📜

4. සුමනවග්ගො

1. සුමනසුත්තං

31. එකං සමයං…පෙ… අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමෙ. අථ ඛො සුමනා රාජකුමාරී පඤ්චහි රථසතෙහි පඤ්චහි රාජකුමාරිසතෙහි පරිවුතා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නා ඛො සුමනා රාජකුමාරී භගවන්තං එතදවොච –

‘‘ඉධස්සු, භන්තෙ, භගවතො ද්වෙ සාවකා සමසද්ධා සමසීලා සමපඤ්ඤා – එකො දායකො, එකො අදායකො. තෙ කායස්ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්ගං ලොකං උපපජ්ජෙය්යුං. දෙවභූතානං පන නෙසං [තෙසං (සී.)], භන්තෙ, සියා විසෙසො, සියා නානාකරණ’’න්ති?

‘‘සියා, සුමනෙ’’ති භගවා අවොච – ‘‘යො සො, සුමනෙ, දායකො සො අමුං අදායකං දෙවභූතො සමානො පඤ්චහි ඨානෙහි අධිගණ්හාති – දිබ්බෙන ආයුනා, දිබ්බෙන වණ්ණෙන, දිබ්බෙන සුඛෙන, දිබ්බෙන යසෙන, දිබ්බෙන ආධිපතෙය්යෙන. යො සො, සුමනෙ, දායකො සො අමුං අදායකං දෙවභූතො සමානො ඉමෙහි පඤ්චහි ඨානෙහි අධිගණ්හාති’’.

‘‘සචෙ පන තෙ, භන්තෙ, තතො චුතා ඉත්ථත්තං ආගච්ඡන්ති, මනුස්සභූතානං පන නෙසං, භන්තෙ, සියා විසෙසො, සියා නානාකරණ’’න්ති? ‘‘සියා, සුමනෙ’’ති භගවා අවොච – ‘‘යො සො, සුමනෙ, දායකො සො අමුං අදායකං මනුස්සභූතො සමානො පඤ්චහි ඨානෙහි අධිගණ්හාති – මානුසකෙන ආයුනා, මානුසකෙන වණ්ණෙන, මානුසකෙන සුඛෙන, මානුසකෙන යසෙන, මානුසකෙන ආධිපතෙය්යෙන. යො සො, සුමනෙ, දායකො සො අමුං අදායකං මනුස්සභූතො සමානො ඉමෙහි පඤ්චහි ඨානෙහි අධිගණ්හාති’’.

‘‘සචෙ පන තෙ, භන්තෙ, උභො අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජන්ති, පබ්බජිතානං පන නෙසං, භන්තෙ , සියා විසෙසො, සියා නානාකරණ’’න්ති? ‘‘සියා, සුමනෙ’’ති භගවා අවොච – ‘‘යො සො, සුමනෙ, දායකො සො අමුං අදායකං පබ්බජිතො සමානො පඤ්චහි ඨානෙහි අධිගණ්හාති – යාචිතොව බහුලං චීවරං පරිභුඤ්ජති අප්පං අයාචිතො, යාචිතොව බහුලං පිණ්ඩපාතං පරිභුඤ්ජති අප්පං අයාචිතො, යාචිතොව බහුලං සෙනාසනං පරිභුඤ්ජති අප්පං අයාචිතො, යාචිතොව බහුලං ගිලානප්පච්චයභෙසජ්ජපරික්ඛාරං පරිභුඤ්ජති අප්පං අයාචිතො. යෙහි ඛො පන සබ්රහ්මචාරීහි සද්ධිං විහරති ත්යස්ස මනාපෙනෙව බහුලං කායකම්මෙන සමුදාචරන්ති අප්පං අමනාපෙන, මනාපෙනෙව බහුලං වචීකම්මෙන සමුදාචරන්ති අප්පං අමනාපෙන, මනාපෙනෙව බහුලං මනොකම්මෙන සමුදාචරන්ති අප්පං අමනාපෙන, මනාපංයෙව බහුලං උපහාරං උපහරන්ති අප්පං අමනාපං . යො සො, සුමනෙ, දායකො සො අමුං අදායකං පබ්බජිතො සමානො ඉමෙහි පඤ්චහි ඨානෙහි අධිගණ්හාතී’’ති.

‘‘සචෙ පන තෙ, භන්තෙ, උභො අරහත්තං පාපුණන්ති, අරහත්තප්පත්තානං පන නෙසං, භන්තෙ, සියා විසෙසො, සියා නානාකරණ’’න්ති? ‘‘එත්ථ ඛො පනෙසාහං, සුමනෙ, න කිඤ්චි නානාකරණං වදාමි, යදිදං විමුත්තියා විමුත්ති’’න්ති [විමුත්තන්ති (ස්යා. කං.)].

‘‘අච්ඡරියං, භන්තෙ, අබ්භුතං, භන්තෙ! යාවඤ්චිදං, භන්තෙ, අලමෙව දානානි දාතුං අලං පුඤ්ඤානි කාතුං; යත්ර හි නාම දෙවභූතස්සාපි උපකාරානි පුඤ්ඤානි, මනුස්සභූතස්සාපි උපකාරානි පුඤ්ඤානි, පබ්බජිතස්සාපි උපකාරානි පුඤ්ඤානී’’ති. ‘‘එවමෙතං, සුමනෙ! අලඤ්හි, සුමනෙ, දානානි දාතුං අලං පුඤ්ඤානි කාතුං! දෙවභූතස්සාපි උපකාරානි පුඤ්ඤානි, මනුස්සභූතස්සාපි උපකාරානි පුඤ්ඤානි, පබ්බජිතස්සාපි උපකාරානි පුඤ්ඤානී’’ති .

ඉදමවොච භගවා. ඉදං වත්වාන [ඉදං වත්වා (සී. පී.) එවමුපරිපි] සුගතො අථාපරං එතදවොච සත්ථා –

‘‘යථාපි චන්දො විමලො, ගච්ඡං ආකාසධාතුයා;

සබ්බෙ තාරාගණෙ ලොකෙ, ආභාය අතිරොචති.

‘‘තථෙව සීලසම්පන්නො, සද්ධො පුරිසපුග්ගලො;

සබ්බෙ මච්ඡරිනො ලොකෙ, චාගෙන අතිරොචති.

‘‘යථාපි මෙඝො ථනයං, විජ්ජුමාලී සතක්කකු;

ථලං නින්නඤ්ච පූරෙති, අභිවස්සං වසුන්ධරං.

‘‘එවං දස්සනසම්පන්නො, සම්මාසම්බුද්ධසාවකො;

මච්ඡරිං අධිගණ්හාති, පඤ්චඨානෙහි පණ්ඩිතො.

‘‘ආයුනා යසසා චෙව [ආයුනා ච යසෙන ච (ක.)], වණ්ණෙන ච සුඛෙන ච;

ස වෙ භොගපරිබ්යූළ්හො [භොගපරිබ්බූළ්හො (සී.)], පෙච්ච සග්ගෙ පමොදතී’’ති. පඨමං;

2. චුන්දීසුත්තං

32. එකං සමයං භගවා රාජගහෙ විහරති වෙළුවනෙ කලන්දකනිවාපෙ. අථ ඛො චුන්දී රාජකුමාරී පඤ්චහි රථසතෙහි පඤ්චහි ච කුමාරිසතෙහි පරිවුතා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නා ඛො චුන්දී රාජකුමාරී භගවන්තං එතදවොච –

‘‘අම්හාකං, භන්තෙ, භාතා චුන්දො නාම රාජකුමාරො, සො එවමාහ – ‘යදෙව සො හොති ඉත්ථී වා පුරිසො වා බුද්ධං සරණං ගතො, ධම්මං සරණං ගතො, සඞ්ඝං සරණං ගතො, පාණාතිපාතා පටිවිරතො, අදින්නාදානා පටිවිරතො, කාමෙසුමිච්ඡාචාරා පටිවිරතො, මුසාවාදා පටිවිරතො, සුරාමෙරයමජ්ජපමාදට්ඨානා පටිවිරතො, සො කායස්ස භෙදා පරං මරණා සුගතිංයෙව උපපජ්ජති, නො දුග්ගති’න්ති. සාහං, භන්තෙ, භගවන්තං පුච්ඡාමි – ‘කථංරූපෙ ඛො, භන්තෙ, සත්ථරි පසන්නො කායස්ස භෙදා පරං මරණා සුගතිංයෙව උපපජ්ජති, නො දුග්ගතිං? කථංරූපෙ ධම්මෙ පසන්නො කායස්ස භෙදා පරං මරණා සුගතිංයෙව උපපජ්ජති, නො දුග්ගතිං? කථංරූපෙ සඞ්ඝෙ පසන්නො කායස්ස භෙදා පරං මරණා සුගතිංයෙව උපපජ්ජති, නො දුග්ගතිං? කථංරූපෙසු සීලෙසු පරිපූරකාරී කායස්ස භෙදා පරං මරණා සුගතිංයෙව උපපජ්ජති, නො දුග්ගති’’’න්ති?

‘‘යාවතා, චුන්දි, සත්තා අපදා වා ද්විපදා වා චතුප්පදා වා බහුප්පදා වා [අපාදා වා ද්වීපාදා වාචතුප්පාදා වා බහුප්පාදා වා (සී.) අ. නි. 4.34; ඉතිවු. 90] රූපිනො වා අරූපිනො වා සඤ්ඤිනො වා අසඤ්ඤිනො වා නෙවසඤ්ඤිනාසඤ්ඤිනො වා, තථාගතො තෙසං අග්ගමක්ඛායති අරහං සම්මාසම්බුද්ධො. යෙ ඛො, චුන්දි, බුද්ධෙ පසන්නා, අග්ගෙ තෙ පසන්නා. අග්ගෙ ඛො පන පසන්නානං අග්ගො විපාකො හොති.

‘‘යාවතා, චුන්දි, ධම්මා සඞ්ඛතා, අරියො අට්ඨඞ්ගිකො මග්ගො තෙසං අග්ගමක්ඛායති. යෙ, චුන්දි, අරියෙ අට්ඨඞ්ගිකෙ මග්ගෙ පසන්නා, අග්ගෙ තෙ පසන්නා, අග්ගෙ ඛො පන පසන්නානං අග්ගො විපාකො හොති.

‘‘යාවතා , චුන්දි, ධම්මා සඞ්ඛතා වා අසඞ්ඛතා වා, විරාගො තෙසං [තෙසං ධම්මානං (සී. පී. ක.)] අග්ගමක්ඛායති, යදිදං – මදනිම්මදනො පිපාසවිනයො ආලයසමුග්ඝාතො වට්ටුපච්ඡෙදො තණ්හාක්ඛයො විරාගො නිරොධො නිබ්බානං. යෙ ඛො, චුන්දි , විරාගෙ ධම්මෙ පසන්නා, අග්ගෙ තෙ පසන්නා. අග්ගෙ ඛො පන පසන්නානං අග්ගො විපාකො හොති.

‘‘යාවතා, චුන්දි, සඞ්ඝා වා ගණා වා, තථාගතසාවකසඞ්ඝො තෙසං අග්ගමක්ඛායති, යදිදං – චත්තාරි පුරිසයුගානි අට්ඨ පුරිසපුග්ගලා, එස භගවතො සාවකසඞ්ඝො ආහුනෙය්යො පාහුනෙය්යො දක්ඛිණෙය්යො අඤ්ජලිකරණීයො අනුත්තරං පුඤ්ඤක්ඛෙත්තං ලොකස්ස. යෙ ඛො, චුන්දි, සඞ්ඝෙ පසන්නා, අග්ගෙ තෙ පසන්නා. අග්ගෙ ඛො පන පසන්නානං අග්ගො විපාකො හොති.

‘‘යාවතා, චුන්දි, සීලානි, අරියකන්තානි සීලානි තෙසං [අරියකන්තානිතෙසං (සී. ස්යා. කං.)] අග්ගමක්ඛායති, යදිදං – අඛණ්ඩානි අච්ඡිද්දානි අසබලානි අකම්මාසානි භුජිස්සානි විඤ්ඤුප්පසත්ථානි අපරාමට්ඨානි සමාධිසංවත්තනිකානි. යෙ ඛො, චුන්දි, අරියකන්තෙසු සීලෙසු පරිපූරකාරිනො, අග්ගෙ තෙ පරිපූරකාරිනො. අග්ගෙ ඛො පන පරිපූරකාරීනං අග්ගො විපාකො හොතී’’ති.

‘‘අග්ගතො වෙ පසන්නානං, අග්ගං ධම්මං විජානතං;

අග්ගෙ බුද්ධෙ පසන්නානං, දක්ඛිණෙය්යෙ අනුත්තරෙ.

‘‘අග්ගෙ ධම්මෙ පසන්නානං, විරාගූපසමෙ සුඛෙ;

අග්ගෙ සඞ්ඝෙ පසන්නානං, පුඤ්ඤක්ඛෙත්තෙ අනුත්තරෙ.

‘‘අග්ගස්මිං දානං දදතං, අග්ගං පුඤ්ඤං පවඩ්ඪති;

අග්ගං ආයු ච වණ්ණො ච, යසො කිත්ති සුඛං බලං.

‘‘අග්ගස්ස දාතා මෙධාවී, අග්ගධම්මසමාහිතො;

දෙවභූතො මනුස්සො වා, අග්ගප්පත්තො පමොදතී’’ති. දුතියං;

3. උග්ගහසුත්තං

33. එකං සමයං භගවා භද්දියෙ විහරති ජාතියා වනෙ. අථ ඛො උග්ගහො මෙණ්ඩකනත්තා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො උග්ගහො මෙණ්ඩකනත්තා භගවන්තං එතදවොච –

‘‘අධිවාසෙතු මෙ, භන්තෙ, භගවා ස්වාතනාය අත්තචතුත්ථො භත්ත’’න්ති . අධිවාසෙසි භගවා තුණ්හීභාවෙන. අථ ඛො උග්ගහො මෙණ්ඩකනත්තා භගවතො අධිවාසනං විදිත්වා උට්ඨායාසනා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා පදක්ඛිණං කත්වා පක්කාමි.

අථ ඛො භගවා තස්සා රත්තියා අච්චයෙන පුබ්බණ්හසමයං නිවාසෙත්වා පත්තචීවරමාදාය යෙන උග්ගහස්ස මෙණ්ඩකනත්තුනො නිවෙසනං තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා පඤ්ඤත්තෙ ආසනෙ නිසීදි. අථ ඛො උග්ගහො මෙණ්ඩකනත්තා භගවන්තං පණීතෙන ඛාදනීයෙන භොජනීයෙන සහත්ථා සන්තප්පෙසි සම්පවාරෙසි. අථ ඛො උග්ගහො මෙණ්ඩකනත්තා භගවන්තං භුත්තාවිං ඔනීතපත්තපාණිං එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො උග්ගහො මෙණ්ඩකනත්තා භගවන්තං එතදවොච – ‘‘ඉමා මෙ, භන්තෙ, කුමාරියො පතිකුලානි ගමිස්සන්ති. ඔවදතු තාසං, භන්තෙ, භගවා; අනුසාසතු තාසං, භන්තෙ, භගවා, යං තාසං අස්ස දීඝරත්තං හිතාය සුඛායා’’ති.

අථ ඛො භගවා තා කුමාරියො එතදවොච – ‘‘තස්මාතිහ, කුමාරියො, එවං සික්ඛිතබ්බං – ‘යස්ස වො [යස්ස ඛො (සී. ස්යා. කං.)] මාතාපිතරො භත්තුනො දස්සන්ති අත්ථකාමා හිතෙසිනො අනුකම්පකා අනුකම්පං උපාදාය, තස්ස භවිස්සාම පුබ්බුට්ඨායිනියො පච්ඡානිපාතිනියො කිංකාරපටිස්සාවිනියො මනාපචාරිනියො පියවාදිනියො’ති. එවඤ්හි වො, කුමාරියො, සික්ඛිතබ්බං.

‘‘තස්මාතිහ, කුමාරියො, එවං සික්ඛිතබ්බං – ‘යෙ තෙ භත්තු ගරුනො [ගුරුනො (ක.)] භවිස්සන්ති මාතාති වා පිතාති වා සමණබ්රාහ්මණාති වා, තෙ සක්කරිස්සාම ගරුං කරිස්සාම [ගරුකරිස්සාම (සී. ස්යා. කං. පී.)] මානෙස්සාම පූජෙස්සාම අබ්භාගතෙ ච ආසනොදකෙන පටිපූජෙස්සාමා’ති [පූජෙස්සාමාති (සී.)]. එවඤ්හි වො, කුමාරියො, සික්ඛිතබ්බං.

‘‘තස්මාතිහ , කුමාරියො, එවං සික්ඛිතබ්බං – ‘යෙ තෙ භත්තු අබ්භන්තරා කම්මන්තා උණ්ණාති වා කප්පාසාති වා, තත්ථ දක්ඛා භවිස්සාම අනලසා , තත්රුපායාය වීමංසාය සමන්නාගතා, අලං කාතුං අලං සංවිධාතු’න්ති. එවඤ්හි වො, කුමාරියො, සික්ඛිතබ්බං.

‘‘තස්මාතිහ, කුමාරියො, එවං සික්ඛිතබ්බං – ‘යො සො භත්තු අබ්භන්තරො [අබ්භන්තරෙ (ක.)] අන්තොජනො දාසාති වා පෙස්සාති වා කම්මකරාති වා, තෙසං කතඤ්ච කතතො ජානිස්සාම අකතඤ්ච අකතතො ජානිස්සාම, ගිලානකානඤ්ච බලාබලං ජානිස්සාම, ඛාදනීයං භොජනීයඤ්චස්ස පච්චංසෙන [පච්චයං තෙන (ක. සී.), පච්චයංසෙන (ස්යා. කං.), පච්චයං සෙනාසනං පච්චත්තංසෙන (ක.) අ. නි. 8.46] සංවිභජිස්සාමා’ති [විභජිස්සාමාති (සී. ස්යා. කං.)]. එවඤ්හි වො, කුමාරියො, සික්ඛිතබ්බං.

‘‘තස්මාතිහ, කුමාරියො, එවං සික්ඛිතබ්බං – ‘යං භත්තා ආහරිස්සති ධනං වා ධඤ්ඤං වා රජතං වා ජාතරූපං වා, තං ආරක්ඛෙන [තං ආරක්ඛාය (සී.)] ගුත්තියා සම්පාදෙස්සාම, තත්ථ ච භවිස්සාම අධුත්තී අථෙනී අසොණ්ඩී අවිනාසිකායො’ති. එවඤ්හි වො, කුමාරියො, සික්ඛිතබ්බං. ඉමෙහි ඛො, කුමාරියො, පඤ්චහි ධම්මෙහි සමන්නාගතො මාතුගාමො කායස්ස භෙදා පරං මරණා මනාපකායිකානං දෙවානං සහබ්යතං උපපජ්ජතී’’ති.

‘‘යො නං භරති සබ්බදා, නිච්චං ආතාපි උස්සුකො;

සබ්බකාමහරං පොසං, භත්තාරං නාතිමඤ්ඤති.

‘‘න චාපි සොත්ථි භත්තාරං, ඉස්සාචාරෙන [ඉච්ඡාචාරෙන (සී.), ඉස්සාවාදෙන (පී.)] රොසයෙ;

භත්තු ච ගරුනො සබ්බෙ, පටිපූජෙති පණ්ඩිතා.

‘‘උට්ඨාහිකා [උට්ඨායිකා (ස්යා. කං. ක.)] අනලසා, සඞ්ගහිතපරිජ්ජනා;

භත්තු මනාපං [මනාපා (සී.)] චරති, සම්භතං අනුරක්ඛති.

‘‘යා එවං වත්තතී නාරී, භත්තුඡන්දවසානුගා;

මනාපා නාම තෙ දෙවා, යත්ථ සා උපපජ්ජතී’’ති. තතියං;

4. සීහසෙනාපතිසුත්තං

34. එකං සමයං භගවා වෙසාලියං විහරති මහාවනෙ කූටාගාරසාලායං. අථ ඛො සීහො සෙනාපති යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො සීහො සෙනාපති භගවන්තං එතදවොච – ‘‘සක්කා නු ඛො, භන්තෙ, භගවා සන්දිට්ඨිකං දානඵලං පඤ්ඤාපෙතු’’න්ති?

‘‘සක්කා, සීහා’’ති භගවා අවොච – ‘‘දායකො, සීහ, දානපති බහුනො ජනස්ස පියො හොති මනාපො. යම්පි, සීහ, දායකො දානපති බහුනො ජනස්ස පියො හොති මනාපො, ඉදම්පි සන්දිට්ඨිකං දානඵලං.

‘‘පුන චපරං, සීහ, දායකං දානපතිං සන්තො සප්පුරිසා භජන්ති. යම්පි, සීහ, දායකං දානපතිං සන්තො සප්පුරිසා භජන්ති, ඉදම්පි සන්දිට්ඨිකං දානඵලං.

‘‘පුන චපරං, සීහ, දායකස්ස දානපතිනො කල්යාණො කිත්තිසද්දො අබ්භුග්ගච්ඡති. යම්පි, සීහ, දායකස්ස දානපතිනො කල්යාණො කිත්තිසද්දො අබ්භුග්ගච්ඡති, ඉදම්පි සන්දිට්ඨිකං දානඵලං.

‘‘පුන චපරං, සීහ, දායකො දානපති යං යදෙව පරිසං උපසඞ්කමති – යදි ඛත්තියපරිසං යදි බ්රාහ්මණපරිසං යදි ගහපතිපරිසං යදි සමණපරිසං – විසාරදො [විසාරදොව (සී.) අ. නි. 7.57 පස්සිතබ්බං] උපසඞ්කමති අමඞ්කුභූතො. යම්පි, සීහ, දායකො දානපති යං යදෙව පරිසං උපසඞ්කමති – යදි ඛත්තියපරිසං යදි බ්රාහ්මණපරිසං යදි ගහපතිපරිසං යදි සමණපරිසං – විසාරදො උපසඞ්කමති අමඞ්කුභූතො, ඉදම්පි සන්දිට්ඨිකං දානඵලං.

‘‘පුන චපරං, සීහ, දායකො දානපති කායස්ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්ගං ලොකං උපපජ්ජති. යම්පි, සීහ, දායකො දානපති කායස්ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්ගං ලොකං උපපජ්ජති, ඉදං [ඉදම්පි සීහ (ක.)] සම්පරායිකං දානඵල’’න්ති.

එවං වුත්තෙ සීහො සෙනාපති භගවන්තං එතදවොච – ‘‘යානිමානි, භන්තෙ, භගවතා චත්තාරි සන්දිට්ඨිකානි දානඵලානි අක්ඛාතානි, නාහං එත්ථ භගවතො සද්ධාය ගච්ඡාමි; අහං පෙතානි ජානාමි. අහං, භන්තෙ, දායකො දානපති බහුනො ජනස්ස පියො මනාපො. අහං, භන්තෙ, දායකො දානපති; මං සන්තො සප්පුරිසා භජන්ති. අහං, භන්තෙ, දායකො දානපති; මය්හං කල්යාණො කිත්තිසද්දො අබ්භුග්ගතො – ‘සීහො සෙනාපති දායකො කාරකො සඞ්ඝුපට්ඨාකො’ති. අහං, භන්තෙ , දායකො දානපති යං යදෙව පරිසං උපසඞ්කමාමි – යදි ඛත්තියපරිසං යදි බ්රාහ්මණපරිසං යදි ගහපතිපරිසං යදි සමණපරිසං – විසාරදො උපසඞ්කමාමි අමඞ්කුභූතො. යානිමානි, භන්තෙ, භගවතා චත්තාරි සන්දිට්ඨිකානි දානඵලානි අක්ඛාතානි, නාහං එත්ථ භගවතො සද්ධාය ගච්ඡාමි; අහං පෙතානි ජානාමි. යඤ්ච ඛො මං, භන්තෙ, භගවා එවමාහ – ‘දායකො, සීහ, දානපති කායස්ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්ගං ලොකං උපපජ්ජතී’ති, එතාහං න ජානාමි; එත්ථ ච පනාහං භගවතො සද්ධාය ගච්ඡාමී’’ති. ‘‘එවමෙතං, සීහ, එවමෙතං, සීහ! දායකො දානපති කායස්ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්ගං ලොකං උපපජ්ජතී’’ති.

‘‘දදං පියො හොති භජන්ති නං බහූ,

කිත්තිඤ්ච පප්පොති යසො ච වඩ්ඪති [යසස්ස වඩ්ඪති (ස්යා. කං.), යසං පවඩ්ඪති (ක.)];

අමඞ්කුභූතො පරිසං විගාහති,

විසාරදො හොති නරො අමච්ඡරී.

‘‘තස්මා හි දානානි දදන්ති පණ්ඩිතා,

විනෙය්ය මච්ඡෙරමලං සුඛෙසිනො;

තෙ දීඝරත්තං තිදිවෙ පතිට්ඨිතා,

දෙවානං සහබ්යගතා රමන්ති තෙ [සහබ්යතං ගතා රමන්ති (සී.), සහබ්යතා රමන්ති තෙ (ක.)].

‘‘කතාවකාසා කතකුසලා ඉතො චුතා [තතො චුතා (සී.)],

සයංපභා අනුවිචරන්ති නන්දනං [නන්දනෙ (ස්යා. කං.)];

තෙ තත්ථ නන්දන්ති රමන්ති මොදරෙ,

සමප්පිතා කාමගුණෙහි පඤ්චහි;

‘‘කත්වාන වාක්යං අසිතස්ස තාදිනො,

රමන්ති සග්ගෙ [රමන්ති සුමනා (ක.), කමන්ති සබ්බෙ (ස්යා. කං.)] සුගතස්ස සාවකා’’ති. චතුත්ථං;

5. දානානිසංසසුත්තං

35. ‘‘පඤ්චිමෙ , භික්ඛවෙ, දානෙ ආනිසංසා. කතමෙ පඤ්ච? බහුනො ජනස්ස පියො හොති මනාපො; සන්තො සප්පුරිසා භජන්ති; කල්යාණො කිත්තිසද්දො අබ්භුග්ගච්ඡති; ගිහිධම්මා අනපගතො [ගිහිධම්මා අනපෙතො (සී. පී.), ගිහිධම්මමනුපගතො (ක.)] හොති; කායස්ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්ගං ලොකං උපපජ්ජති. ඉමෙ ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්ච දානෙ ආනිසංසා’’ති.

‘‘දදමානො පියො හොති, සතං ධම්මං අනුක්කමං;

සන්තො නං සදා භජන්ති [සන්තො භජන්ති සප්පුරිසා (සී.)], සඤ්ඤතා බ්රහ්මචාරයො.

‘‘තෙ තස්ස ධම්මං දෙසෙන්ති, සබ්බදුක්ඛාපනූදනං;

යං සො ධම්මං ඉධඤ්ඤාය, පරිනිබ්බාති අනාසවො’’ති. පඤ්චමං;

6. කාලදානසුත්තං

36. ‘‘පඤ්චිමානි, භික්ඛවෙ, කාලදානානි. කතමානි පඤ්ච? ආගන්තුකස්ස දානං දෙති; ගමිකස්ස දානං දෙති; ගිලානස්ස දානං දෙති; දුබ්භික්ඛෙ දානං දෙති; යානි තානි නවසස්සානි නවඵලානි තානි පඨමං සීලවන්තෙසු පතිට්ඨාපෙති. ඉමානි ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්ච කාලදානානී’’ති.

‘‘කාලෙ දදන්ති සප්පඤ්ඤා, වදඤ්ඤූ වීතමච්ඡරා;

කාලෙන දින්නං අරියෙසු, උජුභූතෙසු තාදිසු.

‘‘විප්පසන්නමනා තස්ස, විපුලා හොති දක්ඛිණා;

යෙ තත්ථ අනුමොදන්ති, වෙය්යාවච්චං කරොන්ති වා;

න තෙන [න තෙසං (පී. ක.)] දක්ඛිණා ඌනා, තෙපි පුඤ්ඤස්ස භාගිනො.

‘‘තස්මා දදෙ අප්පටිවානචිත්තො, යත්ථ දින්නං මහප්ඵලං;

පුඤ්ඤානි පරලොකස්මිං, පතිට්ඨා හොන්ති පාණින’’න්ති. ඡට්ඨං;

9. භොජනසුත්තං

37. ‘‘භොජනං , භික්ඛවෙ, දදමානො දායකො පටිග්ගාහකානං පඤ්ච ඨානානි දෙති. කතමානි පඤ්ච? ආයුං දෙති, වණ්ණං දෙති, සුඛං දෙති, බලං දෙති, පටිභානං [පටිභාණං (සී.)] දෙති. ආයුං ඛො පන දත්වා ආයුස්ස භාගී හොති දිබ්බස්ස වා මානුසස්ස වා; වණ්ණං දත්වා වණ්ණස්ස භාගී හොති දිබ්බස්ස වා මානුසස්ස වා; සුඛං දත්වා සුඛස්ස භාගී හොති දිබ්බස්ස වා මානුසස්ස වා; බලං දත්වා බලස්ස භාගී හොති දිබ්බස්ස වා මානුසස්ස වා; පටිභානං දත්වා පටිභානස්ස භාගී හොති දිබ්බස්ස වා මානුසස්ස වා. භොජනං, භික්ඛවෙ, දදමානො දායකො පටිග්ගාහකානං ඉමානි පඤ්ච ඨානානි දෙතී’’ති.

‘‘ආයුදො බලදො ධීරො, වණ්ණදො පටිභානදො;

සුඛස්ස දාතා මෙධාවී, සුඛං සො අධිගච්ඡති.

‘‘ආයුං දත්වා බලං වණ්ණං, සුඛඤ්ච පටිභානකං [පටිභාණකං (සී.), පටිභානදො (ස්යා. කං. පී. ක.)];

දීඝායු යසවා හොති, යත්ථ යත්ථූපපජ්ජතී’’ති. සත්තමං;

8. සද්ධසුත්තං

38. ‘‘පඤ්චිමෙ , භික්ඛවෙ, සද්ධෙ කුලපුත්තෙ ආනිසංසා. කතමෙ පඤ්ච? යෙ තෙ, භික්ඛවෙ, ලොකෙ සන්තො සප්පුරිසා තෙ සද්ධඤ්ඤෙව පඨමං අනුකම්පන්තා අනුකම්පන්ති, නො තථා අස්සද්ධං; සද්ධඤ්ඤෙව පඨමං උපසඞ්කමන්තා උපසඞ්කමන්ති, නො තථා අස්සද්ධං; සද්ධඤ්ඤෙව පඨමං පටිග්ගණ්හන්තා පටිග්ගණ්හන්ති, නො තථා අස්සද්ධං; සද්ධඤ්ඤෙව පඨමං ධම්මං දෙසෙන්තා දෙසෙන්ති, නො තථා අස්සද්ධං; සද්ධො කායස්ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්ගං ලොකං උපපජ්ජති. ඉමෙ ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්ච සද්ධෙ කුලපුත්තෙ ආනිසංසා.

‘‘සෙය්යථාපි, භික්ඛවෙ, සුභූමියං චතුමහාපථෙ මහානිග්රොධො සමන්තා පක්ඛීනං පටිසරණං හොති; එවමෙවං ඛො, භික්ඛවෙ, සද්ධො කුලපුත්තො බහුනො ජනස්ස පටිසරණං හොති භික්ඛූනං භික්ඛුනීනං උපාසකානං උපාසිකාන’’න්ති.

‘‘සාඛාපත්තඵලූපෙතො [සාඛාපත්තබහුපෙතො (කත්ථචි), සාඛාපත්තපලාසූපෙතො (?)], ඛන්ධිමාව [ඛන්ධිමා ච (සී.)] මහාදුමො;

මූලවා ඵලසම්පන්නො, පතිට්ඨා හොති පක්ඛිනං.

‘‘මනොරමෙ ආයතනෙ, සෙවන්ති නං විහඞ්ගමා;

ඡායං ඡායත්ථිකා [ඡායත්ථිනො (සී.)] යන්ති, ඵලත්ථා ඵලභොජිනො.

‘‘තථෙව සීලසම්පන්නං, සද්ධං පුරිසපුග්ගලං;

නිවාතවුත්තිං අත්ථද්ධං, සොරතං සඛිලං මුදුං.

‘‘වීතරාගා වීතදොසා, වීතමොහා අනාසවා;

පුඤ්ඤක්ඛෙත්තානි ලොකස්මිං, සෙවන්ති තාදිසං නරං.

‘‘තෙ තස්ස ධම්මං දෙසෙන්ති, සබ්බදුක්ඛාපනූදනං;

යං සො ධම්මං ඉධඤ්ඤාය, පරිනිබ්බාති අනාසවො’’ති. අට්ඨමං;

9. පුත්තසුත්තං

39. ‘‘පඤ්චිමානි , භික්ඛවෙ, ඨානානි සම්පස්සන්තා මාතාපිතරො පුත්තං ඉච්ඡන්ති කුලෙ ජායමානං. කතමානි පඤ්ච? භතො වා නො භරිස්සති; කිච්චං වා නො කරිස්සති; කුලවංසො චිරං ඨස්සති; දායජ්ජං පටිපජ්ජිස්සති; අථ වා පන පෙතානං කාලඞ්කතානං දක්ඛිණං අනුප්පදස්සතීති. ඉමානි ඛො, භික්ඛවෙ, පඤ්ච ඨානානි සම්පස්සන්තා මාතාපිතරො පුත්තං ඉච්ඡන්ති කුලෙ ජායමාන’’න්ති.

[කථා. 491] ‘‘පඤ්ච ඨානානි සම්පස්සං, පුත්තං ඉච්ඡන්ති පණ්ඩිතා;

භතො වා නො භරිස්සති, කිච්චං වා නො කරිස්සති.

‘‘කුලවංසො චිරං තිට්ඨෙ, දායජ්ජං පටිපජ්ජති;

අථ වා පන පෙතානං, දක්ඛිණං අනුප්පදස්සති.

‘‘ඨානානෙතානි සම්පස්සං, පුත්තං ඉච්ඡන්ති පණ්ඩිතා;

තස්මා සන්තො සප්පුරිසා, කතඤ්ඤූ කතවෙදිනො.

‘‘භරන්ති මාතාපිතරො, පුබ්බෙ කතමනුස්සරං;

කරොන්ති නෙසං කිච්චානි, යථා තං පුබ්බකාරිනං.

‘‘ඔවාදකාරී භතපොසී, කුලවංසං අහාපයං;

සද්ධො සීලෙන සම්පන්නො, පුත්තො හොති පසංසියො’’ති. නවමං;

10. මහාසාලපුත්තසුත්තං

40. ‘‘හිමවන්තං, භික්ඛවෙ, පබ්බතරාජං නිස්සාය මහාසාලා පඤ්චහි වඩ්ඪීහි වඩ්ඪන්ති. කතමාහි පඤ්චහි? සාඛාපත්තපලාසෙන වඩ්ඪන්ති; තචෙන වඩ්ඪන්ති; පපටිකාය වඩ්ඪන්ති; ඵෙග්ගුනා වඩ්ඪන්ති; සාරෙන වඩ්ඪන්ති. හිමවන්තං, භික්ඛවෙ, පබ්බතරාජං නිස්සාය මහාසාලා ඉමාහි පඤ්චහි වඩ්ඪීහි වඩ්ඪන්ති. එවමෙවං ඛො, භික්ඛවෙ, සද්ධං කුලපුත්තං නිස්සාය අන්තොජනො පඤ්චහි වඩ්ඪීහි වඩ්ඪති. කතමාහි පඤ්චහි? සද්ධාය වඩ්ඪති; සීලෙන වඩ්ඪති; සුතෙන වඩ්ඪති; චාගෙන වඩ්ඪති; පඤ්ඤාය වඩ්ඪති. සද්ධං, භික්ඛවෙ, කුලපුත්තං නිස්සාය අන්තොජනො ඉමාහි පඤ්චහි වඩ්ඪීහි වඩ්ඪතී’’ති.

‘‘යථා හි පබ්බතො සෙලො, අරඤ්ඤස්මිං බ්රහාවනෙ;

තං රුක්ඛා උපනිස්සාය, වඩ්ඪන්තෙ තෙ වනප්පතී.

‘‘තථෙව සීලසම්පන්නං, සද්ධං කුලපුත්තං ඉමං [කුලපතිං ඉධ (සී.), කුලපුත්තං ඉධ (ස්යා.)];

උපනිස්සාය වඩ්ඪන්ති, පුත්තදාරා ච බන්ධවා;

අමච්චා ඤාතිසඞ්ඝා ච, යෙ චස්ස අනුජීවිනො.

‘‘ත්යස්ස සීලවතො සීලං, චාගං සුචරිතානි ච;

පස්සමානානුකුබ්බන්ති, යෙ භවන්ති විචක්ඛණා.

‘‘ඉමං ධම්මං චරිත්වාන, මග්ගං [සග්ගං (ස්යා. ක.)] සුගතිගාමිනං;

නන්දිනො දෙවලොකස්මිං, මොදන්ති කාමකාමිනො’’ති. දසමං;

සුමනවග්ගො චතුත්ථො.

තස්සුද්දානං –

සුමනා චුන්දී උග්ගහො, සීහො දානානිසංසකො;

කාලභොජනසද්ධා ච, පුත්තසාලෙහි තෙ දසාති.