ගොතමස්ස සන්තිකා’’ති. ‘‘තං කිං මඤ්ඤති භවං, පිඞ්ගියානී, සමණස්ස ගොතමස්ස පඤ්ඤාවෙය්යත්තියං? පණ්ඩිතො මඤ්ඤෙ’’ති? ‘‘කො චාහං, භො, කො ච සමණස්ස ගොතමස්ස පඤ්ඤාවෙය්යත්තියං ජානිස්සාමි! සොපි නූනස්ස තාදිසොව යො සමණස්ස ගොතමස්ස පඤ්ඤාවෙය්යත්තියං ජානෙය්යා’’ති! ‘‘උළාරාය ඛලු භවං, පිඞ්ගියානී, සමණං ගොතමං පසංසාය පසංසතී’’ති. ‘‘කො චාහං, භො, කො ච සමණං ගොතමං පසංසිස්සාමි! පසත්ථප්පසත්ථොව [පසට්ඨපසට්ඨො ච (ස්යා. කං. ක.)] සො භවං ගොතමො සෙට්ඨො දෙවමනුස්සාන’’න්ති. ‘‘කිං පන භවං, පිඞ්ගියානී, අත්ථවසං සම්පස්සමානො සමණෙ ගොතමෙ එවං අභිප්පසන්නො’’ති?

‘‘සෙය්යථාපි, භො, පුරිසො අග්ගරසපරිතිත්තො න අඤ්ඤෙසං හීනානං රසානං පිහෙති; එවමෙවං ඛො, භො, යතො යතො තස්ස භොතො ගොතමස්ස ධම්මං සුණාති – යදි සුත්තසො, යදි ගෙය්යසො, යදි වෙය්යාකරණසො, යදි අබ්භුතධම්මසො – තතො තතො න අඤ්ඤෙසං පුථුසමණබ්රාහ්මණප්පවාදානං පිහෙති.

‘‘සෙය්යථාපි, භො, පුරිසො ජිඝච්ඡාදුබ්බල්යපරෙතො මධුපිණ්ඩිකං අධිගච්ඡෙය්ය. සො යතො යතො සායෙථ, ලභතෙව [සායෙය්ය, ලභෙථෙව (ම. නි. 1.205)] සාදුරසං අසෙචනකං; එවමෙවං ඛො, භො, යතො යතො තස්ස භොතො ගොතමස්ස ධම්මං සුණාති – යදි සුත්තසො, යදි ගෙය්යසො, යදි වෙය්යාකරණසො, යදි අබ්භුතධම්මසො – තතො තතො ලභතෙව අත්තමනතං, ලභති චෙතසො පසාදං.

‘‘සෙය්යථාපි, භො, පුරිසො චන්දනඝටිකං අධිගච්ඡෙය්ය – හරිචන්දනස්ස වා ලොහිතචන්දනස්ස වා. සො යතො යතො ඝායෙථ – යදි මූලතො, යදි මජ්ඣතො, යදි අග්ගතො – අධිගච්ඡතෙව [අධිගච්ඡෙථෙව (?)] සුරභිගන්ධං අසෙචනකං; එවමෙවං ඛො, භො, යතො යතො තස්ස භොතො ගොතමස්ස ධම්මං සුණාති – යදි සුත්තසො, යදි ගෙය්යසො, යදි වෙය්යාකරණසො, යදි අබ්භුතධම්මසො – තතො තතො අධිගච්ඡති පාමොජ්ජං අධිගච්ඡති සොමනස්සං.

‘‘සෙය්යථාපි, භො, පුරිසො ආබාධිකො දුක්ඛිතො බාළ්හගිලානො. තස්ස කුසලො භිසක්කො ඨානසො ආබාධං නීහරෙය්ය; එවමෙවං ඛො, භො, යතො යතො තස්ස භොතො ගොතමස්ස ධම්මං සුණාති – යදි සුත්තසො, යදි ගෙය්යසො, යදි වෙය්යාකරණසො, යදි අබ්භුතධම්මසො – තතො තතො සොකපරිදෙවදුක්ඛදොමනස්සුපායාසා අබ්භත්ථං ගච්ඡන්ති.

‘‘සෙය්යථාපි , භො, පොක්ඛරණී අච්ඡොදකා සාතොදකා සීතොදකා සෙතකා සුපතිත්ථා රමණීයා. අථ පුරිසො ආගච්ඡෙය්ය ඝම්මාභිතත්තො ඝම්මපරෙතො කිලන්තො තසිතො පිපාසිතො . සො තං පොක්ඛරණිං ඔගාහෙත්වා න්හාත්වා ච පිවිත්වා ච සබ්බදරථකිලමථපරිළාහං පටිප්පස්සම්භෙය්ය. එවමෙවං ඛො, භො, යතො යතො තස්ස භොතො ගොතමස්ස ධම්මං සුණාති – යදි සුත්තසො, යදි ගෙය්යසො, යදි වෙය්යාකරණසො, යදි අබ්භුතධම්මසො – තතො තතො සබ්බදරථකිලමථපරිළාහා පටිප්පස්සම්භන්තී’’ති.

එවං වුත්තෙ කාරණපාලී බ්රාහ්මණො උට්ඨායාසනා එකංසං උත්තරාසඞ්ගං කරිත්වා දක්ඛිණං ජාණුමණ්ඩලං පථවියං නිහන්ත්වා යෙන භගවා තෙනඤ්ජලිං පණාමෙත්වා තික්ඛත්තුං උදානං උදානෙසි –

‘‘නමො තස්ස භගවතො අරහතො සම්මාසම්බුද්ධස්ස;

නමො තස්ස භගවතො අරහතො සම්මාසම්බුද්ධස්ස;

නමො තස්ස භගවතො අරහතො සම්මාසම්බුද්ධස්සා’’ති.

‘‘අභික්කන්තං, භො පිඞ්ගියානි, අභික්කන්තං, භො පිඞ්ගියානි! සෙය්යථාපි, භො පිඞ්ගියානි, නික්කුජ්ජිතං [නිකුජ්ජිතං (ක.)] වා උක්කුජ්ජෙය්ය පටිච්ඡන්නං වා විවරෙය්ය, මූළ්හස්ස වා මග්ගං ආචික්ඛෙය්ය අන්ධකාරෙ වා තෙලපජ්ජොතං ධාරෙය්ය – චක්ඛුමන්තො රූපානි දක්ඛන්තීති; එවමෙවං භොතා පිඞ්ගියානිනා අනෙකපරියායෙන ධම්මො පකාසිතො. එසාහං, භො පිඞ්ගියානි, තං භවන්තං ගොතමං සරණං ගච්ඡාමි ධම්මඤ්ච භික්ඛුසඞ්ඝඤ්ච. උපාසකං මං භවං පිඞ්ගියානී ධාරෙතු, අජ්ජතග්ගෙ පාණුපෙතං සරණං ගත’’න්ති. චතුත්ථං.

5. පිඞ්ගියානීසුත්තං

195. එකං සමයං භගවා වෙසාලියං විහරති මහාවනෙ කූටාගාරසාලායං. තෙන ඛො පන සමයෙන පඤ්චමත්තානි ලිච්ඡවිසතානි භගවන්තං පයිරුපාසන්ති. අප්පෙකච්චෙ ලිච්ඡවී නීලා හොන්ති නීලවණ්ණා නීලවත්ථා නීලාලඞ්කාරා, අප්පෙකච්චෙ ලිච්ඡවී පීතා හොන්ති පීතවණ්ණා පීතවත්ථා පීතාලඞ්කාරා , අප්පෙකච්චෙ ලිච්ඡවී ලොහිතකා හොන්ති ලොහිතකවණ්ණා ලොහිතකවත්ථා ලොහිතකාලඞ්කාරා, අප්පෙකච්චෙ ලිච්ඡවී ඔදාතා හොන්ති ඔදාතවණ්ණා ඔදාතවත්ථා ඔදාතාලඞ්කාරා. ත්යස්සුදං භගවා අතිරොචති වණ්ණෙන චෙව යසසා ච.

අථ ඛො පිඞ්ගියානී බ්රාහ්මණො උට්ඨායාසනා එකංසං උත්තරාසඞ්ගං කරිත්වා යෙන භගවා තෙනඤ්ජලිං පණාමෙත්වා භගවන්තං එතදවොච – ‘‘පටිභාති මං, භගවා, පටිභාති මං, සුගතා’’ති. ‘‘පටිභාතු තං පිඞ්ගියානී’’ති භගවා අවොච. අථ ඛො පිඞ්ගියානී බ්රාහ්මණො භගවතො සම්මුඛා සාරුප්පාය ගාථාය අභිත්ථවි –

‘‘පද්මං [පදුමං (ක.) සං. නි. 1.132] යථා කොකනදං [කොකනුදං (ස්යා. කං.)] සුගන්ධං,

පාතො සියා ඵුල්ලමවීතගන්ධං;

අඞ්ගීරසං පස්ස විරොචමානං,

තපන්තමාදිච්චමිවන්තලික්ඛෙ’’ති.

අථ ඛො තෙ ලිච්ඡවී පඤ්චහි උත්තරාසඞ්ගසතෙහි පිඞ්ගියානිං බ්රාහ්මණං අච්ඡාදෙසුං. අථ ඛො පිඞ්ගියානී බ්රාහ්මණො තෙහි පඤ්චහි උත්තරාසඞ්ගසතෙහි භගවන්තං අච්ඡාදෙසි .

අථ ඛො භගවා තෙ ලිච්ඡවී එතදවොච – ‘‘පඤ්චන්නං, ලිච්ඡවී, රතනානං පාතුභාවො දුල්ලභො ලොකස්මිං. කතමෙසං පඤ්චන්නං? තථාගතස්ස අරහතො සම්මාසම්බුද්ධස්ස පාතුභාවො දුල්ලභො ලොකස්මිං. තථාගතප්පවෙදිතස්ස ධම්මවිනයස්ස දෙසෙතා පුග්ගලො දුල්ලභො ලොකස්මිං. තථාගතප්පවෙදිතස්ස ධම්මවිනයස්ස දෙසිතස්ස විඤ්ඤාතා පුග්ගලො දුල්ලභො ලොකස්මිං. තථාගතප්පවෙදිතස්ස ධම්මවිනයස්ස දෙසිතස්ස විඤ්ඤාතා ධම්මානුධම්මප්පටිපන්නො පුග්ගලො දුල්ලභො ලොකස්මිං. කතඤ්ඤූ කතවෙදී පුග්ගලො දුල්ලභො ලොකස්මිං. ඉමෙසං ඛො, ලිච්ඡවී, පඤ්චන්නං රතනානං පාතුභාවො දුල්ලභො ලොකස්මි’’න්ති [අ. නි. 5.143]. පඤ්චමං.

6. මහාසුපිනසුත්තං

196. ‘‘තථාගතස්ස, භික්ඛවෙ, අරහතො සම්මාසම්බුද්ධස්ස පුබ්බෙව සම්බොධා අනභිසම්බුද්ධස්ස බොධිසත්තස්සෙව සතො පඤ්ච මහාසුපිනා පාතුරහෙසුං. කතමෙ පඤ්ච? තථාගතස්ස, භික්ඛවෙ, අරහතො සම්මාසම්බුද්ධස්ස පුබ්බෙව සම්බොධා අනභිසම්බුද්ධස්ස බොධිසත්තස්සෙව සතො අයං මහාපථවී මහාසයනං අහොසි, හිමවා පබ්බතරාජා බිබ්බොහනං [බිබ්බොහනං (සී. ස්යා. කං. පී.), බිම්බ + ඔහනං = ඉති පදවිභාගො] අහොසි, පුරත්ථිමෙ සමුද්දෙ වාමො හත්ථො ඔහිතො අහොසි, පච්ඡිමෙ සමුද්දෙ දක්ඛිණො හත්ථො ඔහිතො අහොසි, දක්ඛිණෙ සමුද්දෙ උභො පාදා ඔහිතා අහෙසුං. තථාගතස්ස, භික්ඛවෙ, අරහතො සම්මාසම්බුද්ධස්ස පුබ්බෙව සම්බොධා අනභිසම්බුද්ධස්ස බොධිසත්තස්සෙව සතො අයං පඨමො මහාසුපිනො පාතුරහොසි.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, තථාගතස්ස අරහතො සම්මාසම්බුද්ධස්ස පුබ්බෙව සම්බොධා අනභිසම්බුද්ධස්ස බොධිසත්තස්සෙව සතො තිරියා නාම තිණජාති නාභියා උග්ගන්ත්වා නභං ආහච්ච ඨිතා අහොසි. තථාගතස්ස, භික්ඛවෙ , අරහතො සම්මාසම්බුද්ධස්ස පුබ්බෙව සම්බොධා අනභිසම්බුද්ධස්ස බොධිසත්තස්සෙව සතො අයං දුතියො මහාසුපිනො පාතුරහොසි.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, තථාගතස්ස අරහතො සම්මාසම්බුද්ධස්ස පුබ්බෙව සම්බොධා අනභිසම්බුද්ධස්ස බොධිසත්තස්සෙව සතො සෙතා කිමී කණ්හසීසා පාදෙහි උස්සක්කිත්වා ( ) [(අග්ගනඛතො) කත්ථචි දිස්සති] යාව ජාණුමණ්ඩලා පටිච්ඡාදෙසුං. තථාගතස්ස, භික්ඛවෙ, අරහතො සම්මාසම්බුද්ධස්ස පුබ්බෙව සම්බොධා අනභිසම්බුද්ධස්ස බොධිසත්තස්සෙව සතො අයං තතියො මහාසුපිනො පාතුරහොසි.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, තථාගතස්ස අරහතො සම්මාසම්බුද්ධස්ස පුබ්බෙව සම්බොධා අනභිසම්බුද්ධස්ස බොධිසත්තස්සෙව සතො චත්තාරො සකුණා නානාවණ්ණා චතූහි දිසාහි ආගන්ත්වා පාදමූලෙ නිපතිත්වා සබ්බසෙතා සම්පජ්ජිංසු. තථාගතස්ස, භික්ඛවෙ, අරහතො සම්මාසම්බුද්ධස්ස පුබ්බෙව සම්බොධා අනභිසම්බුද්ධස්ස බොධිසත්තස්සෙව සතො අයං චතුත්ථො මහාසුපිනො පාතුරහොසි.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, තථාගතො අරහං සම්මාසම්බුද්ධො පුබ්බෙව සම්බොධා අනභිසම්බුද්ධො බොධිසත්තොව සමානො මහතො මීළ්හපබ්බතස්ස උපරූපරි චඞ්කමති අලිප්පමානො මීළ්හෙන. තථාගතස්ස, භික්ඛවෙ, අරහතො සම්මාසම්බුද්ධස්ස පුබ්බෙව සම්බොධා අනභිසම්බුද්ධස්ස බොධිසත්තස්සෙව සතො අයං පඤ්චමො මහාසුපිනො පාතුරහොසි.

‘‘යම්පි , භික්ඛවෙ, තථාගතස්ස අරහතො සම්මාසම්බුද්ධස්ස පුබ්බෙව සම්බොධා අනභිසම්බුද්ධස්ස බොධිසත්තස්සෙව සතො අයං මහාපථවී මහාසයනං අහොසි, හිමවා පබ්බතරාජා බිබ්බොහනං අහොසි, පුරත්ථිමෙ සමුද්දෙ වාමො හත්ථො ඔහිතො අහොසි, පච්ඡිමෙ සමුද්දෙ දක්ඛිණො හත්ථො ඔහිතො අහොසි, දක්ඛිණෙ සමුද්දෙ උභො පාදා ඔහිතා අහෙසුං; තථාගතෙන , භික්ඛවෙ, අරහතා සම්මාසම්බුද්ධෙන අනුත්තරා සම්මාසම්බොධි අභිසම්බුද්ධා. තස්සා අභිසම්බොධාය අයං පඨමො මහාසුපිනො පාතුරහොසි.

‘‘යම්පි , භික්ඛවෙ, තථාගතස්ස අරහතො සම්මාසම්බුද්ධස්ස පුබ්බෙව සම්බොධා අනභිසම්බුද්ධස්ස බොධිසත්තස්සෙව සතො තිරියා නාම තිණජාති නාභියා උග්ගන්ත්වා නභං ආහච්ච ඨිතා අහොසි; තථාගතෙන, භික්ඛවෙ, අරහතා සම්මාසම්බුද්ධෙන අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො අභිසම්බුජ්ඣිත්වා යාව දෙවමනුස්සෙහි සුප්පකාසිතො. තස්ස අභිසම්බොධාය අයං දුතියො මහාසුපිනො පාතුරහොසි.

‘‘යම්පි, භික්ඛවෙ, තථාගතස්ස අරහතො සම්මාසම්බුද්ධස්ස පුබ්බෙව සම්බොධා අනභිසම්බුද්ධස්ස බොධිසත්තස්සෙව සතො සෙතා කිමී කණ්හසීසා පාදෙහි උස්සක්කිත්වා යාව ජාණුමණ්ඩලා පටිච්ඡාදෙසුං; බහූ, භික්ඛවෙ, ගිහී ඔදාතවසනා තථාගතං පාණුපෙතා [පාණුපෙතං (සී. ස්යා. කං. පී.)] සරණං ගතා. තස්ස අභිසම්බොධාය අයං තතියො මහාසුපිනො පාතුරහොසි.

‘‘යම්පි, භික්ඛවෙ, තථාගතස්ස අරහතො සම්මාසම්බුද්ධස්ස පුබ්බෙව සම්බොධා අනභිසම්බුද්ධස්ස බොධිසත්තස්සෙව සතො චත්තාරො සකුණා නානාවණ්ණා චතූහි දිසාහි ආගන්ත්වා පාදමූලෙ නිපතිත්වා සබ්බසෙතා සම්පජ්ජිංසු; චත්තාරොමෙ, භික්ඛවෙ, වණ්ණා ඛත්තියා බ්රාහ්මණා වෙස්සා සුද්දා තෙ තථාගතප්පවෙදිතෙ ධම්මවිනයෙ අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිත්වා අනුත්තරං විමුත්තිං සච්ඡිකරොන්ති. තස්ස අභිසම්බොධාය අයං චතුත්ථො මහාසුපිනො පාතුරහොසි.

‘‘යම්පි, භික්ඛවෙ, තථාගතො අරහං සම්මාසම්බුද්ධො පුබ්බෙව සම්බොධා අනභිසම්බුද්ධො බොධිසත්තොව සමානො මහතො මීළ්හපබ්බතස්ස උපරූපරි චඞ්කමති අලිප්පමානො මීළ්හෙන; ලාභී, භික්ඛවෙ, තථාගතො චීවරපිණ්ඩපාතසෙනාසනගිලානප්පච්චයභෙසජ්ජපරික්ඛාරානං, තං [තත්ථ ච (සී. ස්යා. කං. පී.)] තථාගතො අගථිතො [අගධිතො (ස්යා. පී. ක.)] අමුච්ඡිතො අනජ්ඣොසන්නො [අනජ්ඣාපන්නො (ක.) අනජ්ඣොපන්නො (සී. ස්යා.)] ආදීනවදස්සාවී නිස්සරණපඤ්ඤො පරිභුඤ්ජති. තස්ස අභිසම්බොධාය අයං පඤ්චමො මහාසුපිනො පාතුරහොසි.

‘‘තථාගතස්ස, භික්ඛවෙ, අරහතො සම්මාසම්බුද්ධස්ස පුබ්බෙව සම්බොධා අනභිසම්බුද්ධස්ස බොධිසත්තස්සෙව සතො ඉමෙ පඤ්ච මහාසුපිනා පාතුරහෙසු’’න්ති. ඡට්ඨං.

7. වස්සසුත්තං

197. ‘‘පඤ්චිමෙ , භික්ඛවෙ, වස්සස්ස අන්තරායා, යං නෙමිත්තා [නෙමිත්තකා (කත්ථචි)] න ජානන්ති, යත්ථ නෙමිත්තානං චක්ඛු න කමති. කතමෙ පඤ්ච? උපරි, භික්ඛවෙ, ආකාසෙ තෙජොධාතු පකුප්පති. තෙන උප්පන්නා මෙඝා පටිවිගච්ඡන්ති. අයං, භික්ඛවෙ, පඨමො වස්සස්ස අන්තරායො, යං නෙමිත්තා න ජානන්ති, යත්ථ නෙමිත්තානං චක්ඛු න කමති.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, උපරි ආකාසෙ වායොධාතු පකුප්පති. තෙන උප්පන්නා මෙඝා පටිවිගච්ඡන්ති. අයං, භික්ඛවෙ, දුතියො වස්සස්ස අන්තරායො, යං නෙමිත්තා න ජානන්ති, යත්ථ නෙමිත්තානං චක්ඛු න කමති.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, රාහු අසුරින්දො පාණිනා උදකං සම්පටිච්ඡිත්වා මහාසමුද්දෙ ඡඩ්ඩෙති. අයං, භික්ඛවෙ, තතියො වස්සස්ස අන්තරායො, යං නෙමිත්තා න ජානන්ති, යත්ථ නෙමිත්තානං චක්ඛු න කමති.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, වස්සවලාහකා දෙවා පමත්තා හොන්ති. අයං, භික්ඛවෙ, චතුත්ථො වස්සස්ස අන්තරායො, යං නෙමිත්තා න ජානන්ති, යත්ථ නෙමිත්තානං චක්ඛු න කමති.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, මනුස්සා අධම්මිකා හොන්ති. අයං, භික්ඛවෙ, පඤ්චමො වස්සස්ස අන්තරායො, යං නෙමිත්තා න ජානන්ති, යත්ථ නෙමිත්තානං චක්ඛු න කමති. ඉමෙ ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්ච වස්සස්ස අන්තරායා, යං නෙමිත්තා න ජානන්ති, යත්ථ නෙමිත්තානං චක්ඛු න කමතී’’ති. සත්තමං.

8. වාචාසුත්තං

198. ‘‘පඤ්චහි , භික්ඛවෙ, අඞ්ගෙහි සමන්නාගතා වාචා සුභාසිතා හොති, නො දුබ්භාසිතා, අනවජ්ජා ච අනනුවජ්ජා ච විඤ්ඤූනං [අනනුවජ්ජා විඤ්ඤූනං (ස්යා. කං.)]. කතමෙහි පඤ්චහි? කාලෙන ච භාසිතා හොති, සච්චා ච භාසිතා හොති, සණ්හා ච භාසිතා හොති, අත්ථසංහිතා ච භාසිතා හොති, මෙත්තචිත්තෙන ච භාසිතා හොති. ඉමෙහි ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්චහි අඞ්ගෙහි සමන්නාගතා වාචා සුභාසිතා හොති, නො දුබ්භාසිතා, අනවජ්ජා ච අනනුවජ්ජා ච විඤ්ඤූන’’න්ති. අට්ඨමං.

9. කුලසුත්තං

199. ‘‘යං, භික්ඛවෙ, සීලවන්තො පබ්බජිතා කුලං උපසඞ්කමන්ති, තත්ථ මනුස්සා පඤ්චහි ඨානෙහි බහුං පුඤ්ඤං පසවන්ති. කතමෙහි පඤ්චහි? යස්මිං, භික්ඛවෙ, සමයෙ සීලවන්තෙ පබ්බජිතෙ කුලං උපසඞ්කමන්තෙ මනුස්සා දිස්වා චිත්තානි පසාදෙන්ති [පසීදන්ති (ස්යා. කං. ක.)], සග්ගසංවත්තනිකං, භික්ඛවෙ, තං කුලං තස්මිං සමයෙ පටිපදං පටිපන්නං හොති.

‘‘යස්මිං, භික්ඛවෙ, සමයෙ සීලවන්තෙ පබ්බජිතෙ කුලං උපසඞ්කමන්තෙ මනුස්සා පච්චුට්ඨෙන්ති අභිවාදෙන්ති ආසනං දෙන්ති, උච්චාකුලීනසංවත්තනිකං, භික්ඛවෙ, තං කුලං තස්මිං සමයෙ පටිපදං පටිපන්නං හොති.

‘‘යස්මිං, භික්ඛවෙ, සමයෙ සීලවන්තෙ පබ්බජිතෙ කුලං උපසඞ්කමන්තෙ මනුස්සා මච්ඡෙරමලං පටිවිනෙන්ති [පටිවිනොදෙන්ති (සී. පී.)], මහෙසක්ඛසංවත්තනිකං, භික්ඛවෙ, තං කුලං තස්මිං සමයෙ පටිපදං පටිපන්නං හොති.

‘‘යස්මිං, භික්ඛවෙ, සමයෙ සීලවන්තෙ පබ්බජිතෙ කුලං උපසඞ්කමන්තෙ මනුස්සා යථාසත්ති යථාබලං සංවිභජන්ති, මහාභොගසංවත්තනිකං , භික්ඛවෙ, තං කුලං තස්මිං සමයෙ පටිපදං පටිපන්නං හොති.

‘‘යස්මිං, භික්ඛවෙ, සමයෙ සීලවන්තෙ පබ්බජිතෙ කුලං උපසඞ්කමන්තෙ මනුස්සා පරිපුච්ඡන්ති පරිපඤ්හන්ති ධම්මං සුණන්ති, මහාපඤ්ඤාසංවත්තනිකං, භික්ඛවෙ, තං කුලං තස්මිං සමයෙ පටිපදං පටිපන්නං හොති. යං , භික්ඛවෙ, සීලවන්තො පබ්බජිතා කුලං උපසඞ්කමන්ති, තත්ථ මනුස්සා ඉමෙහි පඤ්චහි ඨානෙහි බහුං පුඤ්ඤං පසවන්තී’’ති. නවමං.

10. නිස්සාරණීයසුත්තං

200. ‘‘පඤ්චිමා , භික්ඛවෙ, නිස්සාරණීයා [නිස්සරණීයා (පී.), නිස්සරණියා (දී. නි. 3.321)] ධාතුයො. කතමා පඤ්ච? ඉධ, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො කාමං [කාමෙ (ස්යා. කං.) දී. නි. 3.321] මනසිකරොතො කාමෙසු චිත්තං න පක්ඛන්දති නප්පසීදති න සන්තිට්ඨති න විමුච්චති. නෙක්ඛම්මං ඛො පනස්ස මනසිකරොතො නෙක්ඛම්මෙ චිත්තං පක්ඛන්දති පසීදති සන්තිට්ඨති විමුච්චති. තස්ස තං චිත්තං සුගතං [සුකතං (පී. ක.)] සුභාවිතං සුවුට්ඨිතං සුවිමුත්තං සුවිසංයුත්තං [විසංයුත්තං (කත්ථචි, දී. නි. 3.321)] කාමෙහි; යෙ ච කාමපච්චයා උප්පජ්ජන්ති ආසවා විඝාතපරිළාහා, මුත්තො සො තෙහි, න සො තං වෙදනං වෙදියති. ඉදමක්ඛාතං කාමානං නිස්සරණං.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො බ්යාපාදං මනසිකරොතො බ්යාපාදෙ චිත්තං න පක්ඛන්දති නප්පසීදති න සන්තිට්ඨති න විමුච්චති. අබ්යාපාදං ඛො පනස්ස මනසිකරොතො අබ්යාපාදෙ චිත්තං පක්ඛන්දති පසීදති සන්තිට්ඨති විමුච්චති. තස්ස තං චිත්තං සුගතං සුභාවිතං සුවුට්ඨිතං සුවිමුත්තං සුවිසංයුත්තං බ්යාපාදෙන; යෙ ච බ්යාපාදපච්චයා උප්පජ්ජන්ති ආසවා විඝාතපරිළාහා, මුත්තො සො තෙහි, න සො තං වෙදනං වෙදියති. ඉදමක්ඛාතං බ්යාපාදස්ස නිස්සරණං.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො විහෙසං මනසිකරොතො විහෙසාය චිත්තං න පක්ඛන්දති නප්පසීදති න සන්තිට්ඨති න විමුච්චති. අවිහෙසං ඛො පනස්ස මනසිකරොතො අවිහෙසාය චිත්තං පක්ඛන්දති පසීදති සන්තිට්ඨති විමුච්චති. තස්ස තං චිත්තං සුගතං සුභාවිතං සුවුට්ඨිතං සුවිමුත්තං සුවිසංයුත්තං විහෙසාය; යෙ ච විහෙසාපච්චයා උප්පජ්ජන්ති ආසවා විඝාතපරිළාහා, මුත්තො සො තෙහි, න සො තං වෙදනං වෙදියති. ඉදමක්ඛාතං විහෙසාය නිස්සරණං.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො රූපං මනසිකරොතො රූපෙ චිත්තං න පක්ඛන්දති නප්පසීදති න සන්තිට්ඨති න විමුච්චති. අරූපං ඛො පනස්ස මනසිකරොතො අරූපෙ චිත්තං පක්ඛන්දති පසීදති සන්තිට්ඨති විමුච්චති. තස්ස තං චිත්තං සුගතං සුභාවිතං සුවුට්ඨිතං සුවිමුත්තං සුවිසංයුත්තං රූපෙහි; යෙ ච රූපපච්චයා උප්පජ්ජන්ති ආසවා විඝාතපරිළාහා, මුත්තො සො තෙහි, න සො තං වෙදනං වෙදියති. ඉදමක්ඛාතං රූපානං නිස්සරණං.

‘‘පුන චපරං, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො සක්කායං මනසිකරොතො සක්කායෙ චිත්තං න පක්ඛන්දති නප්පසීදති න සන්තිට්ඨති න විමුච්චති. සක්කායනිරොධං ඛො පනස්ස මනසිකරොතො සක්කායනිරොධෙ චිත්තං පක්ඛන්දති පසීදති සන්තිට්ඨති විමුච්චති. තස්ස තං චිත්තං සුගතං සුභාවිතං සුවුට්ඨිතං සුවිමුත්තං සුවිසංයුත්තං සක්කායෙන; යෙ ච සක්කායපච්චයා උප්පජ්ජන්ති ආසවා විඝාතපරිළාහා, මුත්තො සො තෙහි, න සො තං වෙදනං වෙදියති. ඉදමක්ඛාතං සක්කායස්ස නිස්සරණං.

‘‘තස්ස කාමනන්දීපි නානුසෙති, බ්යාපාදනන්දීපි නානුසෙති, විහෙසානන්දීපි නානුසෙති , රූපනන්දීපි නානුසෙති, සක්කායනන්දීපි නානුසෙති (සො) [( ) කත්ථචි නත්ථි] කාමනන්දියාපි අනනුසයා, බ්යාපාදනන්දියාපි අනනුසයා, විහෙසානන්දියාපි අනනුසයා, රූපනන්දියාපි අනනුසයා, සක්කායනන්දියාපි අනනුසයා. අයං වුච්චති, භික්ඛවෙ, භික්ඛු නිරනුසයො, අච්ඡෙච්ඡි [අච්ඡෙජ්ජි (ස්යා. කං. ක.)] තණ්හං, විවත්තයි [වාවත්තයි (සී.)] සංයොජනං, සම්මා මානාභිසමයා අන්තමකාසි දුක්ඛස්ස. ඉමා ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්ච නිස්සාරණීයා ධාතුයො’’ති. දසමං.

බ්රාහ්මණවග්ගො පඤ්චමො.

තස්සුද්දානං –

සොණො දොණො සඞ්ගාරවො, කාරණපාලී ච පිඞ්ගියානී;

සුපිනා ච වස්සා වාචා, කුලං නිස්සාරණීයෙන චාති.

චතුත්ථංපණ්ණාසකං සමත්තො.

5. පඤ්චමපණ්ණාසකං